جیهان
مانگی رابردوو سێهەم گەرمترین مانگی تەموز بوو لە مێژوودا، لەدوای تۆمارکردنی پلەکانی گەرما لە جیهان.
زانایانی بواری کەشناسی، رایانگەیاندووە، مانگی رابردوو سێهەم گەرمترین مانگی تەمموز بووە لەسەر زەوی لەو کاتەوەی پلەکانی گەرما لە جیهان تۆماردەکرێت، ئەمەش لە کاتێکدایە ساڵی 2023 مانگی تەموز یەکەم گەرمترین و ساڵی 2024یش مانگی حەوت دووهەم گەرمترین مانگی مێژوو بووە.
ئاشکراشیانکرد، گۆڕانی کەشوهەوا هۆکاری سەرەکی گەرمبوونی جیهانە و یەکێکی دیکەش لە هۆکارەکان دەدانی گازە سوتەمنییەکانە لە بەرگە هەوا، کە بەهۆی سوتانی ئەو مادە بەبەردبووانە دروست دەبێت کە هایدرۆکاربۆنیان تێدایە.
بەپێی راپۆرتی خزمەتگوزاری گۆڕانی کەشوهەوای کۆپەرنیکۆسی یەکێتی ئەوروپا، تێکڕای پلەی گەرمی هەوای سەرزەوی جیهانی لە مانگی تەمموزدا گەیشتووەتە 16.68 پلەی سیلیزی، کە 0.45 پلەی سیلیزی زیاترە لە تێکڕای مانگی تەمموز لە ساڵانی 1991-2020.
هەر بەپێی راپۆرتەکانی بواری کەشناسی، رۆژی 21ـی مانگی حەوتی رابردوو گەرمتریین رۆژ بووە لە جیهاندا تا ئێستا تۆماکرابێت.
سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، ئەگەری هەیە بەمزوانە لەگەڵ پوتن و زێلێنسكی كۆببینەوە، كۆشكی سپیش دەڵێت هەفتەی داهاتوو ترەمپ و پوتن كۆبوونەوەی لوتكە ئەنجامدەدەن.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، ئەگەرێكی بەهێز هەیە زۆر بە زووی كۆبوونەوەیەك لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن هاوتا روسیەكەی و ڤلۆدیمێر زیلینسكی هاوتا ئۆكراینیەكەی ئەنجامبدات، بەبێ ئەوەی وادە و شوێنێك بۆ ئەم لوتكەیە دیاری بكات، كە ئامانج لێی كۆتاییهێنان بە شەڕی سێ ساڵەی نێوان مۆسكۆ و كێڤە.
ئەوە قسانەی ترەمپ لە كاتێكدایە، كۆشكی سپی رایگەیاند، ترەمپ بەنیازە لە هەفتەی داهاتوودا چاوپێكەوتنێك لەگەڵ پوتن، ئەنجام بدات، دواتر دیدارێكی سێ قۆڵی لەگەڵ زێلێنسكی، ئەنجام بدات.
لای خۆشیەوە ماركۆ روبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش دووپاتیكردەوە ئێستا ئیدارەی ئەمریكا باشتر لەو مەرجانە تێگەیشتووە كە روسیا دەوێت تا كۆتایی بە شەڕی ئۆكراین بهێنێت، وتیشی، پێیوایە ئێستا زیاتر نزیكبونەتەوە لە كۆتایههێنان بە شەڕی ئۆكراین.
سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند کۆبونەوەی نێوان نێردەی تایبەتی ئەمریکا لەگەڵ سەرۆکی روسیا پیشکەوتنی گرنگی بەدەستهێناوە، یاریدەدەری سەرۆکی روسیاش دەڵێت، گفتوگۆکە بەسود و بنیاتنەربووە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس بڵاویکردەوە، کۆبونەوەی نێوان ستیڤ ویتکۆف نێردەی ئەمریکا بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە گەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی ئەمریکا بەرهەمداربوە، هەروەها لەو بارەیەشەوە ژمارەیەک لە هاوپەیمانە ئەوروپیەکانی ئاگادارکردوەتەوە.
