جیهان
ئاماژەی بەوەشکرد، ھەرچەندە بڕیار و لێدوانەکانی لێپرسراوانی ئێران وایکردووە گەشبین نەبن بە داھاتووی دانوستانەکان، بەڵام ھێشتا درەنگ نەبووە و تاران دەتوانێت رەوشەکە پێچەوانە بکاتەوە.
ھاوکات حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ ھاوتا ژاپۆنییەکەی رایگەیاند، کۆماری ئیسلامی ئێران بە ئیرادە و بەرنامەیەکی روونەوە گەڕاوەتەوە دانوستانەکانی ڤیەننا بەڵام، گەشبین نین بە ئیرادە و نیەتی ئەمریکا و وڵاتانی خۆرئاوا و دەبێت ئەو لایەنانە بەکردار ئیرادە و نیەت پاکی خۆیان لەسەر مێزی دانوستان پیشان بدەن.
دەستلەکارکێشانەوەی قەرداحی ھەوڵێک بۆ کۆتایی ھێنان بەو قەیرانەی بەھۆی لێدوانێکی لەبارەی شەڕ لە یەمەن لەنێوان لوبنان و وڵاتانی کەنداو دروستبووە.
لای خۆشییەوە "فلۆرانس بارلی" وەزیری جەنگی فەڕەنسا دەڵێت، ئەو گرێبەستە مێژووییە و نرخەکەی ١٨ ملیار دۆلارە.
ئیمزاکردنی ئەو گرێبەستە دوای سەردانەکەی "ئیمانویڵ ماکرۆن" سەرۆکی فەڕەنسا دێت بۆ دوبەی کە تیایدا لەگەڵ "شێخ محەمەد بن زاید" شازادەی جێنشینی ئیماڕات کۆبووەوە.
بڕیاریشە ساڵی ٢٠٢٤ فەڕەنسا دەست بە دروستکردنی ئەو فڕۆکانە بکات و ساڵی ٢٠٢٧ فڕۆکە جەنگییەکان ڕادەستی ئیماڕات بکات.
سەرچاوە خۆجێییەکانی سوریا ڕایانگەیاند، فڕۆکەیەکی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لە باشوری ئیدلب ھێرشی کردووەتە سەر ئۆتۆمبێلێکی مەدەنی و لە ئەنجامدا شەش ھاوڵاتی بریندار بوون کە یەکێکیان منداڵە و سەرجەمیشیان ئەندامی یەک خێزانن.
بە پێی سەرچاوەکان، ھێرشی فڕۆکەکەی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ سەر بەرپرسێکی دیاری ڕێکخراوی حیراسەدین بووە، بەڵام ئۆتۆمبێلە مەدەنییەکە لە نزیکی بەرپرسەکەوە تێپەڕ بووە و پێوە بووە و بەرپرسەکە ھەڵھاتووە.
عومەر چەلیک وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری تورکیا رایگەیاند ، رەجەب تەیب ئەردۆغان ، کاندیدی پارتەکە دەبێت بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کە ساڵی ٢٠٢٣ بەرێوەدەچێت.
عومەر چەلیک لە لێدوانێکدا لە دوای کۆبونەوەی ئەنجومەنی جێبەجێکاری ناوەندی پارتی داد و گەشەپیدان رایگەیاندوە، کاندیدکردنەوەی ئەردۆغان بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا جێی گومان و سەرسورمان نیە و بە دڵنیایەوە ئەردۆغان کاندیدی پارتەکە دەبێت بۆ ھەڵبژاردنی داھاتووی سەرۆکایەتی تورکیا.
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی پارتی داد و گەشەپێدانە و لە دایکبوی ساڵی ١٩٥٤ ە، لە ساڵی ٢٠٠٣ ەوە تا ٢٠١٤ سەرۆک وەزیرانی تورکیا و لە ساڵی ٢٠١٤ شەوە تا ئێستا سەرۆکی ئەو وڵاتەیە .
