جیهان
لە بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممەدا، هێزەکانی روسیا شارى خارکێڤ، دووەم گەورەترین شاری ئۆکراینیان بە موشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان (درۆن) بۆردوومان کرد، کە سەرۆکی شارەوانیی ئەم شارە دەڵێت لەوەتەی جەنگەکە دەستیپێکردووە بەم توندییە شارەکەی نەکراوەتە ئامانج.
لەم چەند هەفتەیەی دواییدا روسیا و ئۆکراین لەحاڵێکدان کە لە بواری دانوستاندا هەوڵی دۆزینەوەی رێگەچارەیەک بۆ ئاشتی دەدەن، لە بەرەکانی جەنگیشدا هێرشە توندەکانیان بۆسەر یەکدی زیاتر کردووە.
ئیگۆر تیریخۆف، سەرۆکی شارەوانیی خارکێڤ لە راگەیاندنەکەیدا ئاماژەی بەوە کرد کە لەماوەی یەک کاتژمێر و نیوی بۆردوومانەکەدا زیاتر لە 40 تەقینەوە شارەکەی هەژاندووە.
هەروەها ناوچەی کیفسکیی نیشتەجێبوون کراوەتە ئامانج، کە ئەم هێرشانە بووەتەهۆی کوژرانی پێنج هاووڵاتی و برینداربوونی 17 کەسی دیکە.
لە هەڵوێستێکی پێشوودا، ڤیلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا لە هەفتەی رابردوودا بەڵێنیدابوو وەڵامی هێرشەکانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئۆکراین بداتەوە کە چەندین فڕۆکەی سەربازیی روسیایان کردەئامانج و تێکیانشکاندن.
هەوڵەکانی ئاشتی و شکستی دانوستان
لە دانوستانەکانی ئاشتی کە لە رۆژی دووشەممەی رابردوو لە شاری ئیستانبوڵ بەڕێوەچوو، ئۆکراین داوای ئاگربەستی دەستبەجێ و بێمەرجی بۆماوەی 30 رۆژ کردبوو و دوایین پێشنیازەکانی خۆی لەمبارەیەوە بە مۆسکۆ دابوو، بەڵام روسیا ئەم داواکارییانەی رەتکردووەتەوە.
لە بەرامبەردا، ئەلێکساندەر ساڤچوک وتەبێژی گروپی هێزەکانی ناوەندیی سوپای روسیا رایگەیاند کە لەماوەی 24 کاتژمێری رابردوودا زیاتر لە 455 سەربازی ئۆکراین لە چەند هێرشێکدا کوشتووە.
هەروەها دەڵێت لە هێرشەکانی بەرەبەیانی ئەمڕۆدا توانیویانە 82 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئۆکرانی تێکبشکێنن.
زیاتر لە دوو دەیە "گوگڵ" کورتە رێگایەکە بۆ دۆزینەوەی هەر شتێک بە شێوەی ئۆنلاین، ئەمەش رێگەی بە گوگڵ داوە، ئیمپراتۆریەتێکی 2 تریلیۆن دۆلاری دروست بکات.
بەڵام بڵاوبوونەوەی ChatGPT لە مانگی نۆڤەمبەری2022گۆڕانکارییەکی ریشەیی بەخۆیەوە بینی و تا ئێستاش کاریگەرییەکانی هەست پێدەکرێن، بەجۆرێک زیاتر هەست بە بێ رۆڵی گوگڵ دەکرێت.
ئامرازەکانی چات لە کۆمپانیای OpenAI و کۆمپانیایەکی دەستپێشخەر بە ناوی Perplexity وەڵامی پێشوەختە پێشکەش دەکەن لەبری لیستی ماڵپەڕەکان، ئەمەش هاندەری بەکارهێنەران و هەندێک کۆمپانیای گەورەی تەکنەلۆژیایە بۆ ئەوەی بیر لەوە بکەنەوە کە ئێستا کام ئایکۆن لەسەر شاشەی سەرەکی دەردەکەون.
لە ڕاستیدا، Perplexity سەرنجێکی بەرچاوی بۆخۆی لەلایەن هەندێک لە گەورەترین کۆمپانیا زەبەلاحەکانی تەکنەلۆژیاوە راکێشاوە و ئەگەر ئەم گرێبەستانە سەرکەوتوو بن، ئەوا بەم زووانە دەتوانێت لەسەر شاشەی سەرەکی مۆبایلە زیرەکەکانت بە پێوەرێک دەربکەوێت کە بتوانێت پاڵنەر بنێت بۆ ئەوەی ببێتە گوگڵی داهاتوو.
