جیهان
ماسیو میلەر، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بە تۆمەتی ھاوکاریکردنی کۆماری ئیسلامی ئێران لە بواری پیشەسازی درۆن و فڕۆکەی سەربازی، ئەمەریکا تۆڕێکی ١١ کەسی و قەوارەیەکی لە چوار وڵات سزاداوە.
ئەوەشی خستەڕوو، تۆڕەکە بەرپرسیارن لە بەڕێوەبردنی پیشەسازی بەرھەمھێنانی درۆن و فڕۆکە سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران، کە سیان لە ئەندامەکانی لە ئێرانن و ئەوانەی دیکە لەچین و روسیا و تورکیان.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا جەختیشیکردەوە، ئەمریکا ھەموو ھەوڵێکی خستووەتەگەڕ بۆ راگرتنی بەرەوپێشچوونە سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران و ھاوکاریکردنی روسیا لە جەنگی ئۆکراین.
باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی فیدراڵ ئاماژەی بەوەدا، محەمەد شیاع سودانی لە سەردانەکەی بۆ ئەمریکا لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا کۆدەبێتەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، بڕیارە لە کۆبوونەوەکەدا بایدن و سودانی پەیوەندییەکانی نێوان واشنتۆن و بەغداد و دوایین پێشھاتە ئابووری و سیاسییەکان لە عێراق تاوتوێبکەن، کۆبوونەوەکە جەختکردنەوەیە لە سەربەخۆی بوونی کابینەی حکومەتەکەی سودانی.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە ئێستادا لە ئەمریکایە بۆ بەشداریکردن لە ٨٧ھەمین کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بڕیارە لە میانی بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەکەشدا، چەند دیدار و کۆبوونەوەیەک لەگەڵ سەرۆکی وڵاتان ئەنجامبدات.
بڕیارە ئەمڕۆ کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە شاری نیویۆرکی ئەمریکا دەستپێبکات و سەرۆک و سەرۆک وەزیرانی وڵاتان وتار پێشکەشدەکەن و وەفدی حکومەتی عێراقیش بەسەرۆکایەتی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران بەشداری دەکات کە کۆبوونەوەکان لە ئەمڕۆوە تا ٢٦ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت و لە پەراوێزی کۆبوونەوەکانیشدا چەندین کۆبوونەوە و دیداری نیوان سەرکردەکانی جیھان بەڕێوەدەچێت.
تەوەرە سەرەکییەکانی کۆبوونەوەی ئەمساڵی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە خولی ٧٨ھەمینە، بریتین لە کاریگەری خراپی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا و یەکخستنی ھاوکارییە نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کەشوھەوا.
پارێزگاری ویلایەتی ئەمازۆن لە تۆڕی ئێکس رایگەیاند، فڕۆکەکە لە پایتەختی ویلایەتی ماناوسەوە بەرەو بارسێلۆس بەڕێکەوتوە، لە ناوچەی ئەمازۆنی بەڕازیل لە نزیک شارۆچکەی بارسێلۆسی باکوری ئەو وڵاتە کە شوێنێکی سەرنجڕاکێشی گەشتیارییە تێکشکاوە و بەھۆیەوە"١٢" سەرنشین و دوو ئەندامی تیمی فڕۆکەوانی گیانیان لەدەستداوە کە سەرجەمیان بەڕازیلی بوون.
میدیاکانی بەڕازیل دەڵێن ھیچ کەسێک لە ڕووداوی کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکە ڕزگاری نەبووە.
مەحمود ئەمیری موقەدەم بەڕێوەبەری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران رایگەیاند، لە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی دوای گیانلەدەستدانی ژینا ئەمنی، ٥٧٠ خۆپیشاندەر کەلە نێویاندا ٦٨ منداڵ و ٤٩ ژن ھەیە گیانیانلەدەستداوە و زۆرینەشیان بە تەقەی راستەوخۆی ھێزە ئەمنییەکان بووە.
بە پێی راپۆرتی رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران، ئاماری کوژراوان لە ٢٦ شاری جیاواز تۆمارکراوە، بەجۆرێک لە پارێزگای بلوجستان ١٣٦ کەس ، لە تاران ٧٧کەس، لە کوردستان ٥٧ کەس، لە ئازەربایجان ٥٦ کەس ، لەمازندەران ٤٢ کەس گیانیانلەدەستداوە.
