کوردستان
کەشناسیی سلێمانی ئاستی خێرایی ئەو رەشەبایەی بڵاوکردەوە کە شەوی رابردوو چەند ناوچەیەکی هەرێمی گرتبووەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، لە چەند شوێنێک گەیشتووەتە نزیکەی 100 کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا.
کەشناسیی سلێمانی رایگەیاندووە، بەرزترین خێرایی با لە 24 سەعاتی رابردوودا لە وێستگەی هەڵشۆ تۆمارکراوە لە قەزای پشدەر، کە خێراییەکەی 97 کیلۆمەتر بووە لە سەعاتێکدا.
ئەوەشی خستووەتە روو، لەدوای ئەویش ناحیەی مەیدان زۆرترین خێرایی بای هەبووە کە 72 کیلۆمەتر بووە لە سەعاتێکدا، دوای ئەویش بازیان بە 66 کیلۆمەتر لە پلەی سێیەمدایە.
هەروەها خێرایی با لە ناوەندی شاری سلێمانی 58 کیلۆمەتر بووە لە سەعاتێکدا.
بەپێی ئامارەکەی کەشناسیی، کەمترین خێرایی با؛ بە 23 کیلۆمەتر و 20 کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا، لە دەربەندیخان و پارێزگای هەڵەبجە بووە.
لە ئێوارەی دوێنێوە رەشەبایەکی بەهێز چەند ناوچەیەکی هەرێمی گرتووەتەوە و بەهۆیەوە دەیان دار لە شەقام و شوێنە گشتییەکاندا شکاون و گرفت بۆ 25 فیدەری کارەباش دروست بوو لە سنوری سلێمانی، کە بەهۆیەوە کارەبای چەندین گەڕەک لە ناوەوە و دەرەوەی شاردا بڕان.
وەزارەتی پەروەردە رایگەیاندووە کە بە مەبەستی بەرژەوەندی گشتی، بڕیاریداوە پێنج نمرەی بڕیار بە قوتابیانی پۆلی نۆیەمی بنەڕەتی ببەخشێت کە تاقیکردنەوەی خولی دووەمیان ئەنجامداوە.
ئەم بڕیارە هەموو قوتابیانی پۆلی نۆیەمی بنەڕەتی دەگرێتەوە کە لە تاقیکردنەوەی خولی دووەمدا بەشداریان کردووە.
پۆلیسی دارستانی سلێمانی راگەیاندووە، سێ راوچییان دەستگیر کردووە کە بە تەزووی کارەبا ماسییان راو کردووە.
پۆلیسی دارستان و ژینگەی پارێزگای سلێمانی رایگەیاندووە، ئەگەرچی راوکردنی ماسی بەپێی رێنماییەکان ئاسایی بووەتەوە، بەڵام چاودێریکردنی دەریاچە و رووبارەکان بەردەوامە و رێگری لەو کەسانە دەکرێت کە بە بەکارهێنانی ماددە قەدەغەکراوەکانی وەک ژەهر، تەزووی کارەبا و تەقەمەنی راوی ماسی دەکەن .
ئاماژەی بەوەشکردووە، لەو چوارچێوەیەدا سێ سەرپێچیکار دەستگیرکراون کە بە بەکارهێنانی تەزووی کارەبا لەسەر چەمی باسەڕە راوی ماسی یان دەکرد، هاوکات لەکاتی دەستگیرکردنیاندا دەست گیراوە بەسەر یەک ئۆتۆمبێل و یەک چەکی جۆری کڵاشینکۆف و دوو چەکی جۆری دەمانچە و یەک مۆلیدەی و تۆڕێکی راوکردن.
ئەوەش هاتووە، هەر سێ سەرپێچیکارەکە رادەستی بەشی پۆلیسی دارستان و ژینگەی چەمچەماڵ کران و رێکاری یاساییان بەرانبەر دەگیرێتە بەر.
ئەوەش لەکاتێکدایە، راوکردنی ماسی لەرێگای کارەبا و تەقەمەنی و ژەهرەوە قەدەغەیە، بەهۆکاری ئەوەی دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە ژینگە و بە خودی راوچییەکان خۆشیان.
رۆژی 26ی مانگی رابردوو، لە گوندی گوڵی متکان لە سنوری سازانی پارێزگای هەڵەبجە، بەهۆی بەکارهێنانی TNT لەکاتی راوەماسیدا، سێ گەنج گیانیان لەدەستدا و چواری دیکەش بریندار بوون.
