جیهان
فەرماندەیی ناوەندی ھێزەکانی ئەمریکا "سینتکۆم" لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە، کەشتی تێکشکێنەری (یو ئێس ئێس کارنی) مووشەکێکی بالیستی حوسییەکانی خستەخوارەوە کە لە یەمەنەوە ئاڕاستەی کەنداوی عەدەن کرابوو.
دوای کەمتر لە سەعاتێکیش، سێ فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێران لە کەنداوی عەدەن خراونەتە خوارەوە، بەڵام ھێرشەکان ھیچ زیانێکی گیانییان لێنەکەوتووەتەوە.
ئەو ھێرشانە دوای ئەوە دێت کە درەنگانێکی شەوی چوارشەممە لێپرسراوێکی ئەمریکی رایگەیاندبوو، بۆردوومانی نزیکەی ١٠ فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان لە یەمەن کردووە، کە بۆ ھەڵدان ئامادەکرابوون.
جەھانبەخش سەنجابی، بەرپرسی ژووری بازرگانی ھاوبەشی ئێران و عێراق رایگەیاند، لە نۆ مانگی رابردوودا سەرەڕای گەمارۆکان ھەناردەی ئێران بو عێراق ٣٠% زیادیکردووە و ٢٥%ی بازاڕی عێراق لە دەست بازرگانانی ئیرانیدایە. ئەوەش ناشارێتەوە کە گەمارۆکان تێچوویەکی زۆری بۆ بازرگانانی ئێران دروستکردووە.
بە وتەی سەنجابی، بازرگانانی ئێران لە ھەر دۆلارێکدا ١٨٠ دینار زیان دەکەن، چونکە بانکی ناوەندی عێراق دۆلار بە بازرگانانی ئێران نادات.
ئاماژە بەوەش دەکات، سەرەڕای ھەموو گرفتەکان، ھەناردەی ئێران بۆ عێراق بەردەوام لە بەرزبوونەوەدایە و لە ساڵی ڕابردوودا ڕێژەی ھەناردەی ئێران بۆ عێراق ١٠ ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە.
جۆن کیربی، وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا رایگەیاند، رۆژی ھەینی رێوڕەسمی پێشوازیکردن لە گەڕانەوەی ئەو سێ سەربازە ئەمریکییەی لە تاوەری ٢٢ لەسەر سنوری سوریا_ئوردن کوژران، لە بنکەی ئاسمانی دۆڤەر لە ئەمریکا رێکدەخرێت، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکاش ئامادەی رێوڕەسمەکە دەبێت.
کێربی وتیشی، بایدن بەر لە گەڕانەوەی لە فلۆریدا کە بۆ بانگەشەی ھەڵبژاردن چوبوو، سەردانی خانەوادەی ئەو سێ سەربازەی کرد و دڵنیاییدا لەوