جیهان
بڕیارە رۆژی دووشەممەی داهاتوو سەرۆکی ئۆکراین لەگەڵ سەرۆکی ئەمریکا کۆببێتەوە و پرسی رێککەوتنی ئاشتی لەگەڵ روسیا تاوتوێ بکەن.
ئاژانسی فرانس پرێس بڵاویکردوەتەوە، ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین ئەم هەفتەیە لە پەراوێزی کۆبوونەوەی گشتی کۆمەڵەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرک، لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا کۆدەبێتەوە.
زیلینسکی بە رۆژنامەنووسانی راگەیاندووە، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە ئەگەری رێککەوتنی ئاشتی لەگەڵ روسیا و دابینکردنی گەرەنتی ئەمنی بۆ کیێڤ دەکات، دەشڵێت، داوا لە ئەمریکا دەکات سزا بەسەر مۆسکۆدا بسەپەنێت.
بڕیارە رۆژی دووشەممەی داهاتوو کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بە بەشداری نزیکەی 150 سەرۆکی دەوڵەت و حکومەت لە نیویۆرک دەستپێبکەن.
لە میانی کۆبوونەوەکەدا، زیلینسکی هەوڵدەدات پشتیوانی جیهانی بۆ کیێڤ کۆبکاتەوە لەکاتێکدا ترەمپ هەوڵدەدات نێوەندگیری بکات بۆ کۆتاییهێنان بەو شەڕە زیاتر لە سێ ساڵە بەردەوامە.
سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دەڵێت: حکومەتی ئیسرائیل لە ئێستادا ئامانجی لەناوبردنی تەواوەتی کەرتی غەززەیە.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، بە لەبەرچاوگرتنی بەردەوامی شەڕی لەغەززە و لکاندنی ئەو کەرتە بە کەناری رۆژئاوا، نابێت جیهان لە کاردانەکانی ئیسرائیل بترسێت و دەبێت وڵاتان هەوڵوێستی جددیان هەبێت.
وتیشی، کارێکی بەردەوام هەیە لەلایەن حکومەتی ئیسرائیلەوە، قۆناغ بە قۆناغ ئەنجام دەدرێت بۆ رێگریکردن لە هەبوونی دەوڵەتی فەلەستینییەکان.
گۆتێرێس داوا دەکات ئیسرائیل شەڕەکەی لە کەرتی غەززە رابگرێت و لە هەڕەشە بێ وێنەیەی خۆی بکشێتەوە دەشڵێت، نابێت لە مەترسی تۆڵەسەندنەوەی ئیسرائیل بترسین.
ئەمەش لەکاتێکدایە، لە کۆبوونەوەی ساڵانەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەمساڵ شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە کەرتی غەززە و داهاتووی فەلەستینییەکان تاوتوێ دەکات، هەروەها لە پەراوێزی کۆبوونەوەکەدا کۆنفرانسێک بە سەرۆکایەتی فەرەنسا و سعودیە بەڕێوەدەچێت و لەو کۆنفرانسەدا بڕیارە چەند وڵاتێک بە سەرۆکایەتی فەرەنسا دانپێدانانی خۆیان بە دەوڵەتی فەلەستین رابگەیەنن.
هاوکات ئیسرائیل بەردەوام بە توندی دژی ئەم هەنگاوەی ئەو وڵاتانە دەوەستێتەوە کە دەیانەوێت دان بە دەوڵەتی فەلەستیندا بنێن.
سەرۆکی ئۆکراین دەڵێت: لە دوو شاری رۆژهەڵاتی وڵاتەکەی لە هێرشێکی پێچەوانەدا زیانێکی زۆریان بە هێزەکانی روسیا گەیاندووە.
ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین رایگەیاند، هێرشی پێچەوانە پلانەکانی روسیای پووچەڵ کردووەتەوە بۆ گەیشتن بە ئامانجێکی لەمێژینەی گرتنی ناوەندی پۆکرۆڤسک، دەشڵێت، روسەکان زیانێکی زۆریان بەرکەوتووە و 'سندوقی ئاڵوگۆڕ'ی وڵاتەکەیان بە شێوەیەکی بەرچاو بەهێزتر بووە، رۆژانە زیاتر سەربازی ڕووسیا بە دیل دەگیرێن.
وتیشی، هێزەکانی ئۆکراین لە سەرەتای ئۆپەراسیۆنەکەوە حەوت شارۆچکە و 160 کیلۆمەتری دەوروبەری پۆکرۆڤسک و دۆبرۆپۆلیایان کۆنترۆڵ کردووەتەوە.
