کوردستان
وەزارەتی نەوت ئاماژەی بەوەکردووە، پرۆژەکە تەواو ببێت، ڕۆژانە لە توانایدایە سێ ملیۆن بەرمیل نەوتی لێوە ھەناردە بکرێت.
نەخشەی ڕاکێشانی پڕۆژەی ھێڵی بۆری نەوتی بەسرە–عەقبە، مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٨٢، بەڵام بەھۆی ئەو شەڕ و وێستگە جیاجیایانەی بەسەر عێراقدا ھاتووە نەتوانراوە بخرێتە جێبەجێ کردنەوە.
لە ساڵی ٢٠١٣دا عێراق و ئوردن ڕێککەوتنی ڕاکێشانی بۆری نەوتی خاوی بەسرە بۆ بەندەری عەقەبەی ئوردنیان ئیمزاکرد، لەو کاتەدا بودجەی پرۆژە بە ١٨ ملیار دۆلار خەمڵندرابوو.
عێراق و ئوردن ڕێککەوتنامەیەکی تایبەتی نەوتییان ھەیە، بەگوێرەی ڕێککەوتنەش نەوتی کێڵگەکانی کەرکوک بە تانکەر دەگوێزرێتەوە بۆ ئوردن، کە بە گوێرەی یاداشتێکی ھاوبەش، عێراق ڕۆژانە ١٠ ھەزار بەرمیل نەوت ھەناردەی ئەو وڵاتە دەکات.
بەرێوەبەرایەتی گشتی حەج و عەمرە کە سەر بە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئاینی ھەرێمی کوردستانە، ڕایگەیاند دەرگای پێدانی مۆڵەت بۆ کردنەوەی کۆمپانیاکانی حەج و عەمرە کراوەتەوە و مۆڵەتەکە دەدرێت بەو کەسانەش کە پێشتر حەجیشیان نەکردووە.
ئەوەش ھاتوە، "ئەو مەرج و ئەرک و رێنمایییانە ئەو کۆمپانیانەیش دەگرێتەوە کە لە ساڵانی رابردودا دامەزراون و چەندین ساڵە لە بواری حەج و عەمرەدا کاردەکەن، ئەوەش مەبەستی پابەندبونیان بە مەرج و ئەرکەکان تاوەکو بە شێوەیەکی باشتر خزمەتی حاجیان و عەمرەکاران بکەن."
لە بەشێکی ڕاگەیەندراوەکەی بەرێوەبەرایەتی گشتی حەج و عەمرەدا ھاتووە، کە دەڵێت ئاسانکارییەکی زۆریان کردوە بۆ ئەو کەسانەی دەیانەوێت بە تەنھا کۆمپانیای عەمرە دابمەزرێنن.
پەیامنێری کوردسات نیوز ڕایگەیاند ماوەی ٥ سە عاتە فروکە و توپخانەکانی تورکیا سنووری ئامێدی وشیلازێ بوردوومان دەکەن.
لەگەڵ تۆپبارانکردن و بۆردوومانکردنی ئەو ناوچانە، بەردەوام ھێلیکۆپتەر بە ئاسمانی ناوچەکەدا دەسوڕێنەوە.
ھێرشەکانی سوپای تورکیا بۆ سەر سنوورەکانی ھەرێمی کوردستان بەردەوامە و ماوەی ١٠ رۆژە، فرۆکە جەنگییەکان و تۆپخانەکانی تورکیا بە بەردەوامی چیای کوڕەژار لە سنووری شیلادزێ و زنجیرە چیای مەتین لە ئامێدی و ناوچەی بەرواری باڵا بە چڕی دەکەنە ئامانج.
ھەر بەھۆی ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا ساڵی ڕابردوو ٦ گوند لە بەرواری باڵا چۆڵکران و تا ئێستاش ڕێگری لە دانیشتوانی ئەو ناوچانە دەکرێت بگەڕێنەوە گوندەکانیان.
بە پێی زانیارییەکان بەھۆی ھێرشەکانی سوپای تورکیاوە تا ئێستا ٣٣ ھاوڵاتی سنووری قەزای ئامێدی شەھید بوون.
ئاسۆ کەمال بەڕێوەبەری کەشناسی و بومەلەرزەزانی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، سەعات ٦ و ١٩ دەقەی ئەم بەیانییە بومەلەزەیەک بە گوڕی ٢.٩ پلە بە پێوەری رێکختەر بە قوڵایی ١١ کیلۆمەتر ناوچەکانی ھەڵەبجە و سەیدسادق و پێنجوێن و مایاوای لە خۆرھەڵاتی سلێمانی گرتەوە، وتیشی ئەو بومەلەرزەیە گوڕەکەی کەم بووە و بێ زیان بووە.
