سەرۆککۆمار
سەرۆک کۆمار له پەیوەندیەکی تەلەفونیدا لەگەڵ شای ئوردن دۆخی ناوچەکە تاوتوێ دەکات
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ شا عەبدوڵڵای دووەمی شای شانشینی هاشمی ئوردن باسی لە پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و دۆخی ناوچەکە کرد.
سەرۆک کۆمار و شا عەبدوڵڵا پێشوازییان لە بڕیاری ئاگربەست کرد و جەختیان لە سەر گرنگی پاراستنی ئاسایشی ناوچەکە کردەوە و دورکەوتنەوە لە راکێشانی بۆ ناو ململانێ و شەڕ که هەڕەشە لە ئاشتی و ئاسایشی هه رێمی و نێودەوڵه تی دەکات.
هەروەها تاوتوێی بارودۆخی کەرتی غەززە کرا و هەردوولا جەختیان لەوە کردەوە کە پێویستە دەستبەجێ هەنگاو بنرێت بۆ وەستاندنی دەستدرێژی بو سەر گەلی فەلەستین و داننان بە مافە رەواکانیان.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ دووشەممە 23ـی 6ـی 2025 لەکۆشکی بەغداد، پێشوازی لە عەبدولعەزیز بن خالد ئەلشەمەری باڵیۆزی شانشینی عەرەبستانی سعودی لەعیراق کرد.
لە دیدارەکەدا باسی چۆنیەتی پتەوکردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی برا و رێگاکانی پەرەپێدانیان بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکان لەگەڵ گؤڕانکارییە خێراکانی گۆڕەپانی ناوچەکە کرا.
سەرۆک کۆمار جەختی لەوە کردەوە کەهێرشەکان بۆ سەر کۆماری ئیسلامی ئێران ئاماژە بە ئاراستەیەکی مەترسیدار دەکات، کەدەبێتە هۆی گرژیی زیاتر لە ناوچەکەدا و دوپاتیشی لە گرنگی چڕکردنەوەی هەوڵەکان بۆ راگرتنی ئەم کارە دوژمنکارانە و رێگریکردن لە پەرەسەندنیانی کردەوە، هاوکات سەرۆک کۆمار داوای زامکردنی زمانی لێکتێگەیشتن و دیالۆگ وەک باشترین ڕێگە بۆ دەربازکردنی ناوچەکە لەگێژاوی زیاتر و چەسپاندنی ئاشتی لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی کرد.
لەلای خۆیەوە باڵیۆز ئەلشەمەری، پێزانینی وڵاتەکەی بۆ ئەو پەیوەندییە برایانە دەربڕی کە هەردو وڵات پێکەوە دەبەستێتەوە وجەختیشی لە پەرۆشی وڵاتەکەی کردووە بۆ بەردەوامبوونی راوێژ و هاوکاری لەپێناوی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق پێشوازی لە دادوەر عومەر ئەحمەد محەمەد سەرۆکی ئەنجومەنی کۆمسارانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان کرد.
لە میانی کۆبوونەوەکەدا کە ئەمڕۆ دووشەممە 23-6-2025 لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، باس لە ئامادەکارییەکانی کۆمسیۆن بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو کرا.
سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لە پابەندبوون بە خشتەی کات و دیاریکردنی میکانیزمی پێویست بۆ جێبەجێکردنی بڕگەکانی یاساکە، لەگەڵ ئەنجامەکانیش لە کاتی خۆیدا ڕابگەیەندرێ، هەروەها سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لە دابینکردنی پێداویستییەکان بۆ سەرخستنی هەڵبژاردن و گرتنەبەری ڕێکاری یاسایی بەرامبەر ئەو کەسانە کە پارەی سیاسی بەکاردەهێنن.
لای خۆیەوە دادوەر عومەر ئەحمەد، سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ گرنگیدان و ڕێنماییە بەنرخەکانی، باسی لە ئامادەکارییەکانی کۆمسیۆن کرد بۆ سازکردنی هەڵبژاردن لە کاتی خۆیدا و بە گوێرەی وادەی دەستووری.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ لە کۆشکی بەغداد، پێشوازیکرد لەباڵیۆزی شانشینی ئوردنی هاشمی لەعیراق، ماهر تەراونە.
