جیهان
نرخی زێڕ دابەزینی گەورەی هەر ئۆنسەیەك بە دوو هەزار و ٥٦٢ دۆلار مامەڵەی پێوەكرا، ئەوەش گەورەترین دابەزینی هەفتانەیە لەماوەی نزیكەی سێ ساڵدا.
نرخی زێڕ رۆژی هەینی لەكاتی داخستنی بۆرسەی جیهانی، دابەزینی تۆماركرد و نرخی یەك ئۆنسە زێڕ بڕی پێنج دۆلار و ٥٣ سەنت لەنرخەكەی لێبووەوە.
هەنگاوەكانی بانكی ناوەندیی ئەمریكا بۆ كەمكردنەوەی سوودی بانكیی، هۆكارە بۆ ئەوەی بەهای دۆلاری ئەمریكی بەرزببێتەوە و لەبەرامبەردا كاریگەری نەرێنی لەسەر نرخی زێڕ داناوە.
دابەزینی نرخی زێڕ لەكاتێكدایە لەماوەی ئەمساڵدا، نرخی ئەو كانزایە بەرزبوونەوەی پێوانەیی تۆماركردووە.
بەشێك لە ئەندامانی دیموكراتەكانی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا داوا دەكەن لێكۆڵینەوە لە پەیوەندی نیوان ئیلۆن مەسك و روسیا بكرێت.
ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویكردەوە، بەشێك لە ئەندامانی دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی پیران نامەیەكیان ئاڕاستەی پنتاگۆن كردووە و داوایان كردووە رێكاری یاسای بگیرێتەبەر لە بەرانبەر پەیوەندی نێوان ئیلۆن مەسك ملیاردێری ئەمریكا و ڤلادیمیر پوتین سەرۆكی روسیا.
دەشڵێن، پەیوەندی نێوان روسیا كە دوژمنی ئەمریكایە لەگەڵ مەسك كە سودمەندە لە پاڵپشتی دارایی حكومەتی ئەمریكا پرسیاری زۆر دەهێنێتە ئاراوە كە ئەو كەسە شایستەی ئەوەیە پۆست وەربگرێت و زانیاری نهێنی بخرێتە بەردەست.
ئیلۆن مەسك لەلایەن ترەمپەوە بە وەزیری لێهاتووی دەستنیشان كراوە و لە كەمپینی هەڵبژاردنەكانیشدا ١١٠ ملیۆن دۆلاری بۆ ترەمپ خەرج كردووە.
سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا كچێكی بۆ وتەبێژی كۆشكی سپی دەستنیشانكرد كە تەمەنی ٢٧ ساڵە، بەشێك لە كاندیدەكانیشی رووبەڕووی تۆمەت دەبنەوە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا كارۆلین لیڤیت تەمەن ٢٧ ساڵ كە وتەبێژی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی بوو، بە سكرتێری رۆژنامەوانی كۆشكی سپی دەستنیشان كردووە و ئەمەش بچوكترین كەسە كە ئەو پۆستەی پێبدرێت لە مێژووی ئەمریكا.
ترەمپ رایگەیاند، لیڤیت كەسێكی بەهێز و زیرەكە و سەلماندویەتی كە توانای ئەوەی هەیە ئەو پۆستە بگرێتە دەست و پەیامەكەیان بە باشی بگەیەنێتە گەلی ئەمریكا.
لە بەرامبەردا لیڤیت رایگەیاند، لە خێزانێكی سیاسەتمەدار گەورە نەبووە و تەنیا لە زانكۆ تێكەڵی سیاسەت بووە.
هاوكات كەناڵی بی بی سی بڵاویكردەوە، بەشێك لە كاندیدەكانی ئیدارەی ترەمپ تۆمەتیان دراوەتە پاڵ، وەزیری بەرگری تۆمەتی دەستدرێژی سێكسی لەسەرە و وەزیری تەندروستیش رەخنەی زۆری لە ڤاكسین گرتووە.