ھەر بەرەبەیانی ئەمڕۆ بومەلەزەیەک لە سوریا بە گوڕی ٣.٩ پلە بەپێوەری رێکختەر باشوری خۆرئاوای لە باشوری شاری حەلەبی گرتەوە.
د.سارا شائابادی جێگری بەڕێوەبەری تەندروستی پارێزگای کرماشان رایگەیاند، ھەرچەندە بەشێوەیەکی بەرفراوان منداڵانیان بە ڤاکسینی کۆرۆنا لە ناوچە جیاجیاکان دەستپێکردووە، بەڵام ژمارەی ئەو منداڵانەی ڤاکسینیان وەرگرتووە، زۆر کەمە .
وتیشی، لە کۆی ١٢٢ ھەزار منداڵی تەمەن ٥ بۆ ٩ ساڵ، تا ئێستا ١٢.٧٪یان ڤاکسینیان وەرگرتووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بە کردنەوەی دەرگای خوێندنگەکان و رەچاونەکردنی رێنماییەکان لەلایەن خوێندکارانەوە، مەترسی بەرزبونەوەی ئاماری توشبوانی کۆرۆنا لە ئارادایە، بۆیە پێویستە دایکان و باوکان پەلە بکەن لە کوتانی منداڵەکانیان بە ڤاکسینی کۆرۆنا.
بە پێی راپۆرتێکی ماڵپەری دەنگی ئەمریکا، لەگەڵ بەرزبوونەوەی رێژەی ھەڵاوسان لە تورکیا، دەیان ھەزار کەس لە باکوری کوردستان دەستیان بە فرۆشتنی سامانەکانیان کردووە و ھەوڵدەدەن بە رێگەی قاچاخ خۆیان بگەیەننە ئەمریکا و وڵاتانی ئەوروپا .
ئاماژە بەوەشکراوە، کوردانی باکور سەرەتا دەچنە ئیستەنبوڵ و دواتر بە فڕۆکە خۆیان دەگەیەننە سنورەکانی مەکسیک، بۆئەوەش نزیکەی ١٥ ھەزار دۆلار دەدەنە قاچاخچییەکان.
د.بڕیار رەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە فراکسیۆنی یەکێتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بۆ چارەسەرکردنی بەشێک لە کێشەی دەرمان لە سلێمانی، لەچەند رۆژی رابردوودا سەردانی وەزارەتی تەندروستی عێراقیان کردووە و لەگەڵ بریکاری وەزارەتی تەندروستی عێراق کۆبوونەتەوە .
وتیشی، دوای رونکردنەوەی ئەو رەوشەی روبەڕوی پارێزگای سلێمانی بووەتەوە لەروی کەمی دەرمان، بریکاری وەزارەتی تەندروستی عێراق جیا لە بەشە دەرمانی ھەرێم، بەڵێنی داوە بڕێک دەرمانی پێویست لە نزیکترین کاتدا رەوانەی سلێمانی بکەن.
"ئەحمەد زرار" ئەندامی سەرکردایەتی و لێپرسراوی مەڵبەندی راپەڕینی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان رایگەیاند، لە دیداری یەکێتیدا ھەنگاوی جەسورانە بە ئاڕاستەی بە خۆداچونەوە بۆ قۆناغی ئێستا و داھاتوو دەنێن، دیدارەکەش دەبێت بەسەرەتایەک بۆ بوژاندنەوەی بیروباوەڕی نوێی یەکێتی.
"جەمال حسێن" ئەندامی لیژنەی باڵای دیداری یەکێتیش ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، ئەوەی دیداری یەکێتی لە پلینیۆم و کۆنگرە جیادەکاتەوە، گەڕانەوەی نەریتی گفتوگۆکردن و رەخنە گرتنە بۆ ناوخۆی یەکێتی.
"فازڵ حاجی" وتەبێژی ھاتوچۆی ھەولێر بە کوردسات نیوزی راگەیاند، رۆژی یەک شەممە تەنھا کار بە بە سیستمی گرێبەستی ئەلیکترۆنی نوێ دەکرێت، بۆ تۆمارکردنی ئۆتۆمبێل و گواستنەوەی موڵکیەت و چیتر کار بە سیستمی کۆن ناکرێت.