لە دیدارەکەدا باس لە چۆنیەتی پتەوکردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی برا کرا ، هەروەها دوایین پێشهاتەکانی گۆڕەپانی ناوچەکە و جیهان و گرنگی بەردەوامی هەماهەنگی هاوبەش بۆ بەشداریکردن لە پاڵپشتیکردنی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە تاوتوێ کرا.
سەرۆک کۆمار دووپاتی لە هەڵوێستی نەگۆڕی عیراقی لە رێزگرتنی سەروەری دەوڵەتان و دەستوەرنەدان لەکاروباری ناوخۆیاندا کردەوە و جەختیشی لەوە کردەوە کەعیراق هەر جۆرە پێشێلکارییەکی سەروەری وڵاتەکەی رەتدەکاتەوە و هەروەها رەتیشی دەکاتەوە ببێتە مەیدانێک بۆ هەر دەستدرێژییەک بۆ سەر وڵاتانی دیکە.
لەلای خۆیەوە باڵیۆز تەراونە سوپاس و پێزانینی وڵاتەکەی بۆ هەڵوێستەکانی عیراق دەربڕی و پشتیوانی شانشینی ئوردنی بۆ هەوڵەکانی عیراق لە چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری و پەرەپێدانی پەیوەندییە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکانی دووپاتکردەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە گەڵ فارس عیسا سەرۆکی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بەغداد کۆبووەوە.
لە دەسپێکی کۆبوونەوەکەدا، دوایین پێشهاتەکانی شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیل، و چۆنیەتی دورخستنەوەی عیراق و وڵاتانی ناوچەکە لەو شەڕە وێرانکاریە، وکاردانەوەکانی ئێستا و داهاتوی لە سەر عیراق، تاوتوێکرا.
هەردوولا، رەوشی سیاسی عیراق، و ئەو ئاستەنگانەی دەبنە رێگر لە بەڕێوەچونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کە لە کۆتایی ئەمساڵدا ئەنجام دەدرێت، تاوتوێکرد.
لە کۆتایی کۆبوونەوەکەدا، سەرۆکی نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بەغداد، نامەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، بۆ چارەسەرکردنی کێشەی موچەی فەرمانبەران، کە ئاراستە لایەنە پەیوەندیدارەکان کراوە، تەسلیمی سەرۆک کۆمارکرد، و ناوەڕۆکی نامەکە لە کۆبوونەوەی چوار سەرۆکایەتی کە ئەمڕۆ بە مەبەستی تاوتوێکردنی رەوشی گشتی وڵات گرێدەدرێت، باس دەکرێت.
سەرۆك كۆماری عیراق داوای كۆبوونەوەی هەردوو دەسەڵاتی دادوەری دەكات بۆ باسكردن لە كێشەكانی نێوانیان و چارەسەركردنی.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بۆ ئەوەكردوە، بە پشت بەستن بە ماددەی 87 دەستوری عیراق، كە سەرۆك كۆماری وەك پارێزەری دەستور لە وڵاتدا ناساندوە، سەرۆك كۆمار ، نارەزایی خۆی دەربڕیوە لە بەرامبەر دەستێوەردانەكانی ئیدارەی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لە كاروباری دەسەڵاتی دادوەری عیراق و بە پێشێلكاری دەسەڵاتی دادوەری وەسفی كردوە.
سەرۆك كۆمار لە راگەیەنراوەكەیدا پێشنیازی كردوە دادگای باڵای فیدراڵی عیراق و دادگای پێداچونەوەی فیدراڵی بە ئامادەبوونی كەسانی شارەزا لە دەستور و یاسا كۆببنەوە بۆ باسكردن لە كێشەكانی نێوانیان تاوەكو عیراق نەكەوێتە بۆشایی یاسایی.
