عیراق
لە ئۆپۆاسیۆنێكدا لە چیای حەمرین حەوت تیرۆریستی داعش كوژران و چەند حەشارگەیەكی تیرۆریستانیش لەناوبران.
دەزگای دژەتیرۆری عیراق راگەیەنراوێكی سەبارەت بە ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنێك لە چیای حەمرین بڵاوكردەوە و رایگەیاند، هێزەكانیان بە هەماهەنگی لەگەڵ فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكان، هەڵمەتێكی گەڕان و پشكنینیان لە زنجیرە چیای حەمرین ئەنجامداوە و تیایدا حەوت تیرۆریستی داعش كوژراون، پێنج تونێل و چەندین شوێنی تیرۆریستان خاپوركراون.
بەپێی راگەیەنراوەكە، لە ئەركێكی دیكەدا لە سنوری نێوان هەردو پارێزگای سەڵاحەدین و دیالە دەستیان بەسەر بڕێك تەقەمەنی و كەلوپەلی سەربازیدا گرتووە.
سەرۆکایەتی کۆمار لە بەیاننامەیەکدا دەڵێت، "سەرۆکایەتی کۆمار داوا لە هێزە سیاسییەکان وکارەکتەرە کۆمەلایەتییەکان و ڕێکخراوە پەیوەندیدارەکان و میدیاکان دەکات کە پێش ڕاگەیاندن لێکۆڵینەوە لە راستی و دروستی بکەن و زانیاری راستەقینە و ڕەسمی دوور لە هەواڵی ناڕاست و چەواشە وەربگرن کە دووربێت لە نیازی خراپ و دەرگای سەرۆکایەتی کۆمار کراوەیە بۆ هەموان بەمەبەستی بەدواداچون بەتایبەتی لەم پرسەدا".
دەقی بەیاننامەکە
لە کاتێکدا سەرۆکایەتی کۆمار پابەندبوونی تەواوی خۆی بە دەستوور و یاساکان لە مەسەلە جۆراوجۆرەکانی پەیوەست بە بەرپرسیارێتییە دەستوورییەکانی کە کاری لەسەر دەکات دووپات دەکاتەوە، لەوانە دۆسیەی پەسەندکردنی حوکمی لەسێدارەدان کە پاش لێکۆڵینەوە لە سەرجەم ئەو دۆسیانەی کە بە شێوەیەکی ورد و شەفاف پێشکەش دەکرێن و دوای دڵنیابوون لەوەی کە بەندەکان لەگەڵ هەموو ڕێکارە یاساییەکانی وەک هەڵسەنگاندن و دووبارە دادگاییکردندا دەگونجێت و پێش بڕیاردان لەسەر ئەو بڕگەیە پێشکەش بە لیژنەی لێبوردنی تایبەت دەکرێت.
سەرۆکایەتی کۆمار سەرنجیدا لە بەیاننامەی داوای لێبوردنەکەی سەرۆکی پارتی چارەسەر د.جەمال کەربولی ، سەبارەت بەو زانیارییە چەواشەکاریانەی سەبارەت بە پەسەندکردنی حوکمی لەسێدارەدان پێشکەشی کردبوو و تێیدا ئاماژەی بە پاکی ڕێوشوێنەکانی سەرۆکایەتی کۆمار و نادروستی ئەو لێدوانانەی کە پێشتر لەو بارەیەوە کردبووی سەبارەت بە پەسەندکردنی حوکمی لەسێدارەدان ئاماژەی بە ڕاستگۆیی ڕێوشوێنەکانی سەرۆکایەتی کۆمار و نادروستی ئەو لێدوانانەی کە پێشتر لەم بارەیەوە کردبووی راست کردەوە.
بەم بۆنەیەوە سەرۆکایەتی کۆمار داوا لە هێزە سیاسییەکان وکارەکتەرە کۆمەلایەتییەکان و ڕێکخراوە پەیوەندیدارەکان و میدیاکان دەکات کە پێش ڕاگەیاندن لێکۆڵینەوە لە راستی و دروستی بکەن و زانیاری راستەقینە و ڕەسمی دوور لە هەواڵی ناڕاست و چەواشە وەربگرن کە دووربێت لە نیازی خراپ و دەرگای سەرۆکایەتی کۆمار کراوەیە بۆ هەموان بەمەبەستی بەدواداچون بەتایبەتی لەم پرسەدا.