وتیشی، ئەو بڕیارە لە بەرژەوەندی خەڵکی کوردستاندایە، و چونکە پێشتر گرێبەست لە پێشانگاکانی فرۆشتنی ئۆتۆمبێل دەکرا و پشتگیری یاسایی نەبوو، بەڵام ئەو گرێبەستە ئەلیکترۆنییەی وەزارەتی ناوخۆ دایڕشتووە، پشتگیری یاسایی تەواوی ھەیە، ھەر گرفتێکیش بۆ ئۆتۆمبێلەکە دروستبوو بەڕەسمی مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت، بۆیە ئەوەی ئۆتۆمبێل بکڕێت، تووشی گرفت نابێت.
"ئەسعەد مەلا کەریم" وتەبێژی ھاتوچۆی ھەرێمیش بە کوردسات نیوزی راگەیاند، کۆمپانیاکانی تایبەت بەو گرێبەستە ئەلیکترۆنییە کارەکانی خۆیان تەواو کردوە و بڕیارەکە لە ھەموو ھەرێمی کوردستان دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
بە بڕیاری بافڵ جەلال تاڵەبانی و لەسەر ئەرکی مەکتەبی دارایی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دروستکردنی کۆلێژی کۆمپیوتەر و تەکنۆلۆژیای زانیاریی لە خانەقین دەستیپێکرد و (٥٥٥) ملیۆن دیناری بۆ تەرخان کراوە، سەرۆکایەتی زانکۆی گەرمیانیش سوپاسی بافڵ جەلال تاڵەبانی دەکات و دەڵێت، ئەو پرۆژەیە یەکێکە لە پێویستییە ھەنووکەیی و گرنگەکانی خانەقین.
لە چەند مانگی ڕابردووشدا بە بڕیاری بافڵ جەلال تاڵەبانی نۆژەنکردنەوەی چوار بەشەناوخۆیی زانکۆی گەرمیان لە قەزاکانی کەلار و کفری دەستیپێکرد کە تا ئێستا کارکردن تیایاندا بەردەوامە.
رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ کۆڵبەرێک بەناوی تورەج کەریمی و تەمەن ٣٧ ساڵ، لە کاتی کۆڵبەری لە سنوری شوشمێی سەر بە شارۆچکەی نەوسود لە پارێزگای کرماشان، لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی ئێران تەقەی لێکراوە و برینداربووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەفتەی رابردووش لانیکەم ھەشت کۆڵبەری خەڵکی شارەکانی جوانڕۆ، روانسەر، پاوە و سەوڵاوا لە سنورەکانی نەوسود، بە تەقەی راستەوخۆی ھێزە ئەمنییەکانی ئێران برینداربوون.
ساڵانە دەیان کۆڵبەر لە رێگە سەخت و پڕمەترسییەکانی سنورەکانی نێوان ھەرێم و خۆرھەڵاتی کوردستان دەکوژرێن و بریندار دەبن و ساڵی رابردوش ٥٤ کۆڵبەر کوژران و نزیکەی ١٧٠ دیکەش برینداربوون.
سەرچاوەیەکی باڵا لە رۆژئاڤای کوردستان بە رۆژنامەی شەرقولئەوستی راگەیاندووە، فەرماندەی ھێزەکانی روسیا لە سوریا لە شاری قامیشلو لەگەڵ نوێنەرانی خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و بەرپرسانی حکومەتی دیمەشق کوبووە بۆ گفتوگۆ لەبارەی کوتاییھێنان بە گەمارۆی ھێزەکانی سوریا لەسەر دوو گەڕەکی کوردنشینی شاری حەلەب، لەگەڵ گەمارۆی ئاسایشی رۆژئاڤا لەسەر چوارگۆشەی ئەمنی حکومەتی سوریا لە شاری قامیشلو.
بە پێی رێککەوتنەکە دەبێت ھێزەکانی حکومەت رێگە بدەن ئارد و خۆراک و سوتەمەنی بگاتە ھەردوو گەڕەکی "شێخ مەقسود و ئەشرەفیە" لە شاری حەلەب لە بەرامبەر گەڕاندنەوەی فەرمانبەرانی حکومەت بۆ سەر کارەکانیان لە چوارگۆشەی ئەمنی قامیشلو.
لوقمان ئەحمێ وتەبێژی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤاش سیاسەتی گەمارۆ خستنەسەر ھەردوو گەڕەکە کوردنشینەکەی حەلەبی بە تاوانی جەنگ ناوبرد کە زیاتر لە دوو مانگ بەردەوامە.