ئەم هوڵوێستەی سەرۆك كۆمار لە كاتێكدایە ، كە رۆژی پێنج شەممەی رابردوو، نۆ دادوەری دادگای باڵای فیدراڵی كە باڵاترین دەسەڵاتی دادوەرییە لە عیراقدا نامەی دەستلەكاركێشانەوەیان پێشكەشكرد، وەكو ناڕەزاییەك دژی فشاری حكومەت و ئیدارەی بەڕێوەبەردنی دەوڵەت بۆ سەر دادگاكە سەبارەت بە دۆسیەی خور عەبدوڵا.
سەرۆک کۆماری عیراق بەهۆی کۆتاییهاتنی ئەرکەکانی پێشوازی لە باڵیۆزی هەنگاریا لە عیراق کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست لە ئەرکەکانی داهاتوویدا.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ پێنجشەممە، لە کۆشکی بەغداد پێشوازی کرد لە ئاتیلا تار باڵیۆزی کۆماری هەنگاریا لە عێراق، بەبۆنەی کۆتاییهاتنی ئەرکەکانی.
لە دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لە گرنگی برەودان بە پەیوەندییه دووقۆڵییەکانی نێوان عێراق و هەنگاریا و کارکردن بۆ پەرەپێدانیان لە بواره جیاجیاکاندا کردەوه و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست له ئەرکه کانی داهاتوویدا .
لەلای خۆیەوە ئاتیلا تار سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی و دوپاتی لە پەرۆشی وڵاتەکەی کردەوە بۆ فراوانکردنی ئاسۆی هاوکاری لەگەڵ عێراق و پتەوکردنی پەیوەندییە هاوبەشەکان لە سەرجەم ئاستەکاندا.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق کۆبوەوە.
لە دیدارەکەدا کە ئەمڕۆ چوارشەممە 18ـی 6ـی 2025 بەڕێوەچوو، رەوشی گشتیی عیراق و پێشهاتی ئەمنیی ناوچەکە بە هۆی بەردەوامی دەستدرێژییە ئاشکراکانی ئیسرایل بۆ سەر کۆماری ئیسلامی ئێران و کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی هەرێمی و جیهانی تاوتوێ کران.
لەوبارەیەوە هەردولا جەختیانکردەوە لەسەر گرنگی رۆڵی کۆمەڵی نێودەوڵەتی لە کەمکردنەوەی گرژییەکان و راگرتنی دەستدرێژی و سنوردارکردنی فراوانبوونی ململانێکان.
لە کۆبوونەوەکەدا، رەتکردنەوەی پێشێلکردنی سەروەری وڵات لەلایەن ئیسرایل و مەترسی بۆ سەر ئاسمانی وڵات دووپات کرایەوە، هەروەها هەردوولا جەختیان کردەوە لە پاڵپشتیی عیراق بۆ هەوڵەکانی حکومەت بۆ گرتنەبەری رێکاری یاسایی لەگەڵ ناوەندە نێودەوڵەتییەکان بۆ پاراستنی مافەکانی خۆی و هەوڵی دیپلۆماسی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە و جیهان بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ئەمریکا.
هەر لەو دیدارەدا جەختکرایەوە لەسەر گرنگی یەکڕیزی نێوان هەموو هێزە سیاسییەکان و چالاکیە کۆمەڵایەتیەکان و تەئکیدیشکرایەوە لە پشتیوانیکردنی هەوڵەکانی حکومەت بۆ روبەڕوبونەوەی هەر جۆرە ئاستەنگێک کە روبەڕوی ناوچەکە دەبێتەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ لە بەغداد لەگەڵ سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری دادوەر فائق زەیدان کۆبووەوە.
لەکۆبوونەوەکەدا چۆنیەتی هەماهەنگی هاوبەشی نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و دەزگاکانی دادوەری و جێبەجێکردن تاوتوێکران و سەرۆک کۆمار جەختی لەسەر پێویستی پاراستنی گیانی هاوکاری بەردەوام لەنێوان دەسەڵاتی دادوەری و تەواوی دامودەزگاکانی دەوڵەت کردەوە بۆ بەشداریکردن لەپێشکەشکردنی باشترین خزمەتگوزاری بەهاووڵاتیان و ستایشی هەوڵەکانی سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری کرد، لەپاڵپشتیکردنی کاری دامودەزگاکانی دەوڵەت و بەرزکردنەوەی ئەدای دامودەزگاکانی دادوەری بۆ ئەوەی بتوانن ئەرکەکانیان لەخزمەتی کۆمەڵگادا جێبەجێ بکەن.
