کوردستان
سدیق ئیسلامی جێگری سەرۆکی زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی سنە بە ئاژانسی ھەواڵی ئیسنای ڕاگەیاندووە، تا ئێستا ٩ کەس لە پارێزگای سنە تووشی نەخۆشی کەڕووی ڕەش بوون کە لە نەخۆشخانەی "بێعسەت" خەوێندراون و لە ژێر چاودێری پزیشکیدان.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئاماری تووشبووانی کۆرۆنا لە پارێزگای سنە لە بەرزبوونەوەدایە و لە ئێستادا ڕۆژانە ٤٠٠ بۆ ٥٠٠ کەس لە پارێزگاکە، تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا دەبن.
وتیشی، ماوەی سێ ڕۆژە ناوبەناو ئەو گوندانە تۆپباران دەکرێن، ئەوەش ترس و دڵەڕاوکێی زۆری لە نێوان گوندنشینانی ناوچەکە دروستکردووە.
"زوبێر عوسمان" لێپرسراوی مەڵبەندی شەشی سۆران ڕایگەیاند، ھاوپەیمانی کوردستان داکۆکیکاری مافەکانی گەلی کوردە لە بەغداد، دەبێت کادرانی یەکێتی و گۆڕان دڵسۆزانە و لێ بڕاوانە کار بکەن بۆ سەرخستنی کاندیدەکانی ھاوپەیمانی کوردستان.
وتیشی، پێویستە لەم ھەڵبژاردنەدا ھاووڵاتیانی ئەو سنورە شەڕی دەنگدان لەگەڵ نەیارەکانیان بکەن، چونکە ئێستا سەردەمی شەڕی سیاسی و شەڕی دەنگدانە.
"مەھدی کاوانی" ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی و باژێڕوانی مەکۆی شەقڵاوەی گۆڕانیش وتی، ھاوپەیمانی کوردستان بەرھەمی ڕێکەوتننامەی دەباشانە کە لە نێوان سەرۆک مام جەلال و نەوشیروان مستەفا ئیمزاکراوە، سەرخستنی کاندیدەکانیش واتای یەکبوون و پاراستنی یەکێتی ڕیزەکانی گۆڕان و یەکێتییە.
فەریبۆرز کەرەمی بەڕێوەبەری ڕێگەوبان و گواستنەوەی پارێزگای کرماشان بە ئاژانسی ھەواڵی ئیرنای ڕاگەیاندووە، لە سەرەتای بەھاری ئەمساڵەوە تا ئێستا، ٥٥٢ ھەزار تۆن کاڵا لە سنوری پەروێزخانەوە ھاوردە و ھەناردە کراوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو ڕێژە کاڵایە، لە ڕێی ١٧ ھەزار و ٥٠٥ بارھەڵگری ئێرانی و ١٠ ھەزار و ٥٢٤ بارھەڵگری عێراقی گوازراوەتەوە.
کەرەمی ڕاشیگەیاندووە، لەو کاڵا نانەوتیانەی ساڵانە لە ئێرانەوە ھەناردەی عێراق دەکرێن، زیاتر لە نیوەیان لە سنورەکانی کرماشانەوە دەگوازرێنەوە.
وتیشی، سەرەڕای بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا و داخستنی بەشێکی زۆر لە سنورەکانی ئێران، ھەناردەی کاڵا لە دەروازەی نێودەوڵەتی پەروێزخان، لە ئاستێکی بەرزدا بووە.
ئاماژە بەوەش دەکەن، بە ھیچ جۆرێک لافیتە و پۆستەرەکانیان بە دارودرەخت و دوورگەی ناوەندی شەقامەکان ھەڵنەواسن، ئەو پۆستەرانەی بە کاری دەھێنن دواتر بیگەڕێنرێنەوە بۆ کۆمپانیاکانی ڕیساکلین بۆ ئەوەی پارێزگاری لە ژینگە بکرێت.
لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆکرا لەبارەی قۆناغی ئێستای کوردستان و عێراق و بارودۆخی سیاسی و ئابوری و دوایین گۆڕانکارییەکان، ھاوکات تاوتوێی کێشە و داواکانی خەڵک پەیوەست بە دامودەزگاکانەوە کرا و لەو سۆنگەیەوە ئاماژە بەو ھەنگاوانە کرا کە دامودەزگاکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان پێویستە بیگرنەبەر بۆ باشتر خزمەتکردنی ھاوڵاتیان و پێشکەشکردنی پرۆژە خزمەتگوزارییە پێویست و گرنگەکان.
لەم رووەوە رۆڵی تیمی یەکێتی لەحکومەتی خۆجێیی بەگرنگ زانرا بۆئەوەی باشترین خزمەتگوزاری پێشکەشی ھاوڵاتیان بکرێت و بەدەنگ داخوازی و داواکارییەکانیانەوە بچن.
لە کۆبوونەوەکەدا شاناز ئیبراھیم ئەحمەد، بە داتا و ژمارە، ئاماژەیدا بەچەند پرسێکی پەیوەندیدار کەسکاڵا و داواکاری خەڵکی لەبارەیانەوە ئاڕاستە کراوە، و ڕایگەیاند: دووپاتی دەکەمەوە کە پشتیوانی سەرجەم دامەزراوەکانی حکومەت دەبم لەپێناو پێشکەشکردنی خزمەتی زیاتر بە ھاووڵاتیان، لەم ڕووەشەوە دیاریکردنی بەرپرسیارێتی و یەکخستنی تواناکانی بۆ خزمەتکردنی باشتری پایتەختی رۆشنبیری و دانیشتووانەکەی و چاککردن و پێداچوونەوە بەڕێڕەوی کارکردنیان بەپێویست و گرنگ لە قەڵەمدا.
لای خۆیانەوە، سەرۆکی فەرمانگە و بەڕێوەبەرایەتییەکان، ستایشی ھەڵوێست و پشتیوانییە بەردەوامەکانی شاناز-یان کرد، وەک خانمێکی کاریگەر و کەسایەتییەکی دیار، دواتر زانیاری تایبەت بە فەرمانگەکانیان و ئەرک و بەرپرسیارێتیان، و سیستم و میکانیزمەکانیان بۆ خزمەتکردنی ھاوڵاتیان و شاری سلێمانی خستەڕوو، ئاماژەشیاندا بەو کێشە قانوونی و کارگێڕی و گرفتانەدا کە بەھۆی شۆڕنەکردنەوەی دەسەڵاتی وەزارەتەکان رووبەڕوویان دەبێتەوە، لەو ڕوانگەیەوە، دروست کردنی ھاودەنگی لەنێوان ھەموو بەشەکانی حکومەتی خۆجێیدا بەگرنگ زانرا، و ھەمووان ھاوڕابوون لەپێویستی گرتنەبەری میکانیزمی گونجاوتر بۆ خزمەتکردنی خەڵک.
لەتەوەرێکی تردا و لەبارەی بانگەشەی ھەڵبژاردنەوە بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، شاناز ئیبراھیم ئەحمەد داوای کرد ھەمووان رۆڵی خۆیان ببینن بۆ ھاندانی ھاوڵاتیان لەپێناو بەشداریکردن لەپرۆسەکەدا، تا زۆرترین نوێنەری شاری سلێمانی بچێتە بەغداد بە ئامانجی داکۆکیکردن لەمافە ڕەواکانی گەلی کورد و دابینکردنی موچەی موچەخۆران و بودجەی پێویست بۆ ئاوەدانکردنەوەی زیاتری ئەم شارە.
مەزلۆم کوبانێ فەرماندەی گشتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات ھەسەدە لە دیدارێکدا لەگەڵ پەیمانگای "نیولاینزی" ئەمریکی بۆ لێکوڵینەوەی ستراتیژی وتی، سەقامگیری ئابوری و ئەمنی و شەڕی بەرەنگاربوونەوەی گروپی تیرۆریستی داعش لە یەکتر جیاناکرێنەوە و نایانەوێ ھێزەکانی ئەمریکا ھەتا ھەتایە لە باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و رۆژئاڤا بمێننەوە.
