ئیدارەی جۆ بایدن سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا لێخۆشبوونە نوێیەکەی عێراقی پێشکەش بە کۆنگرێس کردووە، بەوپێیەش تاران دەتوانێت زیاتر لە ١٠ ملیار دۆلاری فرۆشتنی غاز بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی کارەبای عێراق وەربگرێت کە بەھۆی سزاکانی ئەمریکاوە بلۆک کرابوو.

ماڵپەڕێکی ئەمریکی ئاماژەی بەوەکردووە، میکانیزمی لێخۆشبوونی سزاکان ڕوبەڕوی دژایەتییەکی توندی پارتی کۆمارییەکانی کۆنگرێس دەبێتەوە.

دەشڵێت، ئەمریکا بە مەرجێک ڕێگە بە عێراق دەدات کە ئەو قەرزانە بداتەوە بە ئێران کە ئەو دۆلارە بگۆڕدرێتەوە بۆ یۆرۆ، دواتر پارەکە بگوازێتەوە بۆ حسابی بانکە ئێرانییەکان لە عومان.

رۆژنامەی پۆلیتیکۆ لە زاری چوار لێپرسراوی ئەمریکی بڵاویکردەوە،  ئیدارەی جۆ بایدن رەنگە پشتیوانی ئۆپراسیۆنە سنوردارەکەی سەر شاری رەفەح بکات، بەو مەرجەی ھاوشێوەی ئۆپراسیۆنێک بێت بۆ روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستان نەک جەنگێکی گشتگیر، چونکە ئەو ئۆپراسیۆنە زیانی مەدەنی کەم دەبێت و ئامانجی گرنگ و ورد لەناو بزووتنەوەی حەماس دەپێکێت.

لەلایەکی دیکەوە، دانیال ھاگاری وتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، پلانی ھەیە بۆ گواستنەوەی بەشێکی زۆری ئاوارەکانی غەززە کە لە شاری "رەفەح"ن بۆ دوورگەیەک لە ناوەڕاستی کەرتی غەززە، بەر لەوەی ھێرشە زەمینییەکەی بۆ سەر رەفەح دەستپێبکات. 

ئەوەش لەکاتێکدیە کە چارەنووسی مەدەنییەکان کە لە "رەفەح"ن بووەتە جێی نیگەرانی گەورەی ھاوپەیمانەکانی ئیسرائیل، رێکخراوە مرۆییەکانیش ھۆشدارییان داوە لەوەی، ھێرشکردنە سەر ئەو شارە کە دەکەوێتە سەر سنوری میسر، کارەساتێکی گەورە دەبێت.

وتەبێژەکەی سوپای ئیسرائیل دەشڵێت، گواستنەوەی ئاوارەکان بە ھەماھەنگی لەگەڵ لایەنی پەیوەندیداری نێودەوڵەتی دەبێت.

دەستەی نیشتمانی رووبەڕووبوونەوەی کارەساتە سروشتییەکان لە ئەفغانستان رایگەیاند، لە ماوەی سێ ھەفتەدا بەھۆی بەفربارین و بارانی بەخوڕ و سەرماوە، لانیکەم ٦٠ کەس گیانیانلەدەستداوە و ٢٣ کەسیش دیکەش برینداربوون. 

وتیشی، ھەزار و ٦٤٥ ماڵ زیانیان بەرکەوتووە و نزیکەی ٢٠٠ ھەزار ئاژەڵیش لەناوچوون. 

ھەروەھا بەھۆی بەفربارینی چڕەوە رێڕەوی "سالانج" کە ھەرێمەکانی باکور لە ئەفغانستان بە کابوڵەوە دەبەستنەوە داخراوە، تائێستاش چەندین رێگە بە داخراوی ماونەتەوە. 

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، ئەردۆغان سەردانی شاری شرناخی کردووە بە مەبەستی بانگەشەی ھەڵبژاردن و ناساندنی کاندیدەکانی پارتەکەی لەو شارە.

دوای تەواوکردنی بانگەشەکە و لەسەر رێگەی مێردین، ئۆتۆمبێلێکی کاروانەکانی ئەردۆغان وەرگەڕاوە، سەرەتا پاسەوانێک گیانیلەدەستداوە و سیانی دیکە برینداربوون، دواتر یەکێک لە پاسەوانە بریندارەکان گیانیلەدەستداوە و ئامارەکە بۆ دوو گیانلەدەستدان بەرزبووەتەوە. 

بە وتەی لێپرسراوان، ئەو تیمەی دووچاری ئەو رووداوە بوون لەناو ئەو تیمەدان کە پارێزگاری لە کاروانی سەرۆک کۆماری تورکیا دەکەن. 