بەشتاش وتی، داوی ئەوەی لە کەیسی کۆبانی شکستی ھێنا، حکومەتی تورکیا بڕیاری دەستگیرکردنی بۆ ٩١ کەس لە ھاوسەرۆکانی شارەوانی و لێپرسراوانی "ھەدەپە" دەرکرد و لەو چوارچێوەیەشدا پۆلیسی تورکیا لە شاری ئامەد و وان و ئەدەنە و ئەستەنبۆل و ١٠ شاری تری باکوری کوردستان و تورکیا ٤٨ کەسیان دەستگیریان کردەوە.
سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی گەلان (ھەدەپە) جەختیشکردەوە، کلیلی ھەڵبژاردن لە تورکیا و باکوری کوردستان لە دەستی ھەدەپە دایە، بۆیە ھێرشەکانیان چڕتر دەکەنەوە بۆ لاوازکردنی ھەدەپە، بەڵام لە کوتاییدا ئەوان ھەر سەردەکەون.
کوێستان محەمەد وەزیری کار و کاروباری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە بەرنامەی تا یەکی کوردسات نیوزدا رایگەیاند، ناتوانن ھیچ داتاییەک لەبارەی رێژەی ھەژارییەوە بخەنەڕوو و بۆ دیاریکردنی پێویستە سەرژمێرییەکی ورد بکرێت تا رێژەکەی دیاریبکرێت، بەڵام لەدوای بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا و کەرەنتینە و قەیرانی دارایی رێژەکە بەرزبووەتەوە، لە کاتێکدا پێشتر ٨٨ ھەزار خێزان مووچەیەکی مانگەنەی ١٥٠ ھەزار دیناریان ھەبووە، بەڵام بەھۆی قەیرانی دارایییەوە لە ساڵی ٢٠١٥ راگیراوە.
وتیشی، لە ئێستا سەرقاڵی ئەوەن لیستێکی خاوێن دروستبکەن پشتراستی بکەنەوە کێ ھەژارە، چونکە لیستەکەی پێشبوو پڕبووە لە گەندەڵی و نادادپەروەری و خەڵکانێکی تێدابووە شایستە نەبوون و چەندین خەڵکی ھەژاریش لە دەرەوەی لیستەکە بوون.
وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی راشیگەیاند، بۆ دروستکردنی لیستی ھەژارەکان رێنمای پێویست دەردەکەن و دەرگا دەکەنەوە بۆ ئەو کەسانەی خۆیان بە ھەژار دەزانن تا ناوی خۆیان تۆمار بکەن و دواتر لیژنەکانیان بە ھاوکاری رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان سەردانی ئەو ماڵانە دەکەن بۆ پشتراستکردنەوەی زانیارییەکان.
سەبارەت بە دەستگیرکردنی ١٢ ھاووڵاتی گوندنشینی سنوری برادۆست"ئومێد خۆشناو"پارێزگاری ھەولێر لە لێدوانێکدا بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیارەکان لە گفتوگۆدایە، ئەوانیش لەگەڵ کونسوڵی تورکیا لەسەر ئەو بابەتە گفتوگۆ دەکەن.
وتیشی، ھیچ ھۆکارێک نییە خەڵکی مەدەنی لە ناوچە سنورییەکان ببنە قوربانی .
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی ھەرێمی کوردستان بڵاویکردووەتەوە، لە دوای رێکەوتنی نێوان حکومەتی ھەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی بۆ ناردنی بەنزین بۆ ھەرێمی کوردستان و دابەشکردنی بەسەر ھاوڵاتیان بە نرخی ٦٩٠ دینار لە رێکەوتی ٢٨ی ئابی ٢٠٢١ تاوەکو ٦ی نیسانی ٢٠٢٢ بڕی ١١٧ ملیۆن و ٩٧٤ ھەزار و ٥٢٩ لیتر بەنزین بۆ ھەرێمی کوردستان نێردراوە و دابەشکردنی بەردەوام دەبێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لەو بڕە بەزینەی بۆ ھەرێمی کوردستان نێردراوە ٥٠,٤٠٤,٣٧٥ لیتر بەسەر پاریزگای سلێمانی و ھەڵەبجە و ٤١,٧٢١,٤٠٧ لیتر بەسەر پارێزگای ھەولێر و ٢٥,٨٤٨,٧٤٧ لیتر بەسەر پارێزگای دھۆک دابەشکراوە.