هەواڵەکان
کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، پلەکانی گەرما زیاتر لە شەش پلەی سیلیزی نزم دەبنەوە.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ دووشەممە، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت، لە ناوچە شاخاوییەکان نیمچەهەور دەبێت لەگەڵ بوونى تۆزێکى سوک لە هەوادا، لە کاتەکانی دوای نیوەڕۆوە ئەگەری چالاکبوونی خێرایی با هەیە تاوەکو کاتەکانی ئێوارە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمڕۆ خێرایی با زیاد دەکات و بەگشتی لەنێوان 15 بۆ 25 کیلۆمەتر دەبێت لە سەعاتێکدا، هەندێک جاریش دەگاتە سەروو 30 کیلۆمەتر.
بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسیی، ئەمڕۆ پلەکانی گەرما 4 بۆ 5 پلەی سیلیزی دادەبەزن.
ئەوەش هاتووە، سبەینێ سێشەممە، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت، لەگەڵ بەرزبوونەوەى تۆزوخۆڵ لە کاتەکانی بەیانی زوو لە زۆربەی ناوچەکان، پاشان بۆ کاتەکانی نیوەڕۆ کاریگەرییەکەی لاواز دەبێت.
پلەکانی گەرمای سبەینێ بە هەمان شێوەی ئەمڕۆ 1 بۆ 3 پلەی سیلیزی دادەبەزن.
پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بۆ سبەینێ بەمجۆرە دەبن:
هەولێر : 38 پلەی سیلیزی
سلێمانی : 35 پلەی سیلیزی
دهۆک : 36 پلەی سیلیزی
کەرکوک : 38 پلەی سیلیزی
زاخۆ : 37 پلەی سیلیزی
هەڵەبجە :35 پلەی سیلیزی
سۆران : 35 پلەی سیلیزی
حاجی ئۆمەران : 27 پلەی سیلیزی
گەرمیان :39 پلەی سیلیزی
باڵیۆزی ئێران لە نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێت، رەوشەكە بۆ دەستپێكردنەوەی دانوستان لەگەڵ ئەمریكا گونجاو نییە.
ئەمیر سەعید ئیرەوانی باڵیۆزی ئێران لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ تۆڕی "سی بی ئێس"ی هەواڵی ئەمریكا وتی، ئەگەر ئەمریكا بیەوێت مەرجیان بەسەردا بسەپێنێت، ئەنجامدانی دانوستان ئەستەمە، لە ئێستاشدا رەوشەكە گونجاو نییە بۆ دەستپێكردنەوەی هیچ جۆرە دانوستانێك.
ئەو دیپلۆماتكارە ئێرانییە رەتیشیكردەوە، وڵاتەكەی هیچ جۆرە هەڕەشەیەكی ئاڕاستەی رافایل گروسی بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم و لێكۆڵەرەوانی ئاژانسەكە كردبێت.
ئەمیر سەعید ئیرەوانی باڵیۆزی ئێران جەختیشیكردەوە، ئێران دەستبەرداری مافی خۆی لە پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ مەبەستی ئاشتی نابێت.
سەرۆک کۆماری عیراق و خانمی یەکەم لە ئیسپانیا و لە میانی بەشداریکردن لە چوارەم کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان؛ چاویان بە پاشا و شاژنی ئیسپانیا کەوت و لەبارەی چەند پرسێکەوە گفتوگۆیان کرد.
لە میانەی ئاهەنگی پێشوازیکردنی وەفدەکانی بەشداربووی چوارەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق لە سیڤیلیا لەگەڵ پاشا فیلیپی شەشەم و شاژن لێسیای هاوسەری کۆبوونەوە.
سەرۆک کۆمار و خانمی یەکەم ستایشی هەڵوێستی ئیسپانیایان کرد لە پشتیوانیکردن لە دۆزی دادپەروەرانەی گەلی فەلەستین و کۆتاییهێنان بە شەڕ و بەدیهێنانی مافی چارەی خۆنووسین.