هاوکات، ئۆلێکساندر سیرسکی فەرماندەی سوپای ئۆکراین رایگەیاندووە، هێزەکانیان لە رێگای بەرگرییەکانی روسیا سێ بۆ حەوت کیلۆمەتر پێشڕەوییان کردووە.
ئەمەش لە کاتێکدایە، وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاند، هێزەکانیان دوو شارۆچکەی دیکەیان گرتووە، کە بریتین لە مۆراڤکا لە باشوری رۆژئاوای پۆکرۆڤسک و نۆڤۆڤانیڤکا لە باشوری رۆژئاوای ناوچەی زاپۆریژیا.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ شی جینپینگ، سەرۆکی چین، ئەنجامدا و دواتر رایگەیاند کە پەیوەندییەکە "زۆر بەرهەمدار و باش" بووە.
ترەمپ ئاشکرای کرد کە لە چەندین بابەتی گرنگدا پێشکەوتنیان بەدەستهێناوە و سەردانێکی چاوەڕوانکراویشی بۆ چین لە سەرەتای ساڵی داهاتوودا راگەیاند.
سەرۆکی ئەمریکا لە پۆستێکدا لەسەر تۆڕی کۆمەڵایەتی "تروس سۆشیاڵ" (Truth Social) نووسیویەتی: "تازە پەیوەندییەکی زۆر بەرهەمدارم لەگەڵ شی جینپینگ سەرۆکی چین، کۆتایی پێهێنا. ئێمە لە چەندین بابەتی زۆر گرنگدا پێشکەوتنمان بەدەستهێنا، لەوانە بازرگانی، ماددەی فێنتانیل، پێویستیی کۆتاییهێنان بە جەنگی نێوان روسیا و ئۆکراین، و پەسەندکردنی رێککەوتنی تیکتۆک".
رێککەوتنی تیکتۆک و سەردانە چاوەڕوانکراوەکان:
یەکێک لە گرنگترین دەستکەوتەکانی ئەم پەیوەندییە، چارەنووسی ئەپلیکەیشنی تیکتۆک بوو. ترەمپ سوپاسی سەرۆکی چینی کرد بۆ "پەسەندکردنی رێککەوتنی تیکتۆک" و رایگەیاند کە کۆمەڵێک کۆمپانیای گەورەی ئەمریکی ئارەزووی کڕینی پشکەکانی تیکتۆکیان هەیە لە ئەمریکا. ئەم رێککەوتنە لە چوارچێوەی ئەو یاسایەدایە کە لە ساڵی 2024دەرچوو و داوای لە کۆمپانیای خاوەنداری چینی (ByteDance) دەکرد پشکەکانی لە ئەمریکا بفرۆشێت، ئەگینا روبەروی قەدەغەکردن دەبێتەوە.
سەبارەت بە پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان، ترەمپ رایگەیاند: "لەگەڵ سەرۆک شی رێککەوتم کە لە لوتکەی کۆڕبەندی هاوکاریی ئابووری ئاسیا و زەریای هێمن (APEC) لە کۆریای باشوور یەکتر ببینین. هەروەها من لە سەرەتای ساڵی داهاتوودا سەردانی چین دەکەم و سەرۆک شی'یش بە هەمان شێوە، لە کاتێکی گونجاودا دێتە ویلایەتە یەکگرتووەکان".
پاشخان و ناکۆکییەکان
پەیوەندییەکانی نێوان واشنتۆن و پەکین لە ماوەی ڕابردوودا بەهۆی ناکۆکییە بازرگانییەکانەوە گرژیی بەخۆیەوە بینیبوو. هەردوو وڵات هەڕەشەی سەپاندنی باجی گومرگییان بە ڕێژەی زیاتر لە %100 بەسەر کاڵاکانی یەکتردا کردبوو، بەڵام لە ئێستادا ئاگربەستێکی کاتی لە ئارادایە کە ترەمپ تا 10ی تشرینی دووەمی درێژکردووەتەوە.
ئەمە دووەم پەیوەندیی تەلەفۆنیی نێوان هەردوو سەرۆکە لەدوای دەستبەکاربوونەوەی ترەمپ لە 20ی کانوونی دووەم، و سێیەم پەیوەندییانە لە سەرەتای ئەمساڵەوە، کە ئاماژەیە بۆ هەوڵەکان بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکان لەنێوان دوو گەورەترین ئابووریی جیهاندا.
گرژی و ئاڵۆزی سەربازیی، شەڕی ناوخۆ، برسێتی و نەخۆشی، ئەو دەردانەی ماوەی نزیکەی 40 ساڵە بەرۆکی سودانیان گرتووە و رۆژ لەدوای رۆژ ئەو وڵاتە زیاتر بەرەو هەڵدێر دەبەن. سەرەڕای ئەوانە ئێستا سودان بەدەست دەردێکی کوشندەوە دەناڵێنێت، کە نزیکە لەوەی بچێتە سەرجەم ماڵەکانەوە.
لە راپۆرتێکی مەیدانیدا ماڵپەڕی کەناڵی حەدەسی سعودی باس لە گرفتێکی گەورەی سودان دەکات، کە هاوتەریب لەگەڵ گرژی و ئاڵۆزییە سەربازییەکانی ئەو وڵاتە دەڕوات. ماددەی هۆشبەر، ئەو ماددە کوشندەیەی بە درێژەپێدەری قەیرانەکانی سودان ناودەبرێت.
لە دوایین چالاکیاندا پۆلیسی رووبەڕووبوونەوەی ماددەی هۆشبەر لە سودان باندێکی بەرهەمهێنان و بڵاوکردنەوەی ماددەی هۆشبەریان دەستگیرکردووە، کە لە پێنج تۆمەتبار پێکهاتوون. بە وتەی پۆلیس، ئەو پێنج تۆمەتبارە لەناو ماڵەکەیاندا کریستاڵیان بەرهەمهێناوە، هاوکات، لەکاتی دەستگیرکردنیاندا دەست بەسەر 700 حەبی جۆری کەپتاگۆن گیراوە.
وەک لە راپۆرتەکەی کەناڵی حەدەسدا باسی دەکات، ئەگەرچی بەرهەمهێنانی ماددەیەکی کوشندەی وەک کریستاڵ لەناو ماڵ و گەڕەکەکاندا تاوانێکی گەورەیە، بەڵام ئەو روداو و هەواڵە بۆ سودان بووەتە دوبارە و رۆژانە تۆمەتبارانی بەرهەمهێن و فرۆشیاری ماددەی هۆشبەر دەستگیر دەکرێن.
ئەوەی زامەکەی بۆ سودان قوڵتر کردووەتەوە ئێستا تەنها بڵاوبوونەوەی فراوانی ماددەی هۆشبەر نییە بەناو خەڵکدا، بەڵکو بەپێی ئەو سەرچاوە ئەمنییانەی کە قسەیان بۆ کەناڵی حەدەس کردووە، لەناو سەربازان و کەسانی پلەباڵای سەربازیشدا ماددەی هۆشبەر بەکاردێت.
شەڕی ناوخۆ و زێڕ و ماددەی هۆشبەر، سێ هۆکاری سەرەکی درێژەپێدەری رەوشی خراپی سودانن، لەگەڵ ئەوەشدا هاوسنوری سودان لەگەڵ حەوت وڵات و بوونی بۆشایی ئەمنی، کاری سودانی قورستر کردووە.
36 ساڵە لە سودان کودەتای سەربازیی بەردەوامە، لە ساڵی 2019شەوە سێ کودەتای دیکەی یەک بە دوای یەک لەو وڵاتەدا روویانداوە، زیاتر لە دوو ساڵە گرژییە سەربازییەکان گەیشتوونەتە لوتکە و بەهۆیەوە تا ئێستا دەیان هەزار کەس کوژراون و زیاتر لە 13 ملیۆن کەسیش ئاوارە بوون، کە نەتەوە یەکگرتووەکان بە گەورەترین قەیرانی ئاوارەبوون لە جیهاندا ناوی دەهێنێت.
هەر بەهۆی شەڕەوە برسێتی و نەبوونی ئاوی پاک و خۆراک و بڵاوبوونەوەی کۆلێرا لە لوتکەدایە، مانگانە دەیان کەس بەهۆی برسێتیی و نەخۆشییەوە لەو وڵاتەدا گیانلەدەستدەدەن، لە دوایین ئاماردا سێ رۆژ بەر لە ئێستا ماڵپەڕی نیویۆرک تایمز لەزاری چەند پزیشکێکی سودانەوە ئەوەی ئاشکرا کرد، کە بەهۆی نەبوونی خواردنەوە خەڵک پەنا دەبەنە بەر خواردنی ئالیکی ئاژەڵ و بەوهۆیەشەوە لەماوەی چەند هەفتەی رابردوودا 18 کەس بەهۆی خواردنی ئالیکەوە گیانیان لەدەستداوە.
ئێستاش سەرەڕای ئەو قەیرانانە، ئەو وڵاتە رووبەڕووی بەکارهێنەران و بەرهەمهێنەرانی ماددەی هۆشبەر دەبێتەوە.
لە بۆردومانێکی هێزەکانی پشتیوانی خێرا بۆ سەر مزگەوتێک لە سودان زیاتر لە 75 کەس کوژران.