سەرۆکایەتی کۆمار
نوێنەری دەسەڵاتی شارستانی بۆ کاروباری نێودەوڵەتی و ئەمینداری دەستەی مافی مرۆڤ لە ئێران رایگەیاند، عیراق رەزامەندی دەربڕیوە بە رادەستکردنەوەی ١٣٠ زیندانیی بە تاران.
کازم غەریب ئابادی نوێنەری دەسەڵاتی شارستانی بۆ کاروباری نێودەوڵەتی و ئەمینداری دەستەی مافی مرۆڤ لە ئێران رایگەیاندووە، عیراق رەزامەندی داوە بە گواستنەوە و رادەستکردنەوەی ١٣٠ زیندانیی ئێرانی بە تاران.
ئاماژەی بەوەشکردووە، دوای ئەوەی ساڵی رابردوو غوڵام حسێن موحسینی سەرۆکی دەسەڵاتی شارستانی ئێران سەردانی عیراقی کرد و لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتەدا کۆبووەوە، عیراق ئەو رەزامەندیەی داوە، لەکاتێکدا ١٦٠ زیندانیی ئێرانیی لە زیندانەکانی عیراقدا هەن.
ئەو بەرپرسە ئێرانییە دەشڵێت، بڕیارە پڕۆسەی گواستنەوەکە لەماوەی چەند رۆژی داهاتوودا ئەنجام بدرێت.
ئەمڕۆ ١٨ ساڵ بەسەر لەسێدارەدانی سەدام حسێندا تێپەڕی، ئەو سەرۆکە دیکتاتۆرەی ماوەی ٢٤ ساڵ حوکمی عیراقی کرد.
سەدام حسێن مەجید، چوارەم سەرۆککۆماری عێراق و ئەو دیکتاتۆرەی لەپاڵ چەندین سەرۆکی دیکتاتۆری دیکەدا چەندین تاوانی دژ بە کورد ئەنجامدا، کە ئێستاش دوای زیاتر لە ٣٣ ساڵ لە رووخانی رژێمە دیکتاتۆرەکەی لە کوردستان و ٢١ ساڵ لە عیراق، هێشتا کاریگەریی تاوان و کارەکانی لەسەر خاکی هەرێمی کوردستان و دەروونی ماڵ بە ماڵ و تاک بە تاکی ئەو کەسانەدا ماوە کە ئەگەر بۆ ساتێکیش بێت ماوەی حوکمی ئەویان بینیوە.
سەدام حسێن لە ٢٨ی نیسانی ساڵی ١٩٣٧ لە گوندی عۆجە'ی سەر بە تكریت لەدایك بووە، خانەوادەكەی سەرقاڵی كشتوكاڵ و ئاژەڵداری بوون و سێ زڕبرای هەبووە بەناوەكانی بەرزان و وەتبان و سەبعاوی، هەرسێ براکەی لەسەردەمی دەسەڵاتی سەدامدا پۆستی باڵایان هەبووە.
سەدام ساڵی ١٩٥٧ پەیوەندی بە ریزەكانی حزبی بەعسەوە كردووە و لە ٧ی تشرینی یەكەمی ساڵی ١٩٥٩دا بەشداری لە پیلانی تیرۆركردنی عەبدولكەریم قاسمدا کردووە، بەڵام پیلانەكە شكستی هێنا و سەدامیش بە سوكی بریندار بوو و دواتر بەرەو سوریا هەڵهات.
لە ساڵی ١٩٦٣ لەگەڵ ساجیدەی كچی خاڵی هاوسەرگیری دەكات، هەر لەو ساڵەشدا بەعسییەكان كودەتا بەسەر عەبدولكەریم قاسمدا دەكەن و دەسەڵات دەگرنە دەست، ئەحمەد حەسەن بەكریش، دەبێتە سەرۆك وەزیران و عەبدولسەلام عارفیش دەبێتە یەكەم سەرۆك كۆماری عیراق، عەبدولسەلام عارف سەرەڕای ئەوەی یەکەم سەرۆک کۆمارە، بەڵام دووەم سەرۆکی عیراقە لەدوای سیستمی پاشایەتییەوە، چونکە بەر لەو عەبدولەکریم عارف کە پۆستی سەرۆکوەزیرانی عێراقی هەبوو، لەدوای سیستمی پاشایەتییەوە یەکەم سەرۆکی عیراق بوو.