لە کۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لە پەرۆشی خۆی بۆ پێشخستنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات کردەوە و پیشخستنی هاریکاری بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندی هاوبەشی هەردوولا بکات، هیواشی خواست، کۆنفرانسەکە راسپاردەیەک بەرهەم بهێنێت کە خزمەت بە خواستەکانی گەلان بکات بۆ گەیشتن بە ئاسایش و سەقامگیری و پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش بەهەماهەنگی دەزگای دژە تیرۆری عیراق لەڕووبەڕووبوونەوەیەکدا توانیان "ئامر قاطعى سلێمان بەگ لەگەڵ دوو تیرۆریستی هاوەڵی" بکوژن.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئاسایشی سلێمانی راگەیەندراوێکی بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت، بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش دوای کۆکرنەوەی زانیاری و بەدواداچوونی وردی سەلمێنراو و زانیاری هەواڵگری رۆژی 29ـی 6ـی 2025، بە فەرمانی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش، دوای دەستنیشان کردنی شوێنی حەشارەگە و مانەوەی تیرۆریستان، بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش بەهەماهەنگی دەزگای دژە تیرۆری عیراق، ئۆپراسیۆنێکی هاوبەشیان لەناوچەی پەڵکانە و تاوێرکەوە ئەنجامدا.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، "لە ڕووبەڕووبوونەوەیەکی دەستەویەخە، توانرا 'ئامر قاطعى سلێمان بەگ لەگەڵ دوو تیرۆریستی هاوەڵی' لەناوببرێت بەناوەکانی؛ تیرۆریست ئەیمەن جۆرج ئەحمەد ئەلعوبێدی کە نازناوی (ئادەم)ـە و ئامر قاطعى سلێمان بەگ بووە، هەروەها تیرۆیست (حسێن عەلی خەڵەف حەبیب ئەلمەفرەجی) نازناوی (ابو عەزرا)یە و چەکداری گرووپەکە بووە و تیرۆریست (یەعقوب) نازناوی (ئەبو جابان ئیرانی بووە) سەربڕ و گوازەرەوەی تیرۆریستان بووە".
هەروەها لە چالاکییەکەدا بەڕێوەبەرایەتی گشتی ئۆپراسیۆنەکانی ئاسایش، شوێنی مانەوە و مۆڵگەی تیرۆریستانیان خاپوور کرد.
سەرۆک کۆمار بەشداری لەچوارەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان له سڤیلیای وڵاتی ئیسپانیا دەکات
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەم، ئەمڕۆ یەکشەممە 29ـی 6ـی 2025، گەیشتنە ئیسپانیا بەمەبەستی بەشداریکردن لە چوارەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان کە لە شاری سیڤیلیای ئیسپانیا بەڕێوەدەچێت، جیگای ئاماژەیە ژمارەیەک راوێژکار و بەرپرسی حکومی یاوەری دەکەن.
لەلایەکی دیکەوە رۆژی 9ـی 6ـی 2025، سەرۆک کۆمار و خانمی یەکەمی عیراق، لە رۆژانی 9 تا 13ـی 6ـی 2025 بەشدارییان له سێھەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان لەسەر ئۆقیانووسەکان کرد کە لە فەرەنسا بەڕێوەچوو.
لە فەرەنسا، سەرۆک کۆمار سەرۆکایەتی لوتکەی دەلتای جیهانی کرد، هەروەها سەرۆک کۆماری عیراق و سەرۆکی فەرەنسا کۆبوونەوە و لە کۆبوونەوەکەدا د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئاماژەی بە گرنگی هەماهەنگی و کاری هاوبەش کرد بۆ پتەوکردنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.
کەناڵی 12ـی ئیسرائیلی بڵاویکردەوە لە دوای بەشداریکردنی چەند بەرپرسێکی باڵا لە کۆبوونەوەیەکی ئەمنیدا و پەیامی ترەمپ، دادگایی کردنی هەفتەی داهاتووی ناتانیاهۆ هەڵوەشایەوە.