ژوری فریاکەوتنی خێرای کەمپی ئاوارەکان لە ناوچەی دارفور رایگەیاند، ئەمڕۆ لە هێرشێکی درۆنی خۆکوژیدا بۆ سەر کەمپەکە، کە لەلایەن هێزەکانی پشتیوانی خێراوە مزگەوتێک بە ئامانج گیراوە، زیاتر لە 75 کەس کوژراون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمڕۆ لەکاتی کۆبوونەوەی ئاوارەکانی کەمپەکە لە مزگەوتەکە هێرشەکە ئەنجامدراوە،هاوکات تەرمی کوژراوەکان لە داروپەردوی مزگەوتەکە دەرهێنراوەتەوە.
لەلای خۆیەوە نوسینگەی کۆمسیاری باڵای مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاندووە، لە ماوەی نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا بە شێوەیەکی بەرچاو کوشتنی کەسانی مەدەنی لە سودان زیادیکردووە.
هاوکات بەپێی راپۆرتێکی نوێی نوسینگەی کۆمسیاری باڵای مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان، زیاتر لە سێ هەزار و 384 هاووڵاتی مەدەنی لە نێوان مانگی یەک بۆ حوزەیرانی ئەمساڵ کوژراون کە زۆربەیان لە ناوچەی دارفور بوون.
سەرۆکی ئەمریکا بە بەهای 400 ملیۆن دۆلار هاوکاری سەربازی بۆ تایوان رادەگرێت، ئەمەش لە کاتێکدایە چاوەڕوان دەکرێت ئەمڕۆ دۆناڵد ترەمپ و شی جین پینگ سەرۆکی چین پەیوەندییەکی تەلەفۆنی ئەنجامبدەن.
رۆژنامەی واشنتن پۆست بڵاویکردوەتەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا خۆی بە دوورگرتووە لە پەسەندکردنی هاوکاری سەربازی بە بەهای 400 ملیۆن دۆلار بۆ تایوان، رۆژنامە جیهانییەکانیش بڕیارێکی لەو شێوەیە بە گۆڕانکارییەکی گەورە لە سیاسەتی ئەمریکا بەرانبەر بەو وڵاتە وەسفدەکەن.
رۆژنامەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، لێپرسراوێکی کۆشکی سپی بە واشنتن پۆستی راگەیاندووە، هێشتا بڕیاری کۆتایی نەدراوە بۆ راگرتنی هاوکاری سەربازی ئەمریکا بۆ تایوان.
جێگەی ئاماژەیە، پێگەی تایوان یەکێکە لە کێشە هەرە مشتومڕییەکانی نێوان چین و ئەمریکا، بە تایبەت کاتێک واشنتن هاوکاری سەربازی پێشکەش دەکات.
ئەمەش لە کاتێکدایە چین، تایوان بە بەشێک لە خاکەکەی دەزانێت و جەختدەکاتەوە کە ئەو هەرێمە بەدەستبهێنێتەوە.
هاوکات لە ساڵانی رابردوودا و لە کاتی سەرۆکایەتی جۆ بایدن سەرۆکی پێشوی ئەمریکا، واشنتن بەبڕی دوو ملیار دۆلار هاوکاری سەربازی پێشکەش بە تایوان کردووە.
بەریتانیا دووەم کۆچبەری دیپۆرتی فەرەنسا کردەوە، بڕیاریشە لە چەند رۆژی داهاتوودا ژمارەی دیپۆرتکردنەوەکان زیاد بکات.
توانا عومەر پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەریتانیا رایگەیاند، حکومەتی بەریتانیا کۆچبەرێکی ئیریتریایی بە فڕۆکە دیپۆرتی فەرەنسا کردەوە، کە لەمانگی رابردوودا بەشێوەی نایاسایی بە بەلەمی بچوک کەناڵی ئینگلیزی بڕیبوو و گەیشتبووە ئەو وڵاتە.
وتیشی، ئەو کۆچبەرە لە چەند رۆژی رابردوودا دادگا رێگری کرد لە دیپۆرتکردنەوەی، بەڵام دوای تانەدان لە بڕیاری دادگا لەلایەن وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیاوە، ئەم بەیانییە لە فڕۆکەخانەی هیرۆسی لەندەنەوە دیپۆرتی فەرەنسا کرایەوە.
جێگەی ئاماژەیە، دیپۆرتکردنەوەکە لەچوارچێوەی رێککەوتنی یەک بۆ دەرەوە و یەک بۆ ناوەوەی بەریتانیا و فەرەنسایە، کە ئەو کۆچبەرانەی بە بەلەمی بچوک دەگەنە بەریتانیا بەپێی رێککەوتنەکە دیپۆرت دەکرێنەوە.
