عیراق
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ یەکشەممە 13ـی نیسانی 2025 لە کۆشکی بەغداد، پێشوازی لە نێردەی تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق و محەمەد حەسان سەرۆکی نێردەی یونامی کرد.
لە دیدارەکەدا گفتوگۆیان لەبارەی هەوڵەکانی نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ پاڵپشتیکردنی عیراق و چۆنیەتی پێشکەشکردنی هاوکاری بۆ گەشەپێدانی بەردەوام لەوڵاتدا کرد.
سەرۆک کۆمار جەختی لە گرنگی رۆڵی نێردەی نێودەوڵەتی کردەوە لە پاڵپشتیکردنی گەشەپێدان لە عیراق و رووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان و ئاماژەی بەپەرۆشی عیراق بۆ فراوانکردنی ئاسۆی هاوکاری لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان و رێکخراوەکانیەوە کرد.
لەلای خۆیەوە محەمەد حەسان، سڵاو و رێزی سکرتێری نەتەوە یەکگرتووەکانی گەیاندە سەرۆک کۆمار و سوپاسی کرد و روونکردەوەیەکی هەوڵەکانی یونامی بۆ پێشکەشکردنی هاوکاری بۆ عیراق لە بوارەکانی گەشەپێدان و پەروەردە و مرۆییدا بەشێوەیەک کەبنەماکانی هاوکاری بنیاتنەرانەی نێوان عیراق و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان پتەوتر بکات.
كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، بەپێی یاسای هەڵبژاردن، عیراقییەكانی دەرەوەی وڵات ناتوانن دەنگ بدەن، بەڵام ئەگەر پێشنیازی دەنگدانیان بكرێت، ئەوا كاری لەسەر دەكەن.
نبراس ئەبو سەودە جێگری سەرۆكی تیمی راگەیاندنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، كۆمسیۆن بەپێی یاسای ژمارە چواری ساڵی 2023 ی هەموار كراو، كار بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران لە مانگی تشرینی دووەمی داهاتوو دەكات.
وتیشی، بەپێی یاسای هەمواركراوی هەڵبژاردن ئەو عیراقیانەی لە دەرەوەی وڵاتن و خاوەنی كارتی دەنگدانن دەتوانن بۆ هەڵبژاردن بگەڕێنەوە وڵات و دەنگ بدەن لەو بازنەی كە بۆیان دیاریكراوە، بەڵام لە شوێنی نیشتەجێبوونیان لە دەرەوەی وڵاتن ناتوانن دەنگ بدەن.
وتیشی، ئەگەر پێشنیازی دەنگدانی عیراقییەكانی دەرەوەی وڵات بكرێت تاوتوێی دەكەن و لەگەڵ لایەنی پەیوەندیدار كاری لەسەر دەكەن و دواتر تێبینی خۆیان لەو بارەوە دەخەنەڕوو.
سەرۆكی بەرەی توركمانی عیراق دەست لەكاركیشانەوەی لە پۆستی سەرۆكایەتیی بەرەی توركمانی راگەیاند.
حەسەن تۆران سەرۆكی بەرەی توركمانی عیراق راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە و تیایدا هاتووە، دەستلەكاركێشانەوەی خۆی لە سەرۆكایەتیی بەرەی توركمانی عیراقی پێشكەش كردووە .
تۆران دەشڵێت، هاوكاری ئەو كەسە دەبێت كە جێگەی دەگرێتەوە.
وتیشی، بەڵێن بە هەموو رۆلەكانی توركمان دەدات، كە دەبێتە بەرگریكاری دۆزی توركمان و سوور دەبێت لەسەر یەكپارچەیی وڵات و پابەندیش دەبێت بە بنەماكانی بەرەی توركمانی عیراقی.
حكومەتی عیراق رایدەگەیەنێت، پلان و ستراتیژی بۆ بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی خۆڵبارین و رێگری لە بەبیابانبوون ئامادەكردووە، ئەمساڵیش پێشبینی دەكرێت شەپۆلی خۆڵبارین كەمتر بێت.
لوئەی موختار، وتەبێژی وەزارەتی ژینگەی عیراق راگەیاندووە، لە 60% خۆڵبارین، لە دەرەوەی عیراقەوە سەرچاوە دەگرێت، ئەوی دیكەی لە ناوخۆی وڵاتەوە سەرچاوە دەگرێت كە پەیوەندی بە وشكەساڵییەوە هەیە.
ئاماژەی بەوەش كردووە، رەنگە ئەمساڵ شەپۆلی خۆڵبارین زۆر نەبێت و كاریگەرییەكانیانی توند و چڕ نەبن، بە تایبەتی ئەگەر لە مانگەكانی كۆتایی بەهاردا بڕێك باران ببارێت و شێ زۆر ببێت.
رێبەری رەوتی نیشتمانیی شیعە، داوای خۆپیشاندانی ملیۆنی لە رۆژی هەینی داهاتوو لە سەرتاسەری عیراق دەكات "دژی هێرشەكانی ئیسرائیل و ئەمریكا بۆ سەر غەززە".
موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی نیشتمانی شیعە لە راگەیەنراوێكدا داوایكرد هەینی داهاتوو خۆپیشاندانی ملیۆنی لە سەرتاسەری عیراق بكرێت لە دژی "هێرشەكانی ئەمریكا و ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و خەڵكی فەڵەستین".
داواش دەكات، خۆپیشاندانە ملیۆنییەكە مەدەنییانە بەڕێوەبچێت و تیایدا هەردوو "ئاڵای ئەمریكا و ئیسرائیل بسوتێنرێت"، ئاڵای فەلەستینیش بەرزبكرێتەوە.
هەروەها، سەدر لە نووسراوەكەدا، بەشداربووانی خۆپیشاندانەكەی سەرپشك كردووە لەوەی كە بە جلوبەرگی ئاساییەوە بەشداری خۆپیشاندانەكە بكەن یاخود بە كفنەوە.
ئەوەش لەكاتێكدایە، لە چەند مانگی رابردوودا چەند جارێك لەسەر بانگەوازی موقتەدا سەدر، خۆپیشاندانی ملیۆنی لە بەغداد و چەند پارێزگایەكی تری عیراق بەڕێوەچووە، بۆ ئیدانەكردنی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و پشتیوانیكردنی گەلی فەڵەستین.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ شەممە 12ـی نیسانی 2025 بەشداری لە رێوڕەسمی ناوەندی یادکردنەوەی ساڵانەی رۆژی شەهیدی فەیلی و رووخانی رژێمی بەعسی لەناوچوو کرد، کە لەژێر دروشمی (کوردانی فەیلی پرسی نیشتمانن) بەڕێوەچوو.
سەرۆک کۆمار لەو بۆنەیەدا ووتەیەکی پێشکەش کرد و تێیدا جەختی لەوە کردەوە کە عیراقییەکان لەم رۆژەدا یەکێک لە قێزەونترین تاوانەکانی جینۆساید دژ بەم پێکهاتە رەسەنەی کوردە فەیلییەکان بەبیردەهێننەوە و ئاماژەی بە پێویستی دادپەروەری و تۆڵەسەندنەوەیەکی دادوەرانە بەرانبەر ئەو کەسانە کرد کە ئەم تاوانانەیان ئەنجامیان داوە لەپێناو بەرقەرارکردنی دادپەروەری بۆ قوربانیان.
ئەمەی خوارەوە دەقی ووتەی سەرۆک کۆمارە لەمیانەی رێوڕەسمی یادکردنەوەدا:
به ناوی خودای بەخشندەی میهرەبان
ئامادەبووان خوشکان برایانی بەڕێزان
دروود وسڵاوی خودای گەورەتان لێبێت.
لەم رۆژەدا عیراقییەکان یادی چل و پێنجەمین ساڵیادی یەکێک لە قێزەونترین تاوانەکانی جینۆساید لە مێژووی هاوچەرخی عیراقدا دەکەنەوە، کە ئەمڕۆ کۆدەبینەوە بۆ وەبیرهێنانەوەی تاوانی کوشتن و کۆچپێکردنی زۆرەملێ و دەست بەسەرداگرتنی سەرمایەی کوردە فەیلییەکان، ئەو پێکهاتە عیراقییە ڕەسەنەی کەکاریگەرییەکی روونی هەیە لەبنیاتنانی دەوڵەتی عیراقی هاوچەرخ و ژیانی سیاسی و هەڵوێستە بەرچاوەکانیان لەبەرنگاربونەوەی رژێمی پێشوودا کە ستەم و چەوساندنەوەی سەرجەم پێکهاتەکانی گەلی عیراقی گرتبوەوە لە سەروی هەموویانەوە کوردە فەیلییەکان.