دوای ئەوەی ترەمپ دۆسیەکەی بە رێککەوتنی غەززەوە بەستەوە، دادوەرەکان رێککەوتن لەسەر دواخستنی دادگاییکردنی نەتانیاهۆ بۆ ماوەی هەفتەیەک.
ناتانیاهۆ لە دادگادا پێشتر داوای دواخستنی دۆسیەکەی کردبوو، بەڵام رەتکرابووەوە، ئەمڕۆ جارێکیتر لەو بارەیەوە کۆبوونەوە و بڕیاری دواخستنی دۆسییەکە درا، بۆ ئەمەش وتی؛ پرسە دبلۆماسیەکان و کێشە ناوچەییەکان پێویستان بە کاتی زیاترە.
هاوکات، ئەمشەو ترەمپ هەڕەشەی بڕینی هاوکارییە سەربازییەکانی کرد بۆ ئیسرائیل، لە ئەگەری دادگایی کردنی ناتانیاهۆ.
میدیاکانی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە، لەسەر داوای ناتانیاهۆ سەرۆکی هەواڵگری موساد لە کۆبوونەوە باڵاکەدا بەشداربووە و راپۆرتێکی لەسەر بارودۆخی گشتی ئیسرائیل و رۆژهەڵآتی ناوەڕاست پێشکەش بە دادوەرەکان کردووە.
بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆ شۆفێران لە مەترسییەکانی بەجێهێشتنی کەل و پەلی جۆراوجۆر لەناو ئوتومبیلەکانیاندا ئاگادار دەکاتەوە.
شارەزایان رایان گەیاندووە کە لە کاتی گەرمای هاویندا، یەکەمین کارێک کە شۆفێرەکان ئەیکەن لە دوای سەرکەوتن بۆ سەر ئوتومبیلەکانیان کردنەوەی سیستەمی ساردکەرەوەیە. بەڵام ئەگەر ئوتومبیلەکە بۆ ماوەی رۆژێک لە بەردەم خۆردا رابگیرێت، ئەو گەرمایە دەتوانێت زیانی گەورە بە هەموو ئەو شتانە بگەیەنێت کە لەناویدان.
پلەی گەرمی دەگاتە چەند؟
بەپێی لێکۆڵینەوەی زانکۆی ستانفۆردی ئەمریکی بەشی دەرمانسازی:
- ئەگەر پلەی گەرمی دەرەوە 16پلەی سەدی بێت ناو ئوتومبێل دەگاتە 38 پلەی سەدی
- ئەگەر پلەی گەرمی دەرەوە 30 پلەی سەدی بێت ناو ئوتومبێل دەگاتە60 پلەی سەدی
توێژەرەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە پلەی گەرمی لەماوەی30 خولەکدا بەتەواوەتی بەرز دەبێتەوە لە کاتی پارک کردنی ئوتومبیلەکان.
هۆکاری گەرم بوونی ئۆتۆمبێل:
کاتێک تیشکی خۆر دەچێتە ناو ئوتومبیلەکەوە و دەست دەکات بە گەرم کردنی بەشەکانی ناوەوەی وەک داشبۆرد و کوشنەکان، ئەم بەشانە گەرمی دەردەدەنەوە. بەهۆی داخستنی جامەکانەوە، ئەو گەرمایە ناتوانێت بچێتە دەرەوە و کۆدەبێتەوە.
هۆشداری و رێنمایی هاتووچۆی سلێمانی بۆ شۆفێران:
بەڕێوەبەرایەتی هاتووچۆ جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە بەجێهێشتنی منداڵ و ئاژەڵە ماڵییەکان لەناو ئۆتۆمبێلدا لە کاتی گەرمادا دەتوانێت ببێتە هۆی کارەساتێکی نەخوازراو.
هەروەها ئاماژەیان بەوە کردووە کە شتی ترمان هەیە کە رەنگە شۆفێرەکان کەمتر ئاگاداریبن و دەکرێت زیانیان پێبگات لەناو ئوتومبیلەکانماندا بەهۆی گەرماوە.