هاوکات لە دوێنێوە ئەوە دووهەم کۆچبەرە کە بە بەلەمی بچوک دەگەنە بەریتانیا دیپۆرتی فەرەنسا دەکرێنەوە، بڕیاریشە لە چەند رۆژی داهاتوودا ژمارەی دیپۆرتکردنەوەکان بۆ فەرەنسا زیاد بکرێت، لەبەرانبەر هەر کۆچبەرێکیشدا کە بەریتانیا دیپۆرتی دەکاتەوە، بەپێی رێککەوتنەکەی نێوانیان، بەریتانیا کۆچبەرێک بەشێوەی یاسایی لە فەرەنسا وەردەگرێت.
سەرۆکی فەرەنسا دەڵێت: ئیسرائیل متمانەی خۆی لەبەرچاو جیهاندا لەدەست دەدات و هێرشە نوێیەکەی بۆ سەر کەرتی غەززە هەڵەیەکی گەورەیە.
ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەنالی 12ـی ئیسرائیلی رایگەیاند، دەوڵەتی ئیسرائیل بە تەواوەتی وێنە و متمانەی خۆی لەبەرچاو جیهاندا لەناودەبات، بەهۆی ئەو زیانە گیانیانەی هاووڵاتیانی مەدەنی لە غەززە بەهۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە دەیدەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئیسرائیل ئەنجامی ئەمنی بەرچاوی بەدەستهێناوە، بەڵام دەستپێکردنی ئەم ئۆپەراسیۆنە نوێیەی ئیسرائیل، بە تەواوی دەرئەنجامی پێچەوانەی دەبێت و شکستی گەورە بەدوای خۆیدا دەهێنێت.
هەر لە چاوپێکەوتنەکەدا، ماکرۆن ئامادەیی وڵاتەکەی بۆ ئەگەری سەپاندنی سزای ئابوری بەسەر ئیسرائیلدا دەربڕی، ئەگەر تەلئەبیب بەردەوام بێت لە هێرشە نوێیەکەی بۆ سەر کەرتی غەززە.
ئەوەشی خستەڕوو، پێش کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ویستویەتی سەردانی ئیسرائیل بکات و هەڵوێستی خۆی روون بکاتەوە لەسەر ئەم بابەتە، بەڵام دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل سەردانەکەی سەرۆکی فەرەنسایان رەتکردوەتەوە.
سەرۆکی فەرەنسا راشیگەیاندووە، دانپێدانان بە دەوڵەتی فەلەستین تەنها رێگەیە بۆ گۆشەگیرکردنی حەماس و گەیشتن چارەسەری نێوان ئیسرائیل و فەلەستین.
سەرۆکی کۆریای باکور سەرپەرشتی تاقیکردنەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی وڵاتەکەی کرد و رایگەیاند، ئەو فڕۆکانە بوونەتە سەروەت و سامانی سەرەکی سەربازی لە شەڕی مۆدێرندا.
ئاژانسی هەواڵی ناوەندی کۆریای باکور ئاشکرایکردووە، کیم جۆنگ ئون سەرۆکی ئەو وڵاتە سەرپەرشتی تاقیکردنەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی هێرشبەری کردووە کە بە زیرەکی دەستکرد کاردەکات، هاوکات لەلایەن دوو دامەزراوەی سەر بە کۆمپلێکس تەکنەلۆجیای وڵاتەکەی پەرەی پێدراوە و بەرهەمهێنراوە، هاوکات درۆنەکە ناوی "کۆمسونگە"
ئاژانسەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، کیم جۆنگ ئون سەرۆکی کۆریای باکور، پێداچوونەوەی بە توانای کارکردن و بەکارهێنانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان لە بواری ستراتیژی و سیخوڕی و تاکتیکی بەکارهێنانی لە شەڕدا کردووە.
هاوکات کیم جۆنگ ئون رایگەیاندووە، پەرەپێدانی زیرەکی دەستکرد و تواناکانی ئۆپەراسیۆنی چەک و کەرەستەی بێ سەرنشین ئەولەویەتی سەرەکی دەبێت لە مۆدێرنکردنی هێزە چەکدارەکاندا، جەختی لەوەشکردوەتەوە، فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان بوونەتە سەروەت و سامانی سەرەکی سەربازی لە شەڕی مۆدێرندا.
حكومەتی بەریتانیا یاسای نوێی بۆ دیپۆرتكردنەوەی پەنابەران جێبەجێكرد كە بە یاسای "کەسێک بۆدەرەوە، کەسێک بۆ ناوەوە" ناسراوە و ئەمڕۆ یەكەمین كۆچبەر بە فرۆكە دیپۆرتی فەرەنسا كرایەوە.