لە کاتێکدا یادی رۆژی شەهید فەیلی دەکەینەوە، بە ئازارێکی زۆرەوە ئەو ستەم و زۆرداریە بەبیر دەهێنینەوە کەبەسەر رۆڵەکانی ئەم پێکهاتە رەسەنەدا هاتووە.
ئەم پێکهاتە رەسەنە پێویستیان بە پاکێجێک لە رێوشوێنی گونجاو هەیە کە هەندێکیان پەیوەستە بە ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە و هەندێکیش لە بڕیارەکانی ئەنجومەنی فەرماندەیی شۆڕشی هەڵوەشاوە، کەهێشتا کاری پێدەکرێت وپێویستی بە هەڵوەشاندنەوە و جێگرتنەوەیان بە بڕیاری نوێ هەیە، سەرەڕای پێویستیی قەرەبووکردنەوەی دەست بەسەرداگرتنی پارە و موڵک و سامانیان کە ئەوەندەی ئێمە بزانین قەرەبووی هەموو زیانلێکەوتووەکانی سیاسەتەکانی رژێمی پێشوو نەکراوەتەوە، بەڵام ئەو تۆڵەسەندنەوەی دادوەری لەلایەن ئەوانەی ئەو تاوانانەیان ئەنجام داوە ئێستا بۆتە پێویستییەکی گرنگی دادپەروەری بۆ قوربانیان، لەکاتێکدا کە هەندێک دەنگ مژدەی گەڕانەوەی تاگڕەوی و زۆرداری دەدەن.
لەم پلاتفۆرمەشەوە داوا دەکەین کاری جددی بکرێت بۆ ئەوەی رێگە نەدرێت بگەڕێینەوە بۆ ئەو ئەزموونە تاڵەی کە هەموو عیراقییەکان چەشتویانە، چونکە زۆرێک لە کاریگەری و تراژیدیای ڕژێمی سەرکوتگەر تا ئەمڕۆ نەدۆزراونەتەوە و چەند هەفتەیەک لەمەوبەر حەوت گۆڕی بەکۆمەڵ لە تەل ئەلشێخەی سەر بە پارێزگای موسەننا دۆزرانەوە و کارەکانیش بەردەوامن بۆ ناساندنەوەی روفاتی شەهیدان و رادەستکردنیان بە خانەوادەکانیان .
خوشکان و برایانی بەڕێز
سەرۆکایەتی کۆمار هەمیشه ئامادەیی خۆی دەربڕیوه بۆ پشتیوانی لەمافه کانی رۆڵەکانی پێکهاتەی کوردی فەیلی و ئامادەیه پشتیوانی لە مافەکانی هەموو گەلی عیراق بکات، بۆ ئەوەی گوێ لە نەهامەتیەکانی رۆڵەکانی ئەم پێکهاتە رەسەنە بگرێت، چاوپێکەوتن لەگەڵ زۆرێک لەشاندەکان کراوە و گوێ لە داواکارییەکانیان گیراوە و لیژنەیەکی تایبەتمەندیش لە سەرۆکایەتی کۆمار پێکهێنراوە بۆ بەدواداچوونی داواکانیان.
لەکاتێکدا داوا لە هەمووتان دەکەین هەوڵەکانتان یەکبخەن بۆ مێژوو و کلتووری کوردە فەیلییەکان و رۆڵی سیاسیتان بگێڕن بۆ بەدیهێنانی داخوازییە رەواکان و جێگای خۆیەتی کە سوپاسی جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانیش برامان موحسین مەندەلاوی بکەین بۆ سەرپەرشتیکردنی ئەم چالاکییە گرنگە و دەستخۆشی لە بەرپرسانی ئەم مەراسیمەیش دەکەین و هیوای سەرکەوتن بۆ هەمووان دەخوازین.
سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت.
خالید بەتل ئەلنەجم وەزیری پیشەسازی عیراق رایگەیاند، کە قورسە بتوانن بە بەرهەمی ناوخۆ کێبڕکێی کاڵا هاوردەکراوەکانی وڵاتانی دراوسێ بەتایبەت چین بکەن، هۆکارەکەشی بۆ بەرزی تێچوی بەرهەم هێنان گەڕاندەوە لە عیراق.
