لەگەڵ نزیکبوونەوە لە ناوەڕاستی وەرزی هاوین و زیادبوونی زیاتری پلەکانی گەرما، ویستی خەڵکی بۆ خۆشۆردن بە ئاوی سارد زیاتر دەبێت، بەڵام کۆمەڵێک توێژەر ئاشکرای دەکەن کە خۆشۆردن بە ئاوی سارد لە وەرزی هاویندا مەترسیدارە.

کۆمەڵێک توێژەر لە ماڵپەڕی هەواڵیی (Conversion) بابەتێکیان بڵاوکردووەتەوە و باس لەوە دەکەن بەکارهێنانی ئاوی سارد بۆ خۆشۆردن و فێنکبوونەوە، بەجۆرێک پلەی گەرمیی ئاوەکە لە خوار 15 پلەی سیلیزییەوە بێت، دەبێتەهۆی گرژبوونی لوولەکانی خوێن و بەرزبوونەوەی فشاری خوێن، ئەم بارودۆخە بەتایبەت لەو کەسانەدا مەترسیدارە کە نەخۆشیی دڵیان هەیە، چونکە گۆڕانی لەپڕی پلەی گەرمیی جەستە، دەکرێت ببێتەهۆی ناڕێکیی لە لێدانی دڵ.

توێژەران دەڵێن، باشترە پلەی گەرمیی ئەو ئاوەی لە وەرزی هاویندا بۆ خۆشۆردن و فێنککردنەوەی جەستە بەکاردێت، نزیکەی 25 پلەی سیلیزی بێت، تاوەکو هیچ کاریگەرییەکی نەرێنی لەسەر جەستەی مرۆڤ بەجێ نەهێڵێت.

هاوکات باس لەوەش دەکەن، دوورکەوتنەوە لە خواردنەوەی قاوە و ئەو پۆشاکانەی رەنگیان رەشە، کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر پلەی گەرمیی جەستە دەبێت.

لەگەڵ زیادبوونی توندی شەڕەکانی نێوان هێزە ناوەکییەکانی جیهان و خێراتر بوونی پێشبڕکێکان بۆ بەدەستهێنانی چەکی کوشندە، ترس لە روودانی تەقینەوەیەکی ئەتۆمی وێرانکەر لە دڵی هاووڵاتیاندا بەردەوام زیاد دەکات.

ئەم ترسە بەتایبەت دوای ئەو شەڕەی لە نێوان ئیسرائیل و ئێراندا رویدا و تایبەتتریش بۆردومانی فرۆکە ئەمریکیەکان بۆ سەر وێستگە ناوەکیەکانی ئێران، و پێشتریش هیندستانو  پاکستان کە هەردووکیان خاوەنی بۆمبی ئەتۆمی بوون، زیاتربوو، بەجۆرێک هاووڵاتیانی جیهان هەستیان دەکرد، لەسەر لێواری کارەساتێکی ئەتۆمی وەستاون.

لەم چوارچێوەیەدا، لیژنەی نێودەوڵەتیی پاراستن لە تیشکدانەوە (ICRP) رێنماییەکانی خستۆتەڕوو سەبارەت بەوەی چی بکرێت لە ماوەی دە خولەکی یەکەمدا ئەگەر تەقینەوەیەکی ئەتۆمی رویدا.

یەکەم شت چییە کە دەبێت بکرێت لە کاتی هێرشێکی ئەتۆمیدا؟

رۆژنامەی ئەمریکی "زە میرۆر" بە پشت بەستن بە لیژنەی نێودەوڵەتیی پاراستن لە تیشکدانەوە نووسیوێتی؛ کە ئامادەکاریی گونجاو و وەڵامدانەوەی دروست لە کاتی رودانی تەقینەوەکەدا وادەکات مەترسی مردن کەم ببێتەوە و ببێتە هۆی رزگاربوون.

بۆ ئەمەش لیژنەکە پێشنیازی گەڕان بە دوای پەناگە یان بینایەک یان ژێرزەمینێک دەکات بۆ خۆ شاردنەوە لە پێش و پاش رودانی تەقینەوەکە.

