کوردستان
وتیشی، ساڵ لە دوای ساڵ خەرجی سندوقەکە زیادیکردووە، بەجۆرێک لە ٢٠١٩دا داھاتی سندوقەکە ٢٣ ملیار دینار و خەرجیەکەی ٤٠ ملیار دینار بووە، لە ٢٠٢٠یش داھاتەکەی ٣٦ ملیار دینار و خەرجیەکەی ٧٠ ملیار دینار، لە ٢٠٢١یش داھاتی سندوقە حەوت ملیار دینار و خەرجیەکەی ٤٣ ملیار دینار بووە.
راشیگەیاند، وەزیری تەندروستی بودجەی ساڵانەی بۆ پڕۆژەکان، لەسەر داھاتی سندوقی کۆمەک بۆ تووشبووانی شێرپەنجە پەسەند نەکردووە، بەو ھۆیەوە نەخۆشخانە گشتییەکان تووشی کەمی دەرمان و پێداویستی پزیشکیی بوون و ھاووڵاتیان ناچارن روو لە نەخۆشخانە تایبەتەکان بکەن، نەخۆشخانە گشتیەکانیش بە ناچاری روو لە دەرمانی قاچاغ بکەن.
بە پێی زانیارییەکان، تەنیا رێگە بە ھاوردەکردنی ئەو ئۆتۆمبێلانە دەدرێت کە ماوەی دوو ساڵە دروست کراون، واتە لەمساڵدا تەنیا رێگە بە ھاوردەکردنی ئۆتۆمبێلی مۆدێل ٢٠٢٠ دەدرێت و لەو مۆدێلە خوارتر داخڵی عێراق ناکرێت.
بەڕێوەبەرایەتی گشتی ھاوتۆچی عێراق پێشنیازێکی پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیران کردووە بە مەبەستی کاراکردنی بڕیاری ٢١٥ تایبەت بە مراندنی ئۆتۆمبێلێکی مۆدێل نزم لە بەرامبەر ئۆتۆمبێلێکی نوێدا ئەوەش بە مەبەستی سنوردارکردنی ئۆتۆمبێلی ھاوردەکراو ھەروەک بۆ پێدانی تابلۆی ئۆتۆمبێل بە ئۆتۆمبێلی نوێ بۆ ھەر پستۆنێک ٥٠٠ ھەزار دینار وەربگیرێت.
پڕۆسەی ئەنفال بە سەرکردایەتی "عەلی حەسەن مەجید" ئەنجامدرا کە زیاتر لە ٥ ھەزار گوند وێرانکران و خەڵکەکەی ئەنفالکران، قۆناغی یەکەمی ئەنفال لە ٢٣ شوبات تا ١٩ی ئاداری ١٩٨٨ لە دۆڵی جافایەتی بوو کە نزیکەی ٣٠ گوندی دۆڵی جافایەتی گرتەوە، قۆناغی دووەم لە ٢٢ی ئادار تا ١ی نیسان گوندەکانی ناوچەی قەرەداغی گرتەوە، قۆناغی سێیەم لە ٧ تا ٢٠ی نیسان ناوچەی گەرمیانی گرتەوە، کە گەورەترین و بەرفراوانترین پەلامار بوو بۆ سەر کوردستان.
قۆناغی چوارەمیش لە ٨ی نیسان تا ٣ی ئایار ھێڵی زێی بچووک و ھێڵی سنووری ھەردوو پارێزگای کەرکووک و ھەولێری گرتەوە، قۆناغی ٥ و ٦ و ٧ ی ئەنفال لە ١٥ی ئایار تا ٢٦ی ئاب دۆڵی چیاکانی شەقڵاوە و ڕەواندز و دۆڵی بالیسانی گرتەوە، قۆناغی کۆتایی ئەنفالیش قۆناغی ھەشتەم بوو لە ٢٥ی ئاب تا ٦ی ئەیلول لە ناوچەی بادینان ئەنجامدرا.