دوای ئەوەی لە ١٣ی نیسانی ساڵی ١٩٦٦ بەهۆی كەوتنەخوارەوەی فڕۆكەكەی، عەبدولسەلام عارف گیانی لەدەست دا، عەبدولڕەحمان عارفی برای بووە سەرۆككۆمار، بەڵام دوو ساڵ دواتر و لە ١٧ی تەمموزی ساڵی ١٩٦٨ جارێكی تر بەعسییەكان بە كودەتا عەبدولڕەحمان عارفیان لەسەر كار لابرد و سەدامیش یەكێك بوو لە بەشداربووانی ئەو كودەتایە، کە دوای کودەتاکە ئەحمەد حەسەن بەكر بووە سەرۆکكۆمار و سەدامیش بووە لێپرسراوی ئاسایشی نەتەوەیی، دواتریش لە ساڵی ١٩٦٩دا بووە جێگری سەرۆکكۆمار.
لە ساڵی ١٩٧٩دا بووە چوارەم سەرۆککۆماری عیراق
لە ساڵی ١٩٧٥ بە مەبەستی لاوازكردنی شۆڕشی كورد، سەدام پەیماننامەی جەزائیری لەگەڵ شای ئێران ئیمزا كرد و لە ساڵی ١٩٧٩شدا ئەحمەد حەسەن بەكری ناچار كرد دەست لەكار بكێشێتەوە، بەوەش خۆی بووە چوارەم سەرۆككۆماری عیراق.
لە هەمان ساڵ بە دواوە كە شۆڕشی ئیسلامی لە ئێران سەركەوتوو بوو و لە ترسی پەڕینەوەی ئەو شۆڕشە بۆ عیراق، رێككەوتنی ١٩٧٥ی نێوان هەردوو وڵاتی وەلا نا و لە مانگی ئەیلولی ساڵی ١٩٨٠دا جەنگی لە دژی ئێران بەرپا كرد، كە هەشت ساڵی خایاند.
بە هەزاران شێوە هەوڵی لەناوبردنی کوردی دا
کورد لەژێر دەسەڵاتی حزبی بەعسدا چەندین نەهامەتی بینی، بە هەزاران شێوەی حزبی بەعس هەوڵی لەناوبردنی کوردی دەدا و خاک و ئاوی تێکدەدان، گوندەکانی خاپوور دەکرد و ناوچە کوردییەکانی تەعریب دەکرد، لە سەردەمی سەدام حسێنی دیکتاتۆریشدا بە پلان لەناوبردنی کوردیان دەستپێکرد، کە هەڵمەتەکانی ئەنفال و کیمیاییبارانکردنی هەڵەبجە یەکێک بوون لەوان.
لە ئازاری ساڵی ١٩٨٨دا، حزبی بەعس بە سەرۆکایەتی سەدام حسێن پلانی کیماییبارانکردنی هەڵەبجەی دەستپێکرد، کە بەهۆیەوە زیاتر لە پێنج هەزار شەهید لە منداڵ و ژن و پیاو، لە هەموو تەمەنەکاندا شەهید بوون، جگە لەوەی سەدان منداڵ ونبوون.
لە هەمان ساڵدا سەدام حسێن شاڵاوەکانی ئەنفالی بە شەش قۆناغ دژ بە کورد جێبەجێ کرد، کە تیایدا ١٨٢ هەزار کوردی بێتاوانی دانیشتووی ناوچە جیاوازەکان زیندەبەچاڵ کران و بە هەزاران کەس و کۆمەڵکوژ و بێسەروشوێنن کران.
ئەوە جگە لە وێرانکردنی گوندەکان و تێکدانی خاک و ئاو و سروشتی کوردستان و بە عەرەبکردنی ناوچە کوردییەکان، کە کوردەکانیان کۆمەڵکوژ دەکرد و عەرەبیان تێدا نیشتەجێ دەکرد.
