عیراق
وەزیری بەرگری عیراق هێزەكانی سوپای لە سنوری شنگال بەسەركردەوە و بەدواداچوون بۆ رەوشی ئەمنی سنورەكانی عیراق و سوریا دەكات.
وەزارەتی بەرگری عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سابت محەمەد سەعید وەزیری بەرگری بە یاوەری یاریدەدەری سەرۆك ئەركانی سوپا و ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكان و فەرماندەی هیزە وشكانیەكان سەردانی ئۆپراسیۆنەكانی رۆژئاوای نەینەوایان كردووە كە لە شەنگال جێگیركراوە.
دەشڵێت، ئامانجی سەردانەكە ئاگاداربوون بووە لە دۆخی سوپا و سنوری عیراق – سوریا.
پێشڕەوی دەستەی تەحریرشام و گرووپە چەكدارە هاوپەیمانەكانی بۆ سەر حەلەب، ترسی لای بەرپرسانی سەربازی و ئەمنی عێراق دروستكردووە و بەرپرسانی عیراق جەختدەكەنەوە سنوورەكانیان لەگەڵ سوریا بەتەواوەتی پارێزراوە و بە بەردەوامی لە رێگەی درۆن و كامێرای حەرارییەوە چاودێری دەكرێت.
دوای رێككەوتنی ئاگربست لە لوبنان، ئاوارە لوبنانییەكانی عیراق دستیان كردووە بە گەڕانەوە بۆ وڵاتەكانیان و لە ماوەی دوو ڕۆژدا دوو هەزار و ٥٠٠ ئاوارە گەڕاونەتەوە وڵاتەكەیان.
توركی محەمەد مەحلاوی قائیمقامی قائیم لە پارێزگای ئەنبار ئاماژەی بەوەكرد، گەڕانەوەی لوبنانییەكان دوای بڕیاری ئاگربەست لە عیراقەوە بۆ وڵاتەكەیان لە ڕێگەی دەروازەی سنووری قائیمەوە دەستیپێكردووە ژمارەی ئەو كەسانەی لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا گەڕاونەتەوە گەیشتووەتە (٢٥٠٠) هاووڵاتی لوبنانی كە لە عیراق نیشتەجێبون.
قائیمقامی قائیم دەشڵێت، حكومەتی خۆجێی ئەنبار ئاسانكاری كردووە بۆ ئەو كەسانەی كە دەگەڕێنەوە و وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانیش پاسی تایبەتی بۆ گواستنەوەیان دابین كردووە و هەموو پێداویستییەكیان بۆ دابینكراوە.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق ئیسرائیل و ئەمریكا تۆمەتبار دەكات بەوەی لە پشت روداوەكانی ئێستای سوریایەوەن و دەڵێت بە وردی چاودێری دۆخەكە دەكەن.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق لە راگەیەنراوێكدا رایگەیاند، بەوردی چاودێریی دۆخی سووریا دەكەن، لەو وڵاتە چەند رێكخراوەی تیرۆریستی بە پلانی ئەمەریكا و ئیسرائیل سەرقاڵی گێرەشێوێنین كە هاووڵاتی چەندین وڵاتی جیاوازیان تێدایە.
دەشڵێت، ئەوەی لە سووریا ڕوو دەدات كاردانەوەشی لەسەر وڵاتانی ناوچەكە دەبێت، بەتایبەتی وڵاتانی دراوسێی سوریا و هەركەس ئاگر هەڵگیرسێنێت پریشكی ئەو ئاگرە بەرخۆشی دەكەوێت.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق رایگەیاند، لە زنجیرە چیای حەمرین پێنج تیرۆرست كوژراون و چەند ئامێرێكی پەیوەندی و تەقەمەنی دەستیان بەسەردا گیراوە.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا دەڵێت، ئێوارەی هەینی بە پشت بەستن بە زانیاری وردی هەواڵگری فەرماندەی ئۆپراسیۆنەكان لە زنجیرە چیای حەمرین لە نزیك كەركوك بە فرۆكەی ئێف ١٦ ئۆپراسیۆنێكیان ئەنجامداوە.