وەزیری پیشەسازی لە پەراوێزی کۆنفرانسی "هاوبەشی لەگەڵ کەرتی تایبەت"کە لە بەغدا بەڕێوەچو، رایگەیاند: ئێمە لە لایەن ئەو وڵاتانەوە دەورە دراوین کە بەدەست کێشەی ئابورییەوە دەناڵێنن. جەختیشی لەوە کردەوە "زۆربەی بەرهەمە هاوردەکراوەکانی عیراق لە ئێران و تورکیا و چینەوە دێن".
ئاماژەی بەوەشکرد، "تمەنی ئێرانی داڕماوە، تێچوی بەرهەمهێنان لەوێ زۆر کەمترە لە عیراق. بۆ نموونە تێچووی وزەی کارپێکردنی بەڕێوەبردنی هەر پڕۆژەیەکی پیشەسازی لەو وڵاتەدا نزیکەی لەسەدا 30ـی تێچوی بەرهەمهێنانە".
خالید بەتل ئەلنەجم، ئاماژەی بەوەدا، کە ئەو گەمارۆ ئابورییەی بەسەر ئێراندا سەپێنراوە بووەتە هۆی دابەزینی تێچوی بەرهەمهێنان، هاوشێوەی دۆخی عیراق لە کاتی گەمارۆکەدا لە ساڵانی نەوەدەکاندا. هەروەها تورکیا شاهیدی دابەزینی دراوی ناوخۆیی خۆیەتی، سوریاش دەچێتە پاڵ ئەم دوو وڵاتە ئەگەر بارودۆخی ئەوێ سەقامگیر بێت، ئێمەش دەگەڕێینەوە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵیاندا، و بەرهەمی سوریاش دێتەوە ناو بازاڕی عیراقەوە.
وەزیری پیشەسازی عیراق لە درێژەی قسەکانیدا وتی، "کێبڕکێکە لە بەرزی تێچووی کارکردن لە عیراقەوە سەرچاوە دەگرێت، ئەمە جگە لە جیاوازی دراوەکانمان بەراورد بە دۆلاری ئەمریکی".
چالاکوانێکی کەیسی ئەنفال و جینۆساید رایگەیاند کە دوای بەدواداچوونێکی بەردەوام، شوێنی ژمارەیەک گۆڕی بەکۆمەڵی ئەنفالکراوانیان لە سنوری پارێزگای کەرکوک دۆزیوەتەوە کە تا ئێستا بە شاراوەیی مابونەوە.
هێمن حەسیب، چالاکوانی کەیسی ئەنفال و جینۆساید، لە پەیجی تایبەتی خۆیدا بڵاوی کردەوە کە دوای سێ مانگ لە بەدواداچوونی بەردەوام، ئەمڕۆ هەینی، توانیویانە گۆڕستانێک لە کەرکوک بدۆزنەوە کە روفاتی ژمارەیەک لە ئەنفالکراوانی تێدا نێژراوە.
ئەو چالاکوانە ئاشکرای کردوە کە گۆڕستانەکە دەکەوێتە ناوچەیەکی دوورەدەست لە دەوروبەری گوندی تۆپزاوە و نزیکەی 100دۆنم زەوی پێکهێناوە. زیاتر لە هەزار گۆڕی تێدایە کە هەمویان بەبێ کێلن و بە ئەستەم دیارە کە گۆڕن.
هێمن حەسیب ئاشکراشی کردووە کە بەپێی بەدواداچونەکانیان، نزیکەی ٪80ـی گۆڕەکانی ئەو گۆڕستانە، گۆڕی روفاتی ئازیزانی ئەنفالکراوانن و بەپێی بەڵگەنامەکانی رژێمی بەعس، ٪100 بۆیان پشتڕاست بوەتەوە.
چالاکوانەکە رایگەیاندووە کە سبەی شەممە لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا، زانیاریی تەواو لەسەر ژمارە و شوێنی ناشتنی روفاتەکان و بەڵگەکانی رژێمی بەعس و چەندین زانیاریی گرنگی دیکە دەخەنە رو، دواتریش سەردانی شوێنی گۆڕەکان دەکەن.
دوای بڕیای بایكۆتی فراكسیۆنە كوردستانییەكان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، بڕیاردرا بەپارێزگابونی هەڵەبجە لە ئەنجومەنی نوێنەران بخرێتە دەنگدانەوە.
سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، رۆژی دووشەممە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆدەبێتەوە و بەپێی كارنامەكە، یەكەمین بڕگەی دانیشتنەكە تایبەتە بە دەنگدان بە پڕۆژەیاسای بەپارێزگابوونی هەڵەبجە.
ئەوەش لە كاتێكدایە سەرجەم فراكسیۆنە كوردستانییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران بایكۆتی دانیشتەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانیان كرد و رایانگەیاند، بەو مەرجە دەچنە دانیشتەكانەوە كە دەنگدان لەسەر پڕۆژەیاسای بە پارێزگابونی هەڵەبجە بخرێتە بەرنامەی كاری دانیشتن. چونكە پێشتر خوێندنەوەی یەكەم و دووەم بۆ پڕۆژەیاساكە كراوە و بۆ تەنیا ئەوە ماوە دەنگی لەسەر بدرێت.
سەرۆک کۆماری عیراق لەگەڵ هاوتا ئێرانییەکەی باس لە پەرەپێدانی هاریکاری هاوبەش و چەسپاندنی سەقامگیری ناوچەکە دەکات.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ، لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا ئەمڕۆ لەگەڵ مەسعوود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئیسلامی ئێران پەیوەندیی دووقۆڵیی نێوان هەر دوو وڵاتی دراوسێ و چۆنییەتی پەرەپێدانی هاریکاریی لە بوارە جیاجیاکانی بەرژەوەندی هاوبەش تاوتوێکرا، بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندیی هەر دوو گەل بکات و ئاسایش و سەقامگیری لە ناوچەکەدا بچەسپێنێت.
هەردوو سەرۆک بەبۆنەی جەژنی رەمەزان و نەورۆزەوە پیرۆزباییان لە یەکتر کرد و هیوای پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی زیاتریان بۆ گەلانی عێراق و ئێران خواست.
د.لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ هەینی لە کۆشکی سەلام لە بەغداد پێشوازی لە زیاد هاب ئەلریح وەزیری ناوخۆی فەلەستین و وەفدی یاوەری کرد و ئاماژەی بەوەکرد، پێویستە دەستبەجێ هەموو جۆرە دەستدرێژییەک کە فەلەستینییەکان رووبەڕووی دەبنەوە کۆتایی پێبهێنرێت.
لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار بەخێرهاتنی وەفدەکەی کرد، بارودۆخی خاکی فەلەستین له رووی ئەمنی و ئابووری و مرۆییەوه تاوتوێکرا و د.لەتیف رەشید بۆچونی عیراقی له پشتیوانی لە فەلەستین و مافی گەلەکەی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ دووپاتکردەوه.
سەرۆک کۆمار جەختی لەوە کردەوە کە پێویستە دەستبەجێ هەموو جۆرە دەستدرێژییەک کە فەلەستینییەکان ڕووبەڕووی دەبنەوە کۆتایی پێبهێنرێت و ئاسایش و سەلامەتی ئەوان دەستەبەر بکرێت، ئاماژەی بەوەدا کە سەقامگیرکردنی بارودۆخی فەلەستین تاکە رێگایە بۆ بەدیهێنانی سەقامگیری و ئاشتی هەمیشەیی لە ناوچەکەدا.
لای خۆیەوە وەزیری ناوخۆی فەلەستین سوپاس و پێزانینی خۆی دەربڕی بۆ هەوڵە بەردەوامەکانی سەرۆک کۆمار بۆ پرسی فەلەستین و ڕۆڵی سەرەکی عێراق لەداکۆکیکردن لە مافەکانی گەلی فەلەستین.
كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق، لە رۆژی 15ی ئەم مانگەوە دەرگا بۆ تۆماركردنی حزب و هاوپەیمانێتی و كاندیدە سەربەخۆكان دەكرێتەوە.
جومانە غەلایی وتەبێژی كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لە 15-4 تا 4-5-2025 دەرگا بۆ دەرگا بۆ تۆماركردنی حزب و هاوپەیمانێتی و كاندیدە سەربەخۆكان دەكرێتەوە.
ئەمە لە كاتێكدایە، كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق رۆژی پێنج شەممە، ئامادەی كۆمیسۆنەكەیان پیشاندا بۆ ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردنی یاسادان لە عیراق لەو رۆژەی كە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق دیاریكراوە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن كە ئەوەیش 11-11- 2025.