لە ٢ی ٨ی ١٩٩٠دا سەدام حسێن بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆی لە ناوچەكە هێرشی كردە سەر كوەیت و داگیری كرد، بەڵام هەرزوو هاوپەیمانییەكی سەربازیی نێودەوڵەتیی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا پێكهێنرا و لە بەرەبەیانی ١٧ی ١ی ١٩٩١دا لە جەنگی دووەمی كەنداو كە بە گەردەلولی بیابان ناسرا، سەدام و سوپاكەی ناچاركران لە كوەیت بكشێنەوە و ئەو جەنگەش زیانی زۆری بە عیراق گەیاند.
دواتریش لە ئازاری هەمان ساڵدا کە راپەڕینە مەزنەکە لە رانیەوە دەستی پێکرد، حزبی بەعس بە توندترین شێوە رووبەڕووی بووەوە، کە بووە هۆی ئاوارەبوونی ملیۆنان کورد و کۆڕەوە مەزنەکەی لێکەوتەوە، بەوهۆیەشەوە بڕیاری ژمارە ٦٨٨ی ئەنجومەنی ئاساییشی نێودەوڵەتی درا کە تیایدا ناوچەی دژە فڕین سەپێنرا، بەڵام هێزەكانی رژێمی بەعس بۆ ماوەیەكی كەم لە كوردستان مانەوە تاوەکو ئەوكاتەی لە راپەڕینێكی تردا لە ١٨ی تەمموزی ١٩٩١ پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان لە بەعس پاككرانەوە و لە ساڵی ١٩٩٢دا حكومەتی هەرێمی كوردستان دامەزرا.
ساڵی ٢٠٠٣ دواین ساڵی دەسەڵاتی سەدام بوو كە ئەمریكا بە سەرۆكایەتی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی هێرشیكردە سەر عیراق و كۆتایی بە رژێمی بەعس هێنا و هێزەكانی ئەمریكا گەڕانی بەدوای سەدام و دارودەستەكەیدا دەستپێكرد.
لە رۆژی ١٣ی كانونی یەكەمی ٢٠٠٣ لە ئۆپراسیۆنێكدا هێزێكی تایبەتی مارێنزی ئەمریكا سەدام حسێنیان لە شارۆچكەی دۆری سەر بە تكریت لەناو چاڵێكدا دۆزییەوە و دەستگیریان کرد.
بەپێی راپۆرتی ژەنەڕاڵ (جەیمس هیكلی) لەو ئۆپراسیۆنەدا ژمارەیەك پێشمەرگەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانیش بەشداربوون، دوای دادگاییكردنیشی لەسەر هەموو ئەو هەموو تاوان و كارە نامرۆڤانەی دژ بەگەلانی عیراق و گەلی كورد ئەنجامی دابوو، بەتایبەتیش لەسەر دۆسیەی كۆمەڵكوژی دوجەیل دادگای باڵای تاوانەكانی عیراق بڕیاری لەسێدارەدانی بۆ دەركرد.
ماڵ بە ماڵ بینەری ساتی لەسێدارەدانەکەی بوون
بڕیاری لەسێدارەدانەکەی لە رۆژی ٣٠ی ١٢ی ٢٠٠٦ لە بەرەبەیانی یەكەم رۆژی جەژنی قوربان جێبەجێکرا، ئەوکات لەدوای چەندین ساڵ بینینی نەهامەتی بەدەست رژێمەکەی سەدام حسێنەوە، سەرجەم ماڵەکان بەدیار پەخشی لەسێدارەدانەکەیەوە دانیشتبوون، کە سات بە سات بینەری بوون هەر لە بردنییەوە بۆ ژووری سزا تاوەکو لەملکردنی پەتی لەسێدارەدان، کە ئەو کات بەشێکی کەناڵەکان پەخشیان کرد.
بەر لە ساڵانی ٢٠١٠، تۆماری رۆژانی دادگاییکردنی سەدام حسێن و دامودەستەکەی خرابووە سەر سیدی و لە بازاڕدا دەفرۆشرا، بەوهۆی ئەو سوێیەی لە دڵی کورددا بوو، کەم ماڵ هەبوو ئەو سی دی'یانەی نەبێت و زوو زوو بە جۆشەوە تەماشای نەکەنەوە.
