هەواڵەکان
زیاتر لە 50 هەزار ژنی دووگیان لە غەززە بەهۆی كەمی خۆراك و پێداویستی پزیشكیەوە لە مەترسیدان، تەندروستی غەززەش هۆشداری دەدات رێژەی لەبارچوونی منداڵ شەش هێندە زیادیكردووە.
رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان راپۆرتێكی لەبارەی رەوشی تەندروستی ژنانی دووگیان لە كەرتی غەززە بڵاوكردەوە و رایگەیاند، زیاتر لە 50 هەزار ژنی دووگیان لە غەززە بەهۆی قەیرانی خۆراك و نەبوونی دەرمانی پێویستەوە لەژێر مەترسی جددیدان.
خەلیل دەقران وتەبێژی نەخۆشخانەی شەهیدانی ئەقسا ئاماژەی بەوە كردووە، لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕەوە تائێستا رێژەی لەبارچوونی منداڵ شەش هێندە زیادیكردووە و رێژەی لەدایكبوونی پێشوەخت و منداڵی نەبەكامیش بەرزبووەتەوە.
بە بۆنەی هاتنەوەی جەژنی قوربان، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە پەیوەندییەکی تەلەفونیدا لەگەڵ سەرۆک کۆماری ئێران پیرۆزبایان لە یەکترکرد و جەختیان لەسەر پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوانیان کردەوە.
سەرۆک کۆمار د. لەتیف رەشید، بەبۆنەی هاتنەوەی جەژنی قوربان، لەگەڵ مەسعوود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران بە تەلەفۆن قسەیانکرد و پیرۆزباییان لە یەکتر کرد.
لەمیانی پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەدا، هەردوولا جەختیانکردەوە لە سەر پتەوکردنی پەیوەندیی هاوبەشی نێوان هەردوو وڵاتی لە بوارە جیاجیاکاندا بۆ هێنانەدی بەرژەوەندیی هاوبەش و هەردوو سەرۆک هیوایان خواست کە ئەم بۆنەیە ببێتە هۆی پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی زیاتر بۆ هە دوو گەلی دۆست.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا رایگەیاند؛ لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا سەبارەت بە هێرشەکەی ئەم دواییەی ئۆکراین بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و پرسی دانوستانەکان لەگەڵ ئێرانلەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا قسەمکرد.
هەروەها ترەمپ ئاماژەی بەوەدا، "باسی هێرشی سەر فڕۆکەکانی روسیامان لەلایەن ئۆکرایناوە کرد؛ گفتوگۆیەکی باش بوو، بەڵام گفتوگۆیەک نەبوو کە بەخێرایی ببێتەهۆی بەدیهێنانی ئاشتی."
وەزارەتی تەندروستیی ژاپۆن ئامارێکی ساڵی 2024ـی لە دایکبوونی منداڵی لە تۆکیۆ بڵاوکردەوە کە دەریدەخات سەرە رای پاڵپشتیەکانی حکومەت لەدایکبوونی منداڵان بەرەو نزمترین ئاستی مێژوویی خۆی دەچێت.
ئامارەکانی 2024
بەپێی راپۆرتی وەزارەتی تەندروستی، لە ساڵی 2024دا:
- 686,061 منداڵ لە ژاپۆن لەدایکبوون
- ئەمە 41,227 منداڵ کەمترە لە ساڵی 2023
- نزمترین ئاست لە مێژووی پێوانەکردنی ئاماردا
ئەم پێوانە لە کۆتاییەکانی سەدەی نۆزدەهەمەوە لە ژاپۆن تۆمار دەکرێت و نۆیەمین ساڵە کە ژمارەی لەدایکبوون بەردەوام کەم دەبێتەوە.
وتە سەرۆک وەزیران
شیگێرو ئیشیبا، سەرۆک وەزیرانی ژاپۆن، ئەم دۆخەی بە "باری نائاسایی بێدەنگ" ناوبرد و جەختیکردەوە کە حکومەت هاوکاریی خێزانەکان دەکات بۆ بەرزبوونەوەی ژمارەی لەدایکبوون.
وەزارەتی تەندروستی هەروەها رایگەیاند:
- 1,600,000 هاووڵاتیی ژاپۆنی لە 2024دا کۆچی دواییان کردووە
-بەپێی راگەیەندراوی وەزارەتی تەندروستی ئەو وڵاتە، ئەمە دوو هێندەی ژمارەی لەدایکبوونە
مێژوو و ئاماری لەدایکبوون لە ژاپۆن لە ساڵی 1971ەوە تا ئێستا.