لیژنەکە وتووێتی؛ پێویستە لەو کاتەدا بە پەلە، هاووڵاتیان خۆیان لە پەناگەیەکدا بشارنەوە و بۆ ئەم مەبەستەش وێستگەکانی میترۆ و ژێرزەمینەکان، بەتایبەت ئەوانەی لە خشت و چیمەنتۆ دروستکراون پێشنیاز دەکات.

چی دەربارەی تیشکدانەوەی ناوەکی؟

لە حاڵەتی گومانکردن لە تووشبوون بە تیشکدانەوەی ناوەکی، لە ئامۆژگارییەکانی لیژنەکەدا هاتووە؛ کە پێویستە لابردنی چینە دەرەکییەکانی جل و پێڵاو و پاککردنەوەی پێست و ناوچە ئاشکراکانی جەستە دەکات.

هەمان شت دەبێت لەگەڵ ئاژەڵە ماڵییەکانیشدا بکرێت، پاکیان بکەرەوە لە ژوورێکی جیاکارکراودا.

چۆن بزانم چی لە دەرەوە ڕوودەدات؟

لە ماوەی 24 کاتژمێرەکەی دوای تەقینەوەکەدا، لیژنەکە ئامۆژگاریمان دەکات بە مانەوە لە پەناگاکاندا و شوێنکەوتنی هەر ئامرازێکی میدیایی بەردەست وەک وێستگەکانی رادیۆ بۆ وەرگرتنی رێنمایی و دوایین نوێکارییەکان.

لیژنەکە دەڵێت: "لە پارێزراوترین شوێنەکاندا بمێنەرەوە (وەک ژێرزەمین یان ناوەڕاستی بینایەکی گەورە) لە ماوەی یەکەم 12 بۆ 24 کاتژمێردا، مەگەر مەترسی راستەوخۆ هەبێت وەک ئاگرکەوتنەوە یان دەرچوونی گاز یان روخانی بینا یان برینداربوونی تایبەت، ئەگەرنا تا لەلایەن دەسەڵاتەوە ئاگادار نەکرێنەوە نەچنە دەرەوە".

خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی جیاوازتر لە خەڵاتەکانی تری نۆبڵ، لە لایەن ئەکادیمیای سویدەوە نادرێت، بەڵکو لە لایەن کۆمیتەی نۆبڵی نەرویجەوە لە ئۆسلۆ دابەشدەکرێت.

پێوەرە سەرەکیەکان بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بە پێی ویستی ئالفرێد نۆبڵ بریتین لە:

• کار بۆ پێکهێنانی برایەتی لە نێوان نەتەوەکاندا
• هەوڵدان بۆ لەناوبردن یان کەمکردنەوەی سوپاکان
• پەرەپێدان و گەشەپێدانی کۆنفرانسەکانی ئاشتی
  
  

پێوەرە سەردەمیەکان:

• کار بۆ چارەسەری ناکۆکیەکان بە ئاشتی
• پشتگیری مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی
• کار بۆ چارەسەری کێشە جیهانیەکان وەک گۆڕانی کەشوهەوا
• پشتگیری لە دامەزراوە نێودەوڵەتیەکان
• هەوڵی ئاشتیخوازی لە ناوچە ناکۆک و شەڕاویەکاندا

کۆمیتەکە پێکهاتووە لە پـێـنـج ئەندام کە لە لایەن پەرلەمانی نەرویجەوە هەڵدەبژێردرێن. ئەوان ساڵانە نزیکەی 200-300 پێشنیازیان پێدەگات لە کەسایەتی و دامەزراوە جۆراوجۆرەکانەوە.

بۆ ئەمساڵ، 2025، هاوشانی زۆر کەسایەتی جیهانی، دوو کورد کاندیدی نۆبڵن، ئەوانیش ئیلهام ئەحمەد و شێروان شێروانی.

ترەمپ، چەندین جارە بانگەشەی ئەوە دەکات کە خۆی بە شایەنی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی دەزانێت.