بە پێی زانیارییەکانی ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤ، لە چوارچێوەی ھەڵمەتەکانی پڕۆسەی ئەنفالدا ١٨٢ ھەزار ھاووڵاتی لەناوبران، زیاتر لە ٥ ھەزار گوند وێرانکران.
لە دوای پڕۆسەی ئازادی عێراقیش دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق بەرپرسیارانی ئەنفالی دادگایی کرد و تاوانەکەی بە جینۆساید ناساند، بەڵام تا ئێستا کەسوکاری ئەنفالکراوان قەرەبوو نەکراونەتەوە و ڕووفاتی ھەزاران ئەنفالکراویش نەدۆزراوەتەوە.
نیگەرانی خۆشیان دەربڕی کە ئێستا تۆمەتبارانی کەیسی ئەنفال دەستگیرنەکراون و پێگەی کۆمەڵایەتیان بەھێز دەکرێت.
قەڵای نوگرە سەلمان ئەو شوێنەی ڕژێمی بەعس ١٨٢ ھەزار کوردی تێدا ئەنفالکرا، دوای تێپەڕبوونی ٣٤ ساڵ بەسەر ئەو تاوانەدا کەسوکاری ئەنفالکراوان لە قەڵاکە ڕێوڕەسمێکیان ڕێکخست و چەند داواکارییەکیان خستەڕوو.
د. رێواز فایەق سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان لە پەیامێکدا بۆ ٣٤ ساڵەی بیرەوەری ئەنفال رایگەیاند، ئەنفال برینێکە ٣٤ ساڵە خوێنی لێدەچۆڕێت و لە دەروونی کەسوکار و ھەمووماندا ساڕێژ نابێت، ئەم مێژووە ڕەشە لە یاد و یادەوەریی مرۆڤی کورددا مێژوویەکی ھێندە پڕ لە ئازار و مەینەتییە کە لێکەوت و کاریگەرییەکانی بۆ ھەتا ھەتایە لە ھزر و ویژدانی گەلەکەماندا دەمێنێتەوە، ئەنفال تاوانێکە کە ھەرگیز کاریگەرییە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی کۆتایی نایەت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە پرۆسەی ئەنفالدا دوژمنان جیاوازییان نەکرد لەنێوان پێکھاتە جیاوازەکانی گەلی کوردستاندا، لەنێوان ڕەنگ و دەنگە جیاوازەکاندا، گەلی کوردستانیش بە کۆدەنگی و یەکگرتووییەوە توانیی بەسەر ھەموو ئەو تاوان و مەرگەساتە تراژیدییانەدا سەرکەوێت و ئەمڕۆ لەم یادە پڕ لە ئازارو تراژیدیایەدا لە ھەموو کات زیاتر پێویستمان بە جەستەیەکی یەکگرتوو و گوتارێکی نیشتمانی و ھەنگاوێکی عەقڵانییە بۆ سەرکەوتن بەسەر ھەموو ئەو ڕووداو و گۆڕاِنکاری و پێشھاتانەدا کە دێنە پێش، ئەویش لەپێناو بەدیھێنانی ئامانجە ستراتیژی و نیشتمانییەکانی گەلەکەمان و ھێنانەدیی خەون و ئاواتەکانی شەھیدان و ئەنفالکراوان.
سەرۆکی پەرلەمان دەشڵێت، دەبێت یادی ئەنفال بکەینە سەرەتایەکی نوێ بۆ بەخۆداچوونەوە، یەکگرتوویی و ھاوھەڵوێستی بۆ سەرجەم پرسە چارەنووسسازەکان، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ناوەخۆییشدا جارێکی تر ئەم مێژووە شەرمھێنەرە وەبیر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بھێنینەوە، بۆ شەرمەزارکردن، بە جینۆسایدناساندنی و قەرەبووکردنەوەی مادی و مەعنەویی زیانلێکەوتووانی ئەم تراژیدیایە و کەسوکارەکانیان.
دەقی پەیامەکە...