سەردەمی ئاڵتونی (1971-1974)
لەو قۆناغەدا ژاپۆن:
- بەرزترین ئاستی لەدایکبوونی بە خۆیەوە بینی
- ساڵانە نزیکەی 2 ملیۆن منداڵ لەدایکدەبوون
هۆکارەکانی دابەزینی ئەو ئامارە بەپێی راگەیەندراوەکانی حکومەت:
تێچووی زۆری خوێندن:
- زیادبوونی خەرجی پەروەردە و زانکۆ
چەقبەستوویی دۆخی ئابووری:
- کەمبوونەوەی دەرامەت و کاری جێگیر
گۆڕانی شێوازی ژیان:
- گەنجان کەمتر دەیانەوێت خێزان پێکبهێنن
- دواخستنی هاوسەرگیری
دەزگای لێکۆڵینەوەی فیدراڵی ئەمریکا (ئێف بی ئای) رایگەیاند کە هەوڵی دوو هاووڵاتیی چینی بۆ گواستنەوەی کەڕووێکی ژەهراوی پوچەڵکردووەتەوە کە وەک تیرۆریستی کوشتوکاڵی ناوی هێناوە.
کەڕووکێکی مەترسیدار بووە بۆ کشتوکاڵ:
کەڕووکە بە ناوی *"فووزاریۆم گرامینیاروم"* ناسراوە و دەتوانێت:
- گەنم، جۆ، گەنمەشامی و برنج تووشی نەخۆشی بکات
- ئاژەڵە ماڵییەکان و مرۆڤ نەخۆش بخات
لە گۆڤارێکی زانستیدا ئەم کەڕووە کە وەک *"چەکێکی تیرۆریستی کشتوکاڵی" وەسفکراوە کە دژی بەروبووم و خەڵک بەکاردێت.
دەستگیرکردنی دوو تۆمەتبار:
ئێف بی ئای رایگەیاندووە دەستگیرکردنی ئەو دوو هاوڵاتییە چینییە، رۆژی سێشەممە بووە و ئەو تۆمەتانەش ئاڕاستەیان کراوە بریتین لە:
- پیلانگێڕی
- قاچاخچێتی
- هەڵخەڵەتاندنی لایەنی فەرمی
- ساختەکاری ڤیزا
پۆلیسی ئەمریکا دەربارەی ناسنامەی تۆمەتبارەکان رایگەیاندووە:
- یونکینگ جیان- تەمەن 33 ساڵ
- زوونیۆنگ لیو - تەمەن 34 ساڵ،ەو کارمەندی تاقیگەیەکی زانکۆیە.
ئەم کەیسە نیگەرانی گەورەی ئاسایشی نیشتیمانی لێکەوتەوە بە تایبەتی لە بواری: پاراستنی کشتوکاڵی ئەمەریکا و رێگرتن لە تیرۆری بایۆلۆجی و کۆنترۆڵکردنی چالاکییە مرۆییەکان.
دەربارەی ئامانجی پیلانەکە ئێف بی ئای رایگەیاندووە ئامانج لە پیلانەکەی ئەو دوو توێژەرە چینییە، بریتی بووە لە گواستنەوەی کەڕووە ژەهراویەکە بۆ تاقیگەیەکی زانکۆی ئەمەریکی و لەوێوە بەکارهێنانی وەک چەک دژی کشتوکاڵ و خەڵک.
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دەباشان پێشوازی لە د. لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق کرد.
لە دیدارێکدا دوایین گۆڕانکارییەکان لەسەر ئاستی وڵات و ناوچەکە گفتوگۆیان لەبارەوەکرا و جەخت لەسەر پاراستنی ئاسایش و ئارامی عیراق و هەرێمی کوردستان کرایەوە.
پەیوەست بە کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغداد و کێشە هەڵواسراوەکان هەردوولا جەختیان لە زامنکردنی مافی هەمووان لەسەر بنەمای دەستوور کردەوە و بافڵ جەلال تاڵەبانی ستایشی هەوڵە بەردەوامەکانی د. لەتیف رەشیدی کرد بۆ نزیککردنەوەی هەڵوێستی لایەنەکان و چارەسەرکردنی کێشەکان.
ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم رایگەیاند، بەبۆنەوەی جەژنی قوربانەوە چوار رۆژ پشووی رەسمی دەبێت لە سەرجەم دامودەزگا حکومییەکان.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بڕیاری دا لە رۆژی هەینی 2025/6/6 تا رۆژی دووشەممەی هەفتەی داهاتوو 2025/6/9 رۆژانی پشووی جەژنی قوربان بێت.
