جیهان
ھێزەکانی سوریای دیموکرات (ھەسەدە) پەیامێکی ئاراستەی ھەموو ئەو چەکدارانە کرد کە لە روداوەکانی دێرزو بەرەو ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی دیمەشق ھەڵاتوون و دەڵێت، ئەو چەکدارانە دوای پەیوەندییان بە ھەسەدە یان ھێزەکانی ئاسایشی ناوخۆوە دۆسییەکانیان چارەسەر دەکرێت و دەتوانن بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان.
باسی لەوەشکردووە، ئەوانەشی لە روداوەکانی دێرەزوردا چەکیان ھەڵگرتووە، پێئویستە لە ١٥ رۆژدا چەکەکانیان رادەستبکەن و رێکاری یاسایی لەگەڵیاندا دەستپێدەکات.
ھێزەکانی سوریای دیموکرات جەختیش دەکاتەوە کە ھەوڵەکانی بۆ پشتیوانیکردنی خەڵکی دێرەزور بەردەوام دەبێت بەتایبەت ئەوانەی لە ئەنجامی شەڕ و پێکدادانەکاندا زیانیان بەرکەوتووە.
نیکۆڵ باشینیان، سەرۆکوەزیرانی ئەرمینیا رایگەیاند، بەھۆی گرژی و ئاڵۆزییەکانی ھەرێمی قەرەباغەوە نزیکەی ٧١ ھەزار ھاوڵاتی ئەو ھەرێمە ئاوارەی ئەرمینیا بوون و چاوەڕوانیش دەکرێت و ئەو ژمارەیە بەرزبوونەوەی زیاتر بەخۆیەوە ببینێت.
جەختیشیلەوەکردەوە، دەروازەکانی ئەرمینیا بە رووی ھاوڵاتییانی ھەرێمی قەرەباغ بە کراوەی دەمێننەوە تاکو دۆخی ئەو ھەرێمە ئاسایی دەبێتەوە پاشان بڕیار لەسەر چارەنووسی ئاوارەکان دەدرێت.
پارێزگای ئیستانبوڵ بڵاویکردووەتەوە، تەقینەوەکە لە شەقامی کازم کارابەکری ناوچەی باھچەلیئێڤلەر لە ئیستانبوڵ روویداوە و دوابەدوای رووداوەکە دەستبەجێ تیمەکانی تەندروستی و ئاگرکوژێنەوە گەیشتوونەتە شوێنی رووداوەکە.
ئەوەشی خستەڕوو، بەھۆی تەقینەوەکەوە کەسێک گیانیلەدەستداوە و چواری دیکەش بریندارن کە بارودۆخی دووانیان ناجێگیرە.
راشیگەیاند، ھۆکاری تەقینەوەکە ھێشتا نادیارە، بەڵام بەگوێرەی زانیارییە بەراییەکان، پێدەچێت بەھۆی پەنگخواردنەوەی غازەوە بووبێت لە نھۆمی پێنجەمی باڵەخانەکە.
لە چوارچێوەی ئەو ئۆپراسیۆنە سەربازیەی ھەفتەی رابردوو، سوپای ئازربایجان لە دژی جوداخوازەکانی ھەرێمی قەرەباخ دەستیپێکرد، سەرەڕای وەستاندنی ئەو ئۆپراسیۆنەش، بەڵام ھاووڵاتیانی ئەرمەنی ھەر لە رەوشەکە دوودڵن و بە ناچاری روودەکەنە وڵاتی ئەرمینیا.
وتەبێژی حکومەتی ئەرمینیاش رایگەیاند، تاوەکو بەرەبەیانی رۆژی پێنجشەممە، ٦٥ ھەزار و ٣٦ ئاوارە ھاتوونەتە خاکەکەیانەوە، وتیشی پێشبینشدەکەن ژمارەکە زۆر لەوە زیاترببێت، بەو پێیەی پێش ناکۆکییەکان زیاتر لە ١٢٠ ھەزار ئەرمەنی لە ھەرێمی قەرەباخ دەژیان.
سەرۆکی جوداخوازەکانی ئەرمینیا لە ھەرێمی قەرەباخ رایگەیاند، تا دێت رەوشی قەرەباخ بەرەو خراپی دەڕوات و لەپێناو پاراستنی گیانی ھاووڵاتیان رێککەوتنیان ئیمزاکردووە کە بەپێی ئەو رێککەوتنە تا رۆژی یەکی کانوونی دووەمی ساڵی داھاتوو ھیچ دامەزرا و ھێزێکیان لە قەرەباخ نامێنن و بە تەواوەتی ھەمووی دادەخەن.
ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، راگەیەندراوێکی لەبارەی گرژییەکانی ئەم دواییەی سنووری دێرەزوور بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئەو گرژیانە ھەلی گەڕانەوە بۆ داعش خۆشدەکەن، راشیگەیاند، بەردەوام دەبن لە ھاوکاریکردنی ھاوبەشەکانیان لە ھێزەکانی سوریای دیموکرات-ھەسەدە، بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیریی ناوچەکە و بەرەنگاربوونەوەی داعش.
ئەو راگەیەندراوەی ھاوپەیمانان لەکاتێکدایە، چەند رۆژی رابردوو لە ناوچەی زیبان لە سنووری دێرەزوور، و شەڕ و پێکدادان لە نێوان ھەسەدە و گرووپێک چەکداری نزیک لە حکومەتی سوریا روویدا و ھەسەدە بۆ کۆنترۆڵکردنی رەوشەکە قەدەغەی ھاتوچۆی راگەیاند.
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی ئەو وڵاتە لە رێوڕەسمێکدا جارێکی تر کارنامەی باڵیۆزی میسری لە ئەنقەرە وەرگرتەوە و باڵیۆزی ئەو وڵاتە لە تورکیا بە رەسمی دەستبەکاربوو ئەوەش لە دوای زیاتر لە ١٢ ساڵ لە پچڕانی پەیوەندییەکانی نێوانیان.
پچڕانی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و میسر دوای ئەوە دێت کە دوای ئەوەی عەبدولفەتاح سیسی بوو بە سەرۆککۆماری میسر، زۆرینەی سەرکردەکانی کۆمەڵەی ئیخوان موسلمین کە فەرمانی دەستگیرکردنیان ھەبوو لەلایەن تورکیاوە داڵدەدران.
ئاژانسی ھەواڵی میزانی سەر بە دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند، نۆ کەس بە تۆمەتی بڵاوکردنەوەی کحولی ساختە دەستگیرکراون، چوار کەسیش لە ویلایەتی ئەلبورز لەسەر ھەمان تۆمەت سزای لەسێدارەدانیان بۆ دەرچووە، چونکە بوونەتە ھۆکاری گیان لەدەستدانی ١٧ کەس و ١٩١ کەسی دیکەش بەوھۆیەوە بیانییان لەدەستداوە.
ساڵانە لە ئێران دەیان کەس بەھۆی خواردنەوەی کحولی دەستکرد یاخود ساختەوە گیانلەدەستدەدەن، ئامارەکەش لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا و لەکاتی کۆرۆناوە، زۆر بەرزبووەتەوە، ژەھراویبوونیش بەو خواردنەوەیە، لەدەستدانی بینایی و سستی گورچیلە و گیانلەدەستدانی لێدەکەوێتەوە.
فەرماندەیی ناوەندی سوپای ئەمریکا لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، رۆژی شەممەی رابردوو ھێزەکانیان ئۆپەراسیۆنێکیان لە باکوری سوریا ئەنجامدا و تیایا ئەبو ھەلیل ئەلفەدعانی، لێپرسراوی ئۆپراسیۆن و چالاکییەکانی داعشیان لە سوریا دەستگیرکرد، لەو ئۆپراسیۆنەشدا ھیچ سەربازێکیان نەبووەتە قوربانی.
دەشڵێت، دەستگیرکردنی ئەو سەرکردەیەی داعش کە پەیوەندی لەگەڵ ھەموو شانە نوستووەکانی دیکەی رێکخراوەکە ھەیە، ھاوکاریان دەبێت بۆ دیاریکردنی شوێنی تیرۆستان و ریشەکێشکردنی یەکجارییان لە ناوچەکەدا.
لە راپرسییەکدا بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا ترەمپ بە ١٠ خاڵ پێش بایدن کەوتووە
بەپێی راپرسییەک کە رۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" ئەنجامیداوە و کەناڵی"ئەی بی سی" بڵاویکردووەتەوە، "دۆناڵد ترەمپ" سەرۆکی پێشووی ئەمریکا بە ١٠ خاڵ لەپێش "جۆ بایدن" سەرۆکی ئێستای ئەمریکاوەیە و ٥٤%ی بەشداربووانی راپرسییەکە لە کۆماری و سەربەخۆکان پشتیوانی دەکەن.
