کوردستان
بڕیارە لەم هەفتەیەدا سەرۆك وەزیرانی عیراق سەردانی هەرێمی كوردستان بكات و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای هەرێم كۆببێتەوە.
سەرچاوەیەكی ئاگادار لە بەغداد بە كوردسات نیوز رایگەیاند، بڕیارە لەم هەفتەیەدا محەمەد شیاع سودانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق سەردانی هەرێمی كوردستان بكات، بۆ گفتوگۆكردن سەبارەت بە چەند پرسێكی تایبەت بە عیراق و ناوچەكە لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای هەرێم كۆببێتەوە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق پێشتر و لە نۆی تشرینی دووەمی ساڵی رابردوو سەردانی هەرێمی كوردستانی كرد و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای هەرێم كۆبووەوە.
لە سلێمانی دابەشكردنی زەوی بەسەر فەرمانبەراندا بەردەوامە و شارەوانی سلێمانیش دەڵێت، تائێستا هەزار و ٦٠٠ فەرمانبەر سوودمەندبوون لە وەرگرتنی زەوی و شەش هەزار فەرمانبەری دیكەش ناویان هاتووەتەوە بۆ وەرگرتنی زەوی.
زەردەشت رەفیق، وتەبێژی سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی لە لێدوانێكی بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لەژێر رۆشنایی رێنماییەكانی وەزارەتی پلاندانان، دابەشكردنی زەوی بەسەر فەرمانبەران لە سنووری سلێمانی بەردەوامە و تێیدا جیاوازی ناكرێت لەنێوان فەرمانبەراندا.
ئەوەشی خستەڕو، تائێستا هەزار و ٦٠٠ فەرمانبەر سوودمەندبوون لە وەرگرتنی زەوی و شەش هەزار فەرمانبەری دیكەش ناویان هاتووەتەوە بۆ وەرگرتنی زەوی.
وتەبێژی سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی وتیشی، لە سنووری سلێمانی ٢٥ هەزار پارچە زەوی ئیفرازكراوە بۆ دابەشكردن بەسەر فەرمانبەراندا و زەوییەكانیش دەكەونە ناوچەكانی، تانجەرۆ و سۆتكە و تاسڵوجە.
توركیا بە فرۆكەی بێفڕۆكەوان ئۆتۆمبێلێكی لە شەنگال كردە ئامانج و بەهۆیەوە دوو كەس گیانیان لەدەستدا
سەرچاوەیەك لە ئاسایشی شەنگال بە كوردسات نیوزی راگەیاند، توركیا بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوان ئۆتۆمبێلێكی لە چیای شنگال كردوەتە ئامانج، لە ئەنجامدا دوو سەرنشینی ئۆتۆمبێلەكە گیانیان لەدەستداوە.
وتیشی، تیمەكانی بەرگری شارستانی گەیشتونەتە شوێنی روداوەكە، بەڵام بەهۆی زۆری رێژەی سوتانەكانیان تەرمی ئەو دوو سەرنشینە نەناسراونەتەوە.
ئەوەش لە كاتێكدایە لە كۆتایی مانگی رابردووشدا، توركیا بە فرۆكەی بێفڕۆكەوان چەند جارێك شەنگال و گوندەكانی دەوروبەری بۆردومان كردووە، زیانی زۆری بە ناوچەكە گەیاندوە.
لە هەولێر بازرگانێكی بیانی ماددەی هۆشبەری دەستگیرا و بڕی ١١ كیلۆگرام ماددەی هۆشبەری جۆری كۆكایینیش دەستی بەسەرداگیرا.
بەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی ماددەی هۆشبەرەكان لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، رۆژی ٨ـی ئەم مانگە، دوای وەرگرتنی بڕیاری دادوەری لێكۆڵینەوەی ئاسایش و كۆكردنەوەی زانیاری دروست، تیمەكانیان لە شاری هەولێر توانیان بازرگانێكی بیانی ماددەی هۆشبەر دەستگیربكەن و دەستبگرن بەسەر بڕی ١١ كیلۆگرام ماددەی هۆشبەری جۆری كۆكایین.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، ئەو بڕە ماددەی هۆشبەرە لە وڵات غینیاوە هێنراوەتە هەرێمی كوردستان و لەلایەن ئەو بازرگانە بیانییەوە هەوڵدراوە ساغ بكرێتەوە كە بۆ ماوەی چەندین ساڵە سەرقاڵی ئەنجامدانی ئەو تاوانەیە.