وتیشی، بوون و نەبوونی ھێزەکانی ئەمریکا ھیچ کاریگەرییەکی ئەوتۆی لە سەر شەڕی "ھەسەدە" لە دژی داعش نابێت، چونکە پێش ھاوپەیمانییان لەگەڵ ئەمریکا و ھاوپەیمانان، بە تەنھا شەڕی داعشیان کردووە، سەرکەوتنی سەربازیش شایستەی ئەوەیە بە سەقامگیری سیاسی پشتیوانی لێ بکرێت و دۆستەکانیشیان لە ئەمریکا توانایان ھەیە ھاوکاری "ھەسەدە و خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤا" بکەن بۆ گەیشتن بە چارەسەری سیاسی لە سوریا.
بافڵ تاڵەبانی لە مەکتەبی سیاسی یەکێتی پێشوازیکرد لە شادی نەوزاد، پەرلەمانتاری سەربەخۆ لە پەرلەمانی کوردستان، لە دیدارێکدا کە زیاد جەبار، سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی و چەند پەرلەمانتارێک لە پەرلەمان ئامادەیبوون، پەرلەمانتار شادی نەوزاد روونیکردەوە لەبەر ھەڵوێستە نەتەوەیی و نیشتمانییەکانی یەکێتی و رێزگرتن لە بنەماکانی مافی مرۆڤ و دیموکراسی، بڕیاریداوە لەئەمڕۆوە پەیوەندی بە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە بکات و لەچوارچێوەی فراکسیۆنی یەکێتی درێژە بەخزمەتەکانی بدات.
لەبەرامبەردا بافڵ تاڵەبانی وێڕای بەخێرھاتنی پەرلەمانتار شادی نەوزاد بۆ ناوڕیزەکانی یەکێتی، ئاماژەی بۆ ئەوەکرد یەکێتی ماڵی ھەموو ئازادیخواز و خەڵکێکە کە باوەڕی بە خەباتی مەدەنی، دیموکراسی و خزمەتکردنی خەڵکی خۆشەویستی کوردستان ھەیە، بۆیە پێشوازی لەم بڕیارە دروستە دەکەن و داواکارین لەپەرلەمانتارانی یەکێتی پەرۆشانەتر پەرلەمان بکەنە سەنگەری بەرگری لەداوا و مافە رەواکانی خەڵک و خزمەتکردنی زیاتری ھەرێم.
ھاوسەرۆک روونیشیکردەوە یەکێتی ھێزێکی بەرپرسیارە بەرامبەر ئەزموونی ھەرێم و گلەیی و داواکاری کۆمەڵانی خەڵک، بۆیە لە ناڕەزایەتییەکان راناکەن و دەیکەنە سەرمایەی کۆشش و ھەوڵی زیاتر خزمەتکردن و چارەسەرکردنی کەموکوڕییەکان. لەھیچ کەسێکیشی قبوڵ ناکەن خەمسارد و کەمتەرخەم بێت بەرامبەر داواکارییە رەواکانی خەڵک.
لە کۆبونەوەکەدا رزگار عەلی دواین پێشھات و گۆڕانکایەکانی سەبارەت بەھەڵبژاردنەکان لەعیراق خستەڕوو و ئاماژەی بۆ ھەڵبژاردن وەکو پرۆسەیەکی گرنگ کرد لە عیراق و گرنگی ھەڵبژاردنەکەشی بۆ کەرکوک ڕوونکردەوە.
وتیشی لەعیراق پیلانی مەترسیدار ھەیە لەسەر کەرکوک بۆیە وەکو خەڵکی کەرکوک پێویستە وشیار بن لەبەرامبەر مەترسیەکانی لەسەر کەرکوک ھەیە و ئەو مەترسییانە دەخوازێت ھاوڵاتیانی کەرکوک بەشداری ھەڵبژاردنەکە بکەن و دەنگیش بەھاوپەیمانی کوردستان بدەن.
رزگار عەلی وتیشی، خۆمان لە کەرکوک ساز و ئامادەکردوە بۆ ڕێکخستی کاری بانگەشە و ھاندانی دەنگدەران بۆ ھەڵبژاردنەکە، ھانی تیمەکانی بانگەشەیدا سەردای ماڵ بەماڵ ئەنجام بدەن.