دوورخستنەوەی وەزیری دارایی تورکیا دوای ئەوە دێت کە لیرەی تورکی بەتەنھا لە مانگی رابردوودا ٢٧٪ی بەھاکەی لەدەستدا و"ئەردۆغان"یش داوای لە ئەنجومەنی چاودێری حکومی و دەزگای پێداچوونەوە کردووە راپۆرتێک بۆ سەرۆکایەتی بەرز بکەنەوە و ئەو دامەزراوانە دیاری بکەن کە زۆرترین پارەی بیانی دەکڕن.
ئەردۆغان راشیگەیاندووە، پێدەچێت یاری بە نرخی سود و بەرزبوونەوەی نرخی کەلوپەلەکان بکرێت بە تایبەت لەو لایەنانەی دەیانەوێت تورکیا لە ھاوکێشەکە بکەنە دەرەوە.
جەختیشی کردەوە لەوەی تورکیا روبەڕووی جەنگی سەربەخۆیی ئابوری بووەتەوە و ناکەونە ژێر فشاری ھیچ لایەنێکەوە.
ئامیکام نۆرکین فەرماندەی ھێزی ئاسمانی ئیسرائیل رایگەیاند، ھەرچەندە لە سیاسەتی روبەڕوبونەوەی ئێران ھەندێک جار ھەڵە دەکەن، بەڵام رۆژ بەڕۆژ باشتر دەبن.
جەختی لەوەشکردەوە، ھەر کارێک پێویست بکات ئەنجامی دەدەن بۆ ئەوەی ئێران دەستی بە چەکی ئەتۆم نەگات.
ئەم لێدوانەی نۆرکین پاش ئەوە دێت کە میدیای ئیسرائیل بڵاویکردەوە، چەند رۆژ پێش ئێستا فەرماندە سەربازییەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل بۆ تاوتوێکردنی ھەڕەشەکانی ئێران و چۆنیەتی روبەڕوبونەوەی ئەو ھەڕەشانە لە فلۆریدا کۆبوونەتەوە.
کۆمیسیارەکەی یەکێتی ئەوروپا لە کۆنفرانسێکدا لە برۆکسل ئەوەی خستەڕوو، رەوشی سنورەکانی بێلاڕوس ئارام بوەتەوە و ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی دەچنە مینسک کەمبوەتەوە، بەڵام ھێشتا پێویستە یەکێتی ئەوروپا بە وریاییەوە مامەڵە بکات لەگەڵ ئەو وڵاتە و حکومەتەکەی "ئەلیکساندەر لۆکاشینکۆ".
وتیشی، زۆرینەی ئەوانەی گەڕێندراونەتەوە عێراقی بوون و ژمارەیان ھەزار و ٨٠٠ کەس زیاترە.
راشیگەیاند، ھەرچەندە ڕەوشەکە بەرەو ئارامی دەڕوات، بەڵام دەبێت ھێشتا بە وریاییەوە مامەڵە بکەین، من بۆ تەنھا چرکەیەک متمانە بە سەرۆکی بێلاڕوس و رژێمەکەی ناکەم، چونکە ئێمە نازانین ھەنگاوەکانی داھاتوویان چی دەبێت و دەبێت وریا بین، ئەو رووداوە توندوتیژییانەشی روویاندا قبوڵکراو نین.
ئاماژەی بەوەشکرد، تا ئێستا ھەشت ھەزار کەس سنورەکانیان تێپەڕاندووە و ئێستا لە "پۆڵەندا و لیتوانیا و لاتیڤیا"ن، سەرجەمیشیان لە ناوەندەکانی پێشوازی کردنن".
ئورسولا ڤون دیرلاین سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەوروپا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، تا ئێستا سێیەکی دانیشتووانی یەکێتی ئەوروپا ڤاکسینیان وەرنەگرتووە، ئێستاش بەھۆی سەرھەڵدانی جۆری نوێی کۆرۆناوە کاتی ئەوە ھاتووە یەکێتییەکە ڤاکسین کردن بکاتە ناچاری و گفتوگۆی لەبارەوە بکرێت.
ئەو لێدوانەی سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەوروپا لەکاتێکدایە کە نەمسا لە مانگی شوباتی ساڵی داھاتووەوە پێدانی ڤاکسین دەکاتە ناچاری و ئەڵمانیاش تاوتوێی دەکات و لە یۆنانیش ڤاکسین کردن بۆ کەسانی سەروو ٦٠ ساڵ دەکرێتە ناچاری.