ئێران بە نوسراوێكی رەسمی بەڵێن بە ئەمریكا دەدات، بەهیچ شێوەیەك هەوڵی كوشتنی دۆناڵد ترەمپ نەدات.
رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ لە زاری ژمارەیەك لێپرسراوی باڵای ئەمریكاوە بڵاویكردووەتەوە، مانگی ئەیلولی رابردوو ئەمریكا نامەیەكی هەڕەشە ئامێزی ئاراستەی ئێران كردووە و تیایدا هۆشداری دراوەتە لێپرسراوانی باڵای تاران لە هەر هەوڵدانێكیان بە مەبەستی كوشتنی دۆناڵد ترەمپ.
رۆژنامەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، دوای نامەكەی ئەمریكا، لە ١٤ـی مانگی رابردوو ئێرانیش بە نهێنی بەڵێننامەیەكی نوسراوی ئاراستەی ئەمریكا كردووە و تیایدا بەڵێنیداوە بەهیچ شێوەیەك هەوڵی كوشتنی دۆناڵد ترەمپ نەدات.
داواكاری گشتی ئیسرائیل داوا لە سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەی دەكات چاو بە كارەكانی وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی بخشێنێتەوە.
گالی باهاراڤ میارا داواكاری گشتی ئیسرائیل نامەیەكی ئاڕاستەی بنیامین ناتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەی كردووە بۆئەوەی هەڵسەنگاندن بۆ كارەكانی ئیتیمار بن غەفیر بكات.
لە نامەكەدا داواكاری گشتی دەڵێت، بن غەفیر دەستوەردان دەكات لە كاروباری پۆلیس فەرمان لە ئەو وەردەگرن و پەیوەستن بە ئەوەوە.
لە بەرامبەردا بن غەفیر لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، كودەتایەك دەستی پێكردووە، كە لەلایەن داواكاری گشتیەوە رێكخراوە، تاكە كەسێكیش كە دەربكرێت داواكاری گشتییە.
بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی هاریكاری ئابوری ئەپێك سەرۆكی چین گەیشتە پیرۆ و لەگەڵ سەرۆكی ئەمریكا كۆدەبێتەوە.
شی جین پینگ سەرۆكی چین بە سەردانێكی رەسمی گەیشتە پیرۆ بۆ بەشداریكردن لە ٣١ مین كۆبونەوەی سەركردەكانی ئابووری ئاسیا-پاسیفیك ناسراو بە ئەپێك، هاوكات وا بڕیارە لەپەراوێزی لوتكەكەدا لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا كۆببێتەوە و بابەتی گەرمی كۆبوونەوەكانیش پرسەكانی پەیوەست بە ئابوریی جیهان دەبێت.
لوتكەی رێكخراوی هاریكاری ئابوریی ئەپێك 21 وڵات تێیدا بەشدارن و نوێنەرایەتی لە سەدا ٦٠ی بەرهەمی ناوخۆیی جیهان دەكەن و بە كۆبوونەوەیەكی داخراو لەوڵاتی پیرۆ لە ئەمریكای لاتین دەستپێدەكات.
جۆ بایدن لە مانگی كانوونی دووەم دەسەڵات رادەستی دۆناڵد ترەمپ دەكات و بەشێك لە تیمی ئیدارەی داهاتووی كابینەكەی، ئەو كەسایەتیانەی هەڵبژاردووە كە بە هەڵوێستی توندیان بەرامبەر پەكین ناسراون.
ترەمپ دەڵێت، پێویستە كۆتایی بە جەنگی نێوان روسیا و ئۆكراین بهێنرێت.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا رایگەیاند، بە جددی كار لەسەر شەڕی نێوان روسیا و ئۆكراین دەكەن و دەبێت كۆتایی بەو شەرە بێت.
هاوكات ماركۆ رۆبیۆ سیناتۆری كۆماریخواز و كاندیدی ترەمپ بۆ وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، دژی یارمەتی سەربازی زیاتر بۆ ئۆكراین دەنگی داوە و دوپاتیكردەوە، شەڕی ئۆكراین گەیشتووەتە بنبەست.
