بنیامین ناتانیاھو سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە راگەیاندراوێکدا لە تۆڕی " ئێکس" بڵاویکردەوە، بزوتنەوەی حەماس مووشەکی ئاراستەی نەخۆشخانەی مەعەمەدانییەی کردووە لە غەززە نەک سوپای ئیسرائیل.

راشیگەیاند، ئەوەی منداڵان بەو شێوە دڕندانەیە بکوژێت، بە دوور نییە منداڵانی خۆشیان بکوژن.

ھاوکات ئەفیخای ئەدرعی وتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، حەماس موشەکێکی ئاڕاستەی ئیسرائیل کردووە بەڵام بە ھەڵە مووشەکەکە بەر نەخۆشخانەکە کەوتووە.

ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری ئاوارەکانی فەڵەستین رایگەیاند، دوای بۆردومانەکەی ئیسرائیل بۆسەر نەخۆشخانەیەک ھیچ شوێنێکی ئارام بۆ ھاوڵاتیانی مەدەنی لە غەززە نەماوە.
ھاوکات یەکێتی ئەوروپاش لە راگەیەنراوێکدا دەڵێت، ھێرشکردنەسەر نەخۆشخانەیەک لە غەززە و خاپوورکردنی پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان، پێچەوانەی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.

ئەنجومەنی کۆمکاری عەرەبیش بە توندی ھێرشەکەی سەر غەززەی سەرکۆنەکرد و بە تاوانی جەنگ ناوی برد.

ھاوکات تورکیا و ئێرانیش لە ئاستی باڵا ھێرشەکەی سەر نەخۆشخانەی ئەھلی عەرەب (مەعمەدانی)یان سەرکۆنەکرد و ھێرشەکەیان بە "دڕندانە" ناوبرد، داواشیان لە ھەموو مرۆڤایەتی کرد دژی ھێرشەکە بێتە دەنگ.

لەسەر ئاستی ئەنجومەنی ئاسایشیش، ئیمارات و روسیا داواکارییەکی ھاوبەشیان ئاڕاستەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد، بەمەبەستی ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەکی بەپەلە و تاوتوێکردنی ھێرشەکەی غەززە و دۆخی مرۆیی ھاوڵاتیانی فەڵەستین.

کاردانەوەکان تەنھا لە ئاستی رەسمی وڵاتان نەبوون، بەڵکو لە فەڵەستین، تونس، ئوردن و زۆرینەی وڵاتانی ئیسلامی ھاوڵاتیان دژی ھێرشەکەی سەر غەززە ھاتوونەتەسەر شەقام و داوای بەسزاگەیاندنی ئەنجامدەرانی ھێرشەکە دەکەن.

ئیسماعیل ھەنییە، سەرۆکی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بە بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە رایگەیاند، کۆمەڵکوژییەکەی غەززە یەکەمجار نییە و ئیسرائیل لە داگیرکردنی فەڵەستیینەوە کۆمەڵکوژیی ئەنجام دەدات.

ئەوەشی خستەڕوو، ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەرپرسیارن لە کۆمەڵکوژییەکەی غەززە، جەختیشیکردەوە، تاکو ئەو کاتەی سوپای ئیسرائیل لە خاکی فەڵەستین دەردەکەن بەردەوام دەبن لە شەڕکردن.

سەرۆکی مەکتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس وتیشی، پێویستە فەڵەستینییەکان دژی کۆمەڵکوژییەکانی غەززە و کەناری رۆژئاوا خۆپیشاندانی فراوان ئەنجامبدەن و ھاوکات لەگەڵ ئەوە پێویستە ھەموو ھاوڵاتییانی عەرەب دژی کۆمەڵکوژییەکە بێنەسەر شەقام، پێویستیشە نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجومەنی ھاریکاری ئیسلامی سەرکۆنەی کۆمەڵکوژییەکە بکەن.

وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردوە، فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل نەخۆشخانەی عەرەبی ناحکومییان لە غەززە بۆردومانکردووە و لە ئەنجامیشدا لانیکەم  ٨٠٠ کەس بوونەتە قوربانی، لەو ژمارەیەش ٥٠٠ کەس لەو بۆردومانەدا کوژراون.

ئەوەشی خستوەتەڕوو، ھێرشەکەی ئیسرائیل تاوانی جەنگە چونکە ئەو کەسانەی بۆردومانکراون ئاوارەبوون و بەمەبەستی خۆپاراستن لە بۆردومانەکان، خۆیان لەناو سنوری نەخۆشخانەکە حەشار دابوو.
لەسەر ئەو روداوەش سەرۆکی فەڵەستین سێ رۆژ ماتەمینی بۆ قوربانیانی بۆردومانی نەخۆشخانەکە لە غەززە راگەیاند.

ھاوکات وەزارەتی دەرەوەی میسریش بۆردومانی ئیسرائیل بۆسەر دامەزراوە مەدەنییەکان پێشێلکاریی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.

بەگوێرەی دوایین ئامارەکانی حکومەتی فەڵەستین، بەھۆی بەردەوامی بۆردومانەکانی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا، تائێستا زیاتر لە ٣٢٠٠ کەس کوژراون و  زیاتر لە ١٢٥٠٠ کەسی دیکەش برینداربوون.

پەرلەمانی تورکیا لە کۆبوونەوەی ئاسایی خۆیدا، بە دەنگی ٣٥٧ پەرلەمانتار نووسراوەکەی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیای پەسەندکرد، بۆ درێژکردنەوەی ماوەی ئەرکی سوپای تورکیا لە عێراق و سوریا بۆ دوو ساڵی داھاتوو. 

سەرۆککۆماری تورکیا لە نووسراوەکەدا، کە ئاڕاستەی پەرلەمانی کردبوو، تیایدا بە مەبەستی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستان لە عێراق و سوریا داوایکردبوو ئەرکی سوپای تورکیا لەو دوو ناوچەیە بۆ ماوەی دوو ساڵی داھاتوو درێژبکرێتەوە.

جێی باسە ھەریەک لە پارتەکانی ئاکپارتی، مەھەپە، ئاییندە، سەرلەنوێ رەفاح و ھوداپار دەنگیاندا بە نووسراوەکەی سەرۆک کۆمار، ھەریەکە لە جەھەپە و ھەدەپ دەنگیان بە نووسراوەکەدا نەدا.

ساڵی ٢٠١٣ تورکیا لە چوارچێوەی ھەڵمەتی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی رێکخراوی تیرۆریستی داعش سوپای وڵاتەکەی رەوانەی عێراق و سوریا کرد و لەدوای کۆتایی ھاتنی ئەو رێکخراوەش بە رەسمی لە ساڵی ٢٠١٧، تورکیا بە پاساوی بەرەنگاربوونەوەی چەکدارانی یەپەگە لە خاکی عێراق و سوریا ماوەتەوە.

وەزارەتی تەندروستیی فەڵەستین بڵاویکردەوە، بەھۆی بەردەوامی بۆردومانەکانی سوپای ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا، زیاتر لە سێ ھەزار کەس کوژراون و  ١٢ ھەزارو ٥٠٠ کەسی دیکەش برینداربوون.

ئەوەشی خستوەتەڕوو، دۆخی نەخۆشخانەکانی غەززە بەھۆی نەبوونی کارەبا و کەمبوونەوەی سوتەمەنییەوە لە دۆخێکی زۆر خراپدایە، بەجۆرێک سوتەمەنی تەنھا بەشی ٢٤ سەعاتی دیکە ماوە و لە ئەگەری تەواوبوونیدا، ھەزاران بریندار ژیانیان دەکەوێتە مەترسییەوە.