لای خۆیەوە دادوەر زەیدان سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ بایەخدان بە دامەزراوەی دادوەری و پشتیوانیکردنی هەوڵەکانی بەشێوەیەک کە خزمەت بەچەسپاندن و جێبەجێکردنی یاسا و بەدیهێنانی دادپەروەری بکات.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 17ـی 6ـی 2025، لەگەڵ د. مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق کۆبوەوە.
لەکۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لەگرنگی رۆڵی ئەنجومەنی نوێنەران لە پرۆسەی یاسادانان و چاودێریکردندا کردەوە و پێویستی سودوەرگرتنی لە ماوەکانی دانیشتنی ئێستای ئەنجومەنەکە بە گرنگ زانی بەمەبەستی تەواوکردنی پڕۆژە یاساکانی پەیوەست بەداواکاری و بەرژەوەندییەکانی هاووڵاتیان.
هەروەها لە کۆبوونەوەکەدا باس لە پەرەسەندنەکانی روداوە ئەمنییەکانی ناوچەکە و کاریگەرییەکانی لەسەر عیراق و پێویستی پشتیوانیکردن لە دەستپێشخەرییەکان بۆ هێورکردنەوەی بارودۆخەکە و بەرەوپێشبردنی ئاشتی و سەقامگیری لەسەر ئاستی ئەمنی و سیاسی و ئابووری کرا.
لای خۆیەوە سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران د. مەشهەدانی سوپاسگوزاری خۆی بۆ دەستپێشخەرییەکەی سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ سەردانی ئەنجومەنەکە و ئاڵوگۆڕکردنی بیروڕا لەسەر مەسەلە یاسایی و سیاسییە جۆراوجۆرەکان و پێشکەشکردنی پڕۆژە یاسا گرنگەکان کە لەقۆناغی تەواوبووندان و ئامادەن بۆ دەنگدان.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 17ـی 6ـی 2025، چاوی بە نوری مالیکی سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا کەوت.
لەدیدارەکەدا پێشهاتەکانی ناوچەکە و جیهان تاوتوێکران و داوایان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد هەوڵی زیاتر بدەن بۆ وەستاندنی جەنگ لە ناوچەکە و کارکردن بۆ هێورکردنەوەی گرژییەکان لەپێناو بەدیهێنانی ئاشتی و سەقامگیری بۆ گەلانی ناوچەکە.
هەر لەدیدارەکەدا جەخت لەگرتنەبەری رێوشوێنی پێویست کرایەوە بۆ رێگریکردن لەبەکارهێنانی خاک و ئاسمانی عیراق وەک پێگەیەک بۆ دەستدرێژیکردنە سەر وڵاتانی دراوسێ و رەتکردنەوەی هەر پێشێلکاریەک بۆ سەروەری عیراق، هەروەها دووپاتیان لەپێویستی یەک هەڵوێستی هێزه سیاسییەکان و یەکخستنی ریزەکانیان بۆ روبەڕوبوونەوەی ئاڵنگارییەکانی رەوشی ناوچەکە کردەوه .
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ دووشەممه 16ـی 6ـی 2025 لە بەغداد، پێشوازی لە ئەحمەد سەمیر باڵیۆزی میسر لە عیراق کرد.
لەمیانی لەدیدارەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لەقوڵی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان عیراق و میسر کردەوە لەگەڵ پێویستی پەرەپێدانیان بەشێوەیەک کەخزمەت بە بەرژەوەندییه هاوبەشەکانی هەردوو گەلی برا بکات و رۆڵی هەبێت لەبرەودان بە هەلی ئاشتی لەناوچەکەدا و ئاماژەشی بەگرنگی هاریکاری و هەماهەنگی لەبارەی پرسە هاوبەشەکانەوە کرد.