حكومەتی عیراق، هاوكارییە مرۆییەكانی بۆ كەرتی غەززە و لوبنان بەهۆی نەبوونی رێگەی وشكانی و ئاسمانییەوە رادەگرێت.
زیدان خەڵەف عەتوان راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ مافەكانی مرۆڤ و سەرۆكی لیژنەی باڵای هاوكاریكردنی لوبنان و كەرتی غەززە رایگەیاند، لە ناوخۆی عیراق و بە تایبەتیش رێكخراوە مرۆییەكان بەردەوامن لە كۆكردنەوەی هاوكاری مرۆیی بۆ فەڵەستین و لوبنان كە پێشتر سەرجەم هاوكارییەكان لە رێگەی سوریاوە دەگەیەنرانە ئەو دوو وڵاتە.
وتیشی، تائێستا هەزاران تۆن هاوكاری مرۆیی وەك پێداویستی تەندروستی و خۆراكی بۆ لوبنان و كەرتی غەززە رەوانەكراون، بەڵام لە ئێستادا هیچ رێگەیەكی وشكانی و ئاسمانی بەردەست نییە و لەبەرئەوە ناردنی سەرجەم هاوكارییەكان لە عیراقەوە بۆ كەرتی غەززە و لوبنان راگیراون.
فراكسیۆنی دەوڵەتی یاسا لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ڕەتیدەكاتەوە نوری مالیكی بە نیازبێت گروپی چەكداری پێكبهێنێت.
یاسر مالیكی سەرۆكی فراكسیۆنی دەوڵەتی یاسا لە ئەنجومەنی نوێنەران لە پلاتفۆرمی ئێكس ڕەتیكردەوە، نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانییەكە ، بە نیازبووبێت گروپی چەكداری پێكبهێنێت.
ئاماژەی بەوەشكردوە، ئەگەر مالیكی نیازی هەبوایە گروپی چەكداری پێكبهێنێت ، پشتگیریی هێزە ئەمنییەكانی نەدەكرد و قۆناغەكانی ڕابردووی دەقۆستەوە.
وتەكانی یاسر مالیكی لەدوای ئەوەدێت، كە ڕۆژنامەی ئەلخەبەری لوبنانی بڵاویكردۆتەوە ، نوری مالیكی بە نیازە گروپی چەكداری نوێ لە ژێر ناوی ڕۆڵەكانی دەوڵەت پێكبهێنێت، ئەوەش لە ژێر ڕۆشنایی ئەو گۆڕانكاریانەی ئەم دواییە كە لە سوریا روویداوە، بەڵام لە ژێر فشاری وڵاتانی نێودەوڵەتی ئەو پلانەی وەستاندوە.
وەزارەتی گواستنەوەی عیراق رایگەیاند، لە سبەینێوە گەشتە ئاسمانییەكانی نێوان بەغداد- بەیروت دەستپێدەكەنەوە.
رەزاق سەعداوی، وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی عیراق رایگەیاند، لەسەر راسپاردەی سەرۆك وەزیرانی لە رۆژی دووشەممەوە گەشتە ئاسمانییەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ لوبنان دەستپێدەكاتەوە، وتیشی ئامانج لەو بڕیارە، گەڕانەوەی ئەو هاوڵاتییانەیە كە لە لوبنان گیریانخواردووە و ئارەزوو دەكەن بگەڕێنەوە.
هاوكات، مەناف عەبدول مەنعەم بەڕێوەبەری گشتی هێڵی ئاسمانی عێراقی، رایگەیاند، كۆمپانیاكانی هێڵی ئاسمانی سەرجەم ئامادەكارییە تەكنیكی و لۆجستییەكانی تەواوكردووە بۆ دەستپێكردنەوەی گەشتەكانی لوبنان، وتیشی تا كۆتایی ساڵ گەشتەكان تەنها بۆ گەرانەوەی ئەو كەسانەیە كە لەو وڵاتە گیریانخواردووە، بەڵام لە یەكی كانونی دووەمەوە گەشتەكانی نێوان ئەو دوو وڵاتە بە شێوەیەكی ئاسایی دەستپێدەكەنەوە.
