جیهان
لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٧٣ فەڵەستینی لە كەرتی غەززە بەهۆی هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیلەوە كوژراون.
وەزارەتی تەندروستی كەرتی غەززە رایگەیاند، بەهۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە لە بەرەبەیانی هەینییەوە تائێستا ٧٣ كەس لە كەرتی غەززە كوژراون.
پێشتریش ئەو وەزارەتە رایگەیاندبوو، رۆژانی پێنجشەممە و هەینی ٧٧ كەس لە غەززە بەهۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر نەخۆشخانەیەك كوژران.
ئاماژەی بەوەشكرد، ژمارەیەكی هاووڵاتی لە ژێر داروپەردووی خانوو و باڵەخانە روخاوەكاندا ماونەتەوە و تیمی فریاگوزاری ناتوانێت رزگاریان بكات.
راشیگەیاند، كۆی ژمارەی كوژراوەكان بۆ ٤٥ هەزار و ٥٦٨ كەس بەرزبوەتەوە لە ماوەی ١٥ مانگی رابردوودا.
لە سیئۆلی پایتەختی كۆریای باشور خۆپیشاندانی لایەنگرانی سەرۆكی لەسەر كارلادراو بەڕێوەدەچێت و دادگای دەستوری كۆریای باشوریش رایگەیاند، رۆژی ١٤ی ئەم مانگە سەرۆكی لەسەر كارلادراو دادگایی دەكرێت.
هەزاران هاووڵاتی لە پایتەختی كۆریای باشور رژانە سەر شەقامەكان و پشتگیری خۆیان بۆ یون سیوك یول سەرۆكی لەسەر كارلادراوی وڵاتەكەیان دەربڕی دوای ئەوەی دادگای دەستوریی كۆریای باشوور رۆژی هەینی فەرمانی دەستگیركردنی بۆ سیوك یول دەركرد، بەڵام ئەو رەتی كردەوە خۆی بەدەستەوە بدات و یەكەیەكی سوپا پشتگیری سیوك یولیان كرد و پشێوی لە نێوان پۆلیس و ئەو یەكەیە دروستبوو.
ئەمڕۆش دادگای دەستوریی كۆریای باشور رۆژی ١٤ی ئەم مانگەی دیارێكرد بۆ دادگاییكردنی سیوك یول.
ئەوەش لەكاتێكدایە، لە سەرەتای مانگی ١٢ی ساڵی رابردوو سیوك یول باری نائاسایی سەربازیی راگەیاند و بڕیاریدا بە داخستنی پەرلەمان و دوای دوو هەفتە پەرلەمان بڕیاریدا بە دورخستنەوەی سەرۆكی كۆریای باشوور.
ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاند، سەرۆكی ئەمریكا كۆتا هاوكاری سەربازی بۆ ئیسرائیل ئامادە كردووە كە بەهاکەی هەشت ملیار دۆلارە.
ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاند، ئیدارەی جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا كۆنگرێسی ئاگاداركردوەتەوە بە ناردنی كۆتا هاوكاری سەربازی بە بەهای هەشت ملیار دۆلار.
دەشڵێت، هاوكاریەكان فرۆكەی جەنگی و هێلیكۆپتەر و چەند جۆرێكی بۆمب و پێداویستی بەرگری لە خۆی گرتووە، بەڵام پێویستی بە رەزامەندی ئەنجومەنی نوێنەران و پیران هەیە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، بەشێك لە دیموكراتەكان داوایان لە بایدن كردووە لە فرۆشتنی چەك بە ئیسرائیل رەچاوی رەوشی مرۆیی غەززە بكات، بەڵام بایدن رەتیكردوەتەوە گوێ بەو بابەتە بدات.
هاوكات، سایتی ئەكسیۆس رایگەیاند، كۆتا كاروانی ئەمریكا بۆ ئیسرائیل كە رێككەوتنی لەسەر كراوە كاتێكی زۆری پێویستە، بەشێكی لە ئێستادا رادەستی ئیسرائیل دەكرێت و بەشەكەی تریشی لە ماوەی ساڵێك یان زیاتر دەنێردرێت.