تیمی راگەیاندنی كۆمیسیۆن رایگەیاند، بە هەموو شێوەیەك ئامادەن بۆ بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق.
عیماد جەمیل، سەرۆكی تیمی راگەیاندنی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، وەك كۆمیسیۆن ماوەیەكی زۆرە دەستیانكردووە بە ئامادەكارییەكان بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەران.
دەشڵێت، كۆمیسیۆن خشتەی كاری خۆی داناوە و بەپێی ئەو خشتەكانی كارەكانی بەڕێوەدەبات و لە پرۆسەی هەڵبژاردنی داهاتوودا رێكاری نوێ دەگرنەبەر كە دواتر رایدەگەیەنن لە پێناو زامنكردنی پرۆسەكە بەشێوەیەكی پاك و بێگەرد.
هاوكات، كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنی عیراق رایگەیاند، بۆ ئەو كەسانەی كێشەی پەنجەمۆریان هەیە پشكنینی چاویان بۆ دادەنێن بۆ ئەوەی بتوانن بەشداری دەنگدان بكەن.
هەروەها جومانە غەلای وتەبێژی كۆمیسیۆن رایگەیاند، لە سەرەتای كردنەوەی بنكەكانیانەوە لە مانگی سێی ئەمساڵەوە تا ئێستا زیاتر لە 140 هەزار هاووڵاتی زانیاریەكانیان نوێكردووەتەوە و تائێستا نزیكەی 18 ملیۆن كارتی بایۆمێترییان دابەشكردووە.
سەرۆک کۆماری عیراق هیوای سەرکەوتن بۆ یەکەمین فێستیڤاڵی ئەکیتو دەخوازێت و بەبۆنەی ساڵی نوێی بابلی-ئاشووری پیرۆزبایی لە رۆڵەکانی گەل دەکات.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، دوێنێ پێنجشەممە، بەبۆنەی سەری ساڵی نوێی بابلی-ئاشوورییەوە، پیرۆزبایی لە بەشداربووانی یەکەمین فێستیڤاڵی ئەکیتو کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ فێستیڤاڵەکە خواست ، داوایکرد کە ئەم فیستڤاڵە بەشداربێت لە بەهێزکردنی پێکەوەژیانی ئاشتیانە لەنێوان تەواوی پێکهاتەکانی عیراق.
وتارەکەی سەرۆکایەتی کۆمار لەلایەن سەکفان موراد جوندی بەڕێوەبەری گشتی بەشی پلاندانان و پەرەپێدانی سەرۆکایەتی کۆمارەوە پێشکەشکرا کە سڵاو و پیرۆزبایی سەرۆک کۆماری گەیاندە بەشداربووانی کۆنفرانسەکە ، جەختیشی لە پابەندبوونی سەرۆکایەتی کۆماری کردەوە بۆ چەسپاندنی چەمکەکانی پێکەوەژیانی ئاشتیانە و مەدەنی لە نێوان هەموو عیراقییەکان و پاراستنی ئەو فرەچەشنییەی کە عیراق شانازی پێوە دەکات، وەک سەرچاوەیەکی هێز بۆ ئێستا و داهاتووی خۆی.
ئەمەی خوارەوە دەقی وتاری سەرۆکایەتی کۆمارە:
بەڕێزان لێپرسراوان
بەڕێزان، ئامادەبوانی بەڕێز
سەرەتا، شەرەفی ئەوەم پێدراوە کە سڵاوی سەرۆک کۆمار دکتۆر لەتیف جەمال ڕەشیدتان پێ بگەیەنم. ئەو مەبەستی بوو لەگەڵ ئێوە بەشداری چالاکییەکانی ئەم فێستیڤاڵە پڕ شکۆیە بکات، ئەگەر دەرفەت بگونجایە.
هەروەها پیرۆزبایی بەڕێزیان بە بۆنەی سەری ساڵی بابلی-ئاشووری و سریانیمان دەگەیەنم بە رۆڵەکانی کلدانی و ئاشووری و سریانی و هیوای سەرکەوتن بۆ بەشداربووانی یەکەمین فێستیڤاڵی ئەکیتو دەخوازین، کە ئەمە دەرفەتێکە بۆ بەهێزکردنی پێکەوەژیانی ئاشتیانە لە نێوان هەموو پێکهاتەکانی عێراق، هەروەها چەسپاندنی چەمکەکانی پێکەوەژیان و پاڵپشتیکردنی فرەیییە لە وڵاتەکەماندا، کە ئەمەش هەوڵەکان چڕبکاتەوە بۆ ئەوەی ببێتە سەرچاوەی هێز بۆ پشتگیریکردن لە یەکێتی نیشتمانی.