بڵاویشیکردەوە، هەمووان هاوڕان کە دەبێت جەنگی ئۆکراین کۆتای پێبهێنرێت و لە رۆژەکان و هەفتەکانی داهاتوو کار بۆ ئەوە دەکەن.
هاوکات کۆشکی سپی لەو بارەیەوە رایگەیاند، دیدارەكەی پوتن و ویتكۆف لە مۆسكۆ بە باشی بەڕێوەچووە، بەڵام هێشتا واشنتۆن سوورە لەسەر سەپاندنی سزا بەسەر روسیا لە رۆژی هەینیدا كە دوایین وادەیە لەبەردەم مۆسكۆدا.
لەلایەکی دیکەوە یوری ئوشاكۆڤ یاریدەدەری سەرۆكی روسیا لەبارەی دیدارەكەوە رایگەیاندووە، گفتوگۆی پوتین و ویتكۆف بەسوود و بنیاتنەر بووە، هەروەها تەوەری گفتوگۆكانیشیان قەیرانی ئۆكراین و ئاسۆی پەرەپێدانی هاوكاری ستراتیژی نێوان ئەمریكا و روسیا بووە.
تەقە لەبنکەیەکی سەربازی لە ولایەتی جۆرجیای ئەمریکا کراو لە ئەنجامدا ژمارەیەک سەرباز برینداربوون.
میدیاکانی ئەمریکا رایانگەیاند، بەهۆی روداوێکی تەقەکردنەوە لە بنکەی سەربازی فۆرت ستیوارد لە ویلایەتی جۆرجیا، 5 سەباز برینداربوون، بەهۆی روداوەکەشەوە بنکە سەربازیەکە بەشێوەیەکی کاتی داخراوە کە نزیکەی 20 هەزار سەربازی تێدایە.
راشیانگەیاندووە، سەربازە بریندارەکان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانەیەکی سەربازی لەنزیک بنکەکە. هەروەها دامەزراوەکانی نزیک لەو بنکە سەربازیە داخران بەهۆی مەترسی تەقەکەرەکە و پاش دەستگیرکردنی تەقەکەرەکە کراونەتەوە.
لە ماوەی شەش مانگی یەكەمی ئەمساڵدا، كارەساتە سروشتییەكان زیانی 135 ملیار دۆلاریان بە وڵاتان گەیاندووە.
كۆمپانیای بیمەی "سویس رەی" سویسری لە خەمڵاندنە سەرەتاییەكانیدا ئاشكرایكردووە، كارەساتە سروشتییەكان لە ماوەی نیوەی یەكەمی ئەمساڵدا زیانی 135 ملیاریان بە ئابووری جیهان گەیاندووە، لەكاتێكدا لە هەمان ماوەی ساڵی رابردووا، 123 ملیار دۆلار زیان تۆماركراوە.
كۆمپانیاكە ئاماژەی بەوەشكردووە، ئاگركەوتنەوەكەی لۆس ئەنجلۆس و زریانە بەهێزەكانی ناوچە جیاوازەكانی سەرتاسەری ئەمریكا و بوومەلەرزەكەی بۆرما و زریانەكانی باكووری ئەتڵەسی وەك سەرەكیترین كارەساتە سروشتییەكانی ئەمساڵ تۆماركراون.
كۆمپانیاكە دووپاتیدەكاتەوە، خۆپاراستن و گونجان لەگەڵ رەوشە جیاجیاكان، كاریگەرترین رێگایە بۆ كەمكردنەوەی زیانەكان، وەك دروستكردنی بەنداو بۆ خۆپاراستن لە لافاو.
بەهۆی کەوتنەخوارەوەی هێلیکۆپتەرێکەوە لە وڵاتی غانا لە رۆژئاوای ئەفریقا نیزکەی 10 کەس گیانیان لەدەستداوە لەو ژمارەیەش دوانیان وەزیرن.