سەرۆک کۆمار جەختی لەیەکخستنی هەوڵ و هەڵوێستە نێودەوڵەتییەکان کردەوە بۆ راگرتنی ئەم جەنگە، کە هەڕەشە لە ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە و ئایندەی گەلانی دەکات، هاوکات دوپاتیشی له سەرخستن زمانی دیالۆگ و گرتنەبەری رێگاچارەی سیاسی بۆ هه موو کێشه کانی نێوان وڵاتان کردەوه، بەشێوەیەک کەئاشتی ناوچەکەو جیهانی بپارێزێت.
لەلای خۆیەوە باڵیۆزی میسر، پەرۆشی وڵاتەکەی بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ عیراق لەبوارە جیاجیاکاندا دووپات کردەوە، و ستایشی هەوڵەکانی سەرۆک کۆماریشی بۆ چەسپاندنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا کرد.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، رۆژی پێنجشەممە 12ـی 6ـی 2025 لە بەغداد لەگەڵ عەممار حەکیم سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانی کۆبووەوە.
لەکۆبوونەوەکەدا دوایین پێشهاتەکانی رەوشی سیاسی و ئابووری وڵات و هەڵبژاردنی پەرلەمانی داهاتوو و چۆنیەتی مسۆگەرکردنی سەرکەوتنی پرۆسەکە تاوتوێکران و سەرۆک کۆمار تەئکیدی لەسەر پێویستی بەشداریکردنی سەرجەم عیراقییەکان و هەڵبژاردنی نوێنەرەکانیان لە کەشێکی دیموکراسیدا کردەوە لەپێناو بەدیهێنانی خواستەکانیان بۆ ئایندەیەکی ئارام و سەقامگیر.
هەروەها لەکۆبوونەوەکەدا باس له پرسه جۆراوجۆرەکانی سیاسی و ئەمنی لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی کرا و رۆڵی عیراق و هەوڵەکانی لە پتەوکردنی بناغەکانی سەقامگیری له ناوچەکەدا هەلسەنگێنرا.
د. لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق، دوای کۆتایی هاتنی سەردانەکەی بۆ فەرەنسا و بەشداریکردن لە سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان کە لە نیس بەڕێوەچوو، گەڕایەوە عیراق.
لە پەراوێزی کۆنفرانسەکەدا سەرۆک کۆمار لەگەڵ شا عەبدوڵڵای دووەمی شانشینی هاشمیی ئوردن کۆبووەوە، لە دیدارەکەدا باس لە پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی برا و چۆنیەتی پەرەپێدانیان لە هەموو بوارەکاندا کرا، هەروەها فراوانکردنی هاریکاری و ئاڵوگۆڕی بازرگانی بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندی هاوبەشی گەلانی عیراق و ئوردن تەوەرێکی تری دیدارەکە بوو .
هاوکات سەرۆک کۆمار لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و ژمارەیەک لە سەرکردە و سەرۆکی دەوڵەتان بەشدارییان لە مەراسیمی کردنەوەی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان کرد.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق بەشدارییان کرد لە رێورەسمی پێشوازییکردن، کە لەلایەن ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا رێکخرابوو بۆ رێزلێنان لە سەرۆکانی وڵاتان و وەفدەکانی بەشداربووی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان.
ئیمانوێل ماکرۆن و بریجیت ماکرۆن ستایشی بەشداریکردنی سەرۆک کۆماری عیراق و خانمی یەکەمیان کرد لە کۆنفرانسەکەدا، کە رەنگدانەوەی پابەندبوونی عیراقە بۆ دروستکردنی پردی هاریکاری بۆ روبەڕوبونەوەی ئاستەنگەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و ژینگە و پاراستنی سامانی دەریایی.
سەرۆک کۆمار بەشداری لە دانیشتنی دەستپێکی سێهەمین کۆنفرانسی زەریای نەتەوە یەکگرتووەکان کرد، کە لە شاری نیسی فەرەنسا بەڕێوەچوو، بە ئامادەبوونی ژمارەیەک لە سەرۆکی دەوڵەتان و شاندی بەشداربوو.