کەمێک پێش ئێستا روداوێکی هاتووچۆ لەسەر رێگای چەمچەماڵ - قەرەهەنجیر رویدا و بەهۆیەوە دوو کەس گیانیان لەدەستدا و کەسێکی دیکەش بریندار بوو.
نوێدەکرێتەوە...
وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتە بەغداد و وەڵامی رەشنووسەکەی حکومەتی عیراقیان پێیە
وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتە بەغداد و وەڵامی رەشنووسەکەی حکومەتی عیراقیان پێیە، بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکانیش لەسەر زۆرینەی پرسەکان رێککەوتوون.
پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، وەفدێکی باڵای هەرێم گەیشتووەتە بەغداد و لەگەڵ خۆیاندا وەڵامی ئەو رەشنووسەیان پێیە کە حکومەتی عیراق خستبوویە بەردەستی هەرێم.
ئاماژەی بەوەشکرد، لێکتێگەیشتن لەنێوان هەرێم و بەغداد هەیە و زۆرینەی گرفتەکانیان تێپەڕاندووە.
بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان، پرسی نەوت بەمجۆرەی ئێستا دەمێنێتەوە تاوەکو لەماوەی داهاتوودا وەفدێکی تەکنیکی دێتە هەرێم و لە نزیکەوە ئەوە چارەسەر دەکەن ئاخۆ هەرێم بۆ پێداویستی ناوخۆ بڕی چەند نەوتی پێویستە.
پێشتر هەرێم داوای زیاتر لە 115 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی دەکرد بۆ پێداویستی ناوخۆ، بەڵام ئێستا داوای 65 هەزار بەرمیل نەوت دەکات، بەڵام بەغداد بەپێدانی تەنها 46 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رازییە.
لەبارەی داهاتی نانەوتی و ناوخۆشەوە رێککەوتنێکی سەرەتایی هەیە کە هەرێم مانگانە 115 ملیار دینار رادەستی بەغداد بکات.
هەرچی لەبارەی کرێی کۆمپانیاکانە؛ لێکتێگەیشتن هەیە لەنێوان هەرێم و عیراق کە کرێکە یان بە پارەی کاش یان بە پێدانی نەوت بدرێتەوە بەو کۆمپانیایانە.
ئەوەی جێگای ئومێدە، بەپێی زانیارییەکانی پەیامنێری کوردسات نیوز چاوەڕوان دەکرێت بۆئەوەی لە کۆبوونەوەی سبەینێی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقدا بڕیار لەسەر چارەنووسی موچە بدرێت.
بەڕێوەبەرایەتی گشتیی کارەبای سلێمانی رایگەیاند، بەهۆی ئەو رەشەبا بەهێزەی لە شەوی رابردووەوە سنوری پارێزگاکەی گرتووەتەوە، گرفت بۆ 25 فیدەری کارەبا دروست بووە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتیی کارەبای سلێمانی رایگەیاند، بەهۆی رەشەباوە چەندین گەڕەک لە ناوەوە و دەرەوەی شاری سلێمانی بێکارەبا بوون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەهۆی بەهێزی رەشەباکەوە زیان بە تۆڕەکانی کارەبا کەوتووە، کە بەپێی داتاکانی بەڕێوەبەرایەتییەکە، لەناو شار 19 فیدەر و لە دەرەوەی شاریش شەش فیدەر گرفتیان بۆ دروست بووە.
ئەوەش هاتووە، لە ئێستادا تیمی هۆبەكانی چاكسازیی كارەبا سەرقاڵی چارەسەری كێشەكانن.
ئەمشەو لەڕێگای دووبز - بای حەسەن لەڕوداوێکی هاتوچۆدا دوو کەس گیانیان لەدەستدا و کەسێکی تریش برینداربوو.
سەرچاوەیەک لە پۆلیسی هاتوچۆی قەزای دووبز بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دوای ئێوارەی ئەمڕۆ لەسەر رێگای قەزای دووبز - بای حەسەن، ماتۆرسکیلێک سێ سەرنشینی گەنج بەسەریەوە بووە، لەگەڵ ئۆتۆمبیلێک توشی روداوی هاتوچۆ بوون، بەهۆی روداوەکەوە دوو لە سەرنشینەکان دەست بەجێ گیانیان لەدەستداوە، سەرنشینێکی تریش بریندار بووە.
تەرمی ئەوانەی گیانیان لەدەستداوە بۆ پزیشکی دادی نەخۆشخانەی ئازادی کەرکوک گواستراونەتەوە، بریندارەکەش بۆ چارەسەر رەوانەی نەخۆشخانە کراوە.