گوگڵ پێبڕکێ لەگەڵ کات دەکات:
سەرەتاکان و ئامارەکان لە ئێستادا بۆ گوگڵ دڵخۆشکەرنین و رەنگە 2025 وەک ساڵی مردنی گوگڵ، یان پاشەکشێیەکی زۆری ئەو کۆمپانیا جیهانیە بێت.
وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت، چەند وڵاتێكی ئەوروپا نزیكن لە ئەنجامدانی هەڵەیەكی ستراتیژی، بەرپرسیارن لە هەر رەوشێكی نەخوازراو كە ئاڵۆزی دروست بكات.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس سەبارەت بە هەڵوێستی هەریەك لە بەریتانیا، فەڕەنسا و ئەڵمانیا لە بەرانبەر دۆسیەی ئەتۆمی وڵاتەكەی رایگەیاندووە، ئەو وڵاتانە نزیكن لە ئەنجامدانی هەڵەیەكی ستراتیژی گەورە، بەرپرسیارێتی تەواویش لە هەر رەوشێكی نەخوازراو لە ئەستۆیاندایە كە ئاڵۆزی دروست بكات.
ئاماژەی بۆ ئەوەشكردوە، ئەو وڵاتانە لەبری ئەوەی بە نیاز پاكییەوە كارەكان بكەن، لە دەستەی بەڕێوەبەرانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رێبازێكی لایەنگرییان لە دژی ئێران گرتوەتەبەر.
كرملن وەڵامی دوایین لێدوانی سەرۆكی ئەمریكای دایەوە كە شەڕی سەرۆكی روسیا و سەرۆكی ئۆكراینی بە شەڕی نێوان دوو منداڵ بەراورد كردبوو.
دیمیتری پێسكۆڤ وتەبێژی كۆشكی سەرۆكایەتی روسیا-كرملن لەبارەی بەراوردكردنی جەنگی روسیا و ئۆكراین بە شەڕی منداڵان لەلایەن دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، دەكرێت ترەمپ بۆچوونی تایبەتی خۆی هەبێت سەبارەت بە رەوشی ئۆكراین، بەڵام بابەتەكە بۆ روسیا جیاوازە و پەیوەندیدارە بە بەرژەوەندییە نیشتمانییەكان و داهاتووی وڵاتەكە.
ئاماژەی بەوەش كرد، ئەمریكا بەردەوامە لە هەوڵەكانی بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی ئۆكراین، روسیاش بۆ ئەوە سوپاسگوزارە و گرنگیشە لە رێگەی جۆراوجۆرەوە بەردەوام بێت لە پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەمریكا.
پێشتر ترەمپ شەڕی روسیا و ئۆكراینی بە شەڕی دوو منداڵ كە رقیان لە یەكترە بەراورد كرد و ئاماژەی بەوە دا، پێی وانییە ئەو دوو وڵاتە بیانەوێت رێككەوتن ئەنجام بدەن، پێشنیازیشی كرد، رێگە یان پێبدرێت بۆ ماوەیەك شەڕ بكەن و یەكتر لەناو ببەن.
ئیسرائیل ئەمریكا دڵنیا دەكاتەوە تا دانوستانەكانیان لەگەڵ ئیران بە رەسمی شكست نەهێنن بە هیچ شێوەیك هێرش ناكەنە سەر تاران.
ماڵپەڕی ئەكسیۆسی ئەمریكی ئاشكرای كردووە، وەفدێكی ئیسرائیلی كە هەفتەی رابردوو سەردانی واشنتۆنیان كردبوو كە لە نێویاندا رۆن دێرمر وەزیری كاروباری ستراتیژی، دەیڤید بارنیا، بەڕێوەبەری مۆساد و تزاچی هانێگبی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی ئیسرائیل پەیامێكی دڵنیاكەرەوەیان گەیاندۆتە كۆشكی سپی، كە دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران ناكانە ئامانج ، تا ئەو كاتەی بە رەسمی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا شكیستهێنان دانوستانەكانی نێوان وڵاتەكەی و ئێران رانەگەیەنێت.