وەزارەتی نەوتی عیراق دەڵێت، هیچ گرێبەستێك لەنێوان عیراق و سوریا نییە بۆ هەناردەكردنی نەوت بۆ ئەو وڵاتە.
مستەفا سەنەد، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، بڕیارە لە سەرەتای مانگی داهاتووەوە، عیراق هەناردەكردنی نەوت بۆ سوریا رابگرێت، كە پێشتر مانگانە بڕی ١٢٠ هەزار تۆن نەوتی رەشی هەناردەی ئەو وڵاتە دەكرد.
لای خۆیەوە، "مورتەزا جشعمی" وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عیراق، وتەكانی ئەو پەرلەمانتارە رەتدەكاتەوە و دەڵێت، هیچ گرێبەستێك لە نێوان عیراق و سوریادا نییە كە تایبەت بێت بە هەناردەكردنی نەوتی رەش بۆ ئەو وڵاتە، دەشڵێت، هیچ زانیارییەكیشیان لەسەر هەناردەكردنی نەوتی عیراق بۆ سوریا نییە.
هاوكات، لێپرسراوێكی باڵای حكومەتی فیدراڵیش بۆ ماڵپەڕی "عەرەبی جدید"ـی روونكردوەتەوە، پێشتر ئەو بڕە نەوتەی مانگانە لە عیراقەوە چووەتە سوریا، لە رێگەی بارهەڵگرەكانەوە بە قاچاخ چووەتە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی رژێمی پێشووی سوریا.
سەرۆك وەزیرانی عیراق هۆشداریدا لە هەر هەڕەشەیەك كە مەترسی بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری عیراق دروست بكات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، ئەوان رێز لە ئیرادەی سوورییەكان دەگرن و چاوەڕێی پرۆسەیەكی سیاسی گشتگیردەكەن لەو وڵاتە.
ئاماژەی بەوەشكرد، هەر كەموكوڕییەك لە گرتووخانەكانی سوریا هۆكاردەبێت بۆ ئەوەی عیراق روبەڕوی تیرۆر ببێتەوە.
دەشڵێت، ئیدارەی سوریایان ئاگادار كردووەتەوە لە تێڕوانینی خۆیان سەبارەت بە بارودۆخی ئێستا و پەرۆشیشیان هەیە بۆ هەماهەنگی لەگەڵ ئەو وڵاتە بۆ كۆنترۆڵكردنی سنوورەكانیان.
سودانی ئاماژەی بەوەشكرد، ماهیر ئەسەد دوای روخانی ئەسەد نەچووەتە ناو عیراقەوە و حكومەتی پێشووی سوریاش داوای لە عیراق نەكردووە دەستوەردانی سەربازی لەو وڵاتەدا بكات.
بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەرگریی شارستانیی عیراق،هۆشداری دەدات لە دروستبوونی گەردەلول و زریانی بەهێز،چەند رێنمایەکیش بڵاودەکاتەوە
بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بەرگریی شارستانیی عێراق رێنمایی تایبەت بە رووبەڕووبوونەوەی گەردەلوول و زریانی بڵاوکردەوە داوا لە هاووڵاتیان دەکات لە ژێر دارەکان، تابلۆکانی رێکلام، تاوەرەکانی پەیوەندی و ئەو باڵەخانانە دوور بکەونەوە، کە مەترسیی رووخانیان هەیە. هەروەها دەرگە و پەنجەرەکانیش دابخەن.
هاوکات بەرگریی شارستانیی عیراق داوا لە شۆفێران دەکات بە وریاییەوە شۆفێری بکەن.
رێنمایەکانی بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بەرگریی شارستانیی عێراق.
١- لەو وایەرانەی شۆڕبوونەتەوە، دووربکەونەوە چونکە لەدوای پچرانیان مەترسی هەیە کە کارەبای تێدابێت
.٢- دووربن لەو باڵەخانانەی کە مەترسی رووخانیان هەیە
.٣- دووربکەونەوە لە درەختی گەورە، چونکە ئەگەری شکانیان هەیە
.٤- لە پۆستەرەکانی رێکلام دوور بکەونەوە
.٥- دەرگا و پەنجەرەکان دابخەن بۆ کەمکردنەوەی دزەکردنی هەوا لەکاتی گەردەلوولدا
لەسەر داوای موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتیمانی شیعە، لە دوو ناچەی جیاوازی بەغداد نوێژی هەینی بەکۆمەڵ بەڕێوەچوو.