نووسینی زبر تایبەتە بە نابینایان و هەموو ساڵێک رۆژی ٤ـی ١ یادی دەکرێتەوە کە لەلایەن لویس بڕایڵی فەڕەنسییەوە داهێنراوە.
نووسینی زبر، لەلایەن لویس بڕایڵی فەڕەنسی (١٨٠٩-١٨٥٢) داهێنراوە، بڕایڵ خۆی لە تەمەنی سێ ساڵیدا لە دوکانەکەی باوکیدا کەرەستەیەکی نووکتیژ دەچەقێت بە چاویدا و بەوهۆیەوە نابینا دەبێت، ئەم رووداوە نابێتە هۆی بێ هیوابوونی بڕایڵ لە ژیان، ئەو دەبێت بە میوزیسیانێکی دیار، پاشان بۆ خوێندن دەچێتە پاریس و لە پەیمانگای نیشتمانیی تایبەت بە منداڵانی نابینا دەخوێنێت.
بڕایڵ لە پاریس ئاشنا دەبێت بە سیستمێکی نووسین، کە لەلایەن چارڵز باربێرەوە خرابووە روو، کە لە بەرامبەر فۆنێمەکانی زماندا چەند خاڵێک داندرابوون، لویس بڕایڵ لەو کاتەدا کە تەمەنی ١٥ ساڵ بوو، ئەم سیستمە وەردەگرێت و لە کۆدێکی شەش خاڵیدا سادەی دەکاتەوە و لە چەند شێوەیەکی جیاوازدا لەگەڵ نۆتەکانی مۆسیقادا گونجاندوویەتی.
لە ساڵی ١٨٢٩دا، برایڵ سیستمی نووسینەکەی لە چاپێکی سێ بەرگیدا بڵاوکردەوە و بۆ یەکەم جاریش، لە ساڵی ١٨٣٧ـدا یەکەمین کتێبی قوتابخانەی بەم شێوە نووسینە بە چاپ گەیاند.
حکومەتی نوێی سوریا بڕیاریداوە چیدیکە رێگە نەدات هاووڵاتیانی لوبنانی بێ ڤیزە بێنە وڵاتەکەیەوە.
ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاندووە، دوای گرژییەکانی نێوان چەکدارانی حکومەتی نوێی سوریا و لوبنان، رێکاری نوێ بۆ هاووڵاتیانی لوبنانی دانراوە، کە ئەمە یەکەم جارە دوای روخانی رژێمەکەی ئەسەد ئەم بابەتە باس بکرێت.
پێشتر رێگە بە هاووڵاتیانی لوبنانی دەدرا بێ ڤیزە، تەنها بە پاسپۆرت یاخود ناسنامەیەک بچنە ناو خاکی سوریا، بەڵام لە ئێستادا سنوورەکان بەڕووی هاووڵاتیە لوبنانییەکاندا کراوەنین وەک پێشتر.
لە ئێستادا دەسەڵاتدارانی نوێی سوریا رێوشوێنی دیکەیان گرتووەتەبەر و هاووڵاتیە لوبنانییەکان تەنها بە مۆڵەتی رەسمی دەتوانن بچنە خاکی سوریا.
مۆسكۆ رایگەیاند، دەسەڵاتدارانی نوێی دیمەشق ئاماژەیان ناردووە و گرنگی بە بەردەوامبوونی پەیوەندییەكان و مانەوەی هێزەكانیان لەو وڵاتە دەدەن.
ڤاسیلی نەبێنزیا، نوێنەری ڕووسیا لە نەتەوە یەكگرتووەكان لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ئاشكرایكردووە كە دەسەڵاتدارانی نوێی سووریا ئاماژەیان ناردووە و ئارەزووی بەردەوامبی بوونی روسیایان هەیە لە وڵاتەكەیاندا.