حکومەتی غانا رایگەیاند، ئەمڕۆ بەهۆی کەوتنە خوارەوەی هێلیکۆپتەرێکەوە لە ناوچەی ئاشنتی لە باشوری وڵاتی غانا هەشت کەس گیانیان لە دەستداوە، لەو ژمارەیەش هەردوو وەزیری بەرگری و ژینگەی گیانیان لەدەستداوە، هەروەها 3 ئەندامی هێزی ئاسمانیش گیانیان لەدەستداوە.
سوپای غاناش ئاماژەی بەوەکردبوو، پەیوەندیان لەگەڵ هەلیکۆپتەرێکی جۆری زێد-9 لەدەستداوە لە کاتێکدا لە ئاکرای پایتەختی غاناوە بەرەو شاری ئەوابواسی لە باشوری ئەو وڵاتە فڕیبوو.
سەرۆكی روسیا و نێردەی ئەمریكا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە كۆشكی كرملن كۆبوونەوە و سێ کاتژمیر گفتوگۆیان لەسەر شەڕی ئۆكراین كرد.
یوری ئوشاكۆڤ یاریدەدەری سەرۆكی روسیا رایگەیاند، گفتوگۆی نێوان ڤلادیمیر پوتین سەرۆكی روسیا و ستیڤ ویتكۆف نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەسوود و بنیاتنەر بوو.
وتیشی، تەوەری گفتوگۆكانی ویتكۆف و پوتن قەیرانی ئۆكراین و ئاسۆی پەرەپێدانی هاوكاری ستراتیژی نێوان ئەمریكا و روسیا بووە.
ئوشاكۆڤ ئاماژەی بەوەشكرد، ناتوانێت هیچ زانیارییەكی زیاتر لەبارەی ناوەڕۆكی كۆبوونەوەكە ئاشكرا بكات تا ئەو كاتەی دۆناڵد ترەمپ لەلایەن ویتكۆفەوە لە ناوەڕۆكی ئەو كۆبوونەوەیە ئاگادار دەكرێتەوە.
سەردانەكەی ویتكۆف بۆ روسیا پێنجەم جارە لەماوەی ئەمساڵدا بە ئامانجی گەیشتن بە رێككەوتنی ئاگربەست لەگەڵ ئۆكراین پێش تەواوبوونی ئەو وادەیەی كە ترەمپ بۆ مۆسكۆی دیاریكردووە بە مەبەستی گەیشتن بە ئاگربەست لەگەڵ ئۆكراین.
ئەمڕۆ میدیاکانی چین نوێترین جۆری رۆبۆتی جەنگی ئاشکراکرد، کە ناوی "گورگی بکوژ"ە و دەتوانرێت چەکی جۆراوجۆری لێببەسترێت و بۆ مەبەستی سەربازی جیاواز بەکاربهێنرێت.
کەناڵی سی سی تی ڤی رەسمی چین رایگەیاند، ئەم جۆرە رۆبۆتە نوێیە کە لەشێوەی گورگە مۆدێلێکی پیشکەوتووتری رۆبۆتەکانی پێشووترە کە لەشێوەی سەگ دروستکراون و توانایەکی بەرزی پێکانی ئامانجەکانی هەیە، هەمان ئەرکی سەربازەکان دەبینێت لە مەیدانی جەنگدا، هەروەها زیانە گیانییەکانی سەربازەکانی سوپاش کەمدەکاتەوە.