بۆ زیاتر رەوایەتیدان بە قسەکانی ترەمپ بەردەوام هەوڵدەدات جەنگەکان بووەستێنێت و کاردەکات بۆ کۆتایی هێنان بە قەیرانە جیهانییەکان، دواهەمینیان وەستاندنی شەڕی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیل و کۆتایی هێنان بوو بە شەڕی روەندا و ئۆگەندا.

ئایا پێشتر هیچ سەرۆکێکی ئەمریکا خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی وەرگرتووە؟

بەیانی ئەمڕۆ شەممە شوانکارێک لە ناحیەی برادۆست بەهۆی تەقینەوەی مینێکەوە گیانی لەدەست دا.

بەپێی زانیاریەکانی پەیامنێری کوردسات نیوز لەو سنورە، عوسمان سدیق محمد لە کوێستانەکانی سەروکە کاری شوانکاری کردووە و لە کاتی لەوەڕاندنی مەڕ و ماڵاتەکەیدا بەرمین کەوتووە و گیانی لەدەست داوە.

تەحسین عوسمان، بەرپرسی بنکەی تەندروستی سیدەکان بە کوردسات نیوزی راگەیاند کە کاتژمێر 7:15ی بەیانی ئاگادار کراونەتەوە لە بوونی حاڵەتێکی بەرمینکەوتن و قوربانیەکە گوازراوەتەوە بۆ بنکەکەیان.

ئێران ئەمڕۆ شەممە پرسەیەکی مێژووی بۆ 60 فەرماندەی سەربازی و زانای ئەتۆمی وڵاتەکەی بەڕێوەدەبات کە بەهۆی هێرشەکانی ئیسرائیل لە شەڕی 12 رۆژەی نێوان ئەو دوو وڵاتە دا کوژراون. 

ئەم مەراسیمە لە چوارەمین رۆژی ئاگربەستدا دێت، لەکاتێکدا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا دوێنێ لە لێدوانێکیدا بە هەڕەشەوە رایگەیاند، ئەگەر دەستبکاتەوە بە بەرنامە ئەتۆمیەکەی رەنگە بیر لە هێرشکردنەوە سەری بکەمەوە. 

مەراسیمەکە سەعات 8:00ـی بەیانی بە کاتی ناوخۆیی تاران لە مەیدانی ئینقلاب لە ناوەڕاستی تاران دەستپێدەکات و دواتر کاروانی تەرمەکان بەرەو مەیدانی ئازادی بەڕێدەکەوێت، کە نزیکەی 11 کیلۆمەتر دوورە و بە درێژایی ئەو رێگەیە هاووڵاتیان پێشوازی لە تەرمی ئەو زانا و فەرماندە کوژراوانە دەکەن.

سەرۆكی ئەمریكا پەیوەندییە بازرگانییەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ كەنەدا راگرت و دەڵێت، ئەو هەنگاوەی لە وەڵامی سەپاندنی باجە لەلایەن كەنەداوە بۆ سەر چەند كۆمپانیایەكی تەكنەلۆژی وڵاتەكەی.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا لە هەژماری خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی "تروس سۆشیاڵ" بڵاویكردەوە، ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ كەنەدا سەختە، بەتایبەتی كە ساڵانێكە باجی تاكو رێژەی 400% بەسەر بەرهەمی جوتیارانی ئەمریكا سەپاندووە، ئێستاش رایگەیاندووە باج بەسەر خزمەتگوزارییە ئەلیكترۆنییەكانی چەند كۆمپانیایەكی تەكنەلۆژی ئەمریكی دەسەپێنێت، ئەوەش هێرشێكی راستەوخۆ و ئاشكرایە بۆ سەر ئەمریكا.

ئەوەشی خستەڕوو، لە وەڵامی ئەو باجە نوێیەی كەنەدا، بڕیاریانداوە سەرجەم پەیوەندییە بازرگانییەكان لەگەڵ ئەو وڵاتەدا رابگرن، لە حەوت رۆژی داهاتووشدا كەنەدا ئەو بڕە پێناسە گومرگییە دەزانێت كە پێویستە بۆ بازرگانییكردن لەگەڵ ئەمریكا بیدات.