نوێنەری روسیا هەروەها جەختی لەوەشكردەوە كە مۆسكۆ و دیمەشق پەیوەندیی دۆستایەتی درێژخایەنەیان هەیە، ئەو پەیوەندیەش بە هیچ رژێمێكەوە نەبەستراوەتەوە.
ئەحمەد شەرع سەرۆكی ئیدارەنی نوێی دیمەشق ڕایگەیاندبوو كە روسیا دووەم بەهێزترین وڵاتی جیهانە و دیمەشقیش بەرژەوەندی ستراتیژی لەگەڵ مۆسكۆ هەیە.
مۆسكۆ: دەسەڵاتدارانی نوێی دیمەشق ئاماژەیان بۆ مانەوەمان لە وڵاتەكەیان ناردووە
رێژەی لەدایكبوونی منداڵ لە كۆریای باشوور ئاستێكی پێوانەیی لە ماوەی نۆ ساڵی رابردوودا تۆمار كرد، بەراورد بە ساڵی پێشووتر رێژەكە 3.1% زیادیكردووە.
وەزارەتی ناوخۆی كۆریای باشور بڵاویكردەوە، ژمارەی لەدایكبوون لە ساڵی ڕابردوو لەو وڵاتە گەیشتووەتە 242 هەزار و 334 منداڵ، كە بەراورد بە ساڵی پێشووتر 3.1% زیادیكردووە، ئەوەش لەدوای پلانێكی گشتگیر لە لایەن ئەو وڵاتە بۆ زیادكردنی رێژەی منداڵبوون و دەرچوون لە قەیرانی كەمی
ژمارەی لەدایكبوون كە مەترسی لەسەر داهاتووی وڵاتەكە دروستكردووە.
هاوكات، ئاژانسی هەواڵی یۆنهاپی رەسمی ئەو وڵاتە بڵاویكردەوە، ژمارەی دانیشتووانی كۆریای باشوور لە ساڵی ڕابردوو زیاتر بووە لە 51 ملیۆن كەس.
كۆریای باشوور كەمترین ڕێژەی لەدایكبوونی لە جیهاندا هەیە، كە لە ساڵی 2023دا تەنها 0,72 بووە، لە كاتێكدا بەپێی ستانداردە نێودەوڵەتییەكان هەموو وڵاتێك پێویستی بە ڕێژەی لەدایكبوونی 2,1% هەیە بۆ ئەوەی ئاستێكی جێگیری دانیشتوانی هەبێت.
بەهۆی كەوتنەخوارەوەی فڕۆكەیەك بەسەر باڵەخانەیەكی بازرگانیدا لە ئەمریكا لانیكەم ٢٠ كەس بوونە قوربانی.
پۆلیسی ویلایەتی كالیفۆرنیا بلاویكردەوە، فڕۆكەیەكی بچوك بەهۆكارێكی نەزانراو لەسەر كارگەیەكی دروستكردنی مۆبیلیات كەوتۆتەخوارەوە، بەهۆیەوە دوو كەس گیانیان لەدەستداوەو نزیكەی ٢٠ كەسی تریش برینداربوون.
٢٠٠ كەس لەو كارگەیە كاریان کردووە
پۆلیس ئاماژەی بەوەشكردووە، لێكۆڵەران هێشتا نازانن ئەو دوو كوژراوە سەرنشینی فڕۆكەكە بوون یان كرێكاری ئەو كارگەیەن كە فڕۆكەكە خۆی پێدا كێشاوە، لە كاتێكدا نزیكەی ٢٠٠ كەس لە نێو كارگەكە كاریان كردووە.
رووداوێكی دیکە لەهەمان شوێن ڕوویداوە
بەپێی دیمەنەكانی دوای رووداوەكە، كونێكی گەورە لەسەر بانی كارگەكە دروستبووەو دوكەڵ و ئاگری لێ بەرز بووەتەوە.