جەختی لەوەشكردەوە، ناكۆكی نێوان مۆسكۆ و كیێڤ دەبێت لە ڕێگەی دانوستانەوە چارەسەربكرێت.
ئەمەش لە كاتێكدایە پنتاگۆن دانی بەوەدا ناوە، پێدانی چەك بۆ ئۆكراین پێش رۆیشتنی جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا سەختتر بووە، هاوكات چاوەڕوان دەكرێت دۆناڵد ترەمپ لەكابینەی نوێدا پۆست بداتە چەندین كەس كە دژایەتی ئۆكراین دەكەن.
نوێنەری تایبەتی سەرۆكی روسیا لە سوریا رایگەیاند، ئۆپراسیۆنی نوێی توركیا لە باكوری سوریا قبوڵكراو و نییە.
ئەلێكساندەر لاڤرێنتیێڤ نوێنەری تایبەتی سەرۆكی روسیا لە سوریا رایگەیاند، توركیا وەكو وڵاتێكی داگیركەر هەڵسوكەوت دەكات و بە نیازی ئۆپراسیۆنی نوێیە لە باكوری سوریا.
دەشڵێت، ئۆپراسیۆنی نوێی توركیا لە باكوری سوریا قبوڵكراو نییە و رێگری لەو كارە دەكەن، لەبەرئەوەی سوریا پەلكێشی ئاڵۆزییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكرێت و ئەو هەنگاوەش لە بەرژەوەندی گروپە توندڕەوەكانە.
وتیشی، چەندینجار جەختیان لەوەكردوەتەوە ئەو بابەتە قبوڵ ناكەن و هیوادارن كە توركیاش پاشگەز ببێتەوە، چونكە ئۆپراسیۆنەكە لێكەوتەی نەرێنی بەدواوە دەبێت.
لە چەند رۆژەی رابردودا میدیای توركیا لە زاری وەزیری بەرگری ئەو وڵاتەوە بڵاویكردەوە، ئەنقەرە ئۆپراسیۆنی نوێ لە باكوری سوریا كە ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان دەگرێتەوە ئەنجام دەدات.
ئاژانسی جیۆفیزیای ئیندۆنیزیا رایگەیاند، ئەمڕۆ بومەلەرزەیەك بە گوڕی ٦.٥ پلە هەرێمی بابوای لەو وڵاتە هەژاندووە.
ئاژانسەكە دەڵێت، ناوەندی بومەلەرزەكە لە قوڵایی ١٠ كیلۆمەتر بووە، بەڵام ئەو وڵاتە رەتیدەكاتەوە لەو ناوچەیە تسونامی رویدابێت.
سەنتەری نیشتمانی كارەساتەكانی هەرێمی بابوا دەڵێت، سەرقاڵی هەڵسەنگاندنی قەبارەی زیانەكانن، هەرچەندە بە دەگمەن زیانی گەورە لەم ناوچانە دروستدەبێت كەژمارەیەكی كەم دانیشتوانی هەیە، بەڵام دەبنە هۆی داڕمانێكی وێرانكەری زەوی.
بوومەلەرزەكەی هەرێمی بابوای ئیندۆنیزیا دەكەوێتە بەشی باكوری بازنەی ئاگریی زەریای هێمن، لەو شوێنەدا چەند پلێتێكی چینەكانی زەوی بەیەكدەگەن و بەریەككەوتنیان دەبێتە هۆی چالاكبوونی بومەلەرزە و گڕكانەكان لەو ناوچانە.
سەرۆكی ئێران رایگەیاند، تاران هەوڵی بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی نادات و هەنگاوەكانی بەو ئاراستەیە نییە.
مەسعود پزیشیكیان سەرۆك كۆماری ئێران لە میانی پێشوازیكردن لە رافایێل گرۆسی بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاند، تاران هەوڵی بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی نادات و چەند جارێكیش ئەو بابەتەیان بە ئاشكرا باسكردووە، لەسەر فەتوای عەلی خامنەیی رابەری شۆرشی ئێران بەهیچ شێوەیەك هەنگاو نانێن بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمی.