وتیشی، دوای بۆردومانەكە و پشكنینی ناوچەكە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ تەرمی پێنج تیرۆرست دۆزرانەوە و چەك و تەقەمەنی و ئامێری پەیوەندی ئەو گروپە دەستیان بەسەردا گیرا.
عیراق چەند لیوایەكی رەوانەی سنورەكانی لەگەڵ سوریا كرد، وەزیری بەرگریش دەڵێت سوپا ئامادەیه سنوور و ئاسمانی عیراق لەهەر هەڕەشەیەك بپارێزێت.
سەرچاوەیەكی ئەمنی عیراق رایگەیاند، ٥ لیوای سوپا و حەشدی شەعبی له سنووری عیراق و سوریا جێگیركراون.
هاوكات سابت محەمەد عەباسی وەزیری بەرگری عیراق رایگەیاند، سوپا ئامادەیه سنوور و ئاسمانی عیراق لەهەر هەڕەشەیەك بپارێزێت و ڕێگە نادەن هیچ تیرۆریست و تێكدەرێك دزە بكاتە ناو خاكی عیراق.
ئەم لێدوانەی وەزیری بەرگری عیراق لەكاتێكدایە، گرژییە ئەمنییەكان لە سوریا و سنووری عیراق زیادیكردووە، دوای ئەوەی گروپی چەكداریی تەحریر شام بەشێكی حەلەبی كۆنتڕۆڵكرد.
لای خۆیەوە، لیوا یەحیا ڕەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عیراق رایگەیاند، سنووری عیراق لەگەڵ سوریا بەتەواوی پارێزراوە، بەتایبەتی لە ناوچەكانی باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا، وتیشی هێزەكانی سنوور جگە لە فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان و كامێرای گەرمیی، نوێترین چەك و كەلوپەلی سەربازییان پێیە.
سبەینێ ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆدەبێتەوە و سێ پڕۆژە یاسای جێگەی مشتومڕ دەخاتە دەنگدانەوە، كە یەكێكیان تایبەتە بە هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی بەعس بۆ گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەوییە لەناوچە جێناكۆكەكان بۆ خاوەنەكانیان.
فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، رۆژی یەكشەممە ئەنجومەنی نوێنەران كۆدەبێتەوە و سێ پرۆژەیاسا دەخاتە دەنگدانەوە و خوێندنەوە بۆ دوو پرۆژەیاساش دەكرێت.
ئەو سێ پڕۆژە یاسایەی دەخرێنە دەەنگدانەوە بریتین لە: هەمواركردنەوەی یاسای باری كەسێتی ساڵی ١٩٥٩ و پرۆژەیاسای گەڕاندنەوەی زەوییەكان بۆ خاوەنەكانیان كە بە چەند بڕیارێكی ئەنجومەنی سەركردایەتیی بەعس دەستیان بەسەردا گیراوە لەگەڵ پرۆژەیاسای هەمواری دووەمی یاسای لێبوردنی گشتی.
ئەو سێ پرۆژە یاسایە زۆرترین مشتومڕیان لەسەرە و پێشتر فراكسیۆنەكانی شیعە و سوننە و كورد جەختیان كردبووەوە كەتێپەڕاندنی ئەو پڕۆژە یاسایانە پێوستیان بە رێككەوتنی سیاسییە.
سەرۆك كۆمار رایگەیاند، لە عیراق جیاوازی لە نێوان ژنان و پیاواندا ناكرێت و ژنان بەشێكی سەرەكی گەشەسەندنی كۆمەڵگەن.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق پێشوازی لە وەفدێكی دەستپێشخەری یۆرۆ- دەریای ناوەڕاست و تیمی روانگەی ناوچەیی بۆ كاروباری توندوتیژی دژی ژنان و كچان كرد كە چەند شارەزایەكی ئەفریقی و ئاسیایی و ئەوروپیان لەگەڵدا بوو.