بەڕێوەبەرایەتی نەهێشتنی ماددەی هۆشبەرەكان ئاماژەی بەوەشداوە، لەئێستادا پەڕاوی لێكۆڵینەوە بۆ ئەو تۆمەتبارە كراوەتەوە و بەپێی یاسایی بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەكان و كارتێكەرە ئەقڵییەكان مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت.
وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی رایگەیاند، تاوەکو یەکلایکردنەوەی پرسی ئەنجامی تاقیکردنەوەکان ئەنجامی وەرگرتن لە خوێندنگە نیودەوڵەتییەکان راناگەیەندرێت.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی رایگەیاند، ئەنجامی وەرگرتنی دەرچوانی پۆلی دوانزەی خوێندنگە نێودەوڵەتییەکان لە زانکۆکانی هەرێمی کوردستان بەپێی ئەو نمرانەی کە لەلایەن وەزارەتی پەروەردە بەدەستمان گەیشتوە ئامادەیە.
راشیگەیاند، بەڵام بەهۆی بڵاوبونەوەی چەند ڕاپۆرتێک لە کەناڵە جیاکانی راگەیاندن لەبارەی پرسی تاقیکردنەوەکان لە خوێندنگە نێودەوڵەتییەکان و هەروەها لەسەر داواکاری بەشێک لەو دەرچوانەو کەسوکارەکانیان.
ئاماژەبەوەشكراوە، راگەیاندنی ئەنجامەکان لەبەر ئەم گرفتانە راگیراوە تا ئەوکاتەی ئەو پرسە بەتەواوەتی لەلایەن وەزارەتی پەروەردە یەکلای دەکرێتەوە و وەزارەتەکەمانی لێ ئاگادار دەکەنەوە.
دادگای ئامەد لە بارەی دۆسیەی كوژرانی نارین گورانەوە چوار كەسی بە تۆمەتباری سەرەكی دۆسیەكە ناساند و دادگایكردنەكەشی بۆ ٢٦ی مانگی داهاتوو دواخست.
دادگای تاوانە قورسەكانی ئامەد سێیەمین دانیشتنی لە بارەی دۆسیەی كوشتنی نارین گورانی بەڕێوەبرد و وتەی لە ١٢ شایەتحاڵ وەرگرت و كامێرای چاودێری شوێنی تاوانەكەش لێدرایەوە.
دادگای ئامەد دایك و برا و مامی نارین و دراوسێیەكی بە تۆمەتباری سەرەكی كوشتنی نارین ناساند، لە ٢٦ی مانگی داهاتووش دانیشتنی نوێی دادگاش لەسەر ئەو بابەتە دەستپێدەكاتەوە.
نارین گۆران ٢١ ی ئابی ئەمساڵ لە گوندی چولی سەر بە شارۆچكەی رەزانی ئامەد بێسەروشوێن بوو، دواتر لە هەشتی ئەیلول تەرمەكەی لە ناوچەی ئۆغڵاری سەر بە ئامەد دۆزرایەوە.
وەفدە داراییەكەی هەرێم بێ ئەنجام لە بەغداد گەڕانەوە و وەزارەتی دارایی فیدراڵیش ئامادەنییە، بەم لیستەی ئێستای موچەی مانگی ١٠ـی مووچەخۆرانی هەرێم بنێرێت.
سەرچاوەیەكی تایبەت لە وەزارەتی دارایی فیدراڵ بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لە دوای دوو رۆژ مانەوەیان لە بەغداد، وەفدە تەكنیكییەكەی دارایی هەرێم كە بۆ مووچەی مانگی ١٠ لە بەغداد بوون، بێ ئەنجام گەڕاونەتەوە هەرێم و لەگەڵ بەغداد نەگەیشتوونەتە رێككەوتن.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، تەیف سامی وەزیری دارایی ناڕازییە لە لیستەكە و ئامادەنییە پارە بۆ هەرێم بنێرێت، چونكە كێشەكانی چارەسەرنەكراون، كە ئەوانیش ناوی نوێ و دووبارە و تەوتین و رادەستنەكردنی داهاتی ناوخۆی هەرێمە.
هاوكات، پەیامنێری كوردسات نیوز لە هەولێر ئاشكرایكرد، دوای گەڕانەوەیان لە بەغداد، وەفدەكەی هەرێم راپۆڕتێكی لەبارەی ئەنجامی سەردانەكەیان بۆ بەغداد بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم بەرزكردووەتەوە و تێیدا ئاماژەیان بەوەداوە، ناردنی مووچەی مانگی ١٠ پێویستی بە فەرمانی راستەوخۆی سەرۆك وەزیرانی عیراقە.