حكومەتی بەریتانیا رایگەیاند، ئەو كەسە بەشێوەیەكی نایاسایی بە بەلەمی بچوك لە كەناڵی ئینگلیز پەڕیوەتە وڵاتەكە و رێگەیەكی نەشیاوی گرتەوەبەر و ژیانی خۆی خستوەتە مەترسییەوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، لە رۆژانی داهاتوودا ژمارەی دیپۆرتكراوەكان زیاتر دەبێت و رێگری لە كۆچی نایاسایی دەكەن.
ئەوەش لەكاتێكدایە لە ئەمساڵدا زیاتر لە 30 هەزار كەس بە بەلەمی بچوك لە رێگەی كەناڵی ئینگلیزەوە گەیشتونەتە بەریتانیا و شابانا مەحمود وەزیری ناوخۆی وڵاتەكەش رایگەیاند ، رێگری لە كۆچی نایاسایی دەكەن و ئەو دیاردەیە ناهێڵن.
کیێڤ و مۆسکۆ بەردەوامن لە ئاڵوگۆڕکردنی تەرمی سەربازەکانیان، لە بەرامبەر 24 تەرمی سەربازانی روسیا، ئۆکرانیا تەرمی هەزار سەربازی تری وەرگرتوەتەوە.
ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئۆکرانیا گەرانەوەی هەزار تەرمی دیکەی سەربازەکانی لە ڕوسیا ڕاگەیاند؛ کە لە شەڕی روسیادا کوژراون، ئەمەش یەکەم ئاڵوگۆڕی تەرم نییە لە نێوا ئەو دوو وڵاتەدا و لە چەند مانگی ڕابردودا چەند جارێک ئاڵوگۆڕی تەرم لە نێوانیاندا ئەنجامدراوە.
لایخۆیەوە ناوەندی دەوڵەتی دیلەکانی جەنگی ئۆکرانیا ڕایگەیاندوە کە "هەزار تەرم بە گوێرەی لایەنی ڕوسی هی سەربازانی ئۆکرانیا بوە و گەڕێندراونەتەوە ئۆکرانیا".
لە بەرامبەردا ئاژانسی تاس-ی ڕووسی لە زاری سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە ئاشکرای کردوە، ڕووسیا هەزار تەرمی دیکەی سەربازانی ئۆکراینی کە لە شەڕدا کوژراون، ڕادەستی ئۆکرانیا کردوە، لە بەرامبەریشدا لایەنی ئۆکراینی 24 تەرمیان ڕادەستی مۆسکۆ کردووە.
ئەمە ئاڵوگۆڕکردنی تەرمانە لە کاتێکدایە، شەڕ لە نێوان هەردوو وڵاتەکەدا بەردەوامە، ئاسۆیەک بۆ کۆتایی هێنانە بەو شەرە بەدی ناکرێت، هەر ئەمڕۆش وەزارەتی بەرگری روسیاش ڕایگەیاندوە؛ هێزەکانی ئۆکرانیا لە 142 ناوچە کراونەتە ئامانج و ڕێگریان لە 106 فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی ئۆکرانی گرتوە.
ئیدارەی ئەمریكا رایگەیاند, پڕكردنەوەی فۆڕمی لۆتەری "وەرگرتنی گرین كاردی ئەمریكا" چیتر بێبەرامبەر نییە.
فۆڕمی لۆتەری كە بە فۆڕمی یانسیبی ئەمریكا ناسراوە و ساڵانە چەندین كەس لە تەواوی جیهان بە بێ بەرامبەر پڕیاندەكردەوە و بە هۆیەوە دەیانتوانی ببنە هاوڵاتی ئەمریكی، چی تر بێبەرامبەر نییە و تەنها بۆ پڕكردنەوەی فۆڕمەكە پێویستە یەك دۆلار بدرێت.
بڕیارەكە لە 16 مانگی داهاتووەوە دەخرێتە بواری جێبەجێ كردنەوە و بەرپرسانی ئەو وڵاتەش دەڵێن ئەم سیاسەتە نوێیە بۆ دابینكردنی تێچووی كارگێڕی و بەهێزكردنی پشكنینی ئەمنییە.
ئەمریكا بە هۆی ئەو پڕۆگرامەوە ساڵانە پەنجا و پێنج هەزار گرین كارت دەبەخشێتە ئەو كەسانەی كە خوازیارن لە ئەمریكا بژین یان بخوێنن.
دۆناڵد ترەمپ، لە دووەمین سەردانی رەسمیدا بۆ بەریتانیا، لە میواندارییەکی شاهانەدا لەلایەن پاشا چارڵزی سێیەمەوە، جەختی لەسەر "پەیوەندیی هەمیشەیی" نێوان ئەمریکا و بەریتانیا کردەوە. ئەم سەردانە، جگە لە نمایشکردنی شکۆی دابونەریتە شاهانەکان، بە راگەیاندنی پاکێجێکی سەرمایەگوزاری بە بڕی 150ملیار پاوەند، رەنگوبۆیەکی ئابووری و سیاسیی تایبەتی بەخۆیەوە گرت.