لە میانی دیدارەكەدا سەرۆك كۆمار جەختی لە گرنگی بەرەنگاربوونەوەی هەموو جۆرە جیاكاری و دوورخستنەوە و توندوتیژییەكی دژی ژنان كردەوە و رایگەیاند، ژنان بەشێكی سەرەكین لە گەشەسەندنەكان و عیراقیش دوورە لە جیاكاری نێوان ژنان و پیاوان.
وەفدەكەش هەوڵەكانی سەرۆك كۆمار و بیرۆكەكانی بە ئامانجی پاراستنی ژنان و چەسپاندنی مافەكانیان بەرزنرخاند.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراو بەبۆنەی کۆتایی هاتنی ئەرکەکانی لە عیراق پێشوازیکرد لە تارق عەبدوڵا فەرەج باڵیۆزی کوەیت لە عیراق.
لە دیدارەکەدا کە لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار بەخێرهاتنی باڵیۆزی کوەیتی کرد و بەبایەخەوە باسی لەپەیوەندیی پتەوی نێوان عیراق و کوەیت کرد، داوایشیکرد ئەو پەیوەندییانە بەهێزبکرێن و پەرەیان پێ بدریت لە بوارە جیاجیاکاندا.
هەروەها سەرۆک کۆمار باسی لە هەوڵ و دەستپێشخەرییەکانی ئاشتی لە ناوچەکە کرد بە شێوەیەک کە ئاسایش و سەقامگیری بەتایبەت لە لوبنان و فەلەستین بەرقەرار بکات و نیگەرانی خۆی نیشاندا لە بەردەوامی گرژی سەربازیی و بۆردومانکردنی خەڵکی مەدەنی، هەروەها باڵیۆزی کوەیتی راسپارد کە سڵاوی خۆی بە میری کوەیت و گەلی کوێتی برا بگەیەنێت.
لای خۆیەوە باڵیۆزی کوەیت سوپاسی سەرۆک کۆماری بۆ ئەو پێشوازیە گەرم و پاڵپشتی بەردەوامی کرد لەپەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا.
دادگای رەسافە لە بەغداد دەستی بەسەر یەك تۆن مادەی هۆشبەردا گرتووە و سزای لەسێدارەدانیشی بۆ ٧٥ بازرگانی ماددەی هۆشبەر دەركرد كە هەشت كەسیان بیانیین .
وەلید ئیبراهیم دادوەری دادگای ناوەندی لێكۆڵینەوە لەدادگای رەسافە رایگەیاندووە، لە ئۆپەراسیۆنەكاندا بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆ، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ناوەڕاستی مانگی تشرینی یەكەم، دەستیان بەسەر زیاتر لە یەك تۆن ماددەی هۆشبەردا گرتووە.
وتیشی ٧٥ سزای لەسێدارەدان دەركراوە كە شەش بیانی تێدایە و ٢٠ کەسی دیكەش بە زیندانیكردنی هەتاهەتایی سزادراون، پێشتریش شەش کەس لەو ٧٥ کەسە سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا جێبەجێکراوە.
دادوەرەكەی دادگای رەسافە ئاماژەی بەوەشداوە، یەكێك لە بازرگانەكان كە لەدایكبووی ساڵی ٢٠٠٢ـە ، لەكاتی وەرگرتنی نزیكەی ٥٧ كیلۆگرام مادەی هۆشبەر كە لە بازرگانانی بیانی وەرگرتووە دەستگیركراوە و سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپێنراوە.
لە میانی سەردانەكەی بۆ ئیسپانیا، سەرۆك وەزیرانی عیراق شەش یاداشتی لێكتێگەیشتنی لەگەڵ حكومەتی ئەو وڵاتە ئیمزا كرد.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ پێدرۆ سانچێز هاوتا ئیسپانییەكەی لە مەدرید كۆبوەوەو هەردوولا ژمارەیەك یاداشتی لێكتێگەیشتنی هاوبەشیان لەبوارەكانی هاریكاری یاسایی و بازرگانی و پیشەسازی ئیمزا كرد.