وتیشی، جیهان لەوە تێگەیشتووە ئێران ئاشتی و ئاسایشی دەوێت و بەرنامەی ئەتۆمی ئێران بەپێی یاسا و رێنماییەكانی ئاژانسی وزەی ئەتۆمی كاردەكات كە بۆ بەمەبەستی ئاشتییە و لە بنەڕەتەوە هەوڵی دروستكردنی چەكی ئەتۆمیان نەداوە.
رۆژنامەیەكی ئەمریكی ئاشكرایكرد دۆناڵد ترەمپ پلانێكی بۆ چارەسەركردنی ئاڵۆزییەكانی ئێستای لە لوبنان پەسەند كردووە و بەپێی پلانەكە رێگە نادرێت حزبوڵا بگەرێتەوە باشوری لوبنان.
رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ ئەوەشیخستوەتەڕوو، بەپێی پلانەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا، حزبوڵا هێز و چەكەكانی دەگوازێتەوە بۆ باكوری روباری لیتانی، هاوكات سوپای لوبنان و یونیفیل بەپێی پلانەكە كاردەكەن بۆ رێگریكردن لە گەرانەوەی حزبوڵا بۆ باشوری لوبنان.
بەپێی میدیا ئەمریكییەكە، ترەمپ هیوای خواستووە پێش دەستبەكاربوونی لە كۆشكی سپی لەمانگی یەكی ساڵی داهاتوو، رێككەوتنی نیشتەجێبوون لە لوبنان جێبەجێبكرێت.
وۆڵ ستریت جۆرناڵ دەشڵێت، گرنگترین خاڵی پلانەكەی ترەمپ ئەوەیە، ئیسرائیل بتوانێت رێككەوتنی ئاگربەست جێبەجێبكات ئەگەر نەتەوە یەكگرتووەكان و هێزە چەكدارەكانی لوبنان ئەو كارە نەكەن.
سەرۆكی گەورەترین پارتی مەسیحی لوبنان رایگەیاند، پێویستە حزبوڵای لوبنان كە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەكرێت، بە زوترینكات دەستبەرداری چەكەكانی بێت.
سەمیر جەعجەع سەرۆكی پارتی مەسیحی لوبنان ئەوەشیخستەڕوو، لەگەڵ وێرانبوونی هەموو ژێرخانی حزبوڵا و كۆگای چەكەكانی، بەشێكی گەورەی لوبنانیش لەناو دەچێت.
وتیشی، پێویستە حزبوڵا دەستبەرداری چەك بێت ئەمەش كورتترین رێگایە بۆ كۆتاییهێنان بە شەڕ و كەمترین تێچووی بۆ لوبنان و گەلەكەی هەیە.
داوای لە حزبوڵا و حكومەتی لوبنانیش كرد، بە خێرایی رێككەوتنە ناوخۆییەكان و بڕیارنامە نێودەوڵەتییەكان جێبەجێبكەن بۆ هەڵوەشاندنەوەی كوتلە چەكدارەكان و گەڕاندنەوەی دۆخێكی ئاسایی.
بەهۆی بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر باشور و رۆژهەڵاتی لوبنان ٤٠ كەس كوژراون.
وەزارەتی تەندروستی لوبنان لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، درەنگانی شەوی رابردو و بەرەبەیانی ئەمڕۆش ئیسرائیل بە چڕی بۆردومانی بەعلەبەگی لە رۆژهەڵاتی وڵاتەكەیان كردووە و ٢٤ كەس كوژراون.
دەشڵێت، لە باشوری لوبنانیش ئیسرائیل بۆردومانی كردووە بەهۆیەوە ١٦ كەسی تر كوژران كە چوار كەسیان كارمەندی تەندروستی بوون.