ئاشکراشیکرد، چین بەشێوەیەکی بەرفراوان وەبەرهێنان دەکات لە کەرتی تەکنەلۆژیای سەربازی بەتایبەت رۆبۆتە جەنگیەکان، بەشێک لە شارەزایانی سەربازیش پێیانوایە تواناکانی چین لە روی بەرەو پێشبردن و داهێنانەوە تواناکانی ئەمریکای تێپەڕاندووە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، رۆبۆتی نوێی "گورگ" توانای هەیە لە چەندین ژینگەی سەخت لە مەیدانی جەنگدا جموجوڵ بکات و توانای پێکانی ئامانجەکەی هەیە لە دووری 100 مەترەوە بەوردی، هەروەها توانای سیخوڕیکردن و کۆکردنەوەی زانیاریەکانی هێزەکانی دوژمنی هەیە.
ئەوەشی خستووەتە ڕوو، رۆبۆتەکان لە مەیدانی جەنگدا دەتوانن هەماهەنگی لەگەڵ یەکتردا بکەن، لەشێوەی گەلەگورگی راستی کە یەکێک لە رۆبۆتەکان لە پێشێوە سیخوڕی بەسەرناوچەی دوژمندا دەکات و ئەوانی دیکەش هێرشدەکەن.
لەگەڵ گەیشتنی ویتكۆف بۆ مۆسكۆ، ڤۆلۆدیمیر زێلینسكی، سەرۆكی ئۆكراین داوای لە واشنتۆن كرد فشارەكان بۆ سەر روسیا چڕتر بكاتەوە بۆ كۆتاییهێنان بە شەڕ.
زێلینسكی لە لێدوانێكدا رایگەیاندووە، گرنگە هەمووان لە ئەمریكاوە تا ئەوروپا و گروپی حەوت یەك بگرن لە دژی روسیا و پێیوایە كرێملین هەوڵی وەستاندنی شەڕەكە نادات تاوەكو هەست بە فشارێكی تەواو نەكات.
ئەمڕۆ ستیڤ ویتكۆڤ نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا گەیشتە مۆسكۆ و لەگەڵ ڤلادیمیر پوتن سەرۆكی روسیا كۆبووەوە، ئەمەش تەنها چەند رۆژێك پێش ئەو وادەیە بوو كە دۆناڵد ترەمپ بۆ هاوتا روسییەكەی دیاریكردبوو بۆ گەیشتن بە ئاگربەست لەگەڵ ئۆكراین.
ترەمپ یەكشەممەی رابردوو پشتڕاستیكردەوە كە بەنیازە سزا بەسەر مۆسكۆدا بسەپێنێت ئەگەر وادەی دیاریكراو تەواو ببێت بەبێ ئەوەی بگاتە ئەنجام.
جموجۆڵەكانی روسیا لە رۆژئاوای كوردستان زیاد دەكات و پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند هەمو جموجۆڵەكانی روسیا لە قامیشلۆ بە ئاگاداریی هەسەدە دەكرێت.
پەیامنێری كوردسات نیوز لە قامیشلۆ رایگەیاند: لە دوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەد هێزەكانی روسیا چەند جارێك لە قامیشلۆ جموجۆڵیان كردوە و ئەوەش بوەتە مایەی سەرنجی دانیشتوانی رۆژئاوای كوردستان بە تایبەت كە لە دوای روخانی رژێمی پێشو ئەو هێزانە دەركەوتن و چالاكییان نەماوە.
وتیشی، هێزەكانی سوریای دیموكراتی "هەسەدە" یاوەری زۆرینەی كاروانە سەربازییەكانی روسیا دەكەن و سەرجەم جوڵەی ئەو هێزانەی روسیا كە لە فڕۆكەخانەی قامیشلۆ جێگیرن بە ئاگاداریی ئەوان دەكرێت.
لێپرسراوێكی رۆژئاوای كوردستان كە نەیویستوە ناوی ئاشكرا بكرێت بە پەیامنێری كوردسات نیوزی راگەیاندوە، روسیا دەیەوێت رۆڵی لە گۆڕانكارییەكانی سوریای نوێدا هەبێت و ئەوەش هۆكارە بۆ زیادبونی جموجۆڵی هێزە سەربازییەكانی.
نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا گەیشتە روسیا بۆ باشتكردنی پەیوەندیەكانی نێوان ئەو دوو وڵاتە، وتەبێژی كرملنیش دەڵێت، چاكبونەوەی پەیوەندییەكانی نێوان واشنتۆن و مۆسكۆ كاتی پێویستە.
ستیڤ ویتكۆف نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا گەیشتە مۆسكۆی پایتەختی روسیا و بڕیارە لەگەڵ لێپرسراوانی ئەو وڵاتە كۆببێتەوە و گفتوگۆ بكات لەبارەی باشتركردنی پەیوەندییەكانی واشنتۆن و مۆسكۆ.
هاوكات، سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، سەپاندنی پاكێجێكی نوێی سزاكانی ئەمریكا بەسەر روسیا دوادەخات تا دوای سەردانەكەی ویتكۆف.
لە بەرامبەردا، دیمیتری پیسكۆف وتەبێژی كۆشكی كرملن رایگەیاند، ئاساییكردنەوەی پەیوەندیەكانی نێوان مۆسكۆ و واشنتۆن كاتی پێویستە، سەبارەت بە كۆبوونەوەی لوتكەی نێوان پوتن و ترەمپیش، وتەبێژی كرملن رایگەیاند، هیچ پێشكەوتنێك لەو بابەتەدا نیە.
سەرۆكی پەرلەمانی توركیا رایگەیاند وڵاتەكەیان لە قۆناغێكی گرنگی گۆڕانكاریدایە دەشڵێت چەكدانان لە ئەنجامی هیچ مامەڵەیدا نەبوە و تەنها خواستی خەڵك بوە.
دوای بەرێوەچونی یەكەم كۆبونەوەی كۆمسیۆنی پرۆسەی ئاشتی لە پەرلەمانی توركیا و ناو لێنانی كۆمسیۆنەكە بەناوی كۆمسیۆنی هاوپشتی نەتەوەیی و برایەتی و دیموكراسی، نوعمان كورتولموش سەرۆكی پەرلەمانی توركیا وتی: لە لێواری قۆناغێكی نوێداین كە بە هەنگاوە چارەنوسسازەكان هەوڵەكانی كودەتا و تیرۆر پووچەڵ كرانەوە.
وتیشی پڕۆسەی چەك دانان لە ئەنجامی مامەڵەیەكدا نەبوە، بەڵكو بەهۆی پێداگریی خەڵكی وڵاتەكە بوە بۆ ئارامیی، یەكگرتوویی .
سەرۆكی پەرلەمانی توركیا راشیگەیاند: كۆمیسیۆنی هاوپشتی ئامانجی سەرەكیی كاركردنە بۆ بەدیهاتنی ئاشتی و یەكێتی و یەكڕیزی دەبێت سەرپشك بێت لە چۆنیەتی كۆبونەوە و گفتوگۆ سەبارەت بە پڕۆسەكە.
هاوكات سەرۆكی پەرلەمانی توركیا رەشنوسێكی 12 خاڵی بڵاوكردەوە كەتێیدا چوارچێوەی كاركردنی كۆمسیۆنەكە دیاریكراوە
سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند هێرشەكانی وڵاتەكەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێرانی راگرت بە وتەی ترەمپ هێرشەكان نەبوایە ئێران لە دوو مانگی دیکەدا دەبووە خاوەنی چەكی ئەتۆمی.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، هەوڵەكانی بۆ راگرتنی جەنگ لە جیهاندا بەردەوام دەبێت وهێرشی سەر دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران لە چوارچێوەی راگرتنی جەنگدا بوە.
ترەمپ وتیشی، ئەگەر هێرشەكانی ئەمریكا نەبوایە، ئێران دەیتوانی لە ماوەی دوو مانگی دیکەدا چەكی ئەتۆمی دروست بكات.
ئەمریكا لە مانگی شەشی ئەمساڵدا هەرسێ دامەزراوەی ئەتۆمیی فۆردۆ، نەتەنز و ئەسفەهانی بۆردومان كرد و سەرۆكی ئەمریكاش دوای بۆردومانەكە رایگەیاند، بەرنامەی ئەتۆمیی ئێرانیان لەناوبردوە.