ئەمە جگە لەوەی یاداشتێكی لێكتێگەیشتن لە نێوان دەستەی دەستپاكی عیراق و داواكاری گشتی ئیسپانیا و یاداشتێكی هاوكاری نێوان پارێزگاری واست و كۆمپانیایەكی بیناسازی ئیسپانیا و هەروەها یاداشتێكی تری لێكتێگەیشتن بۆ هاریكاری ئەمنی نێوان وەزارەتەكانی ناوخۆی عیراق و ئیسپانیا ئمیزا كراوە.
لای خۆیەوە سانچێز سوپاسی سودانی كرد بۆ قبوڵكردنی بانگهێشتنامەكە و جەختی لە گرنگی عیراق كردەوە لە ناوچەكەدا، ئاماژەی بە ویستی وڵاتەكەشی كرد بۆ دامەزراندنی هاوبەشی لەگەڵ عیراق، هاوكات خواستی كۆمپانیاكانی وڵاتەكەی بۆ بەشداریكردن لە پڕۆژە جیاجیاكان لە عیراق دەربڕی.
وتەبێژی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عیراق، رەتیكردەوە كە سوپای عیراق كرابێتە حاڵەتی ئامادەباشیەوە بەهۆی هەڕەشەی دەرەكییەوە.
لیوا یەحیا رەسول، وتەبێژی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عیراق، لە راگەیەنراوێكدا هەموو ئەو هەواڵانەی رەتكردەوە كە باس لەوە دەكەن سوپای عیراق خرابێتە حاڵەتی ئامادەباشیەوە، دوپاتیشیكردووەتەوە كە لە ئێستادا هیچ هەڕەشەیەكی دەرەكی جددی بونی نیە تا هێزەكانیان بكەنە حاڵەتی ئامادەباشیەوە.
یەحیا رەسوڵ راشیگەیاندوە، پلانی گونجاویان هەیە بۆ وەڵامدانەوەی هەر هەڕەشەو هێرشێك، داوای لە وەزارەتی دەرەوەش كردوە لە رێگای نەتەوەیەكگرتووەكانەوە هەڕەشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر عیراق یەكلابكاتەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق دوپاتیکردەوە، کە هەڵبژاردنی بەغداد وەک پایتەختی گەشتیاریی عەرەبی بۆ ساڵی 2025 دەبێتە مایەی دەرخستنی ناسنامە مەزنەکەی و بەرجەستەکردنی مێژووە درەوشاوەکەی و شارستانێتییەکەی، سەرەڕای بەهێزکردنی پێگەی لەسەر نەخشەی ناوچە گەشتیارییەکان.
ئەم وتەیەی سەرۆك کۆمار لە میانی پێشوازیکردنی هات لە د.بەندەر بن فەهد ئال فەهید سەرۆکی رێکخراوی گەشتیاریی عەرەبی و وەفدی یاوەری، لە دیدارەکەدا لە بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆك کۆمار ئاماژەی بەوەکرد، کە ئاسایش و سەقامگیریی عیراق بۆتەهۆی بەهێزکردنی کەرتی گەشتیاری، کە خاوەنی فرەچەشنیی گەشتیارییە، هەروەها پێشوازی کرد لە پێشنیاری دامەزراندنی ئەکادیمیای گەشتیاریی عەرەبی لە بەغداد.
هەر لە دیدارەکەدا جەختکرایەوە لەسەر گرنگی هاوئاهەنگی و هاریکاری بۆ نۆژەنکردنەوەی شوێنە گەشتیاری و کەلەپورییەکان و پێشخستنی ئاستی گەشتیاری.
لە بەرامبەردا وەفدی میوان رونکردنەوەیەکی چڕوپڕی لەبارەی سروشتی کارەکانی رێکخراوەکە و هەوڵەکانی لە ماوەی رابردودا پێشکەش کرد، هەروەها ئەو چالاکی و پرۆژانەی خستەڕوو، کە جێبەجێی کردون بۆ پاڵپشتی لە بەرنامەی پەرەپێدانی گەشتیاری لە ناوچەکەدا، هاوکات وەفدی میوان پێشکەوتنە ئەرێنییەکانی عیراق و توانای رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییە جۆراوجۆرەکانی بەرزنرخاند.