پەیامی سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان لە ساڵیادی مەرگەساتی ئەنفالدا
لە (٣٤)ەمین ساڵڕۆژی ئەنفالدا سەری ڕێز و وەفاداری بۆ سەرجەم شەھیدانی جینۆسایدی ئەنفال دادەنەوێنین، ئەنفال برینێکە (٣٤) ساڵە خوێنی لێدەچۆڕێت و لە دەروونی کەسوکار و ھەمووماندا ساڕێژ نابێت، ئەم مێژووە ڕەشە لە یاد و یادەوەریی مرۆڤی کورددا مێژوویەکی ھێندە پڕ لە ئازار و مەینەتییە کە لێکەوت و کاریگەرییەکانی بۆ ھەتا ھەتایە لە ھزر و ویژدانی گەلەکەماندا دەمێنێتەوە، ئەنفال لە بنەڕەتدا تاوانێکی پلان بۆ داڕێژراوی ھەمەلایەیەنە بوو، بۆ سڕینەوە و جینۆسایدکردنی خەڵکی کوردستان، لەناوبردنی ١٨٢ ھەزار مرۆڤی بێتاوان و سڤیل، وێرانکردنی ھەزاران گوند و سووتاندنی ھەزاران دۆنم ڕەزو باخ و کانی و ئاو و ژینگەی کوردستان، تاوانێکە کە ھەرگیز کاریگەرییە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی کۆتایی نایەت.
ئەنفال پرۆسەیەکە ھاوشێوەی سەرجەم ئەو جینۆسایدانەی کە لە مێژوودا بەرامبەر بە میللەتەکەمان ئەنجام دراوە لەلایەن ڕژێمە یەک لەدوای یەکەکانی عێَراقەوە، ئەو تاوانەی کە تەنیا لە مێژوودا نەوەستاوە و ھەمیشە بە فۆرم و شێوازی جۆراوجۆر خۆی دووبارە کردووەتەوە.
لە پرۆسەی ئەنفالدا دوژمنان جیاوازییان نەکرد لەنێوان پێکھاتە جیاوازەکانی گەلی کوردستاندا، لەنێوان ڕەنگ و دەنگە جیاوازەکاندا، گەلی کوردستانیش بە کۆدەنگی و یەکگرتووییەوە توانیی بەسەر ھەموو ئەو تاوان و مەرگەساتە تراژیدییانەدا سەرکەوێت.
ئەمڕۆ لەم یادە پڕ لە ئازارو تراژیدیایەدا لە ھەموو کات زیاتر پێویستمان بە جەستەیەکی یەکگرتوو و گوتارێکی نیشتمانی و ھەنگاوێکی عەقڵانییە بۆ سەرکەوتن بەسەر ھەموو ئەو ڕووداو و گۆڕاِنکاری و پێشھاتانەدا کە دێنە پێش، ئەویش لەپێناو بەدیھێنانی ئامانجە ستراتیژی و نیشتمانییەکانی گەلەکەمان و ھێنانەدیی خەون و ئاواتەکانی شەھیدان و ئەنفالکراوان.
دەبێت یادی ئەنفال بکەینە سەرەتایەکی نوێ بۆ بەخۆداچوونەوە، یەکگرتوویی و ھاوھەڵوێستی بۆ سەرجەم پرسە چارەنووسسازەکان. لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ناوەخۆییشدا جارێکی دیکە ئەم مێژووە شەرمھێنەرە وەبیر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بھێنینەوە، بۆ شەرمەزارکردن، بە جینۆسایدناساندنی و قەرەبووکردنەوەی مادی و مەعنەویی زیانلێکەوتووانی ئەم تراژیدیایە و کەسوکارەکانیان.
پێویستە لەسەر حکوومەتی ھەرێمی کوردستان بەپیر ئەو ڕاسپاردانەوە بێت کە لە ڕِابردوودا لەلایەن لێژنەی کاروباری شەھیدان و جینۆساید و زیندانیانی سیاسی، ئاراستەی حکوومەتیان کردووە، بەمەبەستی خزمەتکردنی زیاتری ناوچە زیانلێکەوتووەکان.
نەمری بۆ شەھیدان، نەفرەت لە تاوانکارانی مەرگەساتی ئەنفال و جینۆسایدی خەڵکی کوردستان.
