جیهان
ھاوڵاتیانی لوبنان رایانگەیاند، دەستپێکردنەوەی خۆپیشاندانەکان بەھۆی خراپی رەوشی ئابوری و تەندروستی و بەزربوونەوەی بەھای دۆلارەوەیە.
راشیانگەیاندووە، دەستیان کردوەتەوە بە گرتن و داخستنی رێگەکان و لەو رێیەوە فشار لەسەر لێپرسراوانی وڵاتەکەیان دروست دەکەن.
لیرەی لوبنانی زیاتر لە ٩٠٪ی بەھاکەی بەرامبەر بە دۆلاری ئەمریکی لەدەستداوە و لە چەند رۆژی رابردوودا یەک دۆلار بەرامبەر ٢٥ ھەزار لیرە بووە، لەکاتێکدا دوو ساڵ لەمەوبەر بەرامبەر ھەزار و ٥٠٠ لیرە بووە.
بانکی نێودەوڵەتیش رایگەیاندووە، رەوشی ئابوری لوبنان خراپترینە لە مێژوودا و گەندەڵی و خراپ ئیدارەدانی وڵات لەلایەن لایەنە سیاسییەکانەوە ھۆکارە.
سەعید خەتیب زادە وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا کە پەیامنێری کوردسات نیوز ئامادەی بوو رایگەیاند، ئامادەبوونی چین لە دانوستانەکانی ڤییەننا ھەنگاوێکی گرنگە و دەرگای گفتوگۆی وڵاتەکەشی لەسەر دۆسێی ئەتۆمی بۆ ھەمیشە کراوە نابێت، بۆیە پێویستە ئەمریکا ئەو دەرفەتانەی ئێستا ھەیە سودیان لێوەربگرێت.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە وەڵامی پرسیارێکی پەیامنێری کوردسات لەبارەی پەلامارەکان ئەمدواییەی گرووپی تیرۆریستی داعش لە عێراق وتی، دەستی ئاشکرا و شاراوەش ھەیە بۆ جارێکی تر زیندووکردنەوەی داعش لە عێراق.
والی ئیسانبۆل لە ڕاگەیەندراوێکدا رایگەیاندووە ، رەشەبایەكی بەهێز شاری ئیستانبۆل وبورسا و ئیزمیر و كۆجائەلی و چەند ناوچەیەك گرتووتەوە و بە پێی ئەنجامی سەرەتایی تا ئێستا پێنچ كەس لە ئیستانبۆل و زۆنگولداك گیانیان لە دەستداوە و ژمارەیەكی زۆر بریندارهەیە و زیانێکی زۆری ماددی هەبووە.
بەرێوەبەرایەتی كەشناسی و بومەلەرزەزانی توركیا لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەكردووە ، خێرایی رەشەباكە لە نێوان ١٠٠ بۆ١٣٠ كیلومەتر لە سەعاتێكدا بووە.
بەپێی ھەواڵێکی میدیاکانی باکوری کوردستان، ھەفتەی رابردوو پارێزەرانی نووسینگەی پارێزەرانی سەدە سەردانی داواکاری گشتیی بۆرسایان کردووە، بەمەبەستی ئەنجامدانی دیداری بەپەلە لەگەڵ "عەبدوڵا ئۆجالان"رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان، بەڵام رێگەیان پێنەدراوە.
پارێزەرانی سەدە ئاماژەیان بۆ ئەوەکردوە، ھەشت مانگە ھیچ زانیارییەکیان لەبارەی"ئۆجالان"ەوە دەستنەکەوتووە و داوا دەکەن، کۆتایی بەوە بھێندرێت کە ھیچ زانیارییەک لەبارەی "ئۆجالان"ەوە بەدەستناھێنن.
پارێزەران ئاشکرایانکردووە، دوای سەردانیکردنیان بۆ داواکاری گشتیی بۆرسا، بۆیان دەرکەوتووە دووسزای نوێ بەسەر ئۆجالاندا سەپێندراوە، یەکێک لە سزاکانیش قەدەغەی دیدارە بۆ ماوەی شەش مانگ، کە لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵەوە بڕیاری لەسەردراوە، ھاوکات لە مانگی ئابی ئەمساڵیش سزایەکی نوێی بەسەردا سەپێندراوە کە " بێبەشکردنییەتی" لە دیدار و چاوپێکەوتن.
روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاوی کردەوە، ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراو لە "مەنبەج" لە ریفی "حەلەب" تەقیوەتەوە و بە ھۆیەوە ژن و منداڵێک کوژراون و ٥ کەسی تریش برینداربوون کە ئەندامانی ھێزی ئاسایشی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤان.
ئەنجومەنی سەربازی مەنبەجیش لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، تەقینەوەکە تیرۆریستی بووە و لەکاتی تێپەڕبوونی ئۆتۆمبێلێکی مەدەنیدا لە دەروازەی باشوری شارەکە روویداوە.
شاری "مەنبەج" زۆرینەی دانیشتووانەکەی عەرەبن و لەژێر کۆنترۆڵی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤایە و ھێزەکانی سوریای دیموکرات تێیدا جێگیر کراون.
ڕۆژی ھەینی جارێکیتر ژمارەیەکی زۆر لە جوتیاران و چین و توێژە جیاجیاکانی ئەسفەھان دژی کەمئاوی و وشکبوونی ڕووباری زایندەڕوود گردبوونەوە و ناڕەزایەتییان دەربڕی، بە پێی ئەو گرتە ڤیدیۆیانەی کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکراونەتەوە، ھێزە ئەمنییەکان بۆ بڵاوەپێکردنی خۆپیشاندەران گولـلەی پلاستیکی و گازی فرمێسکڕێژ بەکاردەھێنن و بەو ھۆیەشەوە ژمارەیەک خۆپیشاندەر برینداربوون.
ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران ڕایگەیاندووە، زیاتر لە ١٢٠ خۆپیشاندەر لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی ئەسفەھانەوە دەستگیر کراون و سێ کەسیش ڕەوانەی ناوەندی تەندروستی زیندانی ئەسفەھان کراون کە گومانی ئەوە دەکرێت کوژرا بن.
محەمەد ڕەزا ئەمیری فەرماندەی ھێزە ئەمنییەکانی ئەسفەھان ڕایگەیاندووە، بە زووترین کات لێپێچینەوە لەو کەسانە دەکەن کە بوونەتە ھۆی پشێوی و ئاڵۆزی و دانی بەوەشداناوە، ژمارەیەک لە خۆپیشاندەران و ھێزەکانیان برینداربوون.
لەیلا گوڤەن پەرلەمانتاری پێشوی "ھەدەپە"و ھاوسەرۆکی کۆنگرەی کۆمەڵگەی دیموکراتیک "کەجەدە" بە تۆمەتی پڕوپاگەندەکردن بۆ ڕێکخستنی قەدەغەکراو و بەھۆی لێدوانێکی لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢٠ لە پانێلێکدا لە گەڤەر، سزای پێنج ساڵ زیندانیکردنی بەسەردا سەپێنرا، کە لەو لێدوانەدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردبوو، گۆشەگیری سەر ئۆجالان لاببرێت بۆ ئەوەی ئاشتی لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست بەدی بێت.
لەیلا گوڤەن لە ڕێگەی ڤیدیۆوە بەشداری لە چوارەمین دادگای سزای ئاسلیا لە جۆلەمێرگ کرد، ھاوکات پارێزەرەکەشی ھەر لە ڕێگەی ڤیدیۆوە لە ئامەدەوە بەشداری دانیشتنەکە بوو، لە کۆتایی دانیشتنەکەدا دادگا سزای پێنج ساڵ زیندانیکردنی بەسەردا سەپاند.
ئەوەش لە کاتێکدایە لەیلا گوڤەن لە نۆیەمین دانیشتنی دادگای سزا قورسەکانی ئامەدیش ١٨ جۆر تۆمەتی ڕووبەڕوو کرابووەوە، بۆ ھەر دۆسیەیەکیش سزای بەسەردا سەپێنراوە.