ھەروەھا سوپای ئیسرائیلیش رایگەیاند، ھێرشەکانی بزووتنەوەی حەماس بۆسەر ئیسرائیل کوژرانی زیاتر لە ھەزار و ٤٠٠ ئیسرائیلی لێکەوتووەوە کە ٢٥٨ یان سەربازن و چوار ھەزار و ٢٢٩ کەسی دیکەش بریندارن، ٢٥٠ کەسیش بەدیلگیراون.

ئابیر عاتیفا، وتەبێژی بەرنامەی جیھانی خۆراکی نەتەوەیەکگرتووەکان لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، خۆراک لە کۆگاکانی کەرتی غەززە بەرەو نەمان دەچن و بەشی چوار بۆ پێنج رۆژ خۆراک لە کۆگاکاندا ماوە.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، بارودۆخی خۆراک لە کەرتی غەززە لە مەترسیدایە و تادێت بارودۆخی مرۆیش لەو ناوچەیە خراپتر دەبێت.

وتەبێژی بەرنامەی جیھانی خۆراک راشیگەیاندووە، لە زۆرینەی گەڕەکەکانی کەرتی غەززە فرۆشگاکان داخراون و ھاوڵاتییان بۆ ماوەی چەندین سەعات نۆرەدەگرن بۆ کڕینی خۆراک و پێداویستی.

وەزارەتی تەندروستیی فەڵەستین رایگەیاند، بەھۆی بۆردومانەکانی سوپای ئیسرائیلەوە بۆسەر کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا، دوو ھەزار و ٨٧٣ کەس کە زۆرینەیان ژن و منداڵن کوژراون و نزیکەی ١٢ ھەزار کەسی دیکەش برینداربوون، وتیشی تەرمێکی زۆر تا ئێستا بێسەروشوێنن و لە ژێر باڵەخانە رووخاوەکاندا ماونەتەوە.

ھەروەھا سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، ھێرشەکانی بزووتنەوەی حەماس بۆسەر ئیسرائیل کوژرانی زیاتر لە ھەزار و ٤٠٠ ئیسرائیلی لێکەوتووەوە کە ٢٥٨ یان سەربازن و چوار ھەزار و ٢٢٩ کەسی دیکەش بریندارن، ٢٥٠ کەسیش بەدیلگیراون.

ھاوکات، رێکخراوی یونسیف لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند، رەوشی مرۆی کەرتی غەززە زۆر خراپەو بەرەو خراپتریش دەروات بە تایبەتیش بۆ منداڵان، تا ئێستا زیاتر لە ٧٠٠ منداڵ بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە گیانیانلە دەستداوە دوو ھەزار ٥٠٠ تریش برینداربوون.

رێکخراوی یونسیف داوایکرد بە زووترین کات رێرەوی مرۆیی لەدەروازەی رەفەح بکرێتەوە ئەوەی بتوانن بە زووترین کات یارمەتی ئەو منداڵانە بدەن کە لەو شارە گیریایانخواردووە.

تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان رایگەیاند،"ساڵح نیکبەخت"یاساناس و پارێزەری خانەوادەی ژینا ئەمینی، بە تۆمەتی بانگەشەی دژ بە حکوومەت لە لایەن لقی ٢٨ی دادگای شۆڕشی ئیسلامیی تارانەوە، سزای ساڵێک بەندکردن و دوو ساڵ قەدەغەبوونی چالاکی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی وەک سزای تەواوکەر بە سەردا سەپێنرا.

ھاوکات"عەلی ڕەزایی"پارێزەری ساڵح نیکبەخت لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە بەبێ لەبەرچاوگرتنی بەرگرییەکانی پارێزەری، دادگا قورسترین سزای بەسەر پارێزەرەکەیاندا سەپاندووە کە ساڵێک بەندکردنە.

"ساڵح نیکبەخت"یاساناس و پارێزەری یاسایی تەمەن ٧٢ ساڵ زیاتر لە ٤٠ ساڵە کاری پارێزەری دەکات، لە چەندین دۆسیەی سیاسی و ڕۆژنامەوانیدا، لەوانە دۆسیەی زیندانیان و چالاکانی سیاسی و مەدەنیی کورد و تورک و عەرەب، ئەرکی پارێزەریی لە ئەستۆ گرتووە. 

بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کۆبووەوە و گفتوگۆی لەبارەی دوایین پێشھاتەکانی شەڕی نێوان بزووتنەوەی حەماس و ئیسرائیل و رەوشی مرۆیی غەززەی کرد.

لە کۆبوونەوەکەدا پڕۆژەبڕیارێکی روسیا خرایە دەنگدانەوە، کە تایبەت بوو بە راگرتنی جەنگ  لە کەرتی غەززە، بەڵام لە کۆی ١٥ دەنگ تەنھا پێنج دەنگی پشتیووانیی بەدەستھێنا، چوار وڵاتیش رەتیانکردەوە و شەش وڵاتیش دەنگیاننەدا.

رۆژی سێشەممە ١٧ی تشرینی یەکەم پەرلەمانی تورکیا کۆدەبێتەوە و یەکێک لە برگەکانی بەرنامەی کاریش یاداشتێکی سەرۆک کۆماری وڵاتەکەیە بۆ درێژکردنەوەی ماوەی مانەوەی ھێزەکانی تورکیا لە عێراق و سوریا بۆ ماوەی دوو ساڵی دیکە.

ھەردوو فراکسیۆنی ئاکپارتی و مەھەپە کە زۆرینەی پەرلەمانی تورکیا پێکدەھێنن، پشتیوانی خۆیان بۆ یاداشتەکە راگەیاندووە، بەڵام پارتی گەلی کۆماری (جەھەپە) کە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی تورکیایە دەڵێت، دەنگ  بە پێشنیازەکە نادات. 

٥ی ئەم مانگە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا داوای لە پەرلەمانی وڵاتەکەی کرد کە مانەوەی ھێزەکانی تورکیا لە سوریا و عێراق بۆ دوو ساڵی دیکە درێژبکاتەوە، بەھۆکاری ئەوەی مەترسییەکانی سەر "ئاسایشی نیشتمانی تورکیا بەردەوامن".

پوتن بەر لە رێککەوتنی بۆ چین بۆ بەشداریکردن لە کۆڕبەندێکدا رایگەیاند، روسیا وڵاتی ئۆکراینی بەلاوە گرنگە و نابێت ئاسایشی وڵاتێک لەسەر حسابی وڵاتێکی دیکە بنیات بنرێت و دەبێت ئاسایش و ئەمنییەت بە دادپەروەرانە بۆ ھەموو وڵاتێک بێت. 

پوتن وتیشی، روسیا مافی خۆیەتی بەرگری لە ئاسایشی ولاتەکەی بکات و کاتێک دەڵێن فراوانبوونی ھاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی ناتۆ ھەڕەشەیە، دەبێت گوێیان لێبگیرێت. 

پوتن ئاماژەی بەوەشکرد، ھێرشی پێچەوانەی ئۆکراین شکستی گەورەی ھێناوە و وڵاتانی رۆژئاواش پابەندی بەڵێنەکانیان نەبوون.

کەناڵی ئێن بی سی ئەمریکی لە لێپرسراوێکی باڵیۆزخانەی فەڵەستینەوە لە واشنتۆن بڵاویکردەوە، رۆژی دووشەممە لە سەعات نۆی بەیانییەوە دەروازەی رەفەح دەکرێتەوە، بۆ دەرچوونی بیانییەکان بۆ میسر و ھەروەھا گەیاندنی ھاوکاری مرۆیی بۆ کەرتی غەززە. 

کەناڵەکە راشیگەیاندووە، کردنەوەی دەروازە چەند سەعاتێک دەخایەنێی و درەنگانی ئێوارە دادەخرێتەوە، ئیسرائیلیش تیمێکی خاچی سور دەنێرێت بۆ پشکنینی کاروانەکانی ھاوکاری کە دەچێتە فەڵەستینەوە.