هاوكات مانگی تشرینی دووەمی رابردووش رووداوێكی هاوشێوە لەنزیك هەمان شوێن ڕوویداوە و بەهۆیەوە دوو كەس برینداربوون.
سوپای ئیسرائیل دانی بەوەدا نا كە لەرێگەی تیمێكی ١٠٠ سەربازییەوە، چوار مانگ لەمەوبەر هێرشیان كردووەتە سەر شوێنێكی تایبەت بە بەرهەمهێنانی موشەكی زیرەك لە سوریا.
سوپای ئیسرائیل بڵاویكردەوە، ئۆپەراسیۆنەكە لە هەشتی ئەیلولی ٢٠٢٤ لە ناوچەی مەسیاف لە قوڵایی خاكی سوریا بە پشتیوانی ئاسمانی و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و فڕۆكەی جەنگی و كەشتییە دەریاییەكان ئەنجامدراوە، ئامانجەكەش شوێنێكی ژێرزەمینی بووە، كە بە پرۆژەیەكی تایبەت و پێشكەوتوو دادەنرا بۆ پڕچەككردنی گروپە چەكدارەكانی نزیك لە ئیران لە سنوری نێوان سوریا و ئیسرائیل.
بەپێی دان پێدانانەكەی سوپای ئیسرائیل، ئەو شوێنەی بە ئامانج گیراوە تایبەت بووە بە بەرهەمهێنانی موشەكی دوور هاوێژ و ئەو موشەكە زیرەكانەی كە لە پێكانی ئامانجەكانیاندا ورد و زیرەكن.
روانگەی سوری رایگەیاند، لە شەڕوپێكدادانەكانی رۆژی پێنج شەمممەی نێوان شەڕڤانانی هەسەدە و گروپە چەكدارەكاندا لە دەوروبەری مەنبەج، 23 چەكدار كوژراون.
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ لە سوریا لە راگەیەنراوێكدا رایگەیاند، وەك وەڵامدانەوەیەك بۆ تۆپباران و بۆردومانەكانی رۆژی پێنج شەممەی توركیا بۆسەر ناوچەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا، هێزەكانی ئەنجومەنی سەربازی مەنبج كە سەر بە هێزەكانی سوریا دیموكرات هەسەدەن چەند دژە هێرشێكیان ئەنجامداوە و لە ئەنجامدا 23 چەكداری گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا كوژراون.
روانگەكە راشیگەیاند، هەر لەو شەڕانەدا ئەندامێكی هێزەكانی ئەنجومەنی سەربازی مەنبج كوژراوە.
ئاماژەی بەوەشكراوە، شەڕوپێكدادانی توند لە دەوروبەری گوندەكانی عەتشانە و مەستەها، لە باشووری منبج بەردەوامە، هێزەكانی توركیا بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و تۆپی قورس ناوچەكە بۆردومان دەكەن.
پۆلیسی فیدراڵی ئەمریكا رایگەیاند، هیچ پەیوەندییەك لە نێوان هێرشەكەی نیوئۆرلیانز و تەقینەوەی ئۆتۆمبێلەكەی تێسلا لە لاس ڤێگاس نییە.
سەرۆكی نوسینگەی لێكۆڵینەوەی پۆلیسی فیدراڵی ئەمریكا ناسراو بە ئێف بی ئای رایگەیاند، دوای تەواوكردنی لێكۆڵینەوەكانیان گەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی كە هیچ پەیوەندییەكی یەكلاكەرەوە لە نێوان هێرشەكەی نیوئۆرلیانز و تەقینەوەكەی لاس ڤێگاسدا كە لە یەك رۆژدا روویاندا و بەهۆیانەوە لانیكەم 15 كەس گیانیان لەدەستدا.
كریستۆڤەر ڕیا، سەرۆكی نوسینگەی لێكۆڵینەوەی فیدراڵی ئاماژەی بەوەشكرد، هێرشەكەی نیوئۆرلیانز بە تەواوی تیرۆریستیی بووەو ئەنجامدەرەكەی پشتیوانی خۆی بۆ داعش ڕاگەیاندوە، بە تەنها خۆشی كارەكەی ئەنجامداوە.