د. ڕێواز فائق
سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان
٢٠٢٢/٤/١٤
فازڵ حاجی وتەبێژی بەرێوەبەرایەتی ھاتوچۆی ھەولێر راگەیاند، ئەمڕۆ کۆتا رۆژی کارکردنە بە گرێبەستی کۆن و لەڕۆژی یەکشە ممەوە، واتا سەرەتای ھەفتەی داھاتوو، بۆ تۆمارکردنی ئوتومبێل و گواستنەوەی خاوەندارێتی تەنھا کار بە گرێبەستی ئەلکترۆنی دەکرێت.
پێشتر وەزارەتی ناوخۆی ھەرێم بەپێی ڕێنماییەک لە ساڵی ٢٠٢١ فەرمانی کردبوو بە پەیڕەوکردنی گرێبەستی ئەلیکترۆنی بۆ کڕین و فرۆشتنی ئوتومبێل، بەڵام بەھۆی ئەوەی ناڕەزایی لێکەوتەوە بۆ ماوەیەک کارکردن بە گرێبەستەکە راگیرا.
بەپێی گرێبەستی ئەلکترۆنی ماوەی مانگێک بۆ ئوتومبێلی بەکارھاتووی تۆمارکراو، ماوەی ٦٠ رۆژی بۆ ئوتومبێلی بەکارھاتوو یان بەکارنەھاتووی تۆمارنەکراو و دەبێت لەماوەی دیارکراو کارەکانی تۆمارکردن یان گۆڕینی خاوەندارێتی ئەنجام بدرێت.
دەقی پەیامەکە...
٣٤ ساڵ لەمەوبەر میللەتەکەمان رووبەڕووی یەکێک لە دڕندانەترین تاوانەکانی مێژووی مرۆڤایەتی بووەوە. دوور لە ھەموو بەھایەکی مرۆیی و ئەخلاقی خوشک و براکانمان بێسەروشوێنکران، سروشتی جوانی کوردستان وێرانکرا و گوندەکانمان خاپوورکران. شاڵاوی بەدناوی ئەنفال ھەوڵێکبوو بۆ لەناوبردنی ژیان و سڕینەوەی شوناسی ئێمە.
ئەمڕۆ کە بە خەمێکی قووڵەوە یادی ئەو برینە ساڕێژنەبووەی جەستەی نیشتمان دەکەینەوە، دروود بۆ رۆحی پاکی شەھیدان دەنێرین و بە حورمەتەوە سەری رێزمان لەبەردەم خەم و چاوەڕوانی چەند ساڵەی کەسوکارە سەربەرزەکەیاندا دادەنەوێنین.
ئەرکی ھەموولایەکمانە دوور لە ھەموو موزایەدەکی سیاسی خزمەتی خانەوەدای سەربەرزی شەھیدان بکەین و ئەنفال بکەینە وانەیەک بۆ قووڵکردنەوەی گیانی یەکڕیزی و تەبایی لەپێناو پاراستن و بەھێزترکردنی قەوارەی ھەرێم. داوا لە حکومەتی عێراق دەکەم بە ئەرکی خۆی ھەستێت و وەک مافێکی یاسایی و دەستووریی قەرەبووی کەسوکاری شەھیدان بکاتەوە. دەبێت حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە ھەوڵەکانی بۆ کۆکردنەوەی بەڵگەکان بۆ بە جینۆسایدناساندنی تاوانی ئەنفال بەردەوامبێت.
سڵاو لە رۆحی پاکی شەھیدانی ئەنفال و سەرجەم شەھیدانی رێگای رزگاریی کوردستان.
بافڵ جەلال تاڵەبانی
٤/١٤ی ٢٠٢٢
لە کاتی وتار خوێندنەوەی عەبدوڵا حاجی مەحمود وەزیری شەھیدان و ئەنفالکراوان لە مەراسیمی ٣٤ ساڵەی بیرەوەری تاوانی ئەنفال لە چەمچەمال لەلایەن کەسوکاری ئەنفالکراوانەوە ناڕەزایی دروست دەبێت رێگری لێدەکرێت قسە بکات.
