جیهان
سیسی جەختی لە پێویستیی راگرتنی بەپەلەی کارە توندوتیژیەکان کردووەتەوە و ئاماژەی بەوەشکردوە وڵاتەکەی لە ھەوڵی بەردەوامدایە لەو پێناوەدا.
لای خۆشیەوە کۆشکی سپی جەختی کردووەتەوە لەوەی ئاماژەی دڵخۆشکەر بەدی دەکرێت بۆ ئاگربەست لەنێوان حەماس و ئیسرائیلدا.
ھاوکات چەندین لایەن خۆشحاڵیی خۆیان دەربڕیوە بەو ئاگربەستەی نێوان حەماس و ئیسرائیل، ئەویش دوای ئەو پەرەسەندە سەربازیانەی ماوەی ١١ رۆژ بەردەوام بو و تائێستا زیاتر لە ٢٣٢ کەس کوژراو ١٩٠٠ برینداری لێکەوتووەتەوە.
بنیامین نەتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی رایگەیاند، لە ئۆپراسیۆنەکان بۆسە کەرتی غەززە توانراوە، جموجۆڵ و توانا لۆجستییەکانی بزوتنەوە حەماس لە ناوچەکە سنورداربکەن و موشەکەکانیان لەتونێلەکاندا کردووەتە ئامانج.
بنیامین نەتانیاھۆ ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، ئۆپراسیۆنەکانی سوپای ئیسرائیل سەرکەوتنی بەدەستھێناوە، بەڵام ھێشتا ئەو سەرکەوتنە لەلای بزوتنەوەی حەماس و رای گشتییەوە درکی پێنەکراوە.
وتیشی حەماس گورزی کوشندەی بەرکەوتووە، بە تایبەتی توانراوە دەیان تونیل و کۆگای مووشەکی ئەو بزوتنەوەیە لەناو ببرێن.
روونیشیکردەوە: پلانە نوێیەکەی کۆمپانیای فەیس بووک سەبارەت بەبەکارھێنانی کۆد کاریگەری لەسەر سەدان لێکۆڵینەوەی دژی تیرۆر دەبێت کە لەلایەن دەزگای ھەواڵگریی بەریتانیا ئەنجام دەدرێت، جگەلەوەش ئەم ھەنگاوە کاریگەری لەسەر فراوانبوونی چالاکی باندە تاوانکارییەکان دەبێت.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەسەر ھەموو ئاستەکان کاردەکەن بۆ ئەوەی سنورێک بۆ ئاڵۆزییەکانی کەرتی غەززە دابنێن و نێردەی ئەمریکاش بۆ ناوچەکە لە کۆبونەوەی بەردەوامدایە لەگەڵ ھەردوو لایەنی ئیسرائیلی و فەڵەستینی بۆ ئەوەی بگەنە ئاگربەست.
ھاوکات جان ئیف لۆردیان وەزیری دەرەوەی فەرەنسا رایگەیاندوە، پێویستە بە زوترین کات ئاگربەست لە کەرتی غەززە رابگەیەندرێت و پاریسیش لە ھەماھەنگیدایە لەگەڵ میسر و ئوردن بۆ ئەوەی ھاوکاری مرۆیی بەپەلە بگەیەننە غەززە.
لەسەر ئاستی مەیدانیش، سوپای ئیسرائیل زنجیرەیەک بۆردومانی تری بۆ سەر کەرتی غەززە ئەنجامدا و بەپێی سەرچاوە پزیشکییەکان بەھۆی ئەو بۆردومانانەوە ١١ فەلەستینی کوژراون و ژمارەیەکی تریش برینداربوون، بەو شێوەیەش کۆی گشتی ژمارەی کوژراوانی فەڵەستین بۆ ٢٢٨ بەرزبووەتەوە کە ٦٥یان منداڵن.
سوپای ئیسرائیل لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکرد، لە سەرەتای دەستپێکردنەوەی ئالۆزییەکانەوە، چوار ھەزار و ٧٠ موشەک لە کەرتی غەززەوە بەرەو ئیسرائیل ئاراستەکراوە و ٦١٠یان لەناو غەززە کەوتونەتە خوارەوە، ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، رێژەی سەرکەوتنی سیستمی بەرگری کڵاوەی ئاسنین گەیشتووەتە لە سەدا ٩٠.