لیژنەی دارایی دەڵێت رەوانەكردنی هەمواری چەند ماددەیەكی یاسای بودجە پەیوەست بە دۆسیەی نەوتی هەرێم لەلایەن حكومەتەوە بۆ ئەنجومەنی نوێنەران كاتێكی زۆر دەخایەنێت و تا ساڵی داهاتوو جێبەجێ ناكرێت.
د. نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی یاسایی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە كوردسات نیوزی راگەیاند، هەمواركردنی چەند ماددیەكی یاسای بودجە لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە كە تێیدا تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێك نەوتی هەرێم بە ١٦ دۆلار دیاریكراوە، چاوەڕوان ناكرێت بەمنزیكانە رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بكرێت بەمەبەستی پەسەندكردنی، لەبەرئەوەی پەیوەندی هەیە بە یاسای بودجەی سێ ساڵەوە.
وتیشی، پەسەندكردنی هەموارەكە هەنگاوێكی باشە بۆ هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم، بەڵام هێشتا هەموارەكە بەتەواوی ئامادەنەكراوە و دیار نییە كەی رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران دەكرێت و تا ساڵی داهاتووش جێبەجێ ناكرێت.
هەفتەی رابردوو ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق پێشنیازی هەمواركردنەوەی یاسای بودجەی بەمەبەستی قەرەبووكردنەوەی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە خەرجییە سیادییەكان بۆ تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی نەوت پەسەندكرد و تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێك نەوتی بە ١٦ دۆلار دیاریكرد.
كەشناسی هەرێم رایگەیاند، سبەی شەو ئاسمانی هەرێم دەگۆڕێت بۆ نیمچەهەور و هەوری تەواو، لە كاتەكانی شەودا ئەگەری بارانبارین هەیە و كەشناسی عیراقیش دەڵێت، پێشبینی دەكرێت یەكشەممە باران ببارێت.
بەرێوەبەرێتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێم بڵاویكردەوە، سبەینێ یەكشەممە ئاسمان هەرێم دەگۆڕێت بۆ نیمچەهەور و هەوری تەواو, لە كاتەكانی شەودا ئەگەری بارینی نمە باران لەناوچە شاخاویەكان هەیە، پلەكانی گەرما بەبەرزی دەمێننەوە.
هاوكات كەشناسی عیراق رایگەیاندوە ، تا رۆژی سێشەممە كەشوهەوای عیراق و هەرێم بە ناجێگیری دەمێنێتەوە و پێشبینی دەكرێت ئێوارەی یەكشەممە بارانی مامناوەند لە ناوەڕاست و باكوری عیراق و هەرێم ببارێت و پلەكانی گەرما زیاتر نزمدەبنەوە.
بەتۆمەتی گەندەڵی گەندەڵی بەڕێوبەری گشتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و خێزان لە دهۆك لە پۆستەكەی دوور خرایەوە
بەپێی زانیارییەكانی كوردسات نیوز، دوای لێپرسینەوە لەلایەن وەزیری ناوخۆی هەرێم، لەگەڵ بەڕێوبەری گشتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و خێزان لە دهۆك و هەبوونی چەندین سكاڵا لەسەری، ئەو بەڕێوەبەرە بە گومانی هەبوونی گەندەڵی لە كارەكەی دوورخراوەتەوە و كەسێك بە وەكالەت لە جێگەكەی دانراوە.
ئەوەش لە كاتێكدایە بەڕێوبەری بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و خێزان ماوەی ساڵێك و شەش مانگ لەو پۆستە دەستبەكاربووە، لە رۆژی پێنجشەممەی رابردوو لە پۆستەكەی دورخراوەتەوە.
دانیشتنی دادگایی تۆمەتبارانی دۆسیەی كوشتنی نارین لە ئامەد بەردەوام دەبێت و تۆمەتبارانی دۆسیەكە دانپێدانانی خۆیان دەخەنە روو.
رۆژی هەینی دووەم دانیشتنی دۆسیەی كوژرانی نارین گورانی تەمەن ٨ ساڵ، لە هەشتەمین دادگای سزای قورسی ئامەد بەرێوەچوو، كە سەرۆكی سەندیكا یاساییەكان و رێكخراوەكانی ژنان و منداڵان و نوێنەری رێكخراوی مەدەنی بەشداری دانیشتنەكە بوون، لەو دانیشتنەدا وتەی شایەتحاڵەكان وەرگیرا، بڕیارە ئەمرۆش دانیشتنەكە بەردەوام بێت و تۆمەتبارەكان دانپێدانانی خۆیان بخەنە روو.