بەپێی زانیارییەکان، کەسوکاری ئەنفالکراوان وەزیری شەھیدانیان بەردبارانکردووە ھەربۆیە ناچاربووە مەراسیمەکە بەجێبھێڵێت.
بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی رایگەیاند، پاش کۆکردنەوەی زانیاری و وەرگرتنی بڕیاری دادوەر، مەفرەزەکانی نوسینگەی کوردساتی بەشی پۆلیس نەھێشتنی تاوان، توانیان چوار کەس بەتۆمەتی بەکارھێنانی مادەی ھۆشبەرو تەقەکردن و ڕێگرییکردن لە ھاوڵاتیان دەستگیر بکەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لەئێستادا ھەریەک لەتۆمەتباران (ئ، ش، ع لەدایکبووی ٢٠٠٣ - م، س، م لەدایکبووی ٢٠٠١ - ب، ح، س لەدایکبووی ٢٠٠٣ - ش، ڕ، ش لەدایکبووی ١٩٩٩) دانیان بەتاوانەکەیاندا ناوەو بەبڕیاری دادوەر ڕاگیراون و لێکۆڵینەوە لەگەڵیاندا بەردەوامە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، وەزیرانی شارەوانی و گەشتوگوزار و وەزیری کارەبا و پارێزگاری ھەولێر کۆبوونەوە بە مەبەستی ئامادەکاری بۆ رووبەڕووبوونەوەی کەمئاوی و چارەسەرکردنی گرفتەکان لەشاری ھەولێر لە وەرزی ھاویندا و چەند بریارێک درا.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە کۆبوونەوە ھاوبەشەکەدا بڕیاردرا بە دروستکردنی ژوورێکی ئۆپەراسیۆن کە بە ھاوبەشی لەنێوان وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار و وەزارەتی کارەبا و پارێزگەی ھەولێر پێکبھێنرێت و دەسەڵاتی تەواوی دەبێت بۆ بەدواداچوونی کێشەکان و بڕیاردانی بەپەلە بۆ چارەسەرکردنی ھەر گرفتێکی کەمئاوی.
راشیگەیاندە، ھەر لە کۆبوونەوەکەدا بڕیاردرا ١٣٨ بیری ئاوی خواردنەوە لە شاری ھەولێر و دەوروبەری لێ بدرێن و کارەبای ٢٤ سەعاتی بۆ بیرەکان بە بیرە نوێیەکانیشەوە دابینبکرێت و بودجەیەک بۆ حاڵەتی فریاکەوتن تەرخان دەکرێت ھەروەھا ھەڵمەتی نەھێشتنی زێدەڕۆیی لەسەر تۆڕەکانی ئاو و کارەبا بەڕێوەدەچێت.
بەشدار حەسەن سەرۆکی تیمی پارێزەرانی خۆبەخشی دەستگیکراوانی بادینان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، دوێنێ دادگای تێھەڵچونەوەی ناوچەی دھۆک بڕیاری ئازادکردنی ھەر یەکە لە شێروان تەھا و مەسعود شەنگالی دەرکرد، بەڵام بەرێوەبەرایەتی چاکسازی گەورانی زەلکا ھەر جارە و بەبیانویەک ئامادە نییە ئازادیان بکات.
وتیشی، بە پێێ یاسای سزادانی عێراقی ھەر کەسێک فەرمانبەری گشتی بێت و رێگری بکات لە جێبەجێکردنی بڕیاری دادگا بە ئەنجامدانی تاوان ئەژمار دەکرێت، ئەگەر تا کۆتایی ئەمڕۆ ئەو دوو زیندانییە ئازاد نەکرێت ناچار دەبن رێکاری یاسای بگرنەبەر و سکاڵا لەسەر چاکسازی زەلکا تۆمار بکەن.
لەبارەی دۆسییەی بێریڤان ئەیوب ژنە چالاکوانێکی شاری دھۆکەوە ئاماژەی بەوەکرد، باری تەندروستی زۆر خراپبووە، بەھۆی ئەوەی ماوەی ساڵ و نیوێک لە زیندان رێگری لێکرا منداڵەکانی ببینێت، بەڵام لە سەرەتای ھەفتەی داھاتوو ئازاد دەکرێت و بە دیداری منداڵەکانی شاد دەبێتەوە.