لە چەند هەفتەی رابردوودا ئیدارەی ترەمپ نیگەرانی خۆی دەربڕی لەوەی كە رەنگە ئیسرائیل ئامادەكاری بكات بۆ هێرشكردنە سەر ئێران لەكاتێكدا دانوستانەكان بەردەوامن.
هەر لەبەر ئەم هۆكارە، ترەمپ لە مانگی ئایاری رابردوودا رایگەیاندبوو كە هۆشداری داوەتە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلی لە هەر هێرشێكی سەربازی بۆسەر تاران لە كاتی دانوستانەكاندا بەڵام ئاماژەی بەوەشكرد، ئەگەر هەست بكات دانوستانەكان گەیشتوونەتە بنبەست، ئەوا دەتوانێت بە یەك پەیوەندی تەلەفۆنی بیرۆكەكەی بگۆڕێت.
سەرۆكی ئەمریكا پێشنیاز دەكات رێگە بدرێت روسیا و ئۆكراین بۆ ماوەیەك شەڕ بكەن و یەكتر لەناو ببەن.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمەریكا رایگەیاند، هەرچەندە داوای لە ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا كردووە وەڵامی هێرشەكەی ئۆكراین بۆ سەر بنكە ئاسمانییەكان نەداتەوە، بەڵام رەنگە وا باشتر بێت رێگە بە روسیا و ئۆكراین بدرێت بۆ ماوەیەك شەڕ بكەن و دواتر جیا بكرێنەوە.
ترەمپ شەڕی روسیا و ئۆكراینی بە شەڕی دوو منداڵ كە رقیان لە یەكترە، بەراورد كرد و ئاماژەی بەوە دا، پێی وانییە ئەو دوو وڵاتە بیانەوێت رێككەوتن ئەنجام بدەن. هۆشداریشیدا، مەترسی سەپاندنی سزا بەسەر روسیا و ئۆكرایندا بە كراوەیی دەمێنێتەوە.
سەرۆكی ئەمریکا ئەوەشی خستەروو، كاتێك دەبینێت جەنگ ناوەستێت، زۆر توند و تیژ دەبێت و فشاری زیاتر دەخاتە سەر لایەنەكانی شەڕ بە ئامانجی كۆتاییهێنان بە كوشتار.
بەهۆی پەرەسەندنی کێشە و ناکۆکییەکانی نێوان مەسک و ترەمپەوە، پشکەکانی تێسلا بەڕێژەی 8% دابەزینیان بەخۆوە بینی.
ئەم دابەزینە دوای ئەوە دێت کە پشکەکانی کۆمپانیای بەرهەمهێنەری ئۆتۆمبێلی کارەبایی لە مانگی ئایاردا بە ڕێژەی 22% بەرزبووەوە، ئەمەش لەکاتێکدایە ماوەی مەسک وەک سەرۆکی وەزارەتی کارایی حکومەتی ئیدارەی ترەمپ (DOGE) کۆتایی هات.
لە دوای لێدوانەکانی ترەمپ کە باسی لە بێهیوایی خۆی کرد لە مەسک، مەسک لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر نووسیویەتی: ئەگەر من نەبوومایە، ترەمپ لە هەڵبژاردنەکاندا دەدۆڕا.
لە ئێستادا چاوەکان لەسەر پەیوەندی مەسک و ترەمپن و پێدەچێت ئیتر ئەو دوو هاوڕێیەی جاران نەمێنن کە هەبوون.
سه‌رۆكی ئه‌مریكا دۆناڵد تره‌مپ "نیگه‌رانی قوڵ"ی له ڕه‌خنه‌كانی ئیلۆن مه‌سك له پڕۆژه یاسای بودجه‌ی گه‌وره ده‌ربڕی و گومانی خۆی له به‌رده‌وام بونی په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌مه‌ندترین کەسی جیهان ئاشكرا کرد.
تره‌مپ له کۆتایی لێدوانەکەیدا بۆ رۆژنامه‌نوسان له ئۆفیسی ئۆڤاڵ، له کاتی پێشوازیکردنی له فریدریش مێرز راوێژكاری ئه‌ڵمانیا، وتی: "من و ئیلۆن مه‌سك په‌یوه‌ندییه‌كی گه‌وره‌مان هه‌بوه، نازانم به‌رده‌وام ده‌بێت یان نا".