راپرسییەکە دەریشیخستووە، لە کۆی ٥ ئەندامی دیموکرات و سەربەخۆکان، سیانیان پێیان باشە کاندیدێکی تر ھەبێت لەجێی بایدن، چونکە بەھۆی جەنگی ئۆکراین و خراپی رەوشی ئابوری و پرسی کۆچ و زۆری تەمەنی، نیگەرانییەکان بەرامبەر بایدن زیاتر بووە.
ھەر بەپێی راپرسییەکە، ترەمپ خاوەنی پێگەیەکی بەھێزە لەسەر ئاستی نیشتمانی، سەرباری ئەوەی چەندین تۆمەتی روبەڕوو کراوەتەوە.
بە پێی ھەواڵی میدیاکانی تورکیا، مەڕاڵ ئاکشەنەر سەرۆکی پارتی باش، بڕیاریداوە بۆ ھەڵبژاردنی شارەوانییەکان، کە مانگی ئاداری ساڵی داھاتوو بەڕێوەدەچێت، کاندیدی بۆ پۆستی سەرۆکی شارەوانیی ئیستەنبووڵ و ئەنقەرەی پایتەخت دەبێت، ئەوەش بە جۆرێک لە کشانەوە و جیابوونەوە لەو ھاوپەیمانێتییە دادەنرێت، کە شەش پارتی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا بۆ ھەڵبژاردنە گشتییەکان و سەرۆکایەتیی تورکیا لە مانگی ئایاری ئەمساڵ پێکیان ھێنا، بەڵام بەرامبەر رەجەب تەیب ئەردۆغان دووچاری شکست بوون.
ھەر بەپێی میدیای تورکیا، چاوەڕوان دەکرێت، بورا کەڤەنجو دەبێتە کاندیدی پارتی باش بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکی شارەوانیی ئیستەنبوڵ و دەبێتە رکابەری ئەکرەم ئیمام ئۆغڵو سەرۆکی ئێستای شارەوانیی ئیستەنبوڵ و کاندیدی پارتی گەلی کۆماری-جەھەپە.
رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکیش جەختی کردەوە، کاروانی یەکەمی تانکی ئەبرامز زووتر لەو وادەیەی دیاریکرابوو گەیەندراوەتە ئۆکراین و دەتوانرێت لە ھێرشی پێچەوانەدا بەکاربھێندرێت، ئەو ژمارە تانکەشی کە ماوە لە مانگەکانی داھاتوودا رەوانە دەکرێن.
رۆژی ھەینی رابردوو، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا ئاشکرای کرد، یەکەم کاروانی تانکی ئەبرامز رەوانەی ئۆکراین دەکەن، کە یەکێکە لە بەھێزترین و قورسترین تانکەکان لە جیھاندا و کێشی زیاتر لە ٦٠ تۆن دەبێت.
ئەگەرچی ئۆکراین ھیوایەکی زۆری لەسەر بەکارھێنانی ئەو تانکە ھەڵچنیوە بۆ پاشەکشەکردن بە ھێزەکانی روسیا، بەڵام بەشێک لە لێپرسراوانی سەربازی ئەمریکا دەڵێن، تانکی ئەبرامز ئاڵۆزە و لەگەڵ توانای ھێزەکانی ئۆکراین ناگونجێت.
پارتی چەپی سەوز لە ١١ـی ئەم مانگەدا بڕیاریدابوو ناوی حیزبەکەی بگۆڕێت بۆ ئەو مەبەستەش چەند ناوێک پێشنیاز کرابوون کە بریتی بوون لە پارتی گەلانی دیموکرات، پارتی یەکسانی و دیموکراسی، پارتی یەکسانی گەلان، پارتی ژیانی نوێ، پارتی ژیانی ئازاد و پارتی کۆمەڵگەی ئازاد.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە ئیستانبوڵ رایگەیاند، ، دوای گفتوگۆ لەسەر ناوەکان، دواجار یەسەپە ناوی پارتەکەی بۆ پارتی گەلانی دیموکرات گۆڕی.