لەلایەکی تریشەوە ھایکۆ ماس وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی ھاوبەشدا لەگەڵ ھاوتا ئیسرائیلییەکەی رایگەیاند، پشتگیری ئەو ھەوڵە نێودەوڵەتییانە دەکەن کە بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە کەرتی غەززە ھەیە.
ھەروەھا پشتگیری وڵاتەکەشی بۆ ئیسرائیل دوپاتکردەوە و رایگەیاند، حەماس بە بێ جیاکاری موشەک دەھاوێژێت.
دامەزراوەی تایبەتی حکومەتی ڕووسیا، بۆ ھەناردەکردن و ھاوردەکردنی چەک ئاشکرایکرد، لە نێوان مانگی تشرینی یەکەم تاکو کانوونی یەکەمی ئەمساڵ، یەکەمین پارچەی سیستمی بەرگری ئاسمانی "ئێس ٤٠٠"، بە ھیندستان دەفرۆشن و لە ئێستاشدا تیمە تەکنیکییەکانی ھیندستان، لە ڕووسیا سەرقاڵی ڕاھێنانن لەسەر چۆنیەتی کارپێکردنی سیستمەکە.
ساڵی ٢٠١٨ ڕووسیا و ھیندستان، ڕێککەوتنێکیان بۆ فرۆشتنی پێنج پارچەی سیستمی بەرگری ئاسمانی ئێس ٤٠٠، بە ھیندستان بە بڕی ٥.٤٣ ملیار دۆلار ئیمزا کرد و تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢٤یش، سەرجەم پارچەکانی ئێس ٤٠٠ دەگاتە ھیندستان.
ئێس ٤٠٠، سیستمێکی بەرگری ئاسمانی پێشکەوتووی ڕووسیایە، کە لە ساڵی ١٩٩٩ەوە دەست بە دروستکردنی کراوە، ساڵی ٢٠١٩ش بەھۆی کڕینی ئەو سیستمە لە ڕووسیا، ناکۆکی گەورە لە نێوان تورکیا و ئەمریکا و ناتۆ دروستبوو.
کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە بارەی ڕەوشی غەززە و ئاڵۆزییەکانی نێوان حەماس و ئیسڕائیل کۆبووەوە و ڕیاز مالیکی وەزیری دەرەوەی فەڵەسین ڕایگەیاند، ئیسڕائیل بە چەکی پێشکەوتوو غەززە دەکاتە ئامانج و پێویستە ھێرشەکان ڕابگیرێن.
ھاوکات "جەلعاد ئیردان" نوێنەری ھەمیشەیی ئیسڕائیل لە نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، لە کاتی بۆردومانەکانیان ھەموو ھەوڵێک دەدەن، بۆ ئەوەی مەدەنییەکانی فەڵەستین نەبنە قوربانی.
وتیشی، لە ماوەی ١١ ڕۆژی ڕابردوودا بزوتنەوەی حەماس، ٤ ھەزار مووشەکی ئاڕاستەی ئیسڕائیل کردووە.
لەلایەکی ترەوە ھەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ ڕاگەیاندنی ئاگربەست لە کەرتی غەززە بەردەوامە و جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا و عەبدولفەتاح سیسی سەرۆک کۆماری میسڕ، بە تەلەفۆن جەختیان لە بەردەوامی ھەوڵەکان بۆ ڕاگەیاندنی ئاگربەست کردەوە.
حەسەن ڕۆحانی سەرۆکی ئێران دەڵێت، لە دانوستانە ئەتۆمییەکانی ڤییەنادا گەیشتوونەتە ڕێککەوتنێکی سەرەتایی و ئەمریکا ڕەزامەندی پیشانداوە لەسەر لابردنی سزا سەرەکییەکانی سەر وڵاتەکەی.
وتیشی، لە ئێستادا سەرقاڵی گفتوگۆن لەسەر وردەکارییەکان و لابردنی سزاکان بە ھەنگاوێکی مەزن دادەنرێت.