ڕونیشیکردەوە، میکانیزمێکی گونجاومان لەڕووی ھونەری و لۆجستیەوە بۆ سەرخستنی ھەڵبژاردنەکە داناوەپاشان ھەر یەک لەخالید شوانی و ێبوار تەھا سەرپەرشتیارانی بازنەی دوو لەپارێزگای کەرکوک جەختیان کرد دەیان ھۆکار ھەیە پێوست دەکات دەنگدەرانی کەرکوک بەشداری ھەڵبژاردنی داھاتووی پەرلەمانی عیراق بکەن و دەنگیش بەھاوپەیمانی کوردستان بدەن.ڕاشیانگەیاند مەترسی سیاسی و ئەمنی و خزمەتگوزاریەکان دەخوابێت دەنگدەری کەرکوک بەشداری ئەو ھەڵبژاردنە بکەن چونکە بەکەمبونەوەی ڕێژەی کورسیەکانی کورد لەکەرکوک مەترسی بۆ سەر داھاتووی کەرکوک دروست دەکات.ڕاشیانگەیاند بانگەشەی ماڵ بەماڵ لەکەرکوک ئەنجام دەدەین و گەشبینیشین لەوەی کەرکوکیەکان ڕۆژی ١٠/١٠ ئەچنە سەر سندوقەکانی دەنگدان و دەنگیش بەھاوپەیمانی کوردستان وکاندیداکانی دەدەن.
وتەبێژی بەرگری شارستانی ھەولێریش رایگەیاند، ئاگرەکە کۆنترۆلکراو مەترسی نەماوە تەنھا بەھۆی سوتانی ئەو ماددە پلاستیکیانەی سوتاون ژینگەی ناوچەکە بەھۆی دووکەڵەوە پیس بووە و لەھەوڵی کۆنترۆلکردنی ئەو دووکەڵەشدا.
راشیگەیاند، دەستیان بە لێکۆڵینەوە کردووە بۆ ھۆکاری کەوتنەوەی ئاگرەکە.
لە کۆبوونەوەکەدا کە دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ ١١ی ٩ی ٢٠٢١ لەھۆڵی دادە ھێرۆ لە مەڵبەندی یەکی رێکخستنی سلێمانی بەڕێوەچوو، شاناز ئیبراھیم ئەحمەد کارگێڕی مەکتەبی سیاسی و بەرپرسی میحوەری سلێمانی بۆ ھەڵمەتی بانگەشە و ھەڵبژاردنەکانی پارێزگای سلێمانی لە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، باسی لە پلان و ئامادەکارییەکانی مەڵبەندی رێکخستنی سلێمانی کرد بۆ بانگەشەی ھەڵبژاردن و جەختی کردەوە، دەبێت تیمەکانی یەکێتی و گۆڕان ھەماھەنگی تەواو لەنێوانیاندا ھەبێت و پێکەوە لە ھەردوو بازنەی یەک و دووی سلێمانی کار بکەن بۆ سەرخستنی کاندیدەکانی ھاوپەیمانی کوردستان.
لای خۆشیەوە، ئاسۆ ڕەحیم ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندن و سەرپەرشتیاری ھەڵبژاردنی بازنەی سلێمانی لە بزوتنەوەی گۆڕان، لەگەڵ خستنەڕووی گرنگی کۆبوونەوەکە بۆ لەنزیکەوە ئاگاداربوون لە ھەنگاوەکانی یەکتر و کاری ھاوبەش، باسی لە پلانەکانیان کرد بۆ سەرخستنی ھاوپەیمانی کوردستان.
دواتر ئامادەبووان سەرنج و تێبینی خۆیان خستەڕوو، لەپێناو بەڕێوەبردنی ھەڵمەتی بانگەشەی ھەڵبژاردن بەشێوەیەکی رێکخراو بە ئامانجی سەرخستنی پلانی ھاوپەیمانی کوردستان و سەرکەوتنی کاندیدەکانی.