یەنس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری گشتی ڕێکخراوی ناتۆ لە کۆنفڕانسێکی ڕۆژنامەوانیدا نیگەرانی لە بڕیاری ڕووسیا بۆ ڕەوانەکردنی ھێز بۆ سنورەکانی ئۆکراین دەربڕی و ڕایگەیاند، بۆ دووەمین جار لەمساڵدا ڕووسیا کەلوپەلی سەربازیی و چەکی قورسی لە سنورەکانی ئۆکراین جێگیرکردووە و ئەوەش دەبێتە ھۆی پەرەسەندی ئاڵۆزییەکان لە ناوچەکە.
وتیشی، ئەگەر ڕووسیا وەک ڕابردوو ھێرش بکاتەسەر ئۆکراین، دەبێت بەپرسیاریەتی دەرەنجامەکانی لەئەستۆ بگرێت و باجێکی قورس بدات، بۆیە جارێکیتر داوا لە مۆسکۆ دەکەن نەبێتە ھۆی تەشەنەسەندی گرژی و ئاڵۆزییەکان.
سکرتێری گشتی ناتۆ ئاماژەی بەوە نەکرد، ئەگەر ڕووسیا ھێرش بکاتە سەر ئۆکراین، چ کاردانەوەیەکیان دەبێت و زانیاری وردی لەو بارەیەوە ئاشکرا نەکرد.
ھەسەدە لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، بە کەفالەتی سەرۆک عەشیرەتەکانی ناوچەکە و دوای کوتاییھاتنی لێکۆڵینەوەکان و پشتڕاستکردنەوەی ئەو بەڵگانەی تایبەت بوون بەوەی کاری خوێناوی و تیروریستییان ئەنجام نەداوە، سەدان دەستگیرکراو ئازاد کراون.
سەرچاوەیەکی سەربازیی سەر بە ھەسەدەش ئاشکرایکردووە، ژمارەی ئەو کەسانەی بە تۆمەتی پەیوەندییان بە داعشەوە دەستگیرکرابوون و ئێستا ئازادکراون، نزیکەی ٩٠٠ کەسن.
ئاماژە بەوەشکردووە، ٨٠٪ی ئەو دەستگیرکراوانەی ئازادکراون، خەڵکی سنوری دێرەزورن و لە داھاتووشدا ژمارەیەکی دیکەش ئازاد دەکرێن.
بە پێی سەرچاوەکانی ھەواڵ لە ڕۆژئاڤای کوردستان، چەکدارانی سوڵتان سڵێمان شاە سەر بە تورکیا پێنج ھاوڵاتی کوردیان لە شارۆچکەی شێ سەر بە عەفرین ڕفاندووە و تا ئێستاش چارەنووسیان دیار نییە.
ئاماژە بەوەشکراوە، چەکدارەکان دوو ھاوڵاتی دیکەشیان دەستگیرکردووە و ئەشکەنجەیان داون کە باوک و کوڕن.
لە لایەکی دیکەوە گروپە چەکدارەکان نزیکەی ٣ ھەزار و ٣٠٠ داری زەیتونی ھاوڵاتیانی ناوچەی شەرا و بلبلێ سەر بە عەفرینیان بڕیوەتەوە و لە بازاڕەکان دەیفرۆشنەوە.
رامی شاعیر دیبلۆماتکار و کەسایەتی نزیک لە ناوەندی بڕیار لە روسیا رایگەیاند، دەسەڵاتدارانی مۆسکۆ لە دیدارەکانیاندا لەگەڵ وەفدی خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و مەسەدە جەخت لەسەر گفتوگۆ کراوەتەوە لەگەڵ حکومەتی دیمەشق.
وتیشی، لە دیدارەکاندا باس لە بوژانەوەی چارەسەری سیاسی لە سوریا و مسۆگەرکردنی مافی کورد لە دەستوری داھاتوودا کراوە لە چوارچێوەی سوریایەکی یەکگرتوو.
بە وتەی رامی شاعیر دیدارەکە گرنگ و ئەرێنی بووە و لایەنی روسی ستایشی رۆڵی ھێزەکانی سوریای دیموکرات و خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریای کردوە لە پاراستن و خزمەتکرنی نزیکەی شەش ملیۆن ھاوڵاتی سوریا.