ترەمپ ئاماژەی بەوەشداوە، كەنەدا هەمان هەنگاوی یەكێتی ئەوروپا دەنێتەوە بۆ سەپاندنی باج بەسەر ئەمریكا، لەكاتێكدا یەكێتی ئەوروپا لەگەڵ ئەمریكا لەگفتوگۆدایە لەسەر ئەو بابەتە.

ئەوەش لەكاتێكدایە، دژی سیاسەتی پێناسی گومرگی ترەمپ كەنەدا پێناسی گومرگی و باجی لەسەر چەند كاڵایەكی ئەمریكی بە رێژەی 25 %سەپاندووە.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا، رایگەیاند کە تاران لە دوای هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر وێستگە ناوەکیەکانی دەیەوێت دانوستانه بکات و وتی ئێران هیچی لە بەرنامە ئەتۆمیەکەی دەستنەکەوت.

سەرۆکی ئەمریکا جەختی لەسەر کردەوە کە "نابێت رێگە بە ئێران بدرێت چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت"، و وتی "من 25 ساڵە ئەمە دووبارە دەکەمەوە، تەنانەت ئەوکاتەشی کە هاووڵاتیەکی ئاسایی بووم، ئێران نابێت ببێت خاوەنی چەکی ئەتۆمی".

هاوکات ترەمپ وتی: "بیر لە بۆردومانکردنی ئێران دەکەمەوە جارێکی دیکە ئەگەر بەرنامە ئەتۆمیەکەیان دەوڵەمەند بکەنەوە".

ترەمپ لە کاتی پرسیاری رۆژنامەنووساندا وتی کە دەیەوێت "دەزگای نێودەوڵەتیی وزەی ناوەکی یان هەر لایەنێکی دیکەی متمانەپێکراو، تەواوی مافەکانی هەبێت و پشکنین بۆ بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران بکات".

پێشتر، ترەمپ بەهۆی ئەو هەواڵانەوە کە سی ئێن ئێن و رۆژنامەی نیویۆرک تایمز سەبارەت بە کاریگەری هێرشەکانی ئەمریکا لەسەر بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران بڵاویان کردبووەوە داوای کردبوو ئەو رۆژنامەنووسانە دەربکرێن.

ترامپ بە پیتی گەورە لە پلاتفۆرمەکەی "تروس سۆشیاڵ"دا نووسیبووی: "دەبێت رۆژنامەنووسە نا راستگۆکانی سی ئێن ئێن و نیویۆرک تایمز دەربکرێن، یەکسەر!!! خەڵکانێکی خراپی بەدکار".

سی ئێن ئێن و تایمز و واشنتۆن پۆست پێشتر لەم هەفتەیەدا رایانگەیاندبوو کە بۆردومانکردنەکەی ئەمریکا سەرکەوتوو نەبووە لە تێکدانی دامەزراوە ناوەکییە ژێرزەوییەکانی ئێران، و ئەمەش بووە هۆی توڕەیی سەرۆکی ئەمریکا و وایکرد ئەو ئاژانس و پێگە هەواڵیانە بە درۆزن و بڵاوکەرەوەی هەواڵی ناڕاست ناوببات.

هاوکات ئەو ناوەندانە رایانگەیاندووە؛ کە داوای لێبوردن ناکەن و بەردەوامدەبن لەسەر کارەکانیان.

عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند کە تائێستا هیچ پلانێکیان بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمەریکا نییە، هەروەها پێشوازیش لە بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رافائیل گرۆسی ناکەن.

ئەم لێدوانەی وەزیری دەرەوەی ئێران لە کاتێکدا دێت کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا هەفتەی رابردوو رایگەیاند گفتوگۆکان لەگەڵ ئێران دەستپێدەکەنەوە، لەگەڵ ئەوەی جەنگی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیل کۆتایی پێهات.

عراقچی سەبارەت بە داوای رافائیل گرۆسی بۆ سەردانی ئێران وتی: “ئێران هیچ پلانێکی نییە بۆ پێشوازی لێی، لە بوون و هاتنی پشکنەرانیش دەکۆڵینەوە بە وردی و دەبێت لەگەڵ یاساکانی ئێران بگونجێت.”