لە بارەی کۆبوونەوەکەوە، ستەم کامیل یٔەندامی لیژنەی ھەڵبژاردن، وتی:کۆبوونەوەکەمان بەرھەمدار بوو، ھەردوولا دیدگا و پلانی خۆیان خستەڕوو، جەخت لەوەکرایەوە کۆی توانا و ووزەی مرۆیی و سیاسیی و رێکخراوەییان بخەنەگەڕ بۆ سەرخستنی کاندیدەکانی ھاوپەیمانی کوردستان لە میحوەری بانگەشەی ھەڵبژاردن لە سنوری سلێمانی.
بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای ھەولێر لە روونکردنەوەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئەمڕۆ ئێوارە ڕووداوێکی کوشتن لە نێو بازاری قەزای خەبات ڕوویدا، دەستبەجێ ھێزەکانی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای ھەولێر گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە.
پۆلیسی ھەولێر راشیگەیاندووە، لەسەر کێشەی منداڵان دەمەقاڵی لەنێوان دوو بنەماڵەدا ڕوویداوە و دواتر بووە بەشەڕیان لە ئاکامدا باوکێک و دوو کوڕ بەناوەکانی محەمەد قادر عباس و بەدر محەمەد قادر و شێروان محەمەد قادر کوژران.
راشیگەیاندووە، پەڕاوی لێکۆڵینەوەی بۆ ڕووداوە کراوەتەوەو و دەستکراوە بە لێکۆڵینەوە بۆ ئەوەی بکەرانی تاوانەکە دەستگیر بکرێن و بدرێنە دادگا.
بەسام سەقەری نوێنەری ئەنجوومەنی سوریای دیموکرات لە واشنتۆن رایگەیاند، ئەمریکا ئاگاداریکردوونەتەوە بە کشانەوەی ھێزەکانی لە رۆژئاڤای کوردستان و سوریا ھەنگاو بە ھەنگاو، بەڵام پرۆسەکە ھاوشێوەی ئەفغانستان نابێت.
نوێنەرەکەی مەسەدە رایگەیاندووە، ھێزەکانی ئەمریکا تا کۆتایی جەنگی داعش دەمێننەوە، بەڵام ئەو کاتە ڕوون نییە.
دەشلێت، ئیدارەی خۆسەری داوایکردووە، تا ئەو کاتەی رێگە چارەیەکی سیاسی بۆ قەیرانەکانی سوریا دەدۆزرێتەوە ئەمریکا لەو وڵاتە بمێنێتەوە.
جێگری پارێزگاری سنە بۆ کاروباری ئابوری رایگەیاند، بەھۆی ئەو رێکارە نوێیانەی گیراونەتە بەر، قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە نێوان ئێران و ھەرێمی کوردستان لە دەروازەی باشماخەوە، گەیشتووەتە سێ ملیار و ٧٠٠ ملیۆن دۆلار، کە بەراورد بە ساڵی رابردوو ریژەکە ١٤٨٪ زیادیکردووە.
وتیشی، ئەمساڵ پارێزگای سنە لە بواری چالاکی ئابوری پلەی یەکەمی لەسەر ئاستی ئێران بەدەستھێناوە.
ئەو کۆچبەرانە خەڵکی پارێزگاکانی ھەولێر و سلێمانی و سنووری ئیدارەکانی گەرمیان و راپەڕینن، دوای دەستگیرکردنیان لە تورکیا لە کۆتاییەکانی مانگی رابردوو، لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی ئەو وڵاتەوە دیپۆرتی سوریا کران.
بە ھاوکاری نوسینگەی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێم، ئەو کۆچبەرانە گەیەندراونەتە تورکیا و بڕیارە ئەمڕۆ لە رێگەی دەروازەی سنووری ئیبراھیم خەلیلەوە بگەنەوە ھەرێمی کوردستان.
پێشتر ئاری جەلال سەرۆکی دەزگای لووتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران، بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بە ھاوکاری نوسینگەی قوباد تاڵەبانی، سەرجەم پێداویستییەکانی گەڕانەوەیان بۆ ئەو کۆچبەرانە دابینکردووە.