لە میواندارییەکەدا کە شەوی چوارشەممە، 17ی ئەیلوول، لە قەڵای ویندزۆر لە رۆژئاوای لەندەن بەڕێوەچوو، دۆناڵد ترەمپ ستایشی هاوپەیمانیی "بەنرخ و هەمیشەیی" نێوان دوو وڵاتی کرد و سەردانەکەی بە "یەکێک لە گەورەترین شانازییەکانی ژیانی" وەسف کرد.
ترەمپ، کە سەر بە پارتی کۆمارییەکانە، بە ئاماژەیەک بۆ سەردەمی سەرۆکایەتیی جۆ بایدنی دیموکرات وتی: "وڵاتەکەمان ساڵێک لەمەوبەر نەخۆش بوو، بەڵام ئەمڕۆ باوەڕم وایە ئێمە سەرنجڕاکێشترین وڵاتی جیهانین."
هۆشداریی پاشا لەبارەی روسیاوە
پاشا چارڵزی سێیەم لە وتارەکەیدا ستایشی مێژووی دێرین و پەیوەندییە پتەوەکانی نێوان دوو وڵاتی کرد. هاوکات هۆشداریی دا لەبارەی ئەو هەڕەشانەی کە بەهۆی دەستدرێژیی روسیاوە بۆ سەر ئۆکراین دروستبوون.
پاشا چارڵز وتی: "ئێمە لە دوو جەنگی جیهانیدا شانبەشانی یەکتر جەنگاین بۆ شکاندنی هێزەکانی دیکتاتۆرییەت. ئەمڕۆش، کاتێک دیکتاتۆرییەت جارێکی دیکە هەڕەشە لە ئەوروپا دەکات، ئێمە و هاوپەیمانانمان پێکەوە لە پشتیوانیی ئۆکرانیادا وەستاوین."
لەگەڵ ئەوەشدا، پاشا ستایشی رۆڵی ترەمپی وەک ئاشتیخوازێک کرد و وتی: "وڵاتەکانمان لە پشتیوانیکردنی هەوڵە دیپلۆماسییە گرنگەکاندا هاوکارن؛ و لە هەمووی گرنگتر، بەڕێز سەرۆک، پابەندبوونی کەسیی ئێوەیە بۆ دۆزینەوەی رێگەچارە بۆ ئاڵۆزترین ململانێکانی جیهان بە مەبەستی دڵنیابوون لە ئاشتی."
گاڵتەی ترەمپ لەگەڵ پاشا
ترەمپ لە وتارەکەیدا بە گاڵتەوە باسی لەوە کرد کە چۆن پاشا چارڵز توانیویەتی ناوی نزیکەی 150 میوان بهێنێتەوە کە سڵاویان لێکردوون. ترەمپ وتی: "هەندێکیان ناوی سەیر و سەمەرەیان هەبوو... بەڵام پاشا هەموویانی دەناسی، یان لانیکەم من وادەزانم، چونکە کەس ناڕەزایەتی دەرنەبڕی!"
پاکێجی سەرمایەگوزاریی 150 ملیار پاوەندی
حکومەتی بەریتانیا رایگەیاند کە سەردانەکەی ترەمپ بووەتە هۆی راکێشانی 150ملیار پاوەند (نزیکەی 205 ملیار دۆلار) سەرمایەگوزاری بۆ ناوخۆی وڵات، کە بە گەورەترین پاکێجی سەرمایەگوزاریی بازرگانی لە مێژووی سەردانە فەرمییەکاندا دادەنرێت.
حکومەتی بەریتانیا هەوڵدەدات سوودە ئابوورییەکانی ئەم سەردانە بخاتەڕوو، چونکە ڕای گشتیی بەریتانیا لەسەر بانگهێشتکردنەوەی ترەمپ و پێشوازییە شاهانەکە دابەش بووە. بەپێی وتەی حکومەت، ئەم سەرمایەگوزارییانە نزیکەی 7600 هەلی کاری نوێ دەڕەخسێنن.
شایەنی باسە، لەنێو میوانەکاندا ژمارەیەک لە بەڕێوەبەرانی جێبەجێکاری کۆمپانیا گەورەکانی تەکنەلۆژیا وەک "ئەپڵ"، "گووگڵ دیپمایند" و "ئۆپن ئەی ئای" ئامادەبوون.