دەسەڵاتی دادوەری عیراق كاندیدێكی نوێی بۆ پۆستی سەرۆكی دادگای باڵای فیدراڵی پێشكەش كرد.
میدیاكانی عیراق بڵاویانكردەوە، دەسەڵاتی داوەری عیراق، مونزر ئیبراهیم حسێن جێگیری سەرۆكی دادگای پێداچوونەوەی بۆ پۆستی سەرۆكی دادگای فیدراڵی كاندید كردووە.
راشیگەیاند، دوای كۆبوونەوەی لیژنەیەك لە دادگای فیدراڵی عیراق، بڕیار دراوە بە پەسەندكردن و رەوانەكردنی سەرۆكی ئێستای دادگای فیدراڵی، دادوەر جاسم محمد عەبود، بۆ خانەنشینبوون بە هۆكاری تەندروستی.
ئاماژەی بەوەشكراوە، لە ئێستادا داوا لە سەرۆكایەتی كۆمار كراوە بۆ دەركردنی مەرسومی سەرۆكایەتی بۆ دەستنیشانكردنی جێگیری سەرۆكی دادگای پێداچوونەوە وەك سەرۆكی دادگای فیدراڵی، بۆ ئەوەی وڵاتەكە نەكەوێتە بۆشایی یاساییەوە.
ئەو رێكارانەی دەسەڵاتی دادوەری عیراق لە كاتێكدایە، كە پێشتر بەهۆی فشاری حكومەت لەسەر ئەندامانی ئەنجومەنی دادگای باڵای فیدراڵی لەبارەی كەیسی خور عەبدوڵاوە، نۆ ئەندامی ئەو ئەنجومەنە دەستیانلەكاركێشایەوە، پاشان سەرۆكی ئەنجومەنەكەش داوای خانەنشینبوونی پێشكە شكرد.
سەرۆكی پەرلەمانی ئێران، سەرۆكی ئەمریكا بە بێ رێز وەسف دەكات و دەڵێت، هێشتا سزاكانی سەر ئێران هەڵنەگیراون.
محەممەد باقر قالیباف، سەرۆكی پەرلەمانی ئێران لە لێدوانێكی رۆژنامەونیدا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كەسێكی بێ رێزە، جەختی لەوە شكردەوە كە هێشتا ئەو سزایانەی بەسەر ئێراندا سەپێنراون هەڵنەگیراون، وەك ئاماژەیەك بۆ قسەكانی ترەمپ كە دوای ئاگربەستی ئیسرائیل و ئێران رایگەیاند، كەمكردنەوەی سزاكانی سەر تاران بەدوور نازانێت.
راشیگەیاند، ئەمریكا بە ناردنی پەیامی دژبەیەك و هەواڵی ناڕاست هەوڵی دابەشكردنی گەلی ئێران دەدات.
ئاماژەی بەوەشكرد، هەڵوێستەكانی سەرۆكی ئەمریكا تەنها پلانێكە بۆ چاندنی ترس لە دڵی خەڵكی ئێراندا و هیلاك كردنانە لە رووی دەرونییەوە.
هاوكات، مەسعود پزیشكیان سەرۆكی ئێران رایگەیاند، هەڕەشەكانی ئەمریكا بۆ سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر وڵاتەكەیدا كاریگەری نابێت، ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەمریكا و ترۆیكای ئەوروپی هەوڵدەدەن زۆرترین فشار بخەنە سەر گەلەكەیان بۆ ئەوەی پێشكەوتنەكانیان بوەستێنن، بەڵام سەركەوتوو نابن.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە؛ به‌هۆی قیرتاوكردنه‌وه شه‌قامه‌كه به‌ربه‌ست ده‌كرێت، بۆیه داوا له شۆفێران ده‌كه‌ین شه‌قامه خزمه‌تگوزارییه‌كه و شه‌قامه‌كانی دیكه‌ی ناو گه‌ڕه‌كی كوردساتەوە هاتووچۆ بکەن.
لە راگەیەندراوەکەدا ئاماژە بە کاتی تەواوکردن و کرانەوەی شەقامەکە نەکراوە.