ئەوەش لە كاتێكدایە نارین گوران ٢١ی ئابی ٢٠٢٤، لە گوندی چولی سەر بە شارۆچكەی رەزانی ئامەدی باكوری كوردستان بێسەروشوێن بوو، دوای ١٩ رۆژ لە ٨ی ئەیلول تەرمەكەی دۆزرایەوە، لە ئێستاشدا ١٢ كەس بەتۆمەتی كوژرانی نارین دەستگیركراون، كە دایك و براكەی و مامی و دراوسێیەكیان لەنێو دەستگیركراوەكاندان، چاوەڕوان دەكرێت لە دانیشتنی ئەمڕۆدا سزایان بەسەردا بسەپێنرێت.
كۆمپانیای دانە غازی ئیماراتی رایگەیاند، لە نۆ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا ئاستی بەرهەمێنانی لە هەرێمی كوردستان بەڕێژەی ٣٪ زیادیكردووە.
كۆمپانیای دانە غاز كە وەبەرهێنان لە هەرێمی كوردستان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، توانیویەتی گۆڕانكاری لە سیستمی بەرهەمهێناندا بكات لە هەرێمی كوردستان و ئاستی بەرهەمهێنان بەرەوپێش ببات بە جۆرێك كە بەڕێژەی ٣٪ زیادیكردووە و گەیشتووەتە ٣٨ هەزار و ٢٠٠ بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا.
راشیگەیاند، لە نۆ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا بڕی ١١٢ ملیۆن دۆلار لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا قازانجی كردووە كە بەراورد بە نۆ مانگی سەرەتای ساڵی ٢٠٢٣ كە ١٢٦ملیۆن دۆلار قازانی كردووە بەڕێژەی ١١.٣% كەمبووەتەوە.
هەروەها كۆمپانیای دانە غاز ئاماژەی بەوەشكردووە، كۆمپانیای بریتش پتڕۆڵیۆم پابەندە بەوەی كە دەست بە كاركردن بكاتەوە لە كێڵگەی غازی كۆرمۆر و پێشبینیدەكرێت لە چوار مانگی یەكەمی ٢٠٢٦دا دەست بكات بە بەرهەمهێنانی غازی بازرگانی.
دادگای بەریتانیا قاچاخچییەكی كوردی بە ١٧ ساڵ زیندانیكردن سزادا بە تۆمەتی گواستنەوەی سەدان كۆچبەری نایاسایی لەڕێی بەلەمی بچوكەوە بۆ بەریتانیا.
ماڵپەڕی سكای نیوزی بەریتانی بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ لە دادگای شاری پریستن لە بەریتانیا ئامانج حەسەن زادە كە تەمەنی ٣٤ ساڵە و لە مانگی ئایاری ئەمساڵ لەلایەن پۆلیسی بەریتانیاوە بەتۆمەتی گواستنەوەی ژمارەیەك كۆچبەری كورد بە بەلەمی بچوك لەڕێی كەناڵی ئینگلیزەوە بۆ ئەو وڵاتە دەستگیركراوە، بە ١٧ ساڵ زیندانیكردن سزادراوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەو قاچاخچییە كوردە لەگەڵ چەند گروپێك كاریكردووە كە كۆچبەری نایاساییان لە ئەوروپاوە كۆكردووەتەوە و رەوانەی بەریتانیایان كردوون بە تایبەت لە ساڵی ٢٠٢٣دا كە دوای دەستگیركردنی و دادگاییكردنی، ناوبراو دانی بە تاوانەكەیدا ناوە.
ئامانج حەسەن زادە كە خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستانە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا كەسایەتییەكی ناسراوە و چەندین كۆچبەری كورد لەكاتی كۆچكردنیان لەڕێی ئامانجەوە لەسەر بەلەمەكان ستایشی دەكەن، بە جۆرێك لە یەكێك لەو ڤیدیۆیانەی كە بڵاوبووەتەوە گەعدەیەكە كە ئامانجی تێدایە و هونەرمەندێك بە “باشترین قاچاخچی” وەسفی دەكات.
