دادگای دادی نێودەوڵەتی دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ کۆدەبێتەوە و بڕیار لەبارەی ئەو رێکارە کاتییانەوە دەدات کە باشوری ئەفریقا لە سکاڵایەکدا داوای کردووە دژی ئیسرائیل بگیرێنەبەر، لە نێویاندا راگرتنی دەستبەجێی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان و گرەنتیکردنی گەڕانەوەی ئاوارەکان و گەیشتنی ھاوکاری مرۆیی بۆیان. 

کۆبونەوەکەی دادگای لاھای لەسەر سکاڵایەکی باشوری ئەفریقایە، کە ئیسرائیلی تۆمەتبار کردووە بە ئەنجامدانی کۆمەڵکوژی لە کەرتی غەززە.

لای خۆشیەوە، ئوسامە حەمدان سەرکردە لە بزوتنەوەی حەماس دەڵێت، پابەندی ھەر بڕیارێکی راگرتنی شەڕ دەبن کە لەلایەن ئەو دادگایەوە دەربکرێت، ھەروەھا ھەموو بارمتەکان ئازاد دەکەن، ئەگەر بێت و ئیسرائیل بارمتە فەڵەستینییەکان ئازاد بکات و کۆتایی بە گەمارۆی سەر کەرتی غەززە بھێنێت و رێگە بە گەیشتنی ھاوکارییەکان بدات. 

ھەروەھا بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلدا رایگەیاندووە، چاوەڕێی چەندین سیناریۆن و چاوەڕێی بەکارھێنانی ڤیتۆی ئەمریکان، ئەگەر بڕیاری دادگاکە بگاتە بەر دەستی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی.

ئەلکساندەر لاڤرینتیڤ لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی نۆڤستی رایگەیاند، لایەنی عێراقی بە روسیای راگەیاندووە کە ئەمریکا ئامادەیە بۆ کشانەوەی ھێزەکانی لە عێراق و کۆتاییھێنان بە ئەرکەکانیان.

ئاماژەی بەوەشدا، ئەگەر ھێزەکانی ئەمریکا لە خاکی عێراق بکشێنەوە، گومانی تێدا نییە کە لە خاکی سوریاش دەکشێنەوە، چونکە ئەستەمە ئەمریکا پارێزگاری لە یەکگرتوویی سەربازی لە سوریا بکات، بەبێ بەکارھێنانی خاکی عێراق. 

بەپێی میدیاکانی رۆژئاوای کوردستان، بەھۆی گەمارۆکانی دیمەشق، کێشەی دابینکردنی دەرمان و پێداویستی پزیشکی لە ناوچەی شێخ مەقسوودی حەلەب بەردەوامە، لێپرسراوانی سەندیکای دەرمانسازانیش ئاماژە بۆ ئەوەدەکات، لە شێخ مەقسود و ئەشرەفییە، دەزگا ئەمنییەکانی دیمەشق ڕێگە نادەن دەرمان بچێتە ناو گەڕەکەکان، ھەر کەسێک ئەو کارەبکات رووبەرووی سزای دارایی زۆر دەبێتەوە.

لە ھەردوو ناوچەی شێخ مەقسود و ئەشرەفییە، ٦١ دەرمانخانە ھەیە کە دەرمان بۆ ٢٠٠ ھەزار کەس دابین دەکەن.

ئەوەش لە کاتێکدایە ماوەی شەش حکومەتی دیمەشق گەمارۆی ناوچەکانی شێخ مەقسوودی شاری حەلەبی داوەو ڕێگە نادات سوتەمەنی و خۆراک و دەرمان بچێتە ناو گەڕەکەکەوە.

یان ھوفمان، لێپرسراو لە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بازرگانی و گەشەپێدان رایگەیاند، نیگەرانن لە ھێرشەکان لە دەریای سوور کە بەھۆیەوە ئاڵۆزیی و ناسەقامگیری زیاتر دەکەن. 