ھاوکات سەرۆکانی فەرەنسا و میسر و پاشای ئوردن، لە رێگەی ڤیدیۆ کۆنفرانسەوە کۆبوونەوە و لەسەر سێ خاڵ رێککەوتن ئەوانیش، راگرتنی بۆردومانی مووشەکەکان و راگەیاندنی ئاگربەست و سەرپەرشتیکردنی ئەم دۆسێیە، لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتییەوە.
تائێستا بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە لە کەرتی غەززە، ٢١٨ کەس گیانیان لە دەستداوە، کە ٧٠ کەسیان منداڵن و ھەزار و ٥٠٠ کەسیش برینداربوون.
وەزارەتی رێگەوبان و پەرەپێدانی ئێران ئاشکرایکرد، رێگەی ئاسنینی شەلامچە و بەسڕە پڕۆژەیەکی نێودەوڵیتییە و دەبێتە ھۆی گۆڕینی ستراتیژییەتی ناوچەکە و ھەروەھا لە ڕووی ترانزێتەوە سووریا و دەریای ناوەڕاست بەیەکەوە دەبەستێتەوە
ئاماژەی بەوەش کردووە، ھێڵە ئاسنینەکە دەتوانێت کاڵا ھەناردەی پاکستان و بەندەری چابەھار بکات و لەوێوە بۆ چین و وڵاتانی ئاسیا و دواتر بۆ بەندەری سووریا و دەریای سپی و لە چەند ڕۆژی داھاتووشدا لەوبارەیەوە ڕێککەوتنێکی لێکتێگەیشتن لە نێوان تاران و بەغدا واژوو دەکرێت
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە رۆژئاڤای کوردستان، لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی لیترێک بەنزینی لە (٢١٠) لیرەی سورییەوە بۆ (٤١٠) لیرەو نرخی غازی ماڵانیش لە (٣ ھەزار) لیرەوە بۆ (٨ ھەزار) لیرە بەرزکردەوە، ئەوەش نیگەرانی ھاوڵاتیانی لێکەوتەوەو
لەلایەکی تریشەوە عەباس عراقچی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران و گەورە دانوستانکاری دۆسێی ئەتۆمی ئەو وڵاتە رایگەیاندوە ، لە دوو ھەفتەی رابردوودا پێشکەوتنێکی باش ھەبوە لە دانوستانەکانی ڤییەننا بەڵام ھەندێک دۆسێی گرنگ ماون کە بریاردان لەبارەیانەوە کاتێکی زیاتری دەوێـت .
لە ئاستی وڵاتانی عەرەبیشدا، قەتەر ڕیزبەندی یەکەمی گرتووە و وڵاتانی دیکەی وەک ئیمارات، بەحرەین، سعودیە، کوێت، عومان لە دەوڵەمەندترین وڵاتانی عەرەبین .
نوێنەری وڵاتانی ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا کە ژمارەیان ٢٧ وڵاتە، ڕەزامەندییان لەسەر پێشنیازێکی کۆمسیۆنی ئەوروپا نیشانداوە سەبارەت بە سووککردنی ڕێوشوێنە توندەکانی سەر ئەو گەشتیارانەی کە سەردانی وڵاتانی ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا دەکەن، بە مەرجێک گەشتیارەکانی دەرەوەی یەکێتییەکە ڤاکسینیان وەرگرتبێت، بڕیاریشە لە ڕۆژانی داھاتوودا پێشنیازەکە ببێتە بڕیار و جێبەجێ بکرێت.
چاوەڕوان دەکرێت لە ڕۆژانی داھاتوودا لیستێکی نوێ بە ناوی ئەو وڵاتانەوە دەربکرێت کە وەک قۆناغی یەکەم ڕێگە بە گەشتیارەکانیان دەدرێت سەردانی وڵاتانی ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا بکەن، ئەو وڵاتانەش بریتین لە ئوسترالیا، ئیسڕائیل، نیوزلەندا، ڕواندا، سەنگافور، کۆریای باشوور، تایلاند و چین.