ریکخراوی ھەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ئەمجەد ئەمینی باوکی ژینا ئەمینی لەبەردەم ماڵەکەی خۆی لە شەقامی مامۆستا ھەژار لە شارۆچکەی زانکۆی سەقز لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستبەسەرکرا.
ئاماژەی بەوەشکرد، ھێزە ئەمنییەکان رێگەی چون بۆسەر گۆڕی ژینا ئەمینی لە گۆڕستانی ئایچیان-یان داخستوە و ھێزێکی زۆریش لەناو شاری سەقزدا بڵاوەپێکراوە، بە گوێرەی ئەو گرتە ڤیدیۆییانەشی بڵاوکراونەتەوە، ئەمرۆ لە شارەکانی سەقز، مەریوان، سنە، کامێران،، دیواندەرە، بانە و چەند شارێکی تر مانگرتنی گشتی بۆ رێزگرتن لە قوربانیانی خۆپیشاندانەکان دەستیپێکردوە.
کۆماری ئیسلامی ئێران چەند رۆژێکە ھەڵمەتی دەستگیرکردنی ئەو کەسانەی دەستپێکردووە کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بانگەوازی خۆپیشاندان و ناڕەزاییان کردووە، بە گوێرەی ئامارەکان لەماوەی دوو ھەفتەدا ٩١ ھاووڵاتی رۆژھەڵاتی کوردستان لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکراون.
ھەروەھا بە پێی ئەو گرتە ڤیدیۆییانەی بڵاوکراونەتەوە،دوێنێ لە شاری زاھیدان خۆپیشاندان کراوە، شەوی رابردووش لە شارەکانی بانەو پیرانشار، ھاووڵاتیان بە راگرتنی ئۆتۆمبێلەکانیان لێدانی ھۆڕن ناڕەزایی خۆیان دەربڕیوە.
ئەحمەد مەساری وتەبێژی سوپای لیبیا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لەشاری بەنغازی رایگەیاند، زریانی دانیال کە بووە ھۆی گیانلەدەستدانی زیاتر لە ١١ ھەزار کەس تەنھا لە شاری دەرنە کە زیاتر لە ٨٠٠ یان سەربازبوون، زیانی زۆریشی بە زیاتر لە ملیۆنێک و ٢٠٠ ھەزار ھاوڵاتی لیبیا و بیانییەکانی دانیشتووی ئەو وڵاتەش گەیاندووە و زۆربەی رێگە سەرەکییەکانیش بە تەواوی داخراون.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش رایگەیاندووە، جگە لە تیمە فریاگوزارییەکان کە رەوانەی ئەو وڵاتە کراون، ملیۆنێک دۆلاریشیان وەک ھاوکاری مرۆیی بۆ لیبیا تەرخانکردووە.
نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆکوەزیرانی عێراقیش ئاماژەی بەوە کردووە، لە رێگەی ھێڵی ئاسمانییەوە دوو فڕۆکەی پڕ لە ھاوکاری مرۆیی و کەرەستەی بە پەلە و پێویست رەوانەی لیبیا دەکەن.
بەپێی ھەواڵی ئاژانسەکانی رۆژئاوا، ئەمڕۆ جارێکی تر سوپای تورکیا و گروپە چەکدارەکانی نزیک لەتورکیا دەستیان کردووە بە بۆردوومانکردنی گوندی ھۆشەرێی لە باکووری منبج.
راشیگەیاندوە، بۆردومانەکانی تورکیا لە مەنبج و دەوروبەری بەردەوامە، بەڵام تائێستا زیانە گیانی و ماددیەکان ئاشکرا نەکراون.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ تۆڕی ئێن بی سی نیوز رایگەیاندووە، راگرتنی شەڕی نێوان روسیا و ئۆکراین کارێکی ھێندە قورس و مەحاڵ نییە وەک ئەوەی باس دەکرێت، چونکە کیێڤ و مۆسکۆش ئامادەن شەڕ رابگرن بەتایبەتیش خودی ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا کە چەندینجار ھەوڵیداوە ئەو شەڕە رابگرێت، بەڵام کێشەکە ئەوەیە چەند وڵاتێک ھەن رێگرن لە راگرتنی شەڕی نێوان ئۆکراین و روسیا، چونکە بەرژوەندییان لەگەڵ بەردەوامی شەڕدایە لە ھەر شوێن و وڵاتێک بێت.