سەرۆك وەزیرانی عیراق سەردانی ئیسپانیا دەكات و بڕیارە لەگەڵ شا و لێپرسراوانی ئەو وڵاتە كۆبێتەوە.
بە پێی راگەیەندراوێك محەمەد شەیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق بەرەو ئیسپانیا بە رێكەوت و بڕیارە بۆ تاوتوێكردنی پرسە سیاسیی ئابوریی و پەیوەندییە دیپلۆماسییەكان لەگەڵ شای وڵاتەكە و لێپرسراوانی باڵای ئیسپانیا كۆببێتەوە.
ئەوەشهاتووە، لە سەردانەكەدا هەر یەكە لە وەزیری دەرەوە و وەزیری ناوخۆ و وەزیری گواستنەوە و ژمارەیەك لە بریكارانی وەزارەتەكان و راوێژكاران یاوەریی سەرۆك وەزیرانی عیراقن.
دیداری و سەردانەكەی سودانی سێ رۆژ دەخایەنێت و لەو ماوەیەشدا كۆبونەوە و دیدارەكانی لەگەڵ لێپرسراوانی ئیسپانیا بەردەوام دەبێت.
سودانی سەردانی ئیسپانیا دەكات و لەگەڵ شای ئەو وڵاتە كۆدەبێتەوە
گروپی چەكداری مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق بەردەوامی هێرشەكانی بۆسەر ئیسرائیل راگەیاند.
گروپی چەكداری حزبوڵای عیراق رایگەیاندووە، لە هێرشەكانیان ناوەستن و بەردەوامدەبن لە بۆردوومانەكانیان بۆسەر سوپای ئیسرائیل لە هەر پێگەیەك بن.
دەشڵێت، وستانی جەنگ و راگەیاندنی ئاگربەست لە نێوان ئیسرائیل و حزبوڵای لوبنان پەیوەندی بە هێرشەكانی ئەوانەوە نییە.
حزبوڵای عیراق ئاماژەی بەوەشكردووە، هەڵویستی بزوتنەوەكەیان بەرانبەر كەیسی فەڵەستین نەگۆرەو هیچكات رێگە نادەن خوێنی ئەو هەموو فەڵەستینیە بە هەدەربچێت.
ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق كۆمپانیای ڤۆدافۆنی دەستنیشان كرد بۆ ئەوەی هێڵێكی پەیوەندی نیشتیمانیی بۆ مۆبایل دابمەزرێنێت.
ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە سەرۆكایەتی محەمەد شیاع سوودانی كۆبووەوە و لە كۆبوونەوەكەدا كۆمپانیای ڤۆدافۆن دەستنیشان كرا، بۆ ئەوەی دەستبكات بە دامەزراندنی هێڵێكی نیشتیمانی مۆبایل بە خزمەتگوزاری نەوەی پێنجەم.
ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، هەروەها وەزارەتی گەیاندنی عیراقی راسپارد بۆ جێبەجێكردنی ئەو بڕیارە و رێكارەكانی دامەزراندنی هێڵی پەیوەندی نیشتیمانی مۆبایل.
مانگی رابردوو عیراق زیاتر لە ١٠٣ ملیۆن و ١٤٥ هەزار بەرمیل نەوتی هەناردەی دەرەوە كردووە.
وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، لە مانگی رابردوودا، بڕی ١٠٣ ملیۆن و ١٤٥ هەزار و ٢٢٥ بەرمیل نەوت لەلایەن كۆمپانیای سۆمۆوە هەناردەی دەرەوە كراوە.
دەشڵێت، لە كێڵگە نەوتییەكانی ناوەڕاست و باشووری عیراق بڕی ١٠٢ ملیۆن و ٣٠٢ هەزار و ٨٦٢ بەرمیل هەناردەكراوە و لە كێڵگەی گەیارەش ٥٢٤ هەزار و ٣٥٦ بەرمیل هەناردە كراوە.، هەر لەو مانگەدا بڕی ٣١٨ هەزار و ٧ بەرمیل هەناردەی ئوردن كراوە.