ھەر ئەمڕۆش لە بەڕێوبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی خەڵاتی ڕێزلێنان بەخشرایە زیاتر لە ٧٠ بەڕێوەبەر و ئەفسەر و کارمەندی پۆلیس.
ئەنجومەنی باڵای خانمان و گەشەپێدان بە ھاوکاری حکومەتی ئیتاڵیا پڕۆژەی باشتر بوونی دەستپێڕاگەیشتن و سەلامەتی پاراستن و خۆشبەختی ژنان و کچانی ڕزگار بووی توندوتیژی سێکسی و جێندەری لە ھەرێمی کوردستان ڕاگەیاند.
پڕۆژەکە تایبەت دەبێت بە کردنەوەی خولی ھۆشیاری و ڕاھێنانی کارمەندان و لایە پەیوەندارەکان لە دام و دەزگاکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان.
حکومەتی ئیتاڵیاش بڕی یەک ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار دۆلاری تەرخان کردووە بۆ پڕۆژەکە کە لە ڕێگەی دامەزراوەی ئیتاڵی بۆ ھەماھەنگی و گەشەپێدانی ئاژانسەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ماوەی ١٨ مانگ ئەنجام دەدرێت.
وەزارەتی تەندروستی حکومەتی ھەرێم نوسراوێک لەبارەی لە دروستکردنی کارتی ڤاکسینەوە ئاڕاستەی بەرێوەبەراتییە گشتییەکانی تەندروستی ھەولێر و سلێمانی و دھۆک و ھەڵەبجە و گەرمیان و راپەڕین و کۆیە دەکات.
لە نووسراوەکە وەزارەتی تەندروستیی حکومەتی ھەرێمی کوردستان بڕیاری ئەوەیداوە، ئەو ھاوڵاتییانەی تەنھا یەک ژەمی ڤاکسینیان وەرگرتووە لە ھەرێمی کوردستان و تۆماری کراون لە سیستمی کۆردڤاک دەتوانرێت کارتی ڤاکسینیان بۆ دروستبکرێت
لەبارەی دۆسییەی بێریڤان ئەیوب ژنە چالاکوانێکی دیکەی شاری دھۆک بەشدار حەسەن ئاماژەی بەوەکرد، ماوەی سزای بەندکردنەکەی تەواو بووە و لە چەند ڕۆژی داھاتوودا ئەویش ئازاد دەکرێت.
پارێزەرانی کەیسی دەستگیرکراوانی بادینان ڕایانگەیاند چالاکوان شیروان تەھا سزای دو ساڵ و شەش مانگـ و مەسعود شنگالی سزای سێ ساڵ و شەش مانگ زیندانیکردنیان بەسەردا سەپێنرابو.
بەڵام دوای ساڵێک و شەش مانگـ لە بەندکردنیان، ڕۆژی سێ شەممە لە دانیشتنێکی تایبەتدا دادگای تێھەڵچوونەوەی ناوچەی دھۆک بڕیاریدا بە ئازادکردنی ھەردوو چالاکوانەکە.
ھێزە ئەمنییەکانی بادینان بۆ کپکردنی دەنگی ئازاد و ناڕەزایی ھاوڵاتیان سیاسەتی ترساندن و تۆقاندنیان گرتۆتەبەر و دەیان رۆژنامەنوس و مامۆستا و چالاکوانی مەدەنی لە سنورەکە لەسەر ئازادی رادەربڕین و داواکردنی مافی ھاووڵاتیان لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکراون.
رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و چالاکونان ھێزە ئەمنییەکانی بادینان تۆمەتبار دەکەن بە ھەڵبەستنی تۆمەت بۆ سزا دراوەکان و دەڵێن دوای تێپەڕبوونی چەندین مانگ ھێشتا زۆربەیان دادگایی نەکراون و دۆسییەکانیان یەکلانەکراوەتەوە.