جیهان
میدیاکانی روسیا بڵاویانکردووەتەوە، لە حاڵەتێکی دەگمەن و بێوێنەدا پیاوێکی روسی بەناوی کامۆڵگۆن کالونۆڤ دوای ٢٢ ساڵ زیندانیکردن بەھۆی ئەنجامدانی چەند تاوانێکەوە، ئەو رۆژەی ماوەی سزاکەی کۆتایی ھاتووە و بڕیار بووە ئازاد بکرێت، سەعات ٤ی بەیانی لە زیندان ھەڵاتووە.
ئاماژە بەوەشکراوە، تاوانەکانی کالونۆڤ کە لەسەریان زیندانی کرابوون بریتین لە کوشتن و دزیکردن و ھەڵگرتنی چەکی بێمۆڵەت و ماددەکانی تایبەت بە تەقینەوە و بۆمبی چێنراو
باسم محەمەد بریکاری وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، بەپێی ھەموو پێشبینییەکان و بەپێی بڕی ئەو نەوتەی رۆژانە وڵاتانی ئەندامی رێکخراوی ئۆپیک و ئۆپیک پڵەس دەیخەنە بازاڕەوە بەتایبەتیش دوای بڕیاری کەمکردنەوەی بەرھەمھێنان بە رێژەی ١.٦ ملیۆن بەرمیلی رۆژانە، لە چەند مانگی داھاتوودا و پێش ھاتنی ساڵی نوێ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاو دەگاتە ١٠٠ دۆلار.
لە ئەمریکاش بانکی جی پی مۆرگان رایگەیاندووە، ئەگەر بەرزبوونەوەی بەردەوام و رۆژانەی ئێستای نرخی نەوت بکرێتە پێوەر و ھەڵسەنگاندنی بۆ بکرێت، چاوەڕوان دەکرێت نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت بگاتە ١٥٠ دۆلار.
وەزارەتی دەرەوەی روسیا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ھاکان فیدان وەزیری دەرەوەی تورکیا، حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران، سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا لە پەراوێزی کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە نیویۆرک لەبارەی رەوشی سوریا کۆبوونەوە و کۆکبوون لەسەر بەردەوامی ھەوڵەکانیان لە پێناو چارەسەرکردنی کێشەکانی سوریا لەسەر بنەمای رێزگرتن لە سەروەری و یەکپارچەیی خاکی ئەو وڵاتە.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، بەپێویستی دەزانن کۆدەنگییەکی نێودەوڵەتی دروستبکەن بۆ ھاوکاریکردنی سوریا بە مەبەستی ئاوەدانکردنەوە و کۆتایی ھێنان بە قەیران و ئاڵۆزییەکانی ئەو وڵاتە.
سێرگی فرشینین، جێگری وەزیری دەرەوەی روسیا لە کۆنگرەیەکی تایبەت بە پەیماننامەی قەدەغەکردنی تاقیکردنەوەی ئەتۆمی رایگەیاند، ئەمریکا بە ھیچ شێوەیەک مافی ئەوەی نییە رەخنە لە وڵاتانی تر بگرێت لە ناویشیاندا روسیا لە بارەی بەردەوامی تاقیکردنەوە ئەتۆمییەکان، چونکە ئەو وڵاتە تاکلایەنە لە پەیماننامەی قەدەغەکردنی تاقیکردنەوە ئەتۆمییەکان کشاوەتەوە و کاری پێناکات.
وتیشی، لەسەرەتای ساڵانی نەوەدەکانەوە روسیا ئامادەیی دەربڕیووە پابەندی پەیماننامەی قەدەغەکردنی تاقیکردنەوە ئەتۆمییەکان بێت و ئێستاش ھەمان ھەڵوێستی ھەیە، بەڵام بەو مەرجەی کە پێویستە سەرجەم ئەو وڵاتانەی تریش کە خاوەنی ئەتۆمین پابەندی ئەو پەیماننانەیە بن و تاقیکردنەوە مووشەکییەکانیان رابرگرن.