سه‌رۆكی ئه‌مریكا ناڕه‌زایه‌تی خۆی دەربڕی و وتی: "سه‌رسام بوم به‌و ره‌خنانه‌ی کە له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌مه‌ندترین كه‌سانی جیهانه‌وه ئاراسته‌ی بودجه كراوه، چه‌ند رۆژێك دوای ئه‌وه‌ی پۆسته‌كه‌ی وه‌ك سه‌رۆكی كۆمسیۆنی كارایی حكومه‌تی ئیداره‌ی كۆمارییه‌كان به‌جێهێشت".
تره‌مپ بە دەنگێکی بەرز و پڕ له سکاڵا وتی: "زۆر بێ هیوا بوم له ئیلۆن مه‌سك، زۆر یارمه‌تیمدا، ئه‌و ورده‌كارییه‌كانی پڕۆژه یاساكه باشتر له هه‌مو كه‌سێك ده‌زانێت، هیچ ناڕه‌زایه‌تییه‌كی نه‌بو به‌رامبه‌ر به‌و بابه‌ته، له‌ناكاو، كێشه‌یه‌كی هه‌بو و ته‌نها كاتێك خراپتر بو كه زانیمان بڕیاره ئۆتۆمبێلی كاره‌بایی كه‌م بكه‌ینه‌وه".
وه‌ڵامی توندی مه‌سك بۆ ترەمپ:
چه‌ند خوله‌كێك دوای ئه‌م لێدوانه، ئیلۆن مه‌سك بە شێوازێکی راستەوخۆ وه‌ڵامی تره‌مپی دایه‌وه و له پۆستێكدا له سه‌ر پلاتفۆرمی ئێكس نوسی: "تره‌مپ هه‌ڵه‌یه، ئه‌م پڕۆژه‌یاسایه هه‌رگیز جارێكیش نه‌خراوه‌ته به‌رده‌مم، له شه‌ودا ئه‌وه‌نده به خێرایی په‌سه‌ند كرا كه كه‌س له كۆنگرێس نه‌یتوانی بیخوێنێته‌وه".
ئه‌و ملیاردێره ته‌كنه‌لۆژییه بانگهێشتی هاووڵاتیانی ئه‌مریكی كردبو فشار بخه‌نه سه‌ر یاسادانه‌ران بۆ ئه‌وه‌ی پڕۆژه یاسای گه‌وره‌ی خه‌رجییه‌كانی تره‌مپ رەتبكه‌نه‌وه.
مەسک وتیشی؛ من نەبوومایە لە هەڵبژاردنەکاندا ترەمپ دەدۆڕا و نەدەبووە سەرۆکی ئەمریکا.
مه‌سك له پۆستێكی تریشیدا نوسیبووی: "په‌یوه‌ندی به سیناتۆره‌كه‌ته‌وه بكه، په‌یوه‌ندی به كۆنگرێسمانه‌كه‌ته‌وه بكه، ئیفلاسكردنی ئه‌مریكا قبوڵ ناكرێت! په‌سه‌ندكردنی پڕۆژه یاساكه خۆكوژیه".
رەخنەکانی ئەو دوو هاوڕێیە لەیەک لە کاتێکدایە کە ماوەکانی پێشوو مەسک و ترەمپ، پێکەوە کاریان دەکرد و هەردوولا زۆر ستایشی یەکیان دەکرد بۆ هەنگاوەکانیان دژ بە گەندەڵی و کەمکردنەوەی بودجە.
زیاتر لە دوو ملیۆن حاجی لە كێوی عەرەفە لە مەككە كۆبونەتەوە بۆ بەجێهێنانی فەریزەی حەج و تاوەكو ئێوارە كاتەكانیان بە نزا و پەرستش بەسەر دەبەن، دەسەڵاتدارانیش هۆشداری لە بەرزی پلەكانی گەرما دەدەن.
فەهد جەلال وەزیری تەندروستیی سعودیە رایگەیاند، زیاتر لە دوو ملیۆن حاجی لەسەر كێوی عەرەفە كۆبونەتەوە بۆ بەجێگەیاندنی فەریزەی حەج.