سەبارەت بە دەستپێکردنەوەی دەوام ئاماژەی بەوەکرد، رۆژی سێشەممە 2025/6/10 دەوامی رەسمی لە سەرجەم فەرمانگەکان دەستپێدەکاتەوە.
جێی ئاماژەیە، ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق دوێنێ سێشەممە رایگەیاند، لە رۆژی هەینی 6ـی ئەم مانگەوە تا رۆژی سێشەممە 10ـی ئەم مانگە بەبۆنەی جەژنی قوربانەوە پشووی رەسمی دەبێت.
کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران کۆتایی هات و تیایدا چەند بڕیارێک لەسەر موچە و لێخۆشبوونی پێشینەی هاوسەرگریری بۆ کچ و کوڕانی شەهیدان درا و بریاردرا لەسەر موچەی فەرمانبەرانی حکومەت نامەیەک بۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بنێردرێت.
لە کۆبوونەوەکەدا ئەنجومەنی وەزیران بەکۆی دەنگ رەزامەندیی لەسەر پێشنیاری وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان دا بۆ لێخۆشبوون لە پێشینەی هاوسەرگیری بۆ کوڕو کچانی شەهیدان و زیندانیانی سیاسی.
لە راگەیەندراوەکەدا سەبارەت بە دواکەوتنی موچە، هاتووە کە، هەرێمی کوردستان هەموو پابەندییەکانی خۆی بە تەواوی جێبەجێ کردووە و شەفافانە سەرجەم داتا و زانیاریەکانی دارایی بۆ تیمی هاوبەشی چاودێریی دارایی فیدڕاڵ و هەرێم خستووەتەڕوو.
ئاماژە بەوەشدراوە لە سەرەتای 2025دا رێککەوتنی هاوبەش لە نێوان هەردوو وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ و هەرێم ئیمزاکرا بۆ دابینکردنی تەواوی مووچەی مانگەکانی ئەمساڵ.
ئەم رێککەوتنە پشتبەستە بە بڕیاری دادگای فیدڕاڵی کە رایگەیاندووە ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتەکان ناتوانێت هۆکار بێت بۆ راگرتنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم.
ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری راگرتنی مووچەکانی بە "نا دەستووری و نایاسایی"* ناو برد و ئاماژەی بەوە کرد کە ئەمە سزادانی بەکۆمەڵی هاووڵاتییانی هەرێمە.
بە تایبەتی ئاماژە بەوە کرا کە چەند رۆژێکی کەم ماوە بۆ جەژنی قوربان و ئەم بڕیارە "گەمارۆیەکی سیاسی"ە لەسەر هەرێم.
ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریشدا نامەیەکی رەسمی ئاراستەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و نوێنەری وڵاتان بکرێت کە تێیدا:
- لایەنە دەستووری و یاسایی و داراییەکان رونبکرێتەوە
- داوای هاوئاهەنگی و پشتیوانی بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکە بکرێت
لە بڕگەیەکی تردا، ئەنجومەنی وەزیران بابەتی کارمەندانی گرێبەستی خستە بەردەست کە بە بودجەی پەرەپێدان و داهات کاردەکەن.
ئەنجومەنی وەزیران پشتیوانی لە داواکاری ئەو کارمەندانە کرد و وەزارەتی دارایی راسپارد، بۆ ئامادەکاری باشتر بۆ بڕیارێکی گشتگیر لە کۆبوونەوەکانی داهاتوودا.
سەبارەت بە پشوی جەژنی قوربان
لە کۆتایی کۆبوونەوەکەدا، ئەنجومەنی وەزیران پیرۆزبایی جەژنی قوربانی لە هەموو موسڵمانان کرد و رۆژانی پشووی جەژن دیاریکرا:
پشووی فەرمی: لە ڕۆژی هەینی (6ی حوزەیران) تا ڕۆژی دووشەممە (9ی حوزەیران)
گەڕانەوەی دەوام: ڕۆژی سێشەممە (10ی حوزەیران)
تەقینەوەیەک لە فڕۆکەخانەی سەربازی حەما لە سوریا رویدا، کە پێدەچێت بەهۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە بووبێت.
نوێ دەکرێتەوە..
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، پرسەنامەیەک ئاڕاستەی یوسف حاجی یونس دەکات.