تا ئێستاش زانیارییەکان دەڵێن کە رووداوەکە بەھۆی رووداوی ھاتووچۆوە بووە، بەڵام ھەندێک گومانیش بڵاوبووەتەوە و دەوترێت ھێرشکراوەتە سەریان.

ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی روسیا، ١٥ی ئەم مانگە دەستپێدەکات و تا ١٧ی مانگ بەردەوامدەبێت، یەکەمین ھەڵبژاردنیشە لە مێژووی وڵاتەکەدا کە سێ رۆژ بخایەنێت.

لیژنەی ھەڵبژاردنی ناوەندی روسیا بڵاویکردەوە، چوار کەس کێبڕکێ دەکەن بۆ بردنەوەی کورسی سەرۆکایەتی، کە یەکێکیان ڤلادمیر پوتن سەرۆکی ئێستایە و کاندیدێکی سەربەخۆیە و تائێستا بۆ چوار ویلایەت وەک سەرۆک ھەڵبژێردراوەتەوە. 

ھەروەھا، لینید سلوتسکی لەسەر حزبی لیبرالی دیموکراتی روسی کاندیدە و ھەروەھا نیکولای خاریتونوڤ کاندیدی حزبی شیوعی روسییە و کاندیدی چوارەم ڤلادیسلاڤ داڤانکوڤە لەسەر حزبی "خەڵکی نوێ".  

بەپێی دوایین راپرسییەکان، پوتن لە پێشەوەی کاندیدەکانی دیکەیە و زیاتر لە ٨٠٪ی دەنگەکان بەدەستدەھێنێت، پێشبینیشدەکرێت ئاستی بەشداریکردن بگاتە زیاتر لە ٧٠٪.

پارێزەرەکەی سەڵاحەدین دەمیرتاش ھاوسەرۆکی پێشوتری "ھەدەپە"دەڵێت، پشکنینی دەمیرتاش لە دیدارو چاوپێکەوتنەکان، ستەمێکە بۆ شکاندنی شکۆی مرۆڤ و ھەرگیز ئەوە قبوڵ ناکرێت، لەمەودوا دەمیرتاش ناچێتە دیداری بنەماڵە و پارێزەر و پەرلەمانتاران.

ھاوکات پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ئەو فشارانەی لە زیندانەکان زیادیان کردووە بەئامانجی ئاستەنگکردنی خەبات و ھەڵبژاردنە، فشارەکانیش لەلایەن وەزارەتی داد و دەسەڵاتەوە گیراونەتەبەر.

داواش دەکات، ئەو کارە نامرۆڤانەیە بەرامبەر دەمیرتاش و زیندانیەکان دەکرێت کۆتاییان بێت، ھاوکات داواش لە ئۆپۆزیسیۆن و رایگشتی دەکات ئەو ناھەقییانە قبوڵ نەکەن.

ئەو تۆمەتانەی کە خراونەتە پاڵ قاچاخچییە کوردە، بریتین لە بە قاچاخکردنی کۆچبەرانی نایاسایی بۆ بەریتانیا و سپیکردنەوەی پارە.

ئەو تۆمەتبارە کوردە کە تا ئێستا ناوەکەی ئاشکرا نەکراوە، گومانی ئەوەی لێدەکرێت بەرپرسی تۆڕێکی قاچاخچێتی مرۆڤ بێت لە سەرانسەری باکووری ئەوروپا و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست.

میدیاکانی بەریتانیا بڵاویانکردووەتەوە، تۆمەتبارە کوردەکە بەقاچاخبردنی سەدان کەسی بۆ بەریتانیا لەئەستۆگرتووە دوای ئەوەی پارەیەکی زۆری لە ھەریەکێکیان وەرگرتووە، بەوپێیەش رەنگەسزای ھەتاھەتایی بەسەردا بسەپێنرێت ئەگەر تۆمەتەکانی لەسەر ساغ بکرێنەوە.

حکومەتی بەریتانیا بەنیازە بڕی سێ ھەزار و ٨٣٦ دۆلار بداتە ھەر پەنابەرێک کە بچێتە وڵاتی رواندا، ئەوەش لە چوارچێوەی پلانێکی خۆبەخشانە دێت بۆ کۆتاییھێنان بە چاوەڕوانی ئەو پەنابەرانەی کە داواکارییەکانیان لەو وڵاتە رەتکراوەتەوە.

ئەم پێشنیازە نوێیەی حکومەتی بەریتانیا دوای رەتکردنەوەی بڕیاری بەزۆر رەوانەکردنی پەنابەران دێت بۆ وڵاتی رواندا لەلایەن دادگا باڵای بەریتانیاوە، بەو پێیەی یاساکانی مافی مرۆڤی بەریتانیا و نێودەوڵەتی پێشێلکردووە.