خامنەیی ترەمپ تۆمەتبار دەکات:

عەلی خامنەیی رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە یەکەم دەرکەوتنیدا پاش جەنگی 12 رۆژە، ترەمپی بەوە تۆمەتبار کرد کە “زیادەڕەویکردووە لە هەڵسەنگاندن بۆ زیانەکانی هێرش بۆسەر وێستگە ئەتۆمییەکانی ئێران.”

خامنەیی“ستایشی سەرکەوتنی وڵاتەکەی بەسەر ئیسرائیل” کرد و بەڵێنیدا “ئێران خۆی رادەستی ئەمەریکا ناکات.”

پێشنیازی 30 ملیار دۆلاری ئەمەریکا

بەپێی راپۆرتی تۆڕی CNN ی ئەمەریکی، ئیدارەی ترەمپ پێشنیازێکی پێشکەش بە ئێران کردووە تا بە پشتیوانی داراییی وڵاتانی کەنداو وێستگەی ئەتۆمیی ئاشتییانە دابنێت، کە 30 ملیار دۆلار تێچووی دەبێت.

دوای هێرشی ئەمەریکا لە 22ی حوزەیران بۆسەر شوێنە ئەتۆمییەکان، ترەمپ ئاگربەستی نێوان هەردوو وڵاتی راگەیاند کە لە رۆژی سێشەممەوە جێبەجێ کراوە.

عەبدولقادر ئورالئۆغڵو وەزیری گەیاندنی تورکیا ئەمڕۆ هەینی رایگەیاندووە کە گەشتە ئاسمانییەکانی نێوان ئیستەنبوڵ و مەشهەدی ئێران دووبارە دەستیان پێکردەوە، لە کاتێکدا حەوت فڕۆکەی تورکی هێشتا لە ئێراندا گیریانخواردووە.

ئورالئۆغڵو لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لە ئیستەنبووڵ باسی لە 11 فڕۆکە گیرخواردووەکانی کۆمپانیاکانی ئاسمانی تورکیا لە عیراق و ئێران کرد، هەروەها ئاماژەی بەوە کرد کە شەوی رابردوو چوار فڕۆکە لە عیراقەوە بە سەلامەتی گەڕێندراونەتەوە.

بەپێی قسەکانی وەزیری گەیاندنی تورکیا، حەوت فڕۆکەی دیکە لە فڕۆکەخانەکانی تەورێز و تارانی ئێران ماونەتەوە و بڕیارە لە 2ی تەممووز ئاسمانی ئێران بە تەواوی بکرێتەوە و ئەو فڕۆکانە بگەڕێنرێنەوە.

ئورالئۆغڵو هەروەها ئاشکرای کردووە کە لە 26ی حوزەیرانەوە گەشتە ئاسمانییەکانی تورکیا بۆ عیراق، سووریا، ئوردن، لوبنان، سعودیە، قەتەر، بەحرێن، کوێت و ئیمارات دووبارە دەستیان پێکردوەتەوە.

د. لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق لەگەڵ شێخ محەمەد بن زاید ئال نهیان سەرۆکی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا هەردوولا پەرەسەندنەکانی گۆڕەپانی ناوچەکە و چۆنیەتی پەرەپێدانی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانیان تاوتوێکرد کە مەبەست لێی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی هەر دوو گەلی برا و چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیرییە لە ناوچەکەدا.

لەمیانی پەیوەندییە تەلەفونیەکەدا، جەختکرایەوە لەسەر گرنگی هێورکردنەوە و کەمکردنەوەی گرژییەکان، هەروەها بەکارهێنانی دیالۆگ و رێگەی ئاشتیانە وەک ئامرازێک بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکان، کە دەبێتە مایەی چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری، هاوکات گرنگ دەبێت بۆ درێژەدان بە هەماهەنگی و چڕکردنی هەوڵەکان بە ئامانجی پتەوکردنی ئاشتیی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی.