دەسەڵاتی دادوەری ئێران ئاشكرایكرد، لە ئەنجامی هێرشەكەی ئیسرائیل بۆسەر زیندانی ئێڤین زیاتر لە 70 كەس كوژراون.
ئەسغەر جەهانگیریی، وتەبێژی دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند، بەهۆی هێرشەكەی سوپای ئیسرائیلەوە بۆ سەر زیندانی ئێڤین 71 كەس كوژراون، بەشێك لە كوژراوەكانیش كارمەند و پاسەوانی زیندانەكە و كەسوكاری زیندانییەكان بوون، كە بۆ سەردانیكردی زیندانییان سەردانی زیندانەكەیان كردبوو.
جەهانگیری ئەوەشی خستەڕوو، بەهۆی بۆردومانەكەوە ئیسرائیلەوە بەشی كارگێڕی زیندانی ئێڤین زیانی زۆری بەركەتووە.
زیندانی ئێڤین، بە یەكێك لە گەورەترین و گرنگترین زیندانەكانی ئێران دادەنرێت، دەكەوێتە ناوچە شاخاوییەكانی نێوان تاران و كەرەج، بەشێكی زۆر لە زیندانییەكانی نێو زیندانەكە بە هۆكاری سیاسی دەستگیركراون، هاوكات 20 كەس لە زیندانییەكان هەڵگری رەگەزنامەی بیانیین.
دامەزراوەی جیۆلۆجی ئەمریکی رایگەیاند، بەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە بوومەلەرزەیەک بە گوڕی 5.3 پلە لە ناوەڕاستی پاکستان رویداوە و هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.
دامەزراوەی جیۆلۆجی ئەمریکا رایگەیاندووە، نزیکەی کاتژمێر 3:30 خولەکی بەیانی بە کاتی ناوخۆ رویداوە، و ناوەندی بومەلەرزەکە نزیکەی 60 کیلۆمەتر لە باکوری رۆژهەڵاتی شاری بەرخان لە پارێزگای پاکستانەوە دوورە.
جارێکیتریش لە پاکستان لە ساڵی 2005 دا بوومەلەرزەیەک بە گوڕی 7.6 پلە رویدا و بەهۆیەوە زیاتر لە 73 هەزار کەس گیانیان لەدەستدا و نزیکەی 3 ملیۆن و 500 هەزار کەسیش ئاوارەبوون، کە زۆربەیان لە بەشی کشمیر بوون کە لەژێر کۆنترۆڵی پاکستاندایە.
بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی رایگەیاند، رەنگە ئێران بتوانێت لە ماوەی چەند مانگێكدا پیتاندنی یۆرانێوم دەستپێبكاتەوە.
رافائیل گرۆسی بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، لە چاوپێكەوتێكدا لەگەڵ كەناڵی سی بی ئێس نیوزی ئەمریكی رایگەیاند، پێیوایە ئێران دەتوانێت لە ماوەی چەند مانگێكدا دەست بە بەرهەمهێنانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بكاتەوە، سەرەڕای ئەو زیانانەی بە دامەزراوە ئەتۆمیەكانی كەوتووە بەهۆی هێرشەكانی ئەمریكا و ئیسرائیلەوە.
گروسی جەختی لەوەشكردەوە، یۆرانیۆمە پیتێنراوەكەی ئێران بە تەواوەتی زیانی بەرنەكەوتوە، بەشێكی گواستراوەتەوە بۆ شوێنێكی نادیار، هەر بۆیە دەكرێت ئێران بە بەرهەمهێنانی جۆرە شلەمەنییەكی تایبەت لە ماوەی چەند مانگی داهاتوودا دەستبكاتەوە بە پیتاندنی یۆرانیۆم.
ناوەڕاستی ئەم مانگە ئیسرائیل زنجیرەیەك هێرشی كردە سەر شوێنە سەربازی و ئەتۆمییەكانی ئێران.