پارتی گەلانی دیموکرات (پارتی سەوزی پێشوو) لەئێستادا گەورەترین پارتی کوردییە لە باکوری کوردستان و تورکیا و لە پەرلەمانی تورکیادا خاوەنی ٦١ کورسییە.
لە ماوەی رابردوودا، حکومەتی تاران مۆڵەتی ھەشت پشکنەری ئاژانسی وەزی ئەتۆمی ھەڵوەشاندوە کە فەڕەنسی و ئەڵمانی و بەریتانی بوون.
رەئیسی لە چاوپێکەوتنەکەدا، ئەو تۆمەتانەشی رەتکردەوە کەئاراستەی وڵاتەکەی کرابوون بە ھەوڵدان بۆ دروستکردنی چەکی ئەتۆمی و رایگەیاند، تاران ھیچ کات پێویستی بە دروستکردنی چەکی ئەتۆمی نییە بەتایبەتی بۆ بەمەبەستی سەربازیی، ئەو تۆمەتانەش تەنھا پڕۆپاگەندەی وڵاتانی خۆرئاوان بۆ وڵاتەکەیان.
دەستەی ئەرکانی سوپای ئۆکراین بڵاویکردەوە، لەسەرەتای دەستپێکردنی جەنگی وڵاتەکەوە لە ٢٤ی شوباتی ساڵی ٢٠٢٢ تا مانگی ئەیلولی ئەمساڵ، ٢٧٥ ھەزار روسی کوژراون، کە ٥١٠ سەربازیان تەنھا لە رۆژێکدا کوژراون، ھەروەھا ھەزاران تانک و سیستمی مووشەکی و فڕۆکەی جەنگی و ھەلیکۆپتەر و پارچەی جەنگی دەریایی لەناوبراون.
ئاماری کوژراوانی سەربازانی روسیا کە لەلایەن ئۆکراینەوە بڵاوکراوەتەوە، چەندین ھێندەی ئەو ئامارەیە کە لەلایەن روسیاوە بڵاودەکرێتەوە.
ئاژانسی "ئەسۆشیەتد پرێس"یش رایگەیاندووە، روسیا و ئۆکراین ئاماری زۆر جیاواز سەبارەت بە زیانەکان بڵاودەکەنەوە و ھەر وڵاتە و زیانی وڵاتەکەی دیکە زیاتر دەکات.
دوایین جار کە روسیا ئاماری بڵاوکردەوە لە مانگی ئەیلولی ساڵی ٢٠٢٢ بوو، کە بەپێی ئەو ئامارە شەش ھەزار سەربازیان لە جەنگی ئۆکراین کوژراون.
وەزارەتی دەرەوەی روسیا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ھاکان فیدان وەزیری دەرەوەی تورکیا، حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران، سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا لە پەراوێزی کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە نیویۆرک لەبارەی رەوشی سوریا کۆبوونەوە و کۆکبوون لەسەر بەردەوامی ھەوڵەکانیان لە پێناو چارەسەرکردنی کێشەکانی سوریا لەسەر بنەمای رێزگرتن لە سەروەری و یەکپارچەیی خاکی ئەو وڵاتە.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، بەپێویستی دەزانن کۆدەنگییەکی نێودەوڵەتی دروستبکەن بۆ ھاوکاریکردنی سوریا بە مەبەستی ئاوەدانکردنەوە و کۆتایی ھێنان بە قەیران و ئاڵۆزییەکانی ئەو وڵاتە.
باسم محەمەد بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، بەپێی ھەموو پێشبینییەکان و بەپێی بڕی ئەو نەوتەی رۆژانە وڵاتانی ئەندامی رێکخراوی ئۆپیک و ئۆپیک پڵەس دەیخەنە بازاڕەوە بەتایبەتیش دوای بڕیاری کەمکردنەوەی بەرھەمھێنان بە رێژەی ١.٦ ملیۆن بەرمیلی رۆژانە، لە چەند مانگی داھاتوودا و پێش ھاتنی ساڵی نوێ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاو دەگاتە ١٠٠ دۆلار.
لە ئەمریکاش بانکی جی پی مۆرگان رایگەیاندووە، ئەگەر بەرزبوونەوەی بەردەوام و رۆژانەی ئێستای نرخی نەوت بکرێتە پێوەر و ھەڵسەنگاندنی بۆ بکرێت، چاوەڕوان دەکرێت نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت بگاتە ١٥٠ دۆلار.