گاڵتەکەی ترەمپ چیبوو؟
گاڵتەکەی ترەمپ سەبارەت بە توانای پاشا چارڵز بوو لە ناسینەوە و لەبیرکردنی ناوی ژمارەیەکی زۆر لە میوانەکان، کە بە شێوازێکی تەنزئامێز و موبالەغەپێکراو دەری بڕی.
لە کاتی میواندارییەکەدا، پاشا چارڵز و دۆناڵد ترەمپ پێشوازییان لە نزیکەی 150 میوانی بانگهێشتکراو کردووە و سڵاویان لەگەڵ کردوون. ترەمپ سەرسام بووە بەوەی کە پاشا چارڵز ناوی زۆربەی میوانەکانی لەبیر بووە و بە ناوی خۆیانەوە بانگی کردوون.
بۆیە لە کاتی وتارەکەیدا، ترەمپ بە پێکەنینەوە باسی ئەمەی کرد و وتی:
"من سەرسام بووم کە پاشا چارڵز توانی ناوی نزیکەی 150 کەس بهێنێت کە سڵاومان لێکردن."
ترەمپ وتی:
"هەندێکیان ناوی سەیر و سەمەرەیان هەبوو وەک ئێکس، وای، زێد، هێڵی-خوار 2-3 (X, Y, Z, hyphen 2-3). بەڵام پاشا هەموویانی دەناسی. یان لانیکەم من وادەزانم، چونکە کەس ناڕەزایەتی دەرنەبڕی!"
بەرپرسان رایانگەیاند، لە ویلایەتی پێنسلڤانیا، تەقە لە پێنج ئەفسەری پۆلیس کرا و سێیان گیانیان لەدەستدا.
کۆلۆنێڵ کریستۆفەر پاریس، کۆمیسیاری پۆلیسی ویلایەتی پێنسلڤانیا، رایگەیاند کە تەقەکەرەکە، کە هێشتا ناسنامەکەی ئاشکرا نەکراوە، لەلایەن پۆلیسەوە کوژراوە.
ناوبراو ئاشکرایکرد کە بەرپرسان دەزانن "ئەوان کێن و بۆ کێ کار دەکەن،" بەڵام هیچ لێدوانێکی لەسەر پاڵنەری روداوەکە نەدا.
ئەو ئەفسەرە بە میدیاکانی راگەیاندووە، تەقەکردنەکە لە کاتێکدا رویداوە کە ئەفسەرەکان سەرقاڵی بەدوداچون بوون بۆ کێشەیەکی خێزانی کە پێشتر لەو ناوچەیە رویداوە.
دەرونناس و پسپۆڕی ماددە هۆشبەرەکان، ئەلێکسی کازانتسێڤ، ئاماژە بەوە دەکات کە هەمووان دەزانن کحول کاریگەرییەکی وێرانکەری لەسەر جەستەی مرۆڤ هەیە، بەڵام تەنها ژمارەیەکی زۆر کەم لە خەڵکی دەتوانن بە تەواوەتی وازی لێ بهێنن.
کازانتسێڤ کحول بە "چەکێکی کوشندە" وەسف دەکات.
ناوبراو دەڵێت: "بۆ مێشک، گرنگ نییە رێژەی کحول لە خواردنەوەکەدا بەرز بێت یان نزم، واتە خواردنەوەی چەند لیترێک بیرە یان شەراب مەترسییەکی راستەقینە دروست دەکات."
بە وتەی ئەو، لە سەدەی بیست و یەکدا کحول وەک ماددەیەکی کاریگەر لەسەر دەروون دانانرێت، بەڵکو بە پێچەوانەوە، هۆشیاری لاواز دەکات و کارکردنی بەشی پێشەوەی مێشک (ناوچەی نێوچەوان) سست دەکات، پاشان کەسەکە خەواڵوو دەبێت یان خاو دەبێتەوە. ئەم حاڵەتە بۆ گەنجان گونجاو نییە، چونکە ئەوان پێویستیان بەوەیە بەردەوام چالاک و بەرهەمدار بن و بیرۆکەکانیان ئازاد بکەن.
هەروەها دەڵێت: "بەڵام بۆ کەسانی بەساڵاچوو، زۆرجار کحول وەک رزگارکەرێک وایە، واتە وەک ماددەیەکی سڕکەری لە کۆمەڵگادا پەسەندکراو، دەمارەکان خاو دەکاتەوە و ئارامیان دەکات و کاریگەری لەسەر کۆئەندامی دەماری ناوەندی دادەنێت."
شارەزاکە ئاماژە بە مەترسیی لەدەستدانی کۆنترۆڵی خود دەکات، چونکە دەبێتە هۆی بۆشاییەکی بایۆلۆجی، کۆمەڵایەتی و رۆحی، و سەرەنجام جەستە وێران دەکات.