سەرۆکی پێشوتری لیژنەی سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان دەڵێت: موچەخۆر بووەتە سوتەمەنی ناکۆکی نێوان هەرێم و بەغداد، هەروەها دەستبەسەداگرتنی کێڵە نەوتییەکان و دەروازە سنورییەکان ئەگەرێکی بەهێزە.
د.شێرکۆ جەودەت سەرۆکی پێشوتری لیژنەی سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان لە میانی بەشداریکردنی لە بەرنامەی پانۆرامای کوردسات نیوز رایگەیاند، رێککەوتنی نێوان هەرێم و بەغداد لەبەرژەوەندی هەمووانە و ئەو سێ مەرجەی حکومەتی فیدراڵ بۆ هەرێمی داناوە دەستورین.
وتیشی، موچەخۆر بووەتە سوتەمەنی ناکۆکی نێوان هەرێم و بەغداد، هەروەها ئەگەر هەولێر و بەغداد نەگەنە رێککەوتن دەست بەسەر کێڵگە نەوتییەکاندا دەگیرێت.
سەبارەت بە کۆمپانیاکانی دەرهێنان و هەناردەی نەوت د.شێرکۆ جەودەت ئاماژەی بەوەکرد، تا کۆمپانیاکان رازی نەبن رێککەوتن لەنێوان هەرێم و بەغداد ناکرێت و کۆمپانیاکان بەهۆی پشکەکانیان گرفت دروست دەکەن.
راشیگەیاند، نەوت رادەستی سۆمۆ بکرێت، عیراق بەنزین و نەوتی سپی بۆ هەرێم دابیندەکات.
سەرۆکی پێشوتری لیژنەی سامانە سروشتییەکان لە پەرلەمانی کوردستان ئەوەشی خستەڕو، دەستبەسەداگرتنی کێڵگە نەوتییەکان و دەروازە سنورییەکان ئەگەرێکی بەهێزە، بۆیە جێبەجێکردنی دەستوری عیراق لەبەرژەوەندی گەلی کوردە.
د.شێرکۆ جەودەت هەڵوێستی ئەمریکای بۆ رێککەوتنی هەرێم و بەغداد رونکردەوە و وتی، ئەمریکا بەهۆی بەرژەوەندی کۆمپانیاکانی فشار دەکات بۆ رێککەوتن.
سەرۆکی حکومەتی هەرێم دەڵێت: ئاگاداری لافاوەکەی ویلایەتی تەکساسی ئەمریکاین و هیوای چاکبوونەوە بۆ سەرجەم ئەو کەسانە دەخوازم بەهۆی لافاوەکەوە زیانیان پێگەیشتووە.
مەسرور بارزانی لە هەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نویسویەتی: هیوای چاکبوونەوە بۆ سەرجەم ئەو کەسانە دەخوازم کە لە لافاوەکەی تەکساس زیانیان پێگەیشتووە.
دەشڵێت: لەم کاتەدا هاوخەمی بۆ قوربانیانی ئەو لافاوە دەردەبڕم و ئێمە بە گرنگیەوە چاودێری رەوشی لافاوەکەی ویلایەتی تەکساس دەکەین.
کاروان یاروەیس ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، باس لە تێڕوانینی ئەردۆغان دەکات بەرانبەر یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و دەلێت، "نەرێنی نییە".
کاروان یاروەیس لە میانی بەشداریکردنی لە بەرنامەی پرسی رۆژی کوردسات نیوزدا، ئەمڕۆ یەکشەممە 6ـی 7ـی 2025، باسی لەو کۆبوونەوەیە کرد کە وەفدێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەگەڵ سەرۆک کۆماری تورکیا ئەنجامیانداوە.
کۆبوونەوەکە رۆژی 1ـی 7ـی 2025 لە تورکیا ئەنجامدراوە، کاروان یاروەیس رایگەیاند، "ئەردۆغان وتی تێڕوانینمان بەرانبەر یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان نەرێنی نییە".
هەر لە بەرنامەکەدا، کاروان یاروەیس باسی لەو رەشنوسە کرد کە حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عیراق دەیانەوێت لەسەری رێکبکەون و ئاماژەی بەوەدا، "حکومەتی هەرێم دەبێت تا سبەینی وەڵامی عیراق بداتەوە".
سەبارەت بە پڕۆسەی ئاشتیش رایگەیاند، "یەکێتی و سلێمانی دوو خاڵی گرنگن لە سەرکەوتنی پڕۆسەی ئاشتیدا".
وەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، لە 15 ی ئەم مانگەوە و بۆ ماوەی هەفتەیەك، دوو كۆمپانیا گەنمی ماوەی جوتیارانی هەرێم دەكڕنەوە.
وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوە ئاوییەكانی هەرێمی كوردستان لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم رەزامەندی داوە لەسەر بەبازاڕكردنی بەرهەمی گەنمی ماوەی جوتیارانی هەرێم بەمەرجێك بەپێی تایبەتمەندی عیراقی بێت.
دەشڵێت، بۆ هەر تۆنێك گەنمی پلەیەك نرخەكەی 550 هەزار دینارە و بۆ پلە دووش 525 هەزار دینارە، پێویسته جوتیار پێشتر زەوییەكەی تۆمار كردبێت، پشتگیری بنكەی كشتوكاڵی و رەسیدی سایلۆكانی هەبێت، پرۆسەكەش لە 15 ی 7 ەوە دەستپێدەكات.
راشیگەیاند، شایستە داراییەكانی جوتیاران لە ماوەی دوو مانگدا خەرج دەكرێت و هەردوو كۆمپانیای قەیوان و خۆشناو گەنمەكە دەكڕنەوە.
ئەوەش لەكاتێكدایە، عیراق تەنیا 400 هەزار تۆن گەنمی بۆ هەرێمی كوردستان دیاری كردبوو و لە ئێستادا برێكی زۆر لە گەنمی جوتیاران ماوەتەوە و بە بازاڕ نەكراوە.
سەرچاوەیەكی باڵا لە حكومەتی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، بەغداد و هەرێم نزیكن لە گەیشتن بە رێككەوتن سەبارەت بە چارەسەركردنی پرسی موچە و دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم .
ئەو سەرچاوەیە ئاشكرایكرد، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رەشنووسێكی ئامادە كردووە كە بریارە لەرێی لێپرسراوێكی كورد لە حكومەتی عیراقەوە بگەیەندرێتە دەست لێپرسراوانی هەرێم، بەپێی رەشنووسەكە بەغداد داوای هەموو نەوتی هەرێم دەكات و لە بەرامبەردا ئامادەیە 46 هەزار بەرمیل نەوت بۆ پێداویستی ناوخۆی هەرێم تەرخان بكات، لە كاتێكدا هەرێم داوای 65 هەزار بەرمیل دەكات، بەڵام بەغداد ئامادەنییە پێچەوانەی راپۆرتەكانی دیوانی چاودێری دارایی عیراق مامەڵە بكات، كە 46 هەزار بەرمیل نەوتی دیاریكردوە بۆ پێداویستییەكانی ناوخۆی هەرێم.
هەروەها حكومەتی عیراق كە پێشتر داوای زیاتر لە 100ملیار دیناری كردوە لە پشكی داهاتی ناوخۆی هەرێم، ئێستا داوای 90 ملیار دینار دەكات .
بە وتەی ئەو سەرچاوەیە، ئەگەر لە 24 سەعاتی داهاتوودا رەشنووسەكە لەلایەن هەرێمەوە قبوڵ بكرێت، بە ئەگەرێكی زۆرەوە لە كۆبونەوەی رۆژی سێشەممەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بریار لەسەر خەرجكردنی موچەی هەرێم دەدرێت.
وەزارەتی پەروەردە پرسیار و وەڵامی تاقیکردنەوەی فیزیا و جوگرافیای پۆلی 12ی بڵاوکردەوە، کە ئەمڕۆ کۆتا تاقیکردنەوەی نیشتمانی پۆلی 12-خولی یەکەم بوو.
کلیک لێرە بکە بۆ بینینی پرسیار و وەڵامەکان
وەزارەتی پەروەردە رۆژانە لەدوای تاقیکردنەوەکانەوە پرسیار و وەڵامەکانی لە هەمان لینکەوە بڵاودەکردەوە.
لە یەکەم رۆژی مانگی رابردوودا، بە بەشداری زیاتر لە 115 هەزار خوێندکار تاقیکردنەوەی نیشتمانیی پۆلی 12 لە هەرێم دەستی پێ کرد، رۆژی 13ی مانگی رابردووش بەهۆی شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیلەوە بۆماوەی یەک هەفتە تاقیکردنەوەکان دواخران، ئەمڕۆش کۆتا تاقیکردنەوەی خولی یەکەم بەڕێوەچوو.
قۆناغی 12ی ئامادەیی دوایین قۆناغی پەروەردەییە لە هەرێم، خوێندکاران لەدوای بڕینی ئەو قۆناغە دەچنە پەیمانگە و زانکۆکانی سەر بە خوێندنی باڵا، ئەوەشی دیاری دەکات لە چ بەشێکدا بخوێنن ئەو نمرەیەیە کە لە تاقیکردنەوەی نیشتمانیی بەدەستی دەهێنن.
کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، کەش بە گشتی جێگیر دەبێت و پلەکانی گەرما بەرز دەبنەوە.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ یەکشەممە، ئاسمان بە گشتى ساماڵ دەبێت و خێرایی بە لەسەرخۆ و مامناوەند دەبێت لەنێوان 10 بۆ 20 کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا؛ هەندێک کاتیش دەگاتە سەروو 20 کیلۆمەتر، هەروەها پلەکانی گەرما کەمێک بەرزدەبنەوە.
ئەوەش هاتووە، سبەینێ دووشەممە، بە هەمان شێوەی ئاسمان ساماڵ دەبێت و خێرایی با لەسەرخۆ و مامناوەند دەبێت، پلەکانی گەرماش زیاتر بەرز دەبنەوە.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بۆ سبەینێ بەمجۆرە دەبن:
هەولێر : 38 پلەی سیلیزی
سلێمانی : 37 پلەی سیلیزی
دهۆک : 38 پلەی سیلیزی
کەرکوک : 41 پلەی سیلیزی
زاخۆ : 38 پلەی سیلیزی
هەڵەبجە : 38 پلەی سیلیزی
سۆران : 36 پلەی سیلیزی
حاجی ئۆمەران : 27 پلەی سیلیزی
گەرمیان :41 پلەی سیلیزی
دەسەڵاتی فڕۆکەوانی تورکیا قەدەغەی گەشتەکانی بۆ فڕۆکەخانەی سلێمانی تا سێ مانگی دیکە درێژ کردەوە.
دەسەڵاتی فڕۆکەوانی تورکیا جارێکی دیکە قەدەغەی گەشتەکانی سەرجەم فڕۆکەخانەکانی تورکیای بۆ فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانی تا 6ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ درێژ کردەوە.
قەدەغەی گەشتەکانی تورکیا بە تەنها گەشتە راستەوخۆکان ناگرێتەوە، بەڵکو سەرجەم ئەو گەشتانەش دەگرێتەوە کە ترانزێتیان لە تورکیا هەیە، چونکە بڕیارەکە قەدەغەکردنی بەکارهێنانی تەواوی ئاسمانی تورکیا دەگرێتەوە بە رووی سەرجەم ئەو گەشتانەی هاتن وچوونیان بۆ فڕۆکەخانەی سلێمانی هەیە.
لە 3ی نیسانی ساڵی 2023ـەوە، دەسەڵاتی فڕۆکەوانی تورکیا سەرجەم گەشتەکانی بۆ فڕۆکەخانەی سلێمانی راگرتووە و لەو کاتەشەوە بەردەوام وادەکە درێژ دەکاتەوە.
بە مەبەستی پاراستنی ژینگەی شارۆچكەكە، لیژنەی زیادەڕەوی سەرۆكایەتی شارەوانی دەربەندیخان هەندێك شوێنی قەزاكە دەخاتە ژێر چاودێری كامێراوە و تابلۆیەکی ئاگاداكردنەوەی لێهەڵدەواسێت.
لەوبارەیەوە شارەوانی سلێمانی ئەوەی خستووەتە روو، پێشتر بەکارهێنانی ئەو رێگایە سەرکەوتوو بووە و دانانی کامێرا میكانیزمێكی نوێی شارەوانییە، کە ئامانج لێی سنورداركردنی دیاردەی فڕێدانی خۆڵ و خاشاك لە شوێنە گشتییەكان و پاراستنی زیاتری ژینگەی قەزا و ناحیەكانی سنوری پارێزگای سلێمانییە.
بەپێی راگەیەنراوی شارەوانی سلێمانی، شارەوانی دەربەندیخان تێرمیناڵی كۆنی سلێمانی لە خۆڵ و خاشاك پاككردووەتەوە و پاشان كامێرای چاودێری و ژینگەپارێزی تێدا جێگیر كردووە، لە هەمانكاتدا تابلۆیەکی ئاگاداركردنەوەی لە شوێنەكەدا هەڵواسیوە.
لەسەر تابلۆکە نووسراوە: تكایە خۆڵ و خاشاك لەم شوێنەدا فڕێ مەدەن، بەپێچەوانەوە توشی سزای یاسایی و پێبژاردن دەبنەوە، بۆ ئاگاداریتان ئەم شوێنە لەژێر چاودێری كامێرادایە.