وادەی پڕكردنەوەی فۆڕمی دامەزراندن بۆ دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگان وەك بژمێر بۆ پڕۆسەی سەرژمێری گشتی دانیشتووان كۆتاییهات و نزیكەی ٦١ هەزار كەس فۆڕمەكەیان پڕكردووەتەوە.
شوان جەبار، یاریدەدەری سەرۆكی ژووری ئۆپراسیۆنی سەرژمێری گشتی دانیشتوان لە هەرێمی كوردستان بە كوردسات نیوزی رایگەیاند، پڕكردنەوەی فۆڕمی دامەزراندن بۆ دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان كە لە شەشی ئەم مانگەوە كاراكرابوو بەمەبەستی بەشداربوون لە پڕۆسەی سەرژمێری وەك بژمێر ئەمڕۆ لەسەعات ١٢ی نیوەڕۆ پڕكردنەوەی فۆڕمەكە كۆتاییهات.
راشیگەیاند، لە ماوەی ئەو سێ رۆژەدا ٦٠ هەزار ٧٥٨ كەس فۆڕمی دامەزراندنەكەیان پڕكردووەتەوە كە ٢٥ هەزار و ١٠٦ یان لە پارێزگای سلێمانی و ١٨ هەزار و ٨٦٥یان لە هەولێر و ١٦ هەزار و ٧٨٧ فۆڕمیان لە دهۆك بووە. وتیشی، لە دوو رۆژی داهاتوودا ناوی ئەو كەسانە رادەگەیەنرێت، لەكاتێكدا وەزارەتی پلاندانان تەنها ١٥ هەزار كەس دادەمەزرێنێت وەك كارمەند و مانگانە ٢٥٠ هەزار دیناریان پێدەدات بۆ ماوەی دوو مانگ.
بەپێی پێشبینییەكانی كەشناسی، سەرەتای هەفتەی داهاتوو شەپۆلێكی بارانبارینی كورتخایەن ناوچە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستان دەگرێتەوە و ماوەی ٢٤ سەعات دەخایەنێت.
هەڤاڵ سدیق شارەزای بواری كەشناسی بە كوردسات نیوزی راگەیاند، شەپۆلێكی كورتی بارانبارین پارێزگاكانی هەرێم دەگرێتەوە و كاریگەرییەكەی لە ئێوارەی رۆژی یەكشەممەوە دەستپێدەكات، تا ئێوارەی رۆژی دووشەممەی داهاتوو بەردەوامی دەبێت.
وتیشی، زۆرترین كاریگەری شەپۆلەكە لە سنووری پارێزگای سلێمانی، هەڵەبجە و راپەرین و گەرمیان دەبێت، لە سنووری هەولێریش ناوچە شاخاوییەكان دەگرێتەوە، سەبارەت بە پارێزگای دهۆك و زاخۆش وتی، ئاستی بارانبارین مام ناوەند دەبێت.
هاوكات، دەستەی كەشناسی عیراق بڵاویكردەوە، كەشوهەوای ڕۆژی یەكشەممە هەوری تەواودەبێت لەگەڵ ئەگەری بارانبارین لە هەرێمی كوردستان و پارێزگاكانی باكوور و ناوەڕاست.
داهاتی نانەوتی ئەم هەفتەیەی سنوری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە زیاتر لە ١٠ ملیار دینارە و بەراورد بە هەفتەی رابردوو هەشت ملیار دینار كەمیكردووە.
ماڵپەری شەفافیەت كە چاودێری داهاتی نانەوتی پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆكانی ڕاپەڕین و گەرمیان دەكات، بڵاویكردەوە، داهاتی نانەوتی ئەم هەفتەیە واتە لە ٢ـی ١١ـەوە تا ئەمڕۆ، زیاتر لە ١٠ ملیار و ٥١٥ ملیۆن و ٧٨٥ هەزار دینار بووە كە ٨٤٪ـی نەختینە و ١٢٪ـی چەك بووە.
داهاتەكە بەراورد بە هەفتەی رابردوو، بەڕێژەی ٤٤٪ واتە بەبڕی هەشت ملیار دینار كەمیكردووە، كە لەو هەفتەیەدا داهاتەكە زیاتر لە ١٨ ملیار دینار بووە.
هاوكات بەپێی ماڵپەری شەفافیەت، داهاتی نانەوتی سنووری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە لەسەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا، زیاتر لە ٧٩٢ ملیار و ٤٦٢ ملیۆن دینار بووە، بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو زیاتر ٣٢٪ كەمیكردووە.