دەقی پرسەنامەکە
زۆر غەمبار بووم بە کۆچی دوایی جوانەمەرگ (ڕەوا یوسف) کوڕی کەسایەتی بەئەمەک و بەئەزموون کاک یوسف حاجی یونس یەکێک لەو میدیاکارە هونەرییە دڵسۆزانەی بناغەی میدیای بینراو و کەناڵە ئاسمانییەکانیان لەشاری سلێمانی دانا.
خوا لەکاکە ڕەوای کۆچکردوو خۆش بێت و سەبوری و ئارامی بەخانەوادەکەیان و هەموو لایەک ببەخشێت و ئەمە دوایین ناخۆشیمان بێت.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد
وەزارەتی پەروەردە پرسیار و وڵامی تاقیکردنەوەی زمان و ئەدەبی کوردی پۆلی 12ی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوە کردووە، رۆژانە لەدوای تاقیکردنەوەکانەوە پرسیار و وەڵامەکان بڵاو دەکەنەوە.
وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێم خوێندکاران ئاگادار دەکاتەوە رۆژانە دەتوانن لەرێگای لینکی تایبەتەوە پرسیار و وەڵامی تاقیکردنەوەکان ببینن.
کلیک لێرە بکە بۆ بینینی پرسیار و وەڵامەکان
وەزارەتی پەروەردە ئەوەشی خستووەتە روو، رۆژانە لەدوای تاقیکردنەوەکان پرسیار و وەڵامەکان لە هەمان لینکەوە دادەنرێن.
رۆژی یەکشەممە، 1ی 6، بە بەشداری زیاتر لە 115 هەزار خوێندکار تاقیکردنەوەی نیشتمانیی پۆلی 12 لە هەرێم دەستی پێ کرد.
قۆناغی 12ی ئامادەیی دوایین قۆناغی پەروەردەییە لە هەرێم، خوێندکاران لەدوای بڕینی ئەو قۆناغە دەچنە پەیمانگە و زانکۆکانی سەر بە خوێندنی باڵا، ئەوەشی دیاری دەکات لە چ بەشێکدا بخوێنن ئەو نمرەیەیە کە لە تاقیکردنەوەی نیشتمانیی بەدەستی دەهێنن.
بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی فیلەکان، دەستەی ژیانی وشکانی زیمبابۆی بڕیاریداوە بە سەربڕینی دەیان فیل و دابەشکردنی گۆشتەکەی بەسەر هاووڵاتیاندا، عاجەکەشی بۆ دەوڵەت دەبێت.
دەستەی ژیانی وشکانی لە زیمبابۆی بڕیاریداوە بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی فیلەکانی ئەو وڵاتە و ئەو هەڵاوسانەی لەسەر ئاژەڵان دروست بووە، بە دەیان فیل سەرببڕێت و عاجەکەی بۆ دەوڵەت بێت و گۆشتەکەشی بەسەر خەڵکدا دابەش بکات.
زیمبابۆی لەرووی ژمارەی فیلەوە، لە دوای بۆتسوانا بە دووەم وڵاتی جیهان دادەنرێت.
دەستەکە ئاماژەی بەوەکردووە، ئەگەرچی هێشتا ژمارەی ئەو ئاژەڵانەی سەردەبڕدرێن دیاری نەکراوە، بەڵام لە قۆناغی یەکەمدا 50 فیل دەکرێنە قوربانی.
ئەگەرچی زیمبابۆی عاجەکانی بۆ دەوڵەت هەڵدەگرێت، بەڵام لەئێستادا جگە لە کۆگاکردنیان، بەهۆی قەدەغەی بازرگانیکردن بە عاجی فیلەوە لە جیهاندا، ناتوانێت هیچ مامەڵەیەک بەو عاجانەوە بکات.
ساڵانە زیمبابۆی بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی فیلەکان و رێگری لە قەیرانی خۆراک و وشکەساڵی، یان ئەو ئاژەڵانە دەگوازێتەوە بۆ وڵانی دیکە، یانیش دەیانکاتە قوربانی.
ساڵی رابردووش زیمبابۆی 200 فیلی کردە قوربانی، کە لە ساڵی 1988ـەوە بە گەورەترین ژمارەی سەربڕێنی فیلەکان دادەنرێت لەو وڵاتەدا.
دۆناڵد ترەمپ باس لە سەرۆکی چین دەکات و دەڵێت، پیاوێکی باشە و سەرسامیم، بەڵام مامەڵەکردن لەگەڵیدا کارێکی ئەستەمە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاندووە، سەرسامی شی جین بینگی سەرۆکی چینم، پێشتر سەرسامی بووم و سەرسامیشی دەبم، بەڵام پیاوێکی زۆر توند و سەرسەختە، ئەستەمە مامەڵەی لەگەڵدا بکەیت.