دواتر ئەمریكا پەیوەندی بە هەڵمەتی بۆردومانی ئیسرائیلەوە كرد و سێ دامەزراوەی سەرەكی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێرانی كردە ئامانج.
عەباس عەراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران پێنجشەممەی رابردوو رایگەیاند، زیانەكانی دامەزراوە ئەتۆمییەكانی وڵاتەكەی دوای شەڕی 12 رۆژەی لەگەڵ ئیسرائیل زۆر بووە، هاوكات دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمەریكا جەختی لەوە كردەوە كە بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێرانیان دەیان ساڵ بردووەتە دواوە.
رێكخراوی تەندروستی جیهانی داوا لە چین دەكات زانیاریی ورد لەسەر كۆڤید-19 بە رێكخراوەكە بدات بۆ دۆزینەوەی سەرچاوەی سەرهەڵدانی پەتاكە.
تێدرۆس ئادهانۆم سەرۆكی رێكخراوی تەندروستی جیهانی WHO رایگەیاند، هەرچەندە پەتای كۆڤید-19 بەشێوەیەكی بەربڵاو تێپەڕیوە، بەڵام مەترسیەكانی هەر ماون و بەردەوامیشە لە پەرەسەندن، بەجۆرێك هێشتا ملیۆنان كەس تووشی دەبن.
وتیشی، زۆر شت دەربارەی پەتاكە دەزانن، بەڵام هێشتا وەڵامی ئەو پرسیارەیان دەست نەكەوتووە كە چۆن پەتاكە دەستیپێكردووە بۆ ئەوەی رێگری لە سەرهەڵدانەوەی بكەن.
بۆ ئەو مەبەستەش، رێكخراوەكە داوای لە حكومەتی چین كردووە، چەندین زنجیرەی DNAـی ڤایرۆسەكە لەناو نمونەی تووشبووان و زانیاریی وردی لەسەر ئەو ئاژەڵانەی لە وهان دەفرۆشرێن رادەستی رێكخراوەكە بكات، بۆ ئەوەی توێژینەوەی فراوانی لەسەر بكەن.
لە هەرێمی كوردستان، تاكو مانگی 12ی 2023 زیاتر لە 466 هەزار و 900 حاڵەتی تووشبوون بە كۆڤید-19 تۆماركراون، لەو ژمارەیەش زیاتر لە 459 هەزار و 400 كەس چاكبوونەتەوە، حەوت هەزار و 468 كەسیش گیانیان لەدەستدا.
سەرۆكی روسیا پێشبینی دەكات خواست لەسەر نەوت لە جیهاندا زیاتر ببێت بەتایبەتی لە هاوینی ئەمساڵدا و نرخەكەشی بەرزببێتەوە.
ڤلادیمیر پوتن سەرۆكی روسیا رایگەیاند، بەهۆی گەشەی ئابورییەوە بەكارهێنانی نەوتی خاو و بەرهەمە نەوتییەكان لە جیهاندا لە زیادبووندایە، بەرهەمهێنانی نەوتیش لە چوارچێوەی ئۆپێك پڵەسدا بەو شێوەیەیە كە رێككەوتنی لەسەر كراوە و ئامانج لێی زیادكردنی خواستە لەسەر نەوت بە تایبەتی لە وەرزی هاویندا.
لەبارەی سزاكانی ئەوروپاش، لەسەر نەوتی روسیا پوتن وتی، "هەرچەندە سزاكان زیاتر بن هەر خۆیان زیاتر ئازار دەچێژن، چونكە مەحاڵە نەوتی روسیا بوەستێنرێت و سزاكانیش كاریگەرییەكی بەرچاویان لەسەر روسیا نابێت".
پێشتر ئەلیكساندەر نۆڤاك جێگری سەرۆك وەزیرانی روسیا رایگەیاندبوو، دەبێت ئۆپێك پڵەس بڕیاری زیادكردنی بەرهەمهێنانی نەوت بدات، بۆئەوەی لە هاویندا خواست لەسەری كەمتر ببێتەوە و ئەو بڕەی ئێستاش پێویستییەكان لە هاویندا پڕناكەتەوە.