ئەمڕۆ بە دروشمی (فێستیڤاڵی ئەکیتو.. فێستیڤاڵی شارستانیەتی عێراقی) لە یەکەم فێستیڤاڵی ئەکیتودا کۆدەبینەوە بە واتا گەورەکانیەوە کە ئاماژە بە قووڵایی و ڕەسەنایەتی شارستانیەتی میزۆپۆتامیا دەکەن، کە تیایدا یەکەم پیتی نووسین دەستیپێکرد و یەکەم یاسا و ڕێسای بەڕێوەبردنی کاروباری مرۆڤایەتی ناسێنرا، جگە لە گەشەسەندنی هونەر و ئەدەب و زانستەکان بە هەموو جۆرەکانیەوە، بەم شێوەیە پشکێکی گەورەیان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا بەردەکەوێت کە تا ئەمڕۆش دیارە.
لە دەیان ساڵی ڕابردوودا وڵاتەکەمان و گەلەکەمان ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری گەورە بوونەتەوە لە شەڕ و توندوتیژی و ستەمکاری کە ماف و ئازادییەکانی هەموو پێکهاتەکانی گەلی عێراقمانیان رەتدەکردەوە .
ئەو فرەچەشنییەی کە وڵاتەکەمان شانازی پێوە دەکات، بەهۆی سیاسەتی گۆشەگیری و جیاکاری و پەراوێزخستن و گومان خستنە سەر رۆڵەکانی گەل کە تاکە تاوانیان ئەوەیە کە سەر بە پێکهاتە ڕەسەنەکانی خاکی دوو ڕووبارن شێوێندراو کە بەم هۆیەوە فرەڕەنگیان شێواند ، بۆیە سەیر نەبێت لاتان کە ئەم دەسەڵاتی دیکتاتۆرییە لە ئەنجامی قۆرغکردنی چەمکی هاووڵاتیبوون روخاو لەناوچوو .
دوای ڕووخانی دیکتاتۆرییەت، عێراقییەکان بە هەموو بیروراجیاوازەکانیەوە دەستوورێکی نوێیان بۆ وڵات داڕشت، کە یەکێک لە بناغە گرنگەکانی بریتی بوو لە پاراستنی فرەچەشنی و پاراستنی تایبەتمەندی و سەرکەوتنی پرەنسیپی هاووڵاتیبوون، بەو پێیەی هەمووان یەکسانن لە ماف و ئەرکەکاندا ، سەرەڕای کێشە و ئاڵەنگارییە گەورەکان، بە تایبەت ئەو پەلامارە تیرۆریستییە تاریک پەرستانەی کە بێهودە هەوڵی تێکدانی ویستی عێراقییەکان و شکستپێهێنانی تاقیکردنەوە نوێیەکەیان دا.
عێراقییەکان بەهێزتر لەم ئاڵەنگارییانە دەربازبون، ئەمەش لە سایەی خۆڕاگری و پابەندبوونیان بە ژیان و شکۆمەندی و پاراستنی پێکەوەژیانی ئاشتیانەوە بوو، بە ویستێکی پتەوەوە بۆ ژیان بە ئازادی و شکۆمەندییەوە هەموو پێکهاتەکانی گەلی عێراق ڕووبەڕووبوونەوەی تاقمە تیرۆریستییە تاریک پەرستەکان یەکیانگرت و قوربانییەکی یەکجار زۆریان دا بۆ گەیشتن بەو ئامانجە.
سەرۆکایەتی کۆمار ویستی پتەو و نەگۆڕە لە چەسپاندنی چەمکەکانی پێکەوە ژیانی ئاشتیانە و مەدەنی بون و تائێستا پێشوازی لە دەیان وەفدی تەواوی پێکهاتەکانی کۆمەڵ کردووە بۆ ئەوەی گوێیان لێبگرێت و ئەو کێشانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە چارەسەر بکات، لەسەر بنەمای باوەڕی سەرۆک کۆمار بە پێویستی پاراستنی ئەو فرەچەشنییەی کە لە وڵاتەکەماندا بونی هەیە، بەو پێیەی سەرچاوەی هێزە بۆ ئێستا و داهاتووی وڵات.