ھەفتەی رابردوو وەفدێکی ھاوبەشی مەسەدە و خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤا لە مۆسکۆ لەگەڵ سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا و بەرپرسانی ئەو ولڕتە کوبونەوە.
ئاژانسی ھەواڵی سانای سوریا رایگەیاند، سوپای تورکیا و گروپە چەکدارە ھاوپەیمانەکانی بە سەختی گوندەکانی مەعلک و سەیدای سەر بە عەین عیسایان لە باکوری رەقە بۆردومان کردووە و بە ھۆیەوە زیانێکی زۆر بە زەوییە کشتوکاڵییەکانی ناوچەکە گەشتووە.
ھێزەکانی سوریای دیموکراتیش رایگەیاند، وەڵامی ھێرشەکانیان داوەتەوە و لە ئەنجامدا ھەشت چەکداری گروپەکانی سەر بە تورکیایان کوشتووە.
کۆتایی ھەفتەی رابردوو و رۆژی ھەینیش سوپای تورکیا و ھاوپەیمانەکانی گوندی ھوشان و دەورووبەری رێگای ئێم فۆریان لە باکوری رەقە بۆردومان کرد و ھێزەکانی سوریای دیموکراتیش وەڵامی ھێرشەکانیان دایەوە.
ساجد جاوید وەزیری تەندروستی بەریتانیا رایگەیاند، بە مەبەستی رێگەگرتن لە بڵاوبوونەوەی جۆرێکی نوێی کۆرۆنا بەناوی B.1.1.529، وڵاتەکەی گەشتە ئاسمانییەکانی بەڕووی شەش وڵاتی ئەو کیشوەرە داخستووە کە بریتین لە ئەفریقای باشوور، نامبیا، زیمبابۆی، بۆتسوانا، لیسۆتۆ و ئێسواتینی.
ئاماژەی بەوەشکرد، پسپۆڕانی پزیشکی نیگەرانییان لە سەرھەڵدانی ئەو جۆرە ڤایرۆسە دەربڕیوە و رایانگەیاندووە، ئەوە مەترسیدارترین جۆری کۆرۆنایە کە تائێستا بینراوە.
وەزیری تەندروستی بەریتانیا وتیشی، ئەو جۆرە نوێیەی کۆرۆنا بەخێراییەکی زۆر بڵاودەبێتەوە بۆیە دەیانەوێ لەڕێی کوتان و کۆنتڕۆڵکردنی سنورەکانیان رێگە لە بڵاوبوونەوەی لە بەریتانیا بگرن.
ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، لە ناوچەی لیتسڤاژیانا کانەخەڵوزێک تەقیوەتەوە و بەھۆیەوە لانیکەم ٥٢ کریکار گیانیان لەدەستداوە و نزیکەی ٥٠ی دیکەش برینداربوون، ٣٨ کەسی تریش بێسەروشوێن بوون و گەڕان بەدوایاندا بەردەوامە.
ئاماژە بەوەشکراوە، لە کاتی تەقینەوەکەدا ٢٨٥ کرێکار لەناو کانەخەڵوزەکەدا بوون و تائێستاش ھۆکاری روداوەکە نەزانراوە.
بۆریس جۆنس سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، لە نامەیەکدا کە ئاراستەی ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسای کردووە، رایگەیاندووە، بە گرتنەبەری پێنج رێکاری دیاریکراو و خێرا دەتوانن رێگە لە دوبارەبوونەوەی کارەسات لە سنورەکانیان بگرن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە فەڕەنسا و بەریتانیا ھێزێکی پاسەوانی ھاوبەش بۆ چاودێریکردنی سنورە ئاوییەکانیان پێکبھێنن و لەھەمان کاتدا رێککەوتن بکەن لەسەر وەرگرتنەوەی ئەو کۆچبەرانەی کە سنورەکانی یەکێتی ئەوروپایان بۆ گەیشتن بە بەریتانیا بەزاندووە.
سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا راشیگەیاندووە، جێبەجێ کردنی ئەو بڕیارانە و ھاوکاری لەندەن و پاریس کاریگەری گەورەی لەسەر ھێورکردنەوەی رەوشەکە دەبێت.