بەبۆنەی تێپەڕبوونی ٢٨ ساڵ بەسەر ساڵیادی ئەنجامدانی یەكەم نوێژی هەینی، لەسەر داوای موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتیمانی شیعە، لە بەغداد لە هەردوو ناوچەی "مەدینە سەدر" لە رەسافە و ناوچەی "شوعلە" لە كەرخ نوێژی هەینی بەکۆمەڵ بەڕێوەچوو و هەزار نوێژخوێن بەشداربوون و سەرجەم پەرلەمانتارانی پێشووی رەوتی سەدریش ئامادەبوون.
بۆ یەكەم جار لەساڵی ١٩٩٦ لەسەر داوای محەمەد سەدر، باوكی موقتەدا سەدر یەكەم نوێژی هەینی یەكگرتوو بەڕێوەچووە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق هۆشداریدا لە هەر هەڕەشەیەك كە مەترسی بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری عیراق دروستبكات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، ئەوان رێز لە ئیرادەی سوورییەكان دەگرن و چاوەڕێی پرۆسەیەكی سیاسی گشتگیردەكەن لەو وڵاتە، بەڵام هەر كەموكوڕییەك لە گرتووخانەكانی سوریا هۆكاردەبێت بۆ ئەوەی عیراق رووبەڕووی تیرۆر ببێتەوە.
دەشڵێت، ئیدارەی سوریایان ئاگاداركردووەتەوە لە تێڕوانینی خۆیان سەبارەت بە بارودۆخی ئێستا، پەرۆشیان هەیە بۆ هەماهەنگی لەگەڵ ئەو وڵاتە بۆ كۆنتڕۆڵكردنی سنوورەكانیان.
سودانی ئاماژەی بەوەشكرد، "ماهیر ئەسەد" دوای روخانی بەشار ئەسەد نەچووەتە ناو عیراقەوە، حكومەتی پێشووی سوریاش داوای لە عیراق نەكردووە دەستوەردانی سەربازی لەو وڵاتەدا بكات.
بەهۆی درێژكردنەوەی ماوەی نۆژەنكردنەوەی وێستگەكانی غاز لەلایەن ئێرانەوە، عیراق زیاتر لە هەشت هەزار مێگاوات كارەبای لە دەستداوە.
ئەحمەد موسا وتەبێژی وەزارەتی كارەبای عیراق رایگەیاند، حكومەتی ئێران وەزارەتی كارەبای عیراقی ئاگاداركردووەتەوە كە ماوەی نۆژەنكردنەوەی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی غازی بۆ دوو هەفتەی تر درێژكردووەتەوە، ئەوەش كاریگەری زۆری دەبێت لەسەر ئەو غازەی بە پێی رێككەوتنێكی ئێران هەناردەی عیراقی دەكات بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا بەكاردەهێنرێت.
وتیشی، پێش ئەوەی ئێران دەست بە نۆژەنكردنەوەی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی غاز بكات، بەرهەمهێنانی كارەبا لە عیراق گەیشتبووە ٢٦ هەزار مێگاوات، بەڵام لە دوای ئەو بڕیارەی ئێرانەوە بەهۆی ئەوەی بڕێكی كەم غاز هەناردە دەكات، لەئێستادا بەرهەمهێنانی كارەبا لە عیراق هەشت هەزار مێگاوات كەمبووەتەوە و لە ٢٦ هەزارەوە بۆ ١٨ هەزار مێگاوات دابەزیووە.
هاووڵاتییەكی عیراق لە سنووری پارێزگای واست دوای هەشت ساڵ لە بێسەروشوێنبوونی، گەڕایەوە بۆ ناو كەسوكارەكەی كە پێشتر پرسەشی بۆ دانرابوو.