هەر دوو خولەک پاش ئەوەش لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی 'تروز' نووسیویەتی، لەمێژووی 30 ساڵی رابردوویدا ویلایەتە یەکگرتووەکان باشترین مانگی ئایاری هەبوو، جارێکی دیکە ئەمریکا دەبێتەوە بە مەزن.
ئەوەش لە کاتێکدایە، ململانێکانی نێوان چین و ئەمریکا لە رووی ئابوورییەوە بەردەوامی هەیە، بەتایبەت لە ماوەی سەرۆکایەتی دۆناڵد ترەمپدا بەخولی یەکەم و ئێستایەوە، ئەمساڵیش جێبەجێکردنی یاسای باجی گومرگی ترەمپ گرژی لەنێوان پەیوەندییەکانی ئەو دوو وڵاتەدا زیاتر دروست کرد.
هەر لێدوانێکی نوێ لەبارەی پەیوەندییەکانی ئەو دوو وڵاتە کاریگەریی راستەوخۆی لەسەر نرخی نەوت و زێڕ هەیە، بەوپێیەی زێڕ وەک پەناگەیەکی پارێزراو دەبینرێت لەکاتی دروستبوونی هەر گرژییەکدا نرخەکەی زیاد دەکات و لەکاتی رەوینەوەی دۆخەکەشدا نرخەکەی روو لە نزمبوونەوە دەکاتەوە.
كۆشكی سپی رایگەیاند ئەگەر ئێران پێشنیارە ئەتۆمییەكەی ئەمریكا قبوڵ نەكات، روبەڕوی دەرەنجامی توند دەبێتەوە و لێپرسراوێكی ئێران دەڵێت ئەگەر پێشنیارەكە بۆ رێگریی لە دروستكردنی چەكی ئەتۆمیی بێت، ئەگەری رێككەوتنی تاران و واشنتۆن هەیە.
كارۆلین لڤێت، وتەبێژی كۆشكی سپی لە كۆنفراسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئەگەر ئێران پێشنیارەكەی ستێڤ ویكتۆف، نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قبوڵ نەكات روبەڕویی كاردانەوەی توند دەبێتەوە.
لای خۆشییەوە عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران، لە لێدوانێكی رۆژنامەوانی لە لوبنان وتی: ئەگەر پێشنیارەكەی ئەمریكا بە ئامانجی رێگریی لە دروستكردنی چەكی ئەتۆمی بێت، هیچ كێشەیەكیان لەگەڵ ئەو پێشنیارەدا نییە و ئەوەش ئەگەری رێككەوتنی نێوان واشنتۆن و تاران بەهێزتر دەكات.
لە لایەكی دیكەوە پێگەی ئەكسیوس، بڵاوی كردوەتەوە كە تاران رازی بوە بە هەندێك پێشنیاری ئەمریكا بەڵام دەیەوێت شوێنی هاوبەشی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ ژمارەیەك وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ئێران بێت.
پێگەكە لە زاری ژمارەیەك لێپرسراوی ئەمریكا بڵاوی كردوەتەوە كە بڕیارە شەممە یان یەكشەممەی هەفتەی داهاتو خولی شەشەمی دانوستانەكانی نێوان ئەمریكا و ئێران لە وڵاتێكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێوەبچێت.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عێراق بەبۆنەی دەستنیشانکردنی پەروین بوڵدان، بە جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا پەیامێکی پیرۆزبایی ئاڕاستە کرد و رایگەیاند، سەرکردایەتیکردن و هەوڵە بێووچانەکانی بۆ زامنی یەکڕیزی و دادپەروەری و ئاشتی جێی شانازی و پێزانینە.
دەقی پەیامەکەی:
"پیرۆزبایی لە خاتوو پەروین بوڵدان دەکەم بەبۆنەی دەستنیشانکردنی وەک جێگری سەرۆکی پارلەمانی تورکیا.
سەرکردایەتیکردن و هەوڵە بێووچانەکانی بۆ زامنی یەکڕیزی و دادپەروەری و ئاشتی جێی شانازی و پێزانینە.
هیوای سەرکەوتنی بەردەوامی بۆ ئەخوازم لە بنیاتنانی دوارۆژێکدا کە هەموو پێکهاتەکانی گەل لەخۆبگرێت، بەتایبەت پرۆسەی ئاشتی کە ئێستا کەوتۆتەگەڕ".