راشیگەیاند، قەبارەی بازرگانی لە کەناڵی سوێس بەڕێژەی ٤٢% لە دوو مانگی رابردوودا دابەزیوە، چونکە خاوەن کەشتییەکان جموجوڵەکانیان لە دەریای سوور ھەڵپەساردووە. ھەروەھا تێپەڕینی کەشتییەکان لە ھەفتەیەکدا بەڕێژەی ٦٧% کەمبووەتەوە. 

لە مانگی تشرینی دووەمی ساڵی رابردووەوە، حوسییەکان ھێرشی مووشەک و درۆن دەکەنە سەر کەشتییەکانی دەریای سوور و کەنداوی عەدەن، کە پێیانوایە پەیوەندییان بە ئیسرائیلەوە ھەیە و لەڕێی ھێرشەکانەوە پشتیوانی بۆ فەڵەستینییەکانی غەززە دەردەبڕن.

ئاژانسی ھەواڵ رۆیتەرز لەزاری چەند سەرچاوەیەکی ئێرانییەوە بڵاویکردەوە، لە چەند دیدارێکی ئەم دواییەی پەکین و تاراندا گفتوگۆ سەبارەت بە ھێرش و بازرگانی نێوان چین و ئێران بەڕێوەچووە.

سەرچاوە ئاگادارەکانی ئێران رایانگەیاندووە، چین لە گفتوگۆکاندا باسی لەوەکردووە، ئەگەر بەھەرشێوەیەک زیان بە بەرژەوەندییەکانیان بگات، کاریگەری لەسەر بازرگانی پەکین و تاران دەبێت، ھەربۆیە داوایکردووە حوسیەکان دان بەخۆیاندا بگرن.

تەنھا ساڵی رابردودا پاڵاوگەکانی نەوتی چین زیاتر ٩٠٪ ھەناردەی نەوتی خاوی ئێرانیان کڕیوە، لەکاتێکدا کڕیارانی دیکە بەھۆی سزاکانی ئەمریکاوە لە نەوتی ئێران دووردەکەونەوە، بەڵام کۆمپانیا چینییەکان سوودمەندبوون لەم داشکاندنە گەورەیە.

پەکین بەڕوونی ئەوەی خستۆتەڕوو کە ھەست بە نائومێدییەکی زۆر دەکات بەرامبەر تاران ئەگەر ھێرش بکرێتە سەر ھەر کەشتییەک کە پەیوەندی بە چینەوە ھەبێت.

ئەمڕۆ دانیشتنی دادگای لاھای سەبارەت بە سکاڵاکەی کۆماری باشووری ئەفریقایە دژ بەئیسرائیل دەستیپێکرد، داگا داوا لە ئیسرائیل دەکات ھەموو ڕێکارەکان دژ بە ئەنجامدارنی کۆمەڵکوژی بگرێتەبەر.

ھەروەھا دادگای دادی نێودەوڵەتی بڕیاریدا کە پێویستە ئیسرائیل ھەموو ھەوڵێک بدات بۆ ڕێگریکردن لە ھەر کردەوەیەکی کۆمەڵکوژی لە کەرتی غەززە.

لای خۆیەوە ریاز مالکی، وەزیری دەرەوەی فەڵەستین پێشوازی لە دانیشتنەکەی دادگا کردو ھیوای خواست بڕیارەکان لە بەرژەوەندی مرۆڤایەتی و یاسا نێودەوڵەتییەکان بن، ھاوکات حەماس پابەندی خۆی بۆ بڕیارەکانی دادگای دادی نێودەوڵەتی دوپاتکردەوە.

حکومەتی ئەڵمانیاش پێشوازی لە بڕیارەکەی دادگا کردو جەختی لەوەکردەوە کە ڕێز لە بڕیارەکانی دادگا دەگرن دژ بە ئیسرائیل و ھەر لایەنێک تاوانی ئەنجام دابێت.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە دوایین ھەڵوێستیدا جارێکی دیکە نیگەرانی خۆی لەبارەی بەردەوامی ھێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان راگەیاند، ئەوەشی خستوەتەڕو، ھێرشە سەربازییەکانی سەر باکوری سوریا کاریگەری لەسەر ژیانی ھاوڵاتیانی مەدەنی و ژێرخانی خزمەتگوزارییەکان دەبێت.