لە ھەوڵێکدا بۆ تێپەڕاندنی بەربەستەکانی دادگاش، حکومەتی ریشی سوناک دەیەوێت رێگری لە ھاتنی زیاتری پەنابەران بکات و پێش ھەڵبژاردنی گشتی کە بڕیارە نیوەی دووەمی ئەمساڵ ئەنجام بدرێت، بەڵێنەکەی بە دەنگدەران جێبەجێبکات و یەکەم گەشتی پەنابەران بۆ رواندا ئەنجامبدات.

رێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو بڵاویکردەوە، ھێزە چەکدارەکانی ئێران لە سنووری پەتکێی سەربە شاری پیرانشار تەقەیان لە کۆڵبەرێک بە ناوی محەمەد گەنجە کردووە و کوشتویانە، دواتر تەرمەکەیان لە ژێر بەفر شاردووتەوە، دوای ٤٨ سەعات گەڕان بە دوای تەرمەکەیدا لە ژێر بەفر لە سنووری پەتکێ تەرمەکەی دۆزرایەوە.

رێکخراوی ھەنگاو راشیگەیاندوە، لە سنورەکانی سەوڵاوا، ھەنگەژاڵی بانە چوار کۆڵبەری تر بەھۆی بەربوونەوە لە شاخ و ئەشکەنجەدانیان لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی ئێرانەوە برینداربوون.

یاساکە داوا دەکات کۆمپانیا چینییەکە، تۆڕی کۆمەڵایەتی تیک تۆک لە ماوەی ١٨٠ رۆژدا بفرۆشێت، ئەگەر نا لە ئەپ و ستۆرەکانی وڵاتەکەی قەدەغە دەکرێت.

ھەرچەندە یاساکە لە ئەنجومەنی نوێنەران پەسەند کراوە، بەڵام ھێشتا لە ئەنجومەنی پیران چارەنووسی نادیارە، چونکە بڕیارەکانی ئەنجومەنی نوێنەران پابەندکەر نین تا ئەوکاتەی لە پیرانیش پەسەند نەکرێن.

لە یەکەم کاردانەوەیدا، تیک تۆک ڕەخنەی بەرامبەر بڕیارەکە گرت و لە بەیاننامەیەکدا ھیوای خواست، ئەنجومەنی پیران بە راستییەکاندا بچێتەوەو و گوێ لە دەنگدەرانی بگرێت و درک بە کاریگەرییەکانی تیک تۆک بکات.

سوپای ئیسرائیل بەردەوامە لە وێرانکردنی شاری غەززە و لەو چوارچێوەیەشدا دەستیکرد بە وێرانکردن و رووخاندنی کۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی حەمەد لە باکوری خان یونس لە کەرتی غەززە کە پێشتر بەھۆی بۆردومانی ئاسمانییەوە چۆڵکراوە.

قەتەر ساڵی ٢٠١٢ نزیکەی ٤٠٧ ملیۆن دۆلاری بەخشی بە ئاوەدانکردنەوەی کەرتی غەززە لە رێگەی جێبەجێکردنی پڕۆژەی ستراتیجی و گرنگ لە غەززە، لەوانەش دروستکردنی شاری نیشتەجێبوونی حەمەد کە بە ناوی میری پێشووی قەتەر شێخ حەمەد بن خەلیفە ئال سانی ناونراوە.

پڕۆژەکە پێکھاتووە لە ٥٣ باڵەخانەی نیشتەجێبوونی پێنج نھۆمی و نزیکەی سێ ھەزار شوقە لەخۆدەگرێت.

پوتن لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تەلەفزیۆنی رەسمی روسیا رایگەیاند، روسیا لەڕووی سەربازی و ھونەرییەوە ئامادەیە بۆ جەنگی ئەتۆمی، بەڵام لەئێستادا ھیچ پاڵنەرێک نییە بۆ ئەو بابەتە. 

جەختیشیکردەوە، ئەگەر دەوڵەتی روسیا روبەڕوی ھەڕەشە ببێتەوە، ئامادەن بۆ بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی، ئەگەر ئەمریکا تاقیکردنەوەی ئەتۆمی بکات، رەنگە روسیاش ھەمان شت بکات. پوتن باسی لەوەشکرد، جبەخانەی ئەتۆمی روسیا لە ھەموو جبەخانەکانی دیکە مۆدێرنترە. 

سەبارەت بە جەنگی ئۆکراینی پوتن راشیگەیاند، ئامادەن بۆ دانوستان سەبارەت بە ئۆکراین بەو مەرجەی لەسەر بنەمای راستی بێت، ئەگەر ھێزی ئەمریکاش بچنە ناو ئۆکراین، ئەوا وەک لایەنی بیانی مامەڵەیان لەگەڵدا دەکەن. وتیشی، بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی لە ئۆکراین ھیچ پێویست نەبووە. 