داواشی لە حاجییان كردووە بە رۆژوو نەبن و ئاو لەگەڵ خۆیان بەرن و چەتریان پێبێت، چونكە ئەمڕۆ پلەكانی گەرما بەرزن و پێشبینیدەكەن لە هەر 10 دەقەیەكدا حاجییەك لە هۆش خۆی بچێت.
دەشڵێت، هەزار و 200 كیلۆ مەتر چوارگۆشە چەتر و خێمەیان هەڵداوە بۆ حەوانەوەی حاجییان، 129 هێلیكۆپتەر لە ئەركدان و ژمارەیەكی زۆریان ئاو دەڕشێنن بەسەر حاجییاندا.
ئەو كەسانەی بەشداری لە مەراسیمەكانی بەجێگەیاندنی فەریزەی حەج دەكەن، دەبێت رۆژی عەرەفە لە بەرەبەیانەوە تاوەكو خۆرئاوا بوون لە كێوی عەرەفە بمێننەوە و لە یەكەم رۆژی جەژنیشەوە دەستدەكەن بە قوربانیكردن و بەجێگەیاندنی رێورەسمەكانی تری حەج.
فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریكا لە چوارچێوەی ئۆپەراسیۆنی هێزەکانی هاوپەیمانان بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆرستان؛ دەستگیركردنی سەركردەیەكی باڵای داعشی لە كەركوك راگەیاند.
فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریكا 'سێنتكۆم' رایگەیاند، سوپای ئەمریکا بەشداری شەش ئۆپەراسیۆنی کردووە، کە پێنجیان لە عیراق و یەکێکیان لە سوریا بووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ئۆپەراسیۆنەکاندا دوو چەکداریان کوشتووە و دووانی دیکەشیان دەستگیر کردووە کە یەکێکیان سەرکردەیەکی باڵای داعش بووە لە عیراق.
ئەوەش هاتووە، هێزەكانیان لە ماوەی رۆژانی 21 بۆ 27 ی ئایار بە هاوكاری هێزە ئەمنییەكانی عیراق و هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە، چەند ئۆپراسیۆنێكی دژی داعش ئەنجامداوە.
دۆناڵد ترەمپ گەشتی ئاسمانیی لەسەر 12 وڵات بۆ ئەمریکا قەدەغە دەکات
كۆشكی سپی لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمەریكا، بریارێكی ئیمزا كردووە بۆ قەدەغەی گەشتی هاووڵاتییانی 12 وڵاتی جیهان بۆ ئەمریكا بە ئامانجی پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەو وڵاتە.
بڕیارەكەی ترەمپ وڵاتانی ئەفغانستان، میانمار، چاد، كۆنگۆ، گینیا، ئێریتریا، هایتی، ئێران، لیبیا، سۆماڵ، سودان و یەمەن دەگرێتەوە و هاووڵاتییانی ئەو وڵاتانە بە تەواوی رێگەیان پێنادرێت گەشتی ئەمریكا بكەن، هاوكات هاووڵاتیانی وڵاتانی بۆروندی، كوبا، لاوس، سیرالیۆن، تۆگۆ، توركمانستان و ڤەنزوێلا بە شێوەیەكی سنوردار دەتوانن گەشتی ئەمریكا بكەن.
هاوكات، ئەبیگێل جاكسۆن وتەبێژی كۆشكی سپی لە تۆڕی ئێكس بڵاویكردەوە، ترەمپ بەڵێنەكەی دەپارێزێت بۆ پاراستنی ئەمریكییەكان لە هەڕەشەی دەرەكی ئەو كەسانەی كە دەیانەوێت بچنە وڵاتەكە و زیانیان پێ بگەیەنن.
ئەوەش لەكاتێكدایە پێشتر ترەمپ، لە خولی یەكەمی سەرۆكایەتییەكەیدا هەمان بڕیاری دەركرد، بەڵام جۆ بایدن كە بوو بە سەرۆكی ئەمریكا هەڵیوەشاندەوە.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا رایگەیاند؛ لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا سەبارەت بە هێرشەکەی ئەم دواییەی ئۆکراین بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و پرسی دانوستانەکان لەگەڵ ئێرانلەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا قسەمکرد.