ئەمڕۆ ئێمە بەرپرسیارێتی هاوبەشمان هەیە، هەریەکە لە پێگەی خۆیەوە، بۆ چەسپاندنی پێکەوە ژیانی ئاشتیانە و بنەماکانی مافی مرۆڤ و زامنکردنی ئازادی و مافەکان بۆ پاراستن و بەهێزکردنی سیستەمی دیموکراسی وڵات. ئەمەش بەرپرسیارێتی هاوبەشی هەموو دەسەڵاتەکانی وڵاتە کە بریتیە لە : یاسادانان، جێبەجێکردن، و دادوەری.
لەم نێوەندەدا سەرۆک کۆمار گرنگییەکی زۆر بە مافەکانی مرۆڤ دەدات و سەرۆکایەتی کۆمار کار لەسەر چەندین بابەتی پەیوەست بە داواکارییەکانی هاوڵاتیان کردووە و کاری کردووە بۆ ئازادکردنی زیاتر لە ١٥ هەزار دەستگیرکراو و زیندانی بە پێکهێنانی لیژنەیەکی باڵا کە پێکهاتووە لە وەزارەتەکانی ناوخۆ، داد، ئاسایشی نیشتمانی و لایەنە پەیوەندیدارەکانی دیکە.
هەروەها سەرۆکایەتی کۆمار چەندین پرۆژە یاسای گرنگی پەیوەست بە ماف و داواکاری عێراقییەکان بە هەموو پاشخان و مەزهەبەکانەوە پێشکەشی پەرلەمان کردووە و دەرگای سەرۆکایەتی کۆماریش بەڕووی هەموواندا کراوەیە.
لە کۆتاییدا سڵاوی سەرۆک کۆمار بەئێوە دەگەیەنم و هیوای سەرکەوتنی ئەم فێستیڤاڵە بۆ ئێوە دەخوازم. هەروەها سوپاس و پێزانینی خۆم ئاراستەی لێپرسراوانی ڕێکخستنی فیستفاڵەکە و هیوای سەرکەوتنی بەردەوامیان بۆ دەخوازم.
هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت بە بەشداری سەرۆك بافڵ كۆبووەوە و رەزامەندی دەربڕی لەسەر ئەوەی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەران بە یاسای ئێستا و بەبێ هەمواركردنەوە بەڕێوەبچێت.
هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت بە بەشداری بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە بەغداد كۆبووەوە و رەزامەندی دەربڕی لەسەر ئەوەی یاسای هەڵبژاردن هەموار نەكرێتەوە و هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بەپێی یاسای ئێستا و لە وادەی خۆیدا بەڕێوەبچێت.
ئەوەش لە كاتێكدا دێت، ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بڕیاریدا رۆژی 11ی 11ی ئەمساڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بەڕێوەبچێت، بۆ ئەو مەبەستەش كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان هەوڵ و ئامادەكارییەكانی چڕتر كردووەتەوە.
سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عیراق كۆبووەوە و داوای لێ كرد, رێگە نەدات ململانێكان ببنە بەربەست لە بەردەم ناردنی شایستە داراییەكانی مووچەخۆرانی هەرێمی كوردستان.
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە بەغداد كۆبووەوە و رایگەیاند، پێویستە كێشەكانی نێوان هەولێر و بەغدا بە گفتوگۆ و بە شێوازێكی بنەڕەتی چارەسەربكرێن، داواشی لە سەرۆك وەزیرانی عیراق كرد رێگە نەدات ململانێی لایەنە سیاسییەكان ببێتە بەربەست لەبەردەم ناردنی ماف و شایستە داراییەكانی مووچەخۆران و خانەنشینانی هەرێمی كوردستان.
لە كۆبوونەوەكدا جەخت لە جێبەجێكردنی دەستور بە ئامانجی خزمەتكردنی تەواوی هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان و عیراق كرایەوە.
ئەوەش لە كاتێكدایە رۆژی پێنجشەممە سەرۆكی یەكێتی بە جیا لەگەڵ سەرۆكی هاوپەیمانیی فەتح و سەرۆكی هاوپەیمانیی عەزم لە بەغداد كۆبووەوە و جەختی لە چارەسەری كێشەكانی نێوان هەرێم و عیراق و بەڕێوەچونی هەڵبژاردن كردەوە.