هاوكات، بەرەبەیانی ئەمڕۆ حزبوڵای لوبنانی رایگەیاند، بە موشەك هێرشیان كردوەتەسەر پێگەیەك كە سەر بە ناوەندی هەواڵگری سەربازی ئیسرائیل بووە لە تەلئەبیب و بە موشەكیش هێرشی كردوەتەسەر پێگەیەكی سەربازی لە شاری تەیر حەرفای ئیسرائیل.
بەڕێوبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاند، بۆ رێگریكردن لە جەنگ پێویستە ئەنجامی دانوستانە ئەتۆمییەكان باش بن.
رافائیل گرۆسی، دوای كۆبونەوەی لەگەڵ عەباس عیراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە تارانی پایتەختی ئەو وڵاتە رایگەیاند؛ بۆ رێگریی لە جەنگ پێویستە دانوستانە ئەتۆمییەكان لەگەڵ تاران ئەنجامی باشی هەبێت.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ئێران ئامادەیی دەربڕیوە بۆ دەستپێكردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەكان و پابەندبون بە پێورەكانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمی بۆ پیتداندنی یۆرانیۆم لە وێستگە ئەتۆمییەكانی خۆیدا.
بە وتەی گرۆسی ئێران ئامادە نییە لە ژێر هیچ فشارێكدا ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆم كەمبكاتەوە، بەڵام ئامادەیی دەربڕیوە بۆ دەستپێكردنەوە دانوستانە ئەتۆمییەكانی لەگەڵ وڵاتانی ٥ كۆ یەك تاوەكو ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆم لە ٦٠٪ بۆ رێژەی رێگەپێدراو كەمبكاتەوە.
تا ئێستا ژماردنی دەنگەكان بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا كۆتایی نەهاتووە، بەڵام كۆمارییەكان توانیویانە بە بردنەوەی ٢١٨ كورسی، ڕێژەی یاسایی بۆ بەدەستهێنانی ئەنجومەنەكە بەدەستبهێنن.
میدیاكانی ئەمریكا بڵاویانكردەوە، ئەو سەركەوتنەی كۆمارییەكان رێگەیەكی ئاسانتر بۆ دۆناڵد ترامپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا و پارتەكەی دەڕەخسێنێت تاكو پلانەكانیان بۆ كابینەی داهاتوو بچەسپێنن.
بەپێی دوایین ئاماری بڵاوكراوە، دیموكراتەكان توانیویانە ٢٠٨ كورسی لە ئەنجومەنی نوێنەران مسۆگەر بكەن و ٨ كورسیش لەكۆی ٥٣٤ كورسی دامەزراوەكە تا ئێستا یەكلا نەبووەتەوە.
ئەمەش لەكاتێكدایە بێ گوێدانە ئەو كورسیانەی كە ماونەتەوە، بە بردنەوەی ٢١٨ كورسی لەلایەن كۆمارییەكانەوە، سەركردایەتی ئەنجومەنەكە هاوشێوەی ئەنجومەنی سینات، دەكەوێتە دەستی كۆمارییەكان و بەمشێوەیەش سەرۆكایەتی هەردوو ئەنجومەنی كۆنگرێس دەكەن.
ئێران مانۆڕی سەربازیی دەست پێدەكات و فەرماندەكانی سوپای پاسدارانیش دەڵێن، وەڵامێكی توندی ئیسرائیل دەدەنەوە.
میدیاكانی ئێران بڵاویانكردەوە، رۆژی پێنجشەممە مانۆڕی سەربازیی تایبەت بە ناوی نەسروڵا لە تاران دەستیپێكردوە.
ئاماژە بەوەشكراوە، ئامانج لە مانۆڕەكە ئامادەكارییە بۆ روبەڕوبونەوەی قەیرانە نەخوازراوەكان كە بە سەرپەرشتیی سوپای پاسداران بەڕێودەچێت.
لە دەستپێكی مانۆڕەكەدا حسێن سەلامی، فەرماندەی گشتی سوپای پاسداران رایگەیاند: تۆڵە لە ئیسرائیل دەكەنەوە و ئەمریكا و ئەروپاش وەك هاوپەیمانی ئەو وڵاتە ناتوانن رزگاری كەن.