هەروەها ترەمپ ئاماژەی بەوەدا، "باسی هێرشی سەر فڕۆکەکانی روسیامان لەلایەن ئۆکرایناوە کرد؛ گفتوگۆیەکی باش بوو، بەڵام گفتوگۆیەک نەبوو کە بەخێرایی ببێتەهۆی بەدیهێنانی ئاشتی."
وەزارەتی تەندروستیی ژاپۆن ئامارێکی ساڵی 2024ـی لە دایکبوونی منداڵی لە تۆکیۆ بڵاوکردەوە کە دەریدەخات سەرە رای پاڵپشتیەکانی حکومەت لەدایکبوونی منداڵان بەرەو نزمترین ئاستی مێژوویی خۆی دەچێت.
ئامارەکانی 2024
بەپێی راپۆرتی وەزارەتی تەندروستی، لە ساڵی 2024دا:
- 686,061 منداڵ لە ژاپۆن لەدایکبوون
- ئەمە 41,227 منداڵ کەمترە لە ساڵی 2023
- نزمترین ئاست لە مێژووی پێوانەکردنی ئاماردا
ئەم پێوانە لە کۆتاییەکانی سەدەی نۆزدەهەمەوە لە ژاپۆن تۆمار دەکرێت و نۆیەمین ساڵە کە ژمارەی لەدایکبوون بەردەوام کەم دەبێتەوە.
وتە سەرۆک وەزیران
شیگێرو ئیشیبا، سەرۆک وەزیرانی ژاپۆن، ئەم دۆخەی بە "باری نائاسایی بێدەنگ" ناوبرد و جەختیکردەوە کە حکومەت هاوکاریی خێزانەکان دەکات بۆ بەرزبوونەوەی ژمارەی لەدایکبوون.
وەزارەتی تەندروستی هەروەها رایگەیاند:
- 1,600,000 هاووڵاتیی ژاپۆنی لە 2024دا کۆچی دواییان کردووە
-بەپێی راگەیەندراوی وەزارەتی تەندروستی ئەو وڵاتە، ئەمە دوو هێندەی ژمارەی لەدایکبوونە
مێژوو و ئاماری لەدایکبوون لە ژاپۆن لە ساڵی 1971ەوە تا ئێستا.
سەردەمی ئاڵتونی (1971-1974)
لەو قۆناغەدا ژاپۆن:
- بەرزترین ئاستی لەدایکبوونی بە خۆیەوە بینی
- ساڵانە نزیکەی 2 ملیۆن منداڵ لەدایکدەبوون
هۆکارەکانی دابەزینی ئەو ئامارە بەپێی راگەیەندراوەکانی حکومەت:
تێچووی زۆری خوێندن:
- زیادبوونی خەرجی پەروەردە و زانکۆ
چەقبەستوویی دۆخی ئابووری:
- کەمبوونەوەی دەرامەت و کاری جێگیر
گۆڕانی شێوازی ژیان:
- گەنجان کەمتر دەیانەوێت خێزان پێکبهێنن
- دواخستنی هاوسەرگیری
دەزگای لێکۆڵینەوەی فیدراڵی ئەمریکا (ئێف بی ئای) رایگەیاند کە هەوڵی دوو هاووڵاتیی چینی بۆ گواستنەوەی کەڕووێکی ژەهراوی پوچەڵکردووەتەوە کە وەک تیرۆریستی کوشتوکاڵی ناوی هێناوە.
کەڕووکێکی مەترسیدار بووە بۆ کشتوکاڵ:
کەڕووکە بە ناوی *"فووزاریۆم گرامینیاروم"* ناسراوە و دەتوانێت:
- گەنم، جۆ، گەنمەشامی و برنج تووشی نەخۆشی بکات
- ئاژەڵە ماڵییەکان و مرۆڤ نەخۆش بخات
لە گۆڤارێکی زانستیدا ئەم کەڕووە کە وەک *"چەکێکی تیرۆریستی کشتوکاڵی" وەسفکراوە کە دژی بەروبووم و خەڵک بەکاردێت.
دەستگیرکردنی دوو تۆمەتبار:
ئێف بی ئای رایگەیاندووە دەستگیرکردنی ئەو دوو هاوڵاتییە چینییە، رۆژی سێشەممە بووە و ئەو تۆمەتانەش ئاڕاستەیان کراوە بریتین لە:
- پیلانگێڕی
- قاچاخچێتی
- هەڵخەڵەتاندنی لایەنی فەرمی
- ساختەکاری ڤیزا
پۆلیسی ئەمریکا دەربارەی ناسنامەی تۆمەتبارەکان رایگەیاندووە:
- یونکینگ جیان- تەمەن 33 ساڵ
- زوونیۆنگ لیو - تەمەن 34 ساڵ،ەو کارمەندی تاقیگەیەکی زانکۆیە.