ئاژانسی رۆیتەرزیش بڵاویکردووەتەوە، کاروانی بارھەڵگری سوتەمەنی کە ئاڵای نەتەوە یەکگرتووەکانی پێوەیە، بە ئاڕاستەی دەروازەی کەرەم ئەبوسالم لە سنوری نیچَوان میسر و کەرتی غەززە و ئیسرائیل دەڕوات. 

ھەروەھا دەیان کاروانی ھاوکاری مرۆیی دیکە لە سنوری میسرەوە وەستاون و چاوەڕوانی کردنەوەی دەروازەی رەفەحن بۆ چوونە ناو کەرتی غەززەوە.

گەلعاد ئیردان نوێنەری ئیسرائیل لە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، رەوشی ئێستای وڵاتەکەی بەرگرییە لە پێناوە مانەوەدا، چونکە بزوتنەوەی حەماس کە زۆربەی وڵاتان خستوویانەتە لیستی تیرۆرەوە دەستپێشخەری کردووە بۆ ھەڵگیرساندنی شەڕ و ئیسرائیلیش مافی خۆیەتی بەرگری لە خاک و گەلی و مانەوەی بکات.

وتیشی، سوپا و ھێزە ئەمنییەکانی ئیسرائیل کە روبەڕووی ھێرش و بۆردومانەکانی حەماس بوونەتەوە، ئامانجیان داگیرکردن و مانەوە نییە لە کەرتی غەززە، بەڵام وڵاتەکەی ھەرچی پێبکرێت بۆ لەناوبردن و ریشەکێشکردنی حەماس دەیکات و بۆئەوەش پرس و راوێژ بە ھیچ وڵاتێک ناکات و چاوەڕوانی مۆڵەتی ھیچ ھێز و لایەنێکیش نییە، چونکە تا ئەو کاتەی حەماس لە کەرتی غەززە بێت، ئاسایش و ئارامی بەدی نایەت.

ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری دوو لێپرسراوی میسرەوە رایگەیاند، ئەمریکا و ئیسرائیل و میسر رێککەوتوون لەسەر راگەیاندنی ئاگربەست لە باشوری غەززە بۆ ماوەیەکی کاتی، کە لە سەعات ٩ی بەیانی ئەمڕۆوە دەستپێکردووە بۆ ماوەی پێنج سەعات. 

رۆیتەرز راشیگەیاندووە، ئەو ئاگربەستە ھاوکاتە لەگەڵ ھەوڵەکان بۆ کردنەوەی دەروازەی رەفح بۆ گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان، بەڵام ھێشتا دیار نییە کە دەروازەکە کراوەتەوە یان نا.  

بەڵام بزووتنەوەی حەماس دەڵێت، ئاگاداری ئەو ئاگربەستە نین کە لە باشوری غەززە راگەیەندراوە.

ھەروەھا نوسینگەی بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش وتی، ھیچ رێککەوتنێک بۆ راگرتنی شەڕ بەشێوەیەکی کاتیی لە باشوری غەززە نەکراوە و ھیچ رێککەوتنێکیش نییە بۆ رزگارکردنی بیانییەکان لەبەرامبەر گەیاندنی ھاوکاری مرۆیی. 

تۆڕی ئەی بی سی نیوزی ئەمریکی لە سەرچاوەیەکەوە بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ بۆ چەند سەعاتێک دەروازەی رەفح دەکرێتەوە و دواتر لە درەنگانێکی ئێوارەدا دادەخرێت، بەبێ ئەوەی کاتەکەی بە دیاریکراوی ئاشکرا بکات. لێپرسراوێکی فەڵەستینیش بە تۆڕی ئێن بی سی رایگەیاندووە، دەروازەکە سەعات ٩ی بەیانی ئەمڕۆ دەکرێتەوە. 

ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا کاروانەکانی ھاوکاری کە لە میسرەوە دەنێرێنە غەززە لە نزیک دەروازەی رەفح وەستاون و چاوەڕێی کردنەوەی دەروازەکەن بۆ چوونە ناو خاکی فەڵەستینەوە.