هێڵی فڕۆكەوانی قەتەر دوای نزیكەی ١٣ ساڵ گەشتەكانی بۆ دیمەشقی پایتەختی سوریا دەستپێدەكاتەوە و رۆژی سێ شەممەی داهاتووش یەكەم گەشت ئەنجام دەدرێت.
هێڵی ئاسمانی قەتەر بڵاویكردەوە، لە نزیكەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان كاردەكەن بۆ دڵنیابوون لەوەی كە هەموو ستانداردە پێویستەكانی سەلامەتی و ئاسایش و دەستپێكردنەوەی گەشتەكان لە فڕۆكەخانەی دیمەشق جێبەجێ دەكرێن.
قەتەر دوای روخانی حكومەتی ئەسەد، دووهەم وڵات بوو لە دوای توركیا باڵیۆزخانەی خۆی لە سوریا كردەوە، لە كاتێكدا پێشتر و تاكو كاتی روخانی رژێمی ئەسەد یەكێك بوو لەو وڵاتانەی كە وەكو نەیاری ئەسەد مابووەوە.
لەلایەكی ترەوە ئاژانسی هەواڵی فەلەستین بڵاویكردەوە، دەسەڵاتی فەلەستینی لە كەناری رۆژئاوا پەخشی كەناڵی ئەلجەزیرەی قەتەری بەشێوەیەكی كاتیی راگرتووە.
دەسەڵاتدارانی فەلەستین هۆكاری راگرتنی كاری جەزیرەیان بۆ بڵاوكردنەوەی بابەتی نادروست و هاندان بۆ توندوتیژیی گەراندووەتەوە.
رۆژنامەی "زە سەن"ی بەریتانی ، هەوڵی تیرۆركردنی بەشار ئەسەدی سەرۆكی هەڵاتووی سوریای لە رێی ژەهر خواردكردنەوە ئاشكرا كرد .
رۆژنامەی زە سەنی بەریتانی لە زاری لێپرسراوانی ئەمنی روسیاوە بڵاویكردووەتەوە، رۆژی یەكشەممەی رابردوو هەوڵی تیرۆركردنی بەشار ئەسەد سەرۆكی هەڵاتووی سوریا لە روسیا دراوە لە رێی ژەهرخواردكردنییەوە و لەو رۆژەوە رەوشی تەندروستی ئەسەد تێكچووە و داوای یارمەتی پزیشكی كردووە.
ئاماژەی بەوە شکردووە، لە ئێستادا تەندروستی ئەسەد باش نییە و بە توندی دەكۆكێت تارادەی خنكان.
رۆژنامەکە ئەوەشی خستووەتە روو، هەرچەندە تاوەکو ئێستا پزیشكەكان حاڵەتی ژەهرخواردنەكەی ئەسەدیان یەكلا نەكردووەتەوە، بەڵام نیشانەكانی ئەوە دەردەخەن كە هۆكاری تێكچوونی تەندروستی ئەسەد ژەهرخواردکردنییەتی.
بەشار ئەسەد، سەرۆکی دیکتاتۆری رژێمی پێشووی سوریا، کە لە ٨ی مانگی ١٢ی رابردوودا بەرەو روسیا هەڵات و رژێمەکەی رووخا، بە چەند رۆژێک دوای هەڵاتنەکەی روسیا ئاماژەی بەوەکرد ئەسەد لە وڵاتەکەیان مافی پەنابەری پێدراوە.
بە بەشداری سەرجەم پێكهاتەكان ، لە ناوەراستی ئەم مانگەدا دەسەڵاتی نوێی سوریا كۆنگرەی گفتوگۆی نیشتمانی ساز دەكات.