ئەم کەیسە نیگەرانی گەورەی ئاسایشی نیشتیمانی لێکەوتەوە بە تایبەتی لە بواری: پاراستنی کشتوکاڵی ئەمەریکا و رێگرتن لە تیرۆری بایۆلۆجی و کۆنترۆڵکردنی چالاکییە مرۆییەکان.
دەربارەی ئامانجی پیلانەکە ئێف بی ئای رایگەیاندووە ئامانج لە پیلانەکەی ئەو دوو توێژەرە چینییە، بریتی بووە لە گواستنەوەی کەڕووە ژەهراویەکە بۆ تاقیگەیەکی زانکۆی ئەمەریکی و لەوێوە بەکارهێنانی وەک چەک دژی کشتوکاڵ و خەڵک.
بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی فیلەکان، دەستەی ژیانی وشکانی زیمبابۆی بڕیاریداوە بە سەربڕینی دەیان فیل و دابەشکردنی گۆشتەکەی بەسەر هاووڵاتیاندا، عاجەکەشی بۆ دەوڵەت دەبێت.
دەستەی ژیانی وشکانی لە زیمبابۆی بڕیاریداوە بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی فیلەکانی ئەو وڵاتە و ئەو هەڵاوسانەی لەسەر ئاژەڵان دروست بووە، بە دەیان فیل سەرببڕێت و عاجەکەی بۆ دەوڵەت بێت و گۆشتەکەشی بەسەر خەڵکدا دابەش بکات.
زیمبابۆی لەرووی ژمارەی فیلەوە، لە دوای بۆتسوانا بە دووەم وڵاتی جیهان دادەنرێت.
دەستەکە ئاماژەی بەوەکردووە، ئەگەرچی هێشتا ژمارەی ئەو ئاژەڵانەی سەردەبڕدرێن دیاری نەکراوە، بەڵام لە قۆناغی یەکەمدا 50 فیل دەکرێنە قوربانی.
ئەگەرچی زیمبابۆی عاجەکانی بۆ دەوڵەت هەڵدەگرێت، بەڵام لەئێستادا جگە لە کۆگاکردنیان، بەهۆی قەدەغەی بازرگانیکردن بە عاجی فیلەوە لە جیهاندا، ناتوانێت هیچ مامەڵەیەک بەو عاجانەوە بکات.
ساڵانە زیمبابۆی بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی فیلەکان و رێگری لە قەیرانی خۆراک و وشکەساڵی، یان ئەو ئاژەڵانە دەگوازێتەوە بۆ وڵانی دیکە، یانیش دەیانکاتە قوربانی.
ساڵی رابردووش زیمبابۆی 200 فیلی کردە قوربانی، کە لە ساڵی 1988ـەوە بە گەورەترین ژمارەی سەربڕێنی فیلەکان دادەنرێت لەو وڵاتەدا.
لە ئەمرۆوە باجی 50%ی ئەمریكی لەسەر پۆڵا و ئەلەمنیۆمی ئەوروپا چووە بواری جێبەجێكردنەوە.
لە ئەمڕۆوە، ئەمریكا پێناسی گومرگی لەسەر بەرهەمە هاوردەكراوەكانی پۆڵا و ئەلەمنیۆمی ئەوروپای لە 25% بۆ 50% بەرزكردەوە، ئەوەش بە بڕیارێكی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا.
سەرۆكی ئەمریكا لەدوای دەستبەكاربوونی پێناسی گومرگی بەسەر كاڵای هاوردەی زۆرێك لە وڵاتاندا سەپاند بە تایبەتیش كاڵاكانی ئەوروپا، لەدوای ئەو بڕیارەی ئەمریكاش كایا كاڵاس لێپرسراوی سیاستەكانی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا رایگەیاند، ئەو باجە نوێی ئەمریكا هەر ئاوا تێناپەڕێت ئەوانیش وەڵامیان بۆی دەبێت.