هەر لەو پەیوەندییە تەلەفونیەدا تیشک خرایە سەر پێشهاتەکان و دۆخی کارەساتباری مرۆیی لە کەرتی غەززە، لەوبارەیەوە هەردوولا هاوڕابوون لەسەر پێویستی چڕکردنەوەی هەوڵە نێودەوڵەتی و ئیقلیمیەکان بۆ راگرتنی دەستدرێژیی ئیسرائیل و گەیاندنی یارمەتیی مرۆیی بەپەلە و کۆتاییهێنان بە گەمارۆ و کەمکردنەوەی ئازارەکانی خەڵکی مەدەنی.

کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، پلەکانی گەرما بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزدەبنەوە و لە سەرجەم هەرێم دەگەنە سەروو 40 پلەی سیلیزی.

کەشناسی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ هەینی، ئاسمان ساماڵ دەبێت و پلەکانی گەرما 1 بۆ 2 پلەی سیلیزی دیکە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی دوێنێ بەرزتر دەبنەوە.

ئەوەش هاتووە، سبەینێ شەممە، ئاسمان ساماڵ دەبێت لە زۆربەى کاتەکاندا، پلەکانی گەرماش هاوشێوەی ئەمڕۆ دەبن.

بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بۆ سبەینێ بەمجۆرە دەبن:

هەولێر :  43 پلەی سیلیزی 

سلێمانی : 41 پلەی سیلیزی

دهۆک :  42  پلەی سیلیزی

کەرکوک : 46 پلەی سیلیزی 

زاخۆ  :  43 پلەی سیلیزی

هەڵەبجە :44 پلەی سیلیزی

سۆران :  43 پلەی سیلیزی

حاجی ئۆمەران : 30 پلەی سیلیزی

گەرمیان :46 پلەی سیلیزی

وەفدێكی باڵای عیراق لە هەرێمی كوردستانە و بڕیارە ئەمڕۆ لەگەڵ حكومەتی هەرێم كۆببێتەوە بۆ تاوتوێكردنی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم.

پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، وەفدێكی باڵای وەزارەتی نەوتی عیراق كە پێكهاتوون لە راوێژكار و بەڕێوەبەری گشتی و كۆمپانیای سۆمۆ و وەفدێكی تەكنیكی، لە هەولێرە و بڕیارە ئەمڕۆ لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان بە تایبەتیش لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان كۆببێتەوە.

کۆبوونەوەی وەفدەکە لەگەڵ هەرێم بۆ تاوتوێكردنی دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستانە و لەلایەن محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراقەوە دەسەڵاتی رێككەوتن بە وەفدەکە دراوە.

پەیامنێری کوردسات نیوز راشیگەیاند، ئەگەر رێككەوتن بكرێت كێشەی موچە و بودجەی هەرێمی كوردستان بەرەو چارەسەر دەچێت و پێشتریش حكومەتی هەرێم ئامادەیی دەربڕیبوو بۆ هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان.

پێنج ناوچەی شرناخ لە باكوری كوردستان وەك ناوچەی ئەمنی تایبەت ناسێنرا و بۆ ماوەی نۆ رۆژ قەدەغەی هاتوچۆیان تێدا راگەیەنرا.

قائیمقامی ناوەندی شرناخ لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، پێنج ناوچە لە سنوری شرناخ وەك ناوچەی ئەمنی تایبەت ناسێنراون و لە ئەمڕۆوە تا 5ی مانگی داهاتوو، قەدەغەی هاتوچۆیان تێدا راگەیەنراوە.

ئەوەش لە كاتێكدایە لە ئێستادا پرۆسەی ئاشتی لە توركیا جێبەجێ دەكرێت، پارتی كرێكارانی كوردستان "پەكەكە"ش لە 1ی ئازاری رابردوو ئاگربەستی راگەیاند و هیچ جموجوڵێكی سەربازیی لەو سنورە نەكراوە.

ترەمپ و ناتانیاهۆ رێككەوتن لەسەر كۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە لە ماوەی دوو هەفتەدا و سەرجەم بارمتەكانیش ئازاد دەكرێن.