بەپێی هەواڵی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، محەمەد نەسیر حسێن خەفاجی كە گەنجێكی دانیشتووی قەزای سوێرە بووە لە سنووری پارێزگای واست، لە ساڵی ٢٠١٦ـەوە بێسەروشوێن بووە و دوای ماوەیەكی زۆریش گەڕان بەدوایدا نەدۆزراوەتەوە، كەسوكارەی پێیان وابووە كوژراوە بەوهۆیەشەوە لە رۆژی ١٤/٦/٢٠١٦ پرسەیان بۆداناوە.
ئاماژە بەوەشكراوە، ئێوارەی رۆژی پێنج شەممە ئەو گەنجەی پارێزگای واست دوای هەشت ساڵ لە بێسەروشوێنبوونی گەڕاوەتەوە بۆ ناو كەسوكارەكەی لە قەزای سوێرە و دەركەوتووە لە یەكێك لە گرتووخانەكانی سوریا زیندانیكراوە و دوای رووخانی دەسەڵاتەكەی بەشار ئەسەد لەلایەن گرووپە چەكدارەكانەوە ئازادكراوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانیی عێراق رایگەیاند، لەماوەی شەش مانگی رابردوودا پشکنینمان بۆ چەندین گرتووخانە کردووە و ٧٢١ مۆبایل و ٣٥٠ سیمکارت دەستیان بەسەردا گیراوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانیی عێراق رایگەیاند، بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دادی عێراق و بە پشتبەستن بەو زانیارییانەی کە دەست دەزگاکەمان کەوتوە؛ توانیمان هەوڵێکی بە قاچاخ بردنی مادەی هۆشبەر بۆ نێو یەکێک لە گرتووخانەکان پووچەڵ بکەینەوە
لەبارەی چۆنییەتی رووداوەکەوە دەزگاکە ئاماژە بەوە دەکات، یەکێک لە کەسوکاری زیندانیکراوەکان مادەی هۆشبەری کردووەتە نێو پاکەتی جگەرەوە و هەوڵیداوە بیباتە نێو گرتووخانەکە، بەهۆی ئەو رێکارە تۆکمانەی لەنێو پرسگەی گرتووخانەکەدا دەگیرێنەبەر و لە رێگەی ئامێری تایبەتەوە توانرا مادە هۆشبەرەکە ئاشکرا بکرێت
ئەمە لەکاتێکدایە، لە ماوەی شەش مانگی رابردوودا، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی و وەزارەتی داد پشکنینیان بۆ ٢٢٠ بەشی گرتووخانەکان کردووە، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی دەڵێت، "لەو هەڵمەتانەدا ٧٢١ مۆبایل و٣٥٠ سیمکارت دەستیان بەسەردا گیراوە. ئەمە جگە لە دەستبەسەردا گرتنی کۆمەڵێک کەرەستەی نایاسایی
وەزارەتی نەوتی عێراق، ئاماری ناردنە دەرەوەی نەوتی بۆ مانگی ١١ئەم ساڵ راگەیاند. بەپێی ئاماری کۆمپانیای بازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)، کۆی گشتیی ناردنە دەرەوەی نەوتی خاو گەیشتە ٩٨ ملیۆن و ٨٦٩هەزار و ٨٢٤ بەرمیل.
لە مانگی ١١دا "٩٨"ملیۆن بەرمیلمان هەناردەکردوە
وەزارەتی نەوتی عیراق لەبڵاوکراوەیەکدا ئاماژەبەوەدەکات، " لە مانگی ١١دا سەرجەم بڕی نەوتی خاوی هەناردەکراو بۆ دەرەوە لە کێڵگە نەوتییەکانی نێوەڕاست و باشووری عێراق گەیشتە ٩٨ ملیۆن و ٦٠٣ هەزار و ١٠٩ بەرمیل، لە کاتێکدا ناردنە دەرەوەی نەوت بۆ ئوردن ٢٦٦ هەزار و ٧١٥ بەرمیل بوو."
عیراق هەناردەی نەوتمان کەمکردۆتەوە
وەزارەتی نەوتی عیراق دەشڵێت، هەناردەکردنی نەوتمان بەراورد بە مانگی پێشتر، رۆژانە ٢٧هەزار بەرمیل کەمکردۆتەوە