لەو کۆنفرانسەدا سەرۆک کۆماری عیراق وتارێکی پێشکەش کرد کە تیایدا جەختی لەوە کردەوە کە بەشداری عیراق لەم کۆنفرانسەدا لە باوەڕێکی قووڵەوە سەرچاوە دەگرێت، بە پراکتیکی کە فرەلایەنە و پابەندبوونیەتی بە بەهێزکردنی هاوبەشییە نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی کاردانەوەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، وشکەساڵی، نایەکسانی ئابوری، قەیرانەکانی ئاسایشی خۆراک.
لە میانەی وتارەکەیدا بەناوی گروپی 77 و چین کە دانیشتنی ئێستای عیراق سەرۆکایەتی دەکات، سەرۆک کۆمار نیگەرانی گروپی 77 و چینی نیشاندا لە خراپبوونی ئیکۆسیستەمی دەریایی، بەردەوامی خراپتربوونی پیسبوونی دەریایی، لەوانەش پیسبوونی بە پلاستیک و پاشماوەی کیمیایی، و زیادەڕۆیی لە خراپ بەکارهێنانی سەرچاوە دەریاییەکان، هاوکای سەرۆک کۆمار داوایکرد کە هەنگاوی کاریگەر و بەپەلەی بنرێت لەگەڵ دابینکردنی بودجەی گونجاو و لە کاتی خۆیدا.
سەرۆک کۆمار و فام مینە چینە سەرۆک وەزیرانی ڤێتنام، هاوسەرۆکایەتی لوتکەی جیهانی دێڵتایان کرد، کە لە پەراوێزی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان بەڕێوەچوو، د. لەتیف رەشید، ئاماژەی بەوەدا کە زۆنگاوەکانی عیراق کە لە لیستی کەلپوری جیهانی یونسکۆدا هاتووە، گۆڕانکارییەکی کارەساتبار بەخۆیەوە دەبینن بۆ زەوییە بێ بەرهەم و خوێییەکان.
روونیشیکردەوە، عیراق لە چەند دەیەی رابردوودا دابەزینێکی کارەساتباری بە ڕێژەی نزیکەی لە 40% لە هەڵڕژانی ئاوی دیجلە و فورات بەخۆوە بینیوە.
هاوکات د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، پێشوازیکرد لە وەهاگن خاتشاتوریان سەرۆک کۆماری ئەرمینیا.
لە دیدارەکەدا باس لە کارەکانی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان و ئامانجەکانی کرا بە مەبەستی زیاتر پاراستنی ژینگە و زەریاکان و کەمکردنەوەی پیسبوون و هەروەها گرنگیدان بە سەرچاوە ئاوییەکان و پاراستنی بەردەوامییان، دەستەبەرکردنی ئایندەی نەوەکانی داهاتوو.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە شاری نیسی فەرەنسا لەگەڵ ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا کۆبووەوە و پابەندبوونی خۆی بە پێشخستنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات بۆ ئاستێکی پێشکەوتووتر و پەرەپێدانی هاریکارییەکان بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی هەردوو گەلی دۆست دووپاتکردەوە، هەروەها تیشکی خستەسەر گرنگی هەماهەنگی و کاری هاوبەش بۆ چەسپاندنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.
هاوکات سەرۆک کۆماری عیراق و سەرۆکی فەرەنسا بیروڕایان لەسەر بابەتەکانی کارنامەی کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان ئاڵوگۆڕ کرد، لەوانە پاراستنی سامانە دەریاییەکان لە پیسبوون و جێبەجێکردنی بەڵێننامە نێودەوڵەتییەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی کەشوهەوا و گۆڕانی ژینگە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ لەگەڵ ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک کۆماری فەرەنسا لە شاری نیس کۆبووەوە.
لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا کە فوئاد حوسێن جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە ئامادەی بوو، سەرۆک کۆمار سوپاسی ئیمانوێل ماکرۆنی کرد بۆ بانگهێشتکردنی بۆ بەشداریکردن لە سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان و هیوای سەرکەوتنی بۆ فەرەنسا و کۆستاریکا خواست لە رێکخستنی ئەم کۆنفرانسە.
سەرۆک کۆمار پەرۆشی خۆشی بۆ پەرەپیدانی پەیوەندییە نایابەکانی دوولایەنەی نێوان هەردوو وڵات دەربڕی بۆ ئاستێکی پێشکەوتووتر و پەرەپێدانی ئامرازەکانی هاریکاری بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندیی هاوبەشی هەردوو گەلی دۆست بکات.
ئاماژەی بە گرنگی هەماهەنگی و کاری هاوبەش کرد بۆ پتەوکردنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.
هەردوولا بیروڕایان ئاڵوگۆڕ کرد سەبارەت بە بابەتەکانی سەر کارنامەی کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقینوسەکان و راسپاردەکانی سەبارەت بە پاراستنی زەریاکان و سەرچاوە ئاوییەکان لە پیسبوونی ژینگە و چالاککردنی پابەندییە نێودەوڵەتییەکان بۆ رووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی کەشوهەوا و ژینگە.
هەروەها لە کۆبونەوەکەدا بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیان تاوتوێکرد و جەختیان لەسەر پێویستی هەوڵی نێودەوڵەتی زیاتر کردەوە بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان و زیادکردنی دەرفەتی ئاشتی.
لە بەرانبەردا ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا جەختی لەسەر قووڵی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پەرۆشی بەردەوامی فەرەنسا بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکان و فراوانکردنی هاریکاری هاوبەش کردەوە و ئاماژەی بە هەوڵەکانی وڵاتەکەی کرد بۆ پشتیوانیکردنی عیراق لە هەوڵەکانی بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری .
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و فام مینە چینە سەرۆک وەزیرانی ڤێتنام، سەرۆکایەتی لوتکەی جیهانی بۆ دەلتاکانیان کرد کە لە شاری نیس-فەرەنسا، لە پەراوێزی کونفرانسی سێهەمی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ ئۆقیانوسەکان بەڕێوەچوو.
ئەمەی خوارەوە دەقی ووتەکەی سەرۆک کۆمارە
بەڕێز سەرۆک وەزیرانی ڤێتنام
خوشکان برایانی بەڕێز..
سڵاوی خوداتان لێ بێت..
شانازییەکی گەورەیە کە لەگەڵ هاوکارم، سەرۆک وەزیرانی ڤێتنام، هاوسەرۆکایەتی ئەم لوتکە گرنگەی دەلتای ڕووبارەکان دەکەم، وەک سەرکردەی گەلانێک کەخودا هەندێک لە گرنگترین دەلتای ڕووبارەکانی پێبەخشیوون بەدرێژایی مێژوو، ئەمڕۆ بە سوپاسگوزارییەوە بۆ کەلوپوری هاوبەشمان و خەمی قووڵ بۆ داهاتوومان کۆدەبینەوە.
دەلتاکان چیرۆکی خودی شارستانیەتی مرۆڤ دەگێڕنەوە. دەلتای میزۆپۆتامیا کە دیجلە و فورات لەگەڵ کەنداوی عەرەبیدا یەکدەگرنەوە، پێنج هەزار ساڵ لەمەوبەر شایەتحاڵی لەدایکبوونی نووسین و یاسا و کۆمەڵگەی شارستانی بووە.
بەهەمان شێوە دەلتای میکۆنگ بە زەوییە بەپیتەکەی خۆراک شارستانیەتی ڤێتنامیی دابینکردوە، ئەم دیمەنە سروشتیانە تەنها تایبەتمەندی جوگرافی نین؛ بەڵکو لانکی کلتوورەکانمانن، بناغەی ئاسایشی خۆراکمانن و شادەماری ژیانی ئابووریمانن.