میدیاكانی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا و بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رێككەوتن لەسەر كۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و فراوانتركردنی هاوپەیمانێتی ئیبراهیمی و سەرجەم بارمتەكانیشی ئازاد دەكرێن.

جەختیشیان کردەوە، بەپێی ئەو رێككەوتنە چوار وڵاتی عەرەبی لە ناویاندا ئیماڕات و میسر، غەززە بەڕێوەدەبەن و بزوتنەوەی حەماس لە كەرتی غەززە دووردەخەنەوە و لە دەرەوەی هاوكێشەكان دەبێت.

ئاشکراشیانکرد، "سوریا و سعودیە لە قۆناغی ئاساییكردنەوەی پەیوەندیەكانن لەگەڵ ئیسرائیلدا و بەشێك لە وڵاتە عەرەبی و ئیسلامیەكانیش دەچنە ناو هاوپەیمانی ئیبراهیمی".

میدیاكانی ئیسرائیل ئاماژەیان بەوەشکرد، ناتانیاهۆ لە مانگی داهاتوودا سەردانی كۆشكی سپی دەكات و غەززە و هاوپەیمانی ئیبراهیمی بابەتی سەرەكی گفتوگۆكان دەبێت.

رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران رایگەیاند، ئەمریکا لە تێکشکاندنی بنکە ئەتۆمییەکان شکستی هێناوە. دەشڵێت: زللـەیەکی بەهێزمان لە ئەمریکا دا.

عەلی خامنەیی رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران پەیامێکی ڤیدیۆیی بڵاوکردەوە و باسی لەوەکرد، ئەمریکا لە تێکشکاندنی بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران شکستی هێنا و هیچ دەستکەوتێکی لەو شەڕەدا بەدەست نەهێنا.

باسی لەوەشکرد، ئیسرائیل نزیکبوو لە داڕمان و لەناوچوون، ئەمریکا دەیزانی ئەگەر بەشداری شەڕەکەی نەکردایە ئیسرائیل لەناودەچوو.

ئەوەشی خستووەتە روو، پیرۆزبایی سەرکەوتنی شەڕەکە لە ئێرانییەکان دەکات و دەشڵێت: بەسەر ئەمریکادا سەرکەوتین و ئێران زللـەیەکی بەهێزی لە دەموچاوی ئەریکا دا.

 وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی هەرێم رایگەیاند، بەکارهێنان و بازرگانیکردن بە ماددەی هۆشبەر لە عیراق و هەرێم زیادی کردووە و بەپێی دوایین ئاماری مانگی پێنجی ئەمساڵ، لە چاکسازییەکانی هەرێمدا ماددەی هۆشبەر زیاتر لە 1 لەسەر 4ی تاوانەکان پێکدەهێنێت.

کوێستان محەمەد وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی هەرێم رایگەیاند، تاوەکو مانگی پێنجی ئەمساڵ هەزار و 576 کەس بەهۆی ماددەی هۆشبەرەوە لە چاکسازییەکاندا دەستگیر کراون، کە زیاتر لە 1 لەسەر 4ی سەرجەم تاوانەکانی دیکەیە.

ئاماژەی بەوەشکرد، لەو ژمارەیە هەزار و 486 کەسیان لە رەگەزی نێر و 81 کەسیان لە رەگەزی مێن.

ئەوەشی خستە روو، بەپێی ئامارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، پێش ساڵی 2003 عیراق یەکێک بوو لە پاکترین وڵاتەکان لەرووی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەرەوە، بەڵام بەپێی دوایین ئاماری ساڵی 2021ی نەتەوە یەکگرتووەکان، ژمارەی بەکارهێنەرانی ماددەی هۆشبەر لە عیراق و هەرێمدا گەیشتووەتە زیاتر لە دوو ملیۆن کەس.

کوێستان محەمەد وتیشی، لە ئێستادا بەهۆی هەڵکەوتەی جوگرافی عیراق و هەرێمەوە، بوونەتە رێرەوی گواستنەوەی ماددەی هۆشبەر.