زریانی "لیبیچیۆ" لە رۆژی دوو شەممەوە رووی لە ناوچەی دەریای مەڕمەڕەی باکوری خۆرئاوای تورکیا کردوە و خێرایی"با" لەو ناوچەیە گەیشتۆتە ١٣٠ کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا .
٢ی مانگی ئەیلوولی ئەمساڵ، بەھۆی ھەوڵی تێپەڕبوونی کۆچبەران لە سنوورەکانی، حکومەتی پۆڵەندا باری نائاسایی لەسەر سنوورەکانی بۆ ماوەی ٣٠ رۆژ راگەیاند، رۆژی "دوو"ی ئەم مانگەش جارێکی تر باری نائاسایی بەھۆی کۆچی بە کۆمەڵی ھەزاران کۆچبەر لە بێلاڕوسەوە، بەرەو سنوورەکانی درێژکردەوە و ھەزاران سەربازی لە سنوورەکانی جێگیر کرد.
ئاژانسی ھەواڵی "ڕۆیتەرز" لە زاری دیپلۆماتکارانی دیاری ئەوروپاوە ڕایگەیاندووە، وادەیەکی دیاریکراویان بۆ کۆتایی دانوستانەکان دانەناوە و ئەوەی تا ئێستا لەگەڵ "ئێران" لەسەری ڕێککەوتوون دەکرێت بگۆڕێت و ڕێککەوتنی کۆتایی نییە.
ڕاشیانگەیاندووە ٧٠٪ بۆ ٨٠٪ی ڕەشنووسی ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەیان لە چوارچێوەی ئەو دانوستانە داڕشتووەتەوە.
ھاوکات دیپلۆماتکارانی بەشدار لەو دانوستانەی "ڤییەنا" ئەوەیان خستووەتەڕوو، ٤٨ سەعاتی داھاتوو بۆ دانوستانەکان زۆر گرنگ و یەکلاکەرەوە دەبن.
لە ڕۆژی دووشەممەوە، حەوتەمین خولی دانوستانە ئەتۆمییەکان لە "ڤییەنا" لە نێوان ئێران و وڵاتانی خۆرئاوا دەستی پێکردووەتەوە و تا ئێستا بەردەوامە.
نوێنەرایەتی حکومەتی ھەرێم لە فەڕەنسا لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، تا ئێستا ٢٧ تەرمی کۆچبەر دۆزراونەتەوە و دیار نییە لەو ژمارەیە چەندیان خەڵکی ھەرێمی کوردستانن.
دوو گروپی پسپۆڕ کە پێکھاتوون لە پزیشک و پۆلیسی فەڕەنسی لێکۆڵینەوە لە تەرمەکان دەکەن و پێشبینی دەکرێت لێکۆڵینەوەکان چەند ھەفتەیەک بخایەنن، ھەروەھا بەرپرسی لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکە دووپاتیکردووەتەوە کە تەرمەکان بە ھیچ شێوەیەک نەشێواون.
نوێنەرایەتی حکومەتی ھەرێم ڕاشیگەیاند، لەگەڵ باڵیۆزی عێراق و پۆلیس و وەزارەتی دادی فەڕەنسا ھەماھەنگی بۆ ئاشکراکردنی ناسنامەی قوربانییەکان دەکەن و دوای ئاشکراکردنی ناسنامەکانیان تەرمی کۆچبەرە کوردەکان دەگەڕێنرێنەوە بۆ ھەرێم.
"جین ساکی" وتەبێژی کۆشکی سپی ڕایگەیاند، ئەمریکا ئامانجی ئەوەیە ئێران پابەندبوونی تەواوەتی خۆی بە ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی ٢٠١٥ دووپاتبکاتەوە.
وتیشی، ئاماژەکان لەلایەن ئێرانەوە دڵخۆشکەر نین، چونکە ھەڵگرتنی سزاکانی دەوێت بێ بەرامبەر.
دەشڵێت، ئەگەر خەڵکی ئەمریکا خۆیان بکوتن و ماسک بەکاربھێنن، پێویستیان بە داخستنی گشتیی و قەدەغەی ھاتووچۆ نابێت.