وەزارەتی بەرگری روسیا بڵاویکردەوە، سستمی بەرگری ئاسمانی روسیا ٢٥ درۆنی ئۆکراینیان تێکشاندووە کە یەکێک لەو درۆنانەی لەناوبراوە لە ناوچەی رامنسکی روسیا بووە و لە رێگەدا بووە بەرەو مۆسکۆی پایتەخت.

ئەوەش دوای ئەوە دێت کە گلێب نیکیتین حاکمی ناوچەی نیژنی نۆڤگۆرۆدی ڕوسیا  رایگەیاندبوو،  یەکەیەکی پاڵاوتنی نەوت لە شارۆچکەی کیستۆڤۆ بەھۆی ھێرشی درۆنەوە ئاگریگرتووە، ناوچەی پیشەسازی کۆستۆڤۆش کە دامەزراوەیەکی سوتەمەنی و وزەیە، لەلایەن فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە کراوەتە ئامانج.

رۆژنامەی پۆلیتیكۆی ئەمریكی لەزاری چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار لە پلانەكانی بایدنەوە بڵاویكردەوە، ئەگەر ئیسرائیل ئۆپراسیۆنی دیكە ئەنجام بدات كە لە رێیەوە هاووڵاتییە مەدەنییە فەڵەستینییەكان بكاتە ئامانج بەتایبەت لە رەفەح ، ئەوا پێدەچێت بایدن مەرج بۆ پێدانی هاوكاری سەربازی بە تەلئەبیب دابنێت.

سەرباری فشار و هۆشداریە نێودەوڵەتییەكان، تائێستا ئیسرائیل سورە لەسەر ئەوەی هێرشی زەمینی بۆ سەر رەفەح ئەنجامبدات كە نزیكەی 1 ملیۆن و 500 هەزار ئاوارەی فەڵەستینی تێدایە.

ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەھاناوەچوون و کاروباری پەنابەرانی فەڵەستین "ئونروا" بڵاویکردەوە، بارھەڵگرێکی پڕ لە ھاوکاری کە بەرەو کەرتی غەززە بەڕێکەوتبوو، گەڕێندراوەتەوە و پێداویستییە ھەستیارەکانی ھاوکاری وەک ئامێری ھەناسەدان و دەرمانی شێرپەنچە خراونەتە لیستی قەدەغەکراوەکانەوە.

فیلیپ لازارینی، کۆمیسیاری ئاژانسەکە رایگەیاندووە، مانەوەی دانیشتووانی غەززە پەیوەستە بە ھاوکاری مرۆیی، بەڵام لەئێستادا ھاوکاری زۆر کەم دێتە غەززە و دانانی سنور و کۆت و بەند لە زیادبووندان. 

وتیشی، ئەو بەرھەمانەی رزگارکەرن بۆ ژیان خراونەتە لیستی قەدەغراوەکانەوە، لەنێویشیاندا دەرمانی بێھۆشکاریی، ئامێری تیشکی خۆر، بوتڵی ئۆکسجین، ئامێری ھەناسەدان، تابلێتی خاوێنکردنەوەی ئاو، دەرمانی شێرپەنجە و کیتی لەدایکبوون.

داواشیکرد، ئاسانکاری بکرێت بۆ پەڕینەوەی پێداویستییەکانی ھاوکاری مرۆیی و پێداویستییە سەرەکییەکان، چونکە ژیانی دوو ملیۆن کەس لە غەززە بەندە بەو ھاوکارییانەوە.

سەرچاوە رەسمییەکان رایانگەیاند، ئیسرائیل چوار بۆردوومانی لە نزیک شاری بەعلبەک ئەنجامداوە و ئاگر و دوکەڵ لەو ناوچانەوە بەرزبووەتەوە، کە کراونەتە ئامانج. 

بەپێی ئەو سەرچاوانە، یەکێک لە بۆردوومانەکان بینایەکی نیشتەجێبوونی لە شارۆچکەی "ئەنسار" لە باشوری ئەو شارە کردووەتە ئامانج. بۆردوومانێکی دیکەش دەروازەی باشوری بەعلبەکی کرووەتە ئامانج.
پارێزگاری بەعلبەک بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، لەو بۆردوومانەدا لانیکەم ھاووڵاتییەکی مەدەنی کوژراوە و ژمارەیەک کەسی دیکەش برینداربوون.

سوپای ئیسرائیلیش رایگەیاندبوو، دوو پێگەی سەر بە حزبوڵای بۆردوومان کردووە، ئەوەش لە وەڵامی ھەڵدانی چەند درۆنێک بە ئاڕاستەی جولان، لەم چەند رۆژەی دواییدا.