قورئانی پیرۆز بەجوانی باس لە بەیەکگەیشتنی ئاوە پیرۆزەکان دەکات، کە دەلتا نوێنەرایەتی ئێرادەی خودایی دەکات، ئەو شوێنانەی کە خودا قەدەری وابوە کە ئاوی شیرین و خوێ بە هاوئاهەنگی کۆببنەوە، بەڵام ئەمڕۆ ئێمە ڕووبەڕووی هەڕەشەی بێ وێنە دەبینەوە کە پێویستی بەهەنگاوی بەپەلەی نێودەوڵەتی هەیە، گۆڕانی کەشوهەوا بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا خێراتر دەکات و پاڵدەنێت بە ئاوە سوێرەکان بۆ ناوەوەی وڵات و هەڕەشە لەو هاوسەنگییە تایبەتمەندیە ووردەی نەوەکانی پێشوو کۆمەڵگەکانمان دەکات.
لەعێراق، زۆنگاوە دێرینەکانمان کە لەلیستی کەلەپوری جیهانی یونسکۆدان، بە شێوەیەکی کارەساتبار دەگۆڕێن بۆ زەوییە وشکەکانی بەخوێ داپۆشراو.
پیسبوون ئاڵنگاریەکی دیکەی بەرچاوی هەیە ، ڕژانی بەرهەمە پیشەسازی و کشتوکاڵیەکان و پاککردنەوەی ئاوی پاشەڕۆکان بەشێوەیەکی پێویست نیە، پیسبوونی هەمان ئاوە کە باوباپیرانمان لایان پیرۆز بووە.
لە هەردوو ناوچەی دەلتای میکۆنگ لە ڤێتنام و زۆنگاوەکانی باشووری عێراق، کاریگەریی وێرانکەری پیسبوونی ئاو لەسەر ڕاوەماسی و کشتوکاڵ و تەندروستی مرۆڤ دەبینین، ڕەنگە لەهەمووی گرنگتر دابەزینی ڕیژەی لێشاوی ئاوە لە سەرچاوەکەیەوە بێت کەهەڕەشە لەبونی خۆی دەکات.
عێراق لە چەند دەیەی ڕابردوودا دابەزینێکی کارەساتباری بەخۆیەوە بینیوە بە ڕێژەی نزیکەی ٤٠% لە لێشاوی ئاوی ڕووباری دیجلە و فورات کەمی کردوە، دروستکردنی بەنداو لە وڵاتانی سەرەووی ڕوبارەکان و زیادەڕۆیی لە دەرهێنانی ئاو، ڕووبارە گەورەکانمانی کردووە بە چەمێکی بچووک.
ڤێتنام ڕووبەڕووی ئاستەنگی هاوشێوە دەبێتەوە، چونکە پێشهاتەکانی سەرەوەی دۆڵی میکۆنگ شێوازی لێشاوی سروشتی دەگۆڕن، ئەم ئەزموونە هاوبەشانە پشتڕاستی دەکەنەوە کە پاراستنی دەلتا پێویستی بە هاوکاری نێودەوڵەتی و گفتوگۆی جددی و بەپەلە لە نێوان وڵاتانی سەرەوە و خوارەوە هەیە.
داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین کە دەلتاکان وەک ژێرخانی سەرەکی پێویست بۆ ئاسایشی خۆراکی جیهانی و کەشوهەوا و پاراستنی جۆراوجۆری زیندەیی بناسن.
چارەسەرەکانیش بریتین لەکارا کردن و باشترکردنی ئاودێری و بەڕێوەبردنی یەکگرتووی ئاوەوە هەتا گواستنەوە بۆ وزەی نوێبووەوە، ئەوەی ئێستا پێویستمانە ئیرادەی بەکۆمەڵە بۆ جێبەجێکردنیان ، لە کۆتاییدا با لەبیرمان بێت کە پاراستنی دەلتاکان لە وڵاتەکانماندا پاراستنی کەلەپوری مرۆیی هاوبەشمانە، داهاتووی لانکی ڕافیدەین و بەپیتی ڕووباری میکۆنگ پەیوەستە بەو ئەگەرانەی ئەمڕۆ بڕیاری لێ دەدەین.
سوپاستان دەکەم.