وتیشی، ئەگەر ببێتەوە بە سەرۆکی ئەمریکا دەتوانێت لە ماوەی تەنھا ٢٤ سەعاتدا شەڕی نێوان روسیا و ئۆکراین رابگرێت.
سامانسا پاوەر بەڕێوەبەری ئاژانسی ئەمریکا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی رایگەیاندووە، دوای کشانەوەی روسیا لە رێککەوتنی ھەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراین، ئەمریکا و ھاوپەیمانە خۆرئاواییەکانی لەمانگی تەمووزی رابردووەوە تائێستا کڕین و ھاوردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراینیان لە رێگەی ئاوی و وشکانی و ھێڵە ئاسنینەکانەوە بەڕێژەی ٨٠٠٪ زیادکردووە.
لێدوانەکەی بەڕێوەبەری ئاژانسی ئەمریکا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی دوای ئەوە دێت کە لە ١٨ی تەمووزی رابردوودا رێککەوتنی ھەناردەکردنی دانەوێڵەی ئۆکراین کۆتایی ھات و روسیاش تورکیا و رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئۆکراینی ئاگادارکردەوە کە دژی درێژکردنەوەی ئەو رێککەوتنەیە.
فەریق خۆسیە ئەنتۆنیۆ سەرۆکی نوێنەرایەتی رێکخراوی پەیمانی باکووری ئەتڵەسی (ناتۆ) لە عێراق رایگەیاند، لە ساڵی ٢٠١٨_ەوە تائێستا ھیچ ھێزێکی شەڕکەریان لەعێراق نەماوە و ئەرکیان تەنھا ھاوکاریکردنی بەغدادە لە دروستکردنەوەو بنیاتنانەوی سوپای عێراق بە پێی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان بە تایبەتیش لە رێگەی مەشق و راھێنانەوە بە سوپا و ھێزە ئەمنییەکانی ئەو وڵاتە.
وتیشی، مانەوەی ھێزەکانیان لە عێراق بە تایبەتیش لە دوای کۆتایی ھاتنی شەڕی داعشەوە، لەسەر داوای حکومەتی عێراق بووە و ھەموو چالاکییەکانیشیان بە ھەماھەنگییە لەگەڵ حکومەتی بەغداد.
فیدیریکۆ فوسی وتەبێژی کۆمیسیۆنی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ کاروباری پەنابەران رایگەیاند، لە رۆژانی دوو شەممە بۆ چوارشەممە ٨٥٠٠ کۆچبەر لە کەناراوەکانی تونسەوە گەیشتوونەتە دوورگەی لامبیدوسای ئیتاڵیا لەکاتێکدا ژمارەی دانیشتوانی دوورگەکە حەوت تەنھا ھەزار کەسە.
ئەنتۆنیۆ تایانی وەزیری دەرەوەی ئیتاڵیا داوای لە نەتەوەیەکگرتوەکان کرد دەستوەردان بکات بۆ بەرەنگاربوونەوەی قەیرانەکە، وتیشی، رەوشەکە شیاوی پشتگوێخستن نیەو رەوشی ئەفریقا نەک مایەی تەقینەوەیە، بەڵکو بە کردەوە تەقیوەتەوەو داوای لە نەتەوەیەکگرتوەکان کرد دەستوەردان بکات بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو فشارانەی بەھۆی زیادبوونی کۆچبەرانەوە رووبەرووی وڵاتەکەی بووەتەوە.
وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا رایگەیاند، ٢٥ بەرپرسی ئێرانی کە زۆرینەیان فەرماندەی پۆلیس و سوپای پاسدارانن لە ناوچە جیاوازەکان بە تۆمەتی سەرکوتکردنی خۆپیشاندانەکان خراونەتە لیستی سزاکان، عەلی غوڵامعەلی محەمەدی سەرۆکی رێکخراوی گرتووخانەکانی ئێرانیش کە سەرپەرشتی پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤە سزای بەسەردا سەپێنراوە.
وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا، میدیاکانی وەک پرێس تی ڤی و ئاژانسەکانی تەسنیم و فارس و کۆمپانیایەکی توێژینەوەی ئینتەرنێت کە ھاوکاری حکومەت بووە لە چاودێریکردنی ئینتەرنێت خستووەتە لیستی سزاکانییەوە.
ھاوکات یەکێتی ئەوروپاش، سزای بەسەر چوار بەرپرسی ئێراندا سەپاند کە بریتین لە فەرماندەیەکی سوپای پاسداران و دوو فەرماندەی پۆلیس و بەرپرسی گرتووخانەیەک، ھەروەھا چوار گرتووخانە و ئاژانسێکی ھەواڵی نزیک لە سوپای پاسداران و ئەنجومەنی باڵای ئەلکترۆنی بۆ چاودێری ئینتەرنێتی خستووەتە لیستی سزاکانەوە.
مانگی سووری لیبی بڵاویکردەوە، بەھۆی زریانی دانیاڵ کە شاری دەرنەی گرتەوە، تائێستا ١١ ھەزار و ٣٠٠ کەس گیانیان لەدەستداوە و گەڕانی تیمەکانی فریاگوزاریش بەدوای ئەو کەسانەی گیریانخواردوووە و یان بێسەروشوێنبوون بەردەوامە.
لە لایەکی ترەوە سەرۆکی شارەوانی دەرنە رایگەیاند، پێشبینیدەکەن ژمارەی گیانلەدەستدان بۆ زیاتر لە ٢٠ ھەزار کەس بەرزببێتەوە.
ھاوکات تائێستا زیاتر لە ١٠ ھەزار کەسیش بێسەروشوێنن و زیاتر لە ٣٠ ھەزار کەسیش بێماڵ و حاڵبوون و پێویستیان بە کۆمەک و ھاوکاریی مرۆیی بە پەلەیە.
زریانی دانیاڵ ماوەی ٤ تا ١٢ی ئەم مانگەی خایاند و بەھۆی بارانبارینی زۆر و قوڕ و لیتەوە شاری دەرنەی لیبیا دووچاری کارەساتێکی گەورەی مرۆیی بووەوە.
"جۆن کیربی"رێکخەری پەیوەندی ستراتیژی ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانیی کۆشکی سپی لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەگەر ئێران ئەو شەش ملیار دۆلارەی لێخۆشبوونی بۆ دەرکراوە و لە کۆریای باشوور ڕاگیراوە، بێجگە لە بەکارھێنانی بۆ کڕینی پێداویستیە سەرەکییە مرۆییەکان، بۆ ھەر شتێکی تری بەکاربھێنێت، ئەوا سەرلەنوێ سزای بەسەردا دەسەپێننەوە.
وتیشی، ئەو سامانانەی لێخۆشبونیان بۆ دەرکراوە، سنووردارکردنی توندتریان دەبێت لە چاو کۆریای باشووردا و وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا چاودێری بەکارھێنانی پارەکە دەکات.
رۆژی چوارشەممە کیڤن مەکارتی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، کۆنگرێس بە رەسمی رێوشوێنی لێکۆڵینەوە لە دژی سەرۆکی ئەمەریکای دەستپێکردووە، وتیشی، جۆ بایدن پۆستەکەی وەک جێگری باراک ئۆباما سەرۆکی پێشووتری ئەمەریکا بەکارھێناوە بۆ دەوڵەمەندکردنی خێزانەکەی و تۆمەتباری کرد بە گەندەڵی.
لە وەڵامی ئەو تۆمەتانەشدا جۆ بایدن لە وتارێکدا کە لە ئاھەنگێکی ھەڵمەتی ھەڵبژاردنەکاندا لە ڤێرجینیا رایگەیاند، تائێستا نازانێت بە تەواوەتی بۆچی ھەوڵی گۆشەگیرکردنی دەدرێت، راشیگەیاند، بە ھۆکاری ئەوەی ناتوانن ڕێککەوتن بکەن لەسەر بودجەی ساڵی دارایی نوێ، ئەوەیان کردووەتە ھۆکار و دەیانەوێت لەو رێگایەوە کارەکانی حکومەت پەکبخەن.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو ھیچ ئەو کارانەی بەلاوەگرنگ نییە و رۆژانە ئامانجیەتی تەنھا چارەسەری ئەو کێشانە بکات کە کاریگەری لەسەر ھاووڵاتیانی وڵاتەکەی ھەیە.