باسی لەوەشکردوە، واشنتۆن پێداگرە لەسەر راگرتنی ھەموو جۆرە ھێرش و گرژییەک لە باکور و رۆژھەڵاتی سوریا و داواش لە ھەموو لایەنە ناکۆکەکان دەکات ھەوڵی پاراستنی ئارامی بدەن و کاریش بۆ چارەسەری سیاسییانەی کێشەکان بکەن.

یەحیا سەریع، وتەبێژی سەربازی حوسییەکان رایگەیاند، بە مووشەکی بالیستی ھێرشیان کردەسەر کەشتییەکی جەنگی ئەمریکا کە ویستویەتی پارێزگاری لە دوو کەشتی بازرگانی ئەمریکی بکات و نزیکەی دوو سەعات پێکدادان لەگەڵ کەشتییەکە بەردەوام بووە.

ئاماژەی بەوەشکرد، ھێرشەکە لە کەنداوی عەدەنی یەمەندا روویداوە و توانیویانە پاشەکشە بە دوو کەشتییەکە بکەن و ئەو ناوچەیە بەجێبھێڵن. 

دەشڵێت، ھێزە چەکدارەکانی یەمەنیش بەشدارییان لەو ھێرشەدا کردووە و بەیەکەوە ھێرشەکەیان ئەنجامداوە و بەردەوام دەبن لە ھێرشکردنە سەر کەشتییەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل تا کۆتایی ھاتنی شەڕی غەززە. 

دادگای دادی نێودەوڵەتی لە لاھای رایگەیاند، رۆژی ھەینی بڕیار دەدات سەبارەت بە سکاڵاکەی باشوری ئەفریقا دژی ئیسرائیل، کە تێیدا ئەو وڵاتەی تۆمەتبار کردبوو بە ئەنجامدانی کۆمەڵکوژی لە کەرتی غەززە و داوای سزادانی دەکرد. 

لە ١١ی ئەم مانگەوە، دانیشتنەکانی گوێگرتنی دادگای دادی نێودەوڵەتی لەسەر ئەو تۆمەتبارکردنەی ئیسرائیل دەستیپێکرد، پارێزەران و دادوەرانیش داوایان کردووە بە خێرایی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان لە غەززە رابگیرێن، وتوشیانە ئیسرائیل تێوەگلاوە بە کۆمەڵکوژی. 

تیمی یاسایی باشوری ئەفریقاش رایگەیاند، ئیسرائیل رێککەوتنی کۆمەڵکوژی ساڵی ١٩٤٨ی پێشێل کردووە، فەڵەستینییەکانیش رووبەڕووی بۆردومان دەبنەوە لە ھەموو ئەو شوێنانەی پەنای بۆ دەبەن.

سەرچاوەیەک لە کۆشکی سپی ئاشکرایکرد، ئیدارەی جۆ بایدن بیری لەوە نەکردووەتەوە ھێزەکانی لە سوریا بکشێنێتەوە و بەڵکو ھێزەکانیان لەو وڵاتـە دەمێننەوە.

ئەوەش لەکاتێکدا کە چەند سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بە گۆڤاری "فۆڕین پۆلیسی"یان  راگەیاندووە، پنتاگۆن تاوتوێی کشانەوەی سەرجەم ھێزەکانیان دەکات لە سوریا بەشێوەی ھەمیشەیی، چونکە مانەوەیان بە پێویست و گرنگ نازانێـت.

سەرچاوەیەکی کۆشکی سپی بە کەناڵی عەرەبیەی سعودی راگەیاندووە، لەمکاتەدا ئیدارەی جۆ بایدن بیر لە کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە سوریا ناکاتەوە.