میدیا ناوخۆییەکانی فەرەنسا بە پشتبەستن بە سەرچاوەکانی حکومەتی خۆجێی لە باشووری وڵاتەکە بڵاویانکردەوە، ئاگرێکی گەورە هەزاران هێکتار زەوی دەسوتێنێت.
راپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە زیاتر لە 4 هەزار و 500 هێکتار زەوی و بەروبووم لە ئاگرەکەدا سووتاون کە لە شاری ریباوت کەوتەوە.
بە وتەی بەرگری شارستانی ناوچەکە، بڵێسەی ئاگرەکە بە شێوەیەکی نائاسایی و خێرا بڵاوبووەتەوە و پێناچێت تا ئێوارە ئاگرەکە کۆنتڕۆڵبکرێت.
هاوکات زیاتر لە هەزار کەس لە تیمی ئاگرکوژێنەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئاگرەکە بەشداربوون، بە هۆی بای بەهێزیشەوە کۆنتڕۆڵکردنی ئاگرەکە ئەستەم بووە.
ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپا ئامادەکاری دەکەن بۆ هاوکاریکردنی سوپای ئۆکراین لە رێگەی پێشکەشکردنی سەدان ملیۆن دۆلار بۆ کڕینی چەک و تەقەمەنی لە ئەمریکا.
پاوڵ جۆنسن وەزیری بەرگری سوید لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، وڵاتەکەی بڕی 275 ملیۆن دۆلار دابین دەکات بۆ کڕینی چەک و تەقەمەنی لە ئەمریکا پاشانیش وەک هاوکاری پێشکەشی ئۆکراینی دەکات.
راشیگەیاند، بەهاوبەشی لەگەڵ نەرویج و دانیمارک نزیکەی 500 ملیۆن دۆلار خەرج دەکەن بۆ هاوکاریکردنی سوپای ئۆکراین و دابینکردنی پێویستیەکانی .
ئەوەش لە کاتێکدایە وەزیری بەرگری هۆڵندا ئاشکرایکرد، وڵاتەکەی بڕی 500 ملیۆن یۆرۆ دەبەخشێت بە ئۆکراین بۆ کڕینی ئەو کەرەستە سەربازیانەی کە بۆ سوپای ئۆکراین پێویستە.
لەو بارەیەوە کونسوڵخانەی روسیا لە هۆڵندا رایگەیاند، بڕیارەکەی هۆڵەندا بۆ کڕینی چەک و تەقەمەنی بۆ سوپای ئۆکراین دەبێتە هۆی درێژکردنەوەی ماوەی جەنگ، هەروەها دەبێتە هۆی بارگرانی بۆ هاووڵاتیان بە پێدانی باجی زیاتر بە حکومەت.
بەهۆی لافاوەوە لە ناوچەکانی باکوری هیندستان دەیان کەس بێسەروشوێن و ژمارەیەک کەسیش گیانیان لەدەستداوە.
میدیاکانی هیندستان بڵاویانکردەوە، بەهۆی دروستبوونی لافاوە لە چەند گوندێکی بناری زنجیرە چیای هیمالایا 50 کەس بێسەرو شوێن بوون و 4 کەسی دیکە گیانیان لەدەستداوە، پێشبینیش دەکرێت ئەو ژمارەیە لەماوەی داهاتوودا زیاتربێت، هەروەها چەندین خانوی هاووڵاتیان بەهۆی لافاوەکەوە روخاوە.
بەرگری شارستانی هیندستان رایگەیاند، لە رێگەی تیمەکانەوە سەدان کەسیان رزگارکردوە و لە رێگەی سێ هەلیکۆپتەرەوە گەران و پشکنین بۆ دۆزینەوەی ئەو کەسانەی بێسەروشوێن بوون بەردەوامە.