بەپێی زانیارییەكانی ئاژانسی ئەنادۆڵ، دەسەڵاتی نوێی سووریا پلانی هەیە بە بەشداری هەزار كەس لە سەرجەم پێكهاتەكانی ئەو وڵاتە، كۆنگرەی گفتوگۆی نیشتمانیی لە ناوەڕاستی ئەم مانگەدا ساز بكات.
لەلایەكی تریشەوە ئەمرۆ وەفدێكی باڵای حكومەتی نوێی سوریا بە سەرۆكایەتی وەزیری دەرەوە و بەرگری ئەو وڵاتە گەیشتە سعودیە و ئەم سەردانەش بەیەكەم سەردانی رەسمی بەرپرسانی نوێی ئیدارەی سوریا دادەندرێت لەدوای روخانی بەشار ئەسەد.
ئەمریكا بنكەیەكی سەربازی لە شاری كۆبانێی رۆژئاوای كوردستان دادەمەزرێنێت و شەڕ و پێكدادانی نێوان هێزەكانی سوریای دیموكرات و گروپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی توركیاش بەردەوامە.
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، ئەمریكا بڕیاریداوە بنكەیەكی سەربازی لە شاری كۆبانێ بكاتەوە و چاودێری ئاگربەستی نێوان توركیا و هێزەكانی سوریای دیموكرات ناسراو بە هەسەدە بكات.
دەشڵێت، شەڕ و پێكدادانی نێوان هەسەدە و گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا لە بەنداوی تشرین و پرسی قەرەقۆزاق بەردەوامە.
ئەوەش لەكاتێكدایە، دوێنێ ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێس لە زاری بەرپرسێكی هێزەكانی سوریای دیموكراتیك هەسەدە بڵاویكردوەتەوە كۆبونەوەی ئەحمەد شەرع سەرۆكی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی سوریا، لەگەڵ وەفدی هەسەدە ئەرێنی بوە و تاوتوێی پێگەی كورد و هێزەكانیان لە سوریای داهاتوودا كراوە .
لە روداوێکی دیکەی تەقەکردندا لە ئەمریکا ١٠ کەس برینداربوون، کە ئەوە سێیەم روداوی گوماناوییە لەماوەی کەمتر لە ٢٤ سەعاتدا لە ویلایەتە جیاوازەکانی ئەمریکا روبدات.
میدیاکانی ئەمریکا بڵاویانکردەوە، لە نزیک سەعات ١١ و ٢٠ خولەکی شەودا روداوێکی تەقەکردن لە نزیک یانەیەکی شەوانەدا رویداوە لە نیو یۆرک، کە بەهۆیەوە ١٠ کەس بریندار بوون.
پۆلیسی نیو یۆرک باسی لەوەکردووە، هیچ کام لە بریندارەکان دۆخی تەندروستییان ناجێگیر نییە، لەئێستادا گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە و چارەسەری پێویست وەردەگرن.
ئەمە سێیەم رووداوی گوماناوییە لەماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێردا لە ئەمریکا رووبدات، شەوی رابردووش ئۆتۆمبێلێکی تێسلا لەبەردەم هۆتێل تڕەمپدا تەقییەوە و میدیاکان باس لەوەدەکەن، پێدەچێت شۆفێرەکە گیانی لەدەستدابێت و حەوت کەسی دیکەش بریندارن.
پێش ئەوەش، ئۆتۆمبێلێک خۆی کرد بەناو یەکێک لە ئاهەنگەکانی کە بۆ سەری ساڵ رێکخرابوو و دواتر دابەزیبوو تەقەی کردبوو، بەهۆیەوە ١٠ کەس گیانیان لەدەستدا و زیاتر لە ٣٠ کەسی دیکەش بریندار بوون.
هەریەک لەو دوو روداوە بە کردەوەی تیرۆرستی ناویان هێنرا و ئێستاش گومان دەکرێت، ئەمە لە زنجیرەی ئەو دوو روداوەی پێشوودا بێت و ئەوەش گومانی لای بەرپرسان دروست کردووە.