ئەوەش لەکاتێکدایە گۆڤاری فۆرن پۆڵەسی ئەمریکی لە شیکارییەکدا بڵاویکردەوە، لەگەڵ زیادبوونی گرژییەکان لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست، واشنتۆن بیر لەوە دەکاتەوە ھێزەکانی لە سوریا بکشێنێتەوە، ھۆشداریشی دابوو بڕیارێکی لەوشێوەیە ئەنجامی کارەساتباری لێدەکەوێتەوە.

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، بەھۆی ئاگرەکەوە بەشی رۆژھەڵاتی نەخۆشخانەکە بە تەواوی سووتاوە.

ئەوەشی خستەڕوو، ئاگرەکە دوای زیاتر لە سەعاتێک لەلایەن تیمەکانی ئاگرکوژێنەوەی تارانەوە کۆنترۆڵکراوە و تائێستا زیانەکان نادیارە.راشیگەیاند، ئەو بەشەی نەخۆشخانەکە کە گڕیگرتووە لە نۆژەنکردنەوەدا بووە و تائێستا ھۆکاری ئاگرکەوتنەوەش دیار نییە.

ھاوکات، سەعید کەریمی، جێگری بەڕێوەبەری کاروباری پزیشکی  لە وەزارەتی تەندروستی ئێران  رایگەیاند، تەواوی نەخۆشەکانی ناو نەخۆشخانەکە بۆ پێنج نەخۆشخانەی دیکەی تایبەت گواستراونەتەوە و سەلامەتن، وتیشی، ڕووداوەکە جگە لە زیانی ماددی ھیچ زیانێکی دیکەی لێنەکەوتووەتەوە و لێکۆڵینەوەش لە ڕووداوەکە دەستیپێکردووە.

بایدن لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەداوە، ڕوون و ئاشکرایە کە ترەمپ دەبێتە کاندیدی رەسمی کۆمارییەکان، بۆیە پەیامم بۆ ئەمریکا ئەوەیە کە دیموکراسی و ئازادی و تاکەکەسی و ئابوریمان، لە مەترسیدان.

ئەمە لەکاتێکدایە رۆژی سێ شەممە ھەردوو حزبی کۆمارییەکان و دیموکراتەکان لە ویلایەتی نیو ھامشیر ھەڵبژاردنی سەرەتاییان بۆ کاندیدەکانیان ئەنجامدا و بەپێی ئەنجامەکانیش ،  لە کۆمارییەکان ترەمپ سەرکەوت بەسەر نیکی ھەیلی رکابەری و  لە دیموکراتەکانیش جۆ بایدن سەرکەوت بەسەر دوو رکابەریدا .

ئاژانسی ھەواڵی رەسمی ئێران بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ ئیبراھیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران سەردانی ئەنقەرە دەکات و لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا کۆدەبێتەوە.

وەک میدیاکانی ھەردوو وڵات دەڵێن، لە کۆبوونەوەکەدا جگە لە باسکردنی دۆخی غەززە و ھەوڵەکانی بۆ راگرتنی شەڕ، پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانی نێوان ئەنقەرە و تارانیش تاوتوێ دەکرێن بەتایبەت پەیوەندییە بارزگانییەکان و کردنەوەی ژمارەیەک دەروازەی سنوری نوێ، بۆ ئەو مەبەستەش وەفدێکی باڵای بازرگانی ئێران یاوەری رەئیسی دەکەن.

دەستەی ئەرکانی ھاوبەشی کۆریای باشور لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەرەبەیانی ئەمرۆ کۆریای باکوری چەند موشەکێکی کروزی بە ئاراستەی دەریای زەرد ھەڵداوە و لە ئێستادا دەزگای ھەواڵگری کۆریای باشور لەگەڵ لایەنی ئەمریکی لێکۆڵینەوەکانییان لەوبارەیەوە دەستپێکردوە .

ئەوە لەکاتێکدایە، پێشتر کۆریای باکور لەلایەن نەتەوەیەکگرتوەکانەوە سزای بەسەردا سەپێندرا بەھۆی ئەو تاقیکردنەوە موشەکی و ئەتۆمیانەی ئەنجامی دەدات.