ئوسامە سەعد سەرۆکی حکومەتی راسپێردراو لەلایەن پەرلەمانی لیبیاوە رایگەیاندووە، بڕیارە رۆژی ١٠ی مانگی داھاتوو کۆنگرەیەکی نێودەوڵەتی لەشاری دەرنە بەڕێوەبچێت کە بەھۆی لافاوەکەی ئەم دواییە زۆرترین زیانی بەرکەوتووە، مەبەستی کۆنگرەکەش کۆکردنەوەی ھاوکارییە بۆ ئاوەدانکردنەوەی سەرجەم ئەو ناوچانەی زریانی دانیال زیانی زۆری پێگەیاندوون.
وتیشی، داوا لەسەرجەم وڵاتانی جیھان و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەن بەشداری ئەو کۆنگرە نێودەوڵەتییە بکەن، چونکە زیانەکانی لیبیا بەھۆی زریانی دانیالەوە ھێندە زۆرە بە تەنھا ناتوانن بە سەریدا زاڵ بن و شار و ناوچە وێرانبووەکان ئاوەدان بکەنەوە.
ئەنجومەنی ئەوروپی بۆ مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی لە راگەیەنراوێکدا ئەوەشی خستوەتەڕو، پێویستە حکومەتی تورکیا بڕیاری دادگای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپا جێبەجێ بکات کە تایبەتن بە ئازاکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش، ھاوسەرۆکی پێشوتری ھەدەپە و عوسمان کاڤاڵا بازرگان و چالاکوانی ناسراوی تورکیا.
باسی لەوەشکردوە، ئەگەر تا کۆتایی ئەمساڵ پێشکەوتن لە دۆسیەی سەڵاحەدین دەمیرتاش نەبێت ئەو کات ھەڵوێستێکی دیکە رادەگەیەنن.
دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا رۆژی ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ رایگەیاند، ھیچ بەڵگەیەکی بەرجەستەکراو نییە بۆ ئەوەی سەلاحەدین دەمیرتاش بەتۆمەتی تیرۆر سزا بدرێتو بۆیەش بڕیاری ھێشتنەوەی دەمیرتاش لە زیندان "پاڵنەری سیاسی" لەپشتە.
لەو بارەیەوە فەرمانگەی کارەسات و فریاکەوتنی تورکیا لە راگەیەنراوێکدا ئاشکرای کردوە، بوومەلەرزەکە لە ناوچەی گۆکسۆنی بووەو لە قووڵایی نزیکەی ٨.٤٨ کیلۆمەتر لە ژێر زەویدا دروست بوە.
مەرەش یەکێک بوو لەو ناوچانەی کە زۆرترین زیانی بەھۆی بوومەلەرزە وێرانکەرەکەی مانگی شوباتی ڕابردوو بەرکەوت، کە بەھۆیەوە دەیان ھەزار کەس گیانیان لەدەستدا و وێرانکارییەکی گەورەی لێکەوتەوە.
دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارەو پەنابەران رایگەیاند، بەپێی ئامارەکان لە مانگی تەمموز و ئابی رابردوو ٥٠ ھەزار کۆچبەر گەیشتونەتە ئیتاڵیا، ھەر بەپێی ئامارەکان لەسەرتای ئەمساڵ تا کۆتایی مانگی ئاب زیاتر لە ١٠٧ ھەزار و ٥٠٠ کەس لە ڕێگەی دەریاوە گەیشتوونەتە ئیتاڵیا، بە بەراورد بەھەمان ماوەی ساڵی ڕابردوو٥٣ ھەزار کەس بووە.
دەزگای لوتکە ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، حکومەتی ئیتاڵیا بڕیاری داوە بەدوای ئەو کەسانەدا بگەڕێت کە بازرگانی بە مرۆڤەوە دەکەن بۆ ڕێگری کردن لە کۆچی نایاسایی.
ھاوکات رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچیش رایگەیاندوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە زیاتر لە دوو ھەزار کەس لە دەریای ناوەڕاستدا خنکاون.
ئیبراھیم رەئیسی لە وتەیەکیدا ئاماژەی بەوەدا، جەنگ لە پلانی سەربازی ئەواندا نییە بەڵام بەردەوام ئامادەکاری دەکەن بۆ روبەڕوبوونەوە و بەرگری، لە ھەر حاڵەتێکی نەخوازراودا.
وتیشی، جێبەجێکردنی رێککەوتنی ئەمنی لەلایەن عێراقەوە بۆ چەک داماڵین و چۆڵکردنی بارەگاکان لەلایەن حزبەکانی رۆژھەڵاتەوە، ھەنگاوێکی ئەرێنییە بۆ پاراستنی ئەمنییەتی ناوچەکە.
لێدوانەکەی رەئیسی لە کاتێکدایە دوێنێ وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاند، رێکارەکانی پاراستنی سنور لەگەڵ ئێران بە ھەماھەنگی حکومەتی ھەرێم دەستیپێکردووە.
ئیبراھیم ڕەئیسی لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە پەراوێزی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، "کێشەمان لەگەڵ پشکنینەکان ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی نییە، تەنھا کێشەیان لەگەڵ ھەندێک پشکنەری ئەو ئاژانسەدا ھەیە"، وتیشی ئەو پشکنەرانەی کە متمانەیان پێدەکرێت، دەتوانن بەردەوام بن لە کارەکانیان لە ئێران.
راشیگەیاند، ئەم بڕیارەی تاران لە وەڵامی ھەندێک لێدوانی پڕوپاگەندە و نادادپەروەرانەی ئەندامانی ڕۆژئاوای ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیدایە.
رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافی مرۆڤ بڵاویکردووەتەوە، لە سەروبەندی ساڵیادی کوژرانی ژینا ئەمینی بە دەستی ھێزە ئەمنییەکانی کۆماری ئسلامی ئێران، لەسەرەتای ئەم ھەفتەیەوە نۆ ھاوڵاتی کوردی خەڵکی شارەکانیی قورە و سرێشاوە لە رۆژھەڵاتی کوردستان لەلایەن ھێزەکانی سوپای ئیتڵاعاتەوە دەستگیرکراون.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لەنێوان دەستگیرکراوەکاندا دوو مێردمنداڵی تەمەن ١٥ ساڵ و خوێندکار ھەن، کە بەبێ ھیچ بەڵگەیەکی دادوەری و یاسایی دەستگیرکراون.
رێکخراوی ھەنگاو راشیگەیاندووە، ھیچ زانیارییەکی ورد لەسەر ئەو تۆمەتانەی ئەو ھاوڵاتییە کوردانەی پێ دەستگیرکراون لەبەردەستدا نییە و لەئێستاشدا چارەنووسیان نادیارە.
محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودییە رایگەیاند، وڵاتەکەی نزیکبووەتەوە لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل، بەڵام ھێشتا چەند بابەتەێک ماوە کە ناکۆکی لەسەرە، لەوانەش دۆسیەی فەڵەستین، کە ھەردوو وڵات بیروڕای جیاوازی لەسەری ھەیە.
راشیگەیاند، لە چوارچێوەی ھەنگاوەکان بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودییە و ئیسرائیل، رۆژانە لەنێوان ھەردوو وڵات گفتوگۆ دەکرێت و بەرەوپێشچوونی باش ھەیە.
رۆژنامەی نیویۆڕک تایمز بڵاویکردووەتەوە، ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودییە و ئیسرائیل پێویستی بە سازشی گەورەی فەڵەستیینییەکانە کە پێناچێت حکومەتەکەی ناتانیاھۆ پێی رازیبێت، پێشتریش ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئەگەر پەیوەندییەکانی نێوان سعودییە و ئیسرائیل ئاسایی ببێتەوە، ئەوا زیان بە ئاشتی و سەقامگیری ناوچەکە دەگات.
میدیاکانی مەکسیک ئاماژەیان بەوەکردوە، ھەورەبروسکەکە لە ژنێک و پیاوێکی داوە، ژنەکە راستەوخۆ گیانیلەدەستداوە، پیاوەکە دوای بردنی بۆ نەخۆشخانە گیانیلەدەستداوە.
وەک لە ڤیدیۆکەشدا دەردەکەوێت ژنەکە ھەوڵدەدات لە ئاوەکە دووربکەوێتەوە، بەڵام ھەورەبروسکەکە لێی دەدات و راستەوخۆ دەیدات بە زەویدا، چەند خولەکێک دوای ئەوە لە پیاوەکە دەدات.
میدیاکانی ئێران بڵاوینکردەوە، پەرلەمانی ئێران پڕۆژەیاسایی توندکردنەوەی باڵاپۆشی ژنان و کچانی پەسەندکرد، ئەوەش لەپێناو رێگریکردن لەو ژنانەی کە لە شوێنە گشتییەکانی ئەو وڵاتەدا جلی نەشیاو دەپۆشن.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، بەپێی یاساکە ھەر کەسێک پابەندنەبێت بە باڵاپۆشییەوە ئەوا سزای ماددی دەدرێت، ئەگەر کارمەندیش بێت لە دامودەزگا حکومییەکان، لە کارەکەی دوردەخرێتەوە و بۆ ماوەی دوو ساڵ لە ھیچ کەرتێکدا کاری پێنادرێت.
لە دوای ئەوەی ساڵی رابردوو، ژینا ئەمینی کچە کوردی خەڵکی شاری سەقزی رۆژھەڵاتی کوردستان لەسەر دەستی پۆلیسی رەوشتی ئەو وڵاتە گیانیلەدەستدا بە بیانوی ئەوەی پابەندی باڵاپۆشی نەبووە، ژنانی ئێرانیش وەک کاردانەوەیەک بۆ ئەو کارەی دەسەڵاتداران بەشێوەیەکی تەواو پابەندی یاساکانی باڵاپۆشی وڵاتەکەیان نابن.
ئەردۆغان لە وتارێکیدا لە ٧٨ەمین کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک رایگەیاند، جیاوازی لەنێو پێکھاتەکانی عێراق ناکەن و پشتگیری لە یەکڕیزی و یەکگرتوویی سیاسی و یەکپارچەیی خاکی ئەو وڵاتە دەکەن، ئەوەش لەڕێی جێبەجێکردنی رێگەی گەشەپێدان، کە بە کەنداوی بەسڕەدا تێدەپەڕێت تا دەگاتە تورکیا و ئەوروپا.
"ئەردۆغان" باسی لە قەیرانی ئۆکراینیش کرد و وتی، تورکیا ھەوڵی جدی داوە بۆ کۆکردنەوەی کیێڤ و مۆسکۆ لەسەر مێزی گفتوگۆ، چونکە لە جەنگدا سەرکەوتوو نییە و لە ئاشتیشدا دۆڕاو نییە.
سەبارەت بە سوریاش وتی، ژیان و گوزەران لە سوریا دوای ١٣ ساڵ لە جەنگی ناوخۆیی خراپتربووە، بۆیە پێویستە چارەسەرێکی دادپەروەرانە و گشتگیر لە ئاست چاوەڕوانی گەلی سوریا بدۆزرێتەوە.
دیمیتری بیسکۆف وتەبێژی کۆشی کرملن رایگەیاند، ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا پێی وایە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە ئاستێکی زۆر نزمدایە و خۆشی بەو شێوەیە نابینێت کە داببەزێت بۆ ئەو ئاستە نزمەی بایدن و پێویستی بە وەڵامدانەوەش نییە، چونکە ئاستی جەماوەریی بایدن و پوتنیش لەناو وڵاتەکانیان ئەو راستییە دەسەلمێنێت کە بایدن لە چ ئاستێکدایە و پوتنیش لە چ ئاستێکی جەماوەریدایە.
ئەو وەڵامەی وتەبێژەکەی کۆشکی سەرۆکایەتی روسیا دوای ئەوە دێت کە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لەکاتی بەسەرکردنەوەی کامپێکی ئاوارەکانی ئۆکراین لەسەر سنوورەکانی پۆڵەندا رایگەیاند، پوتن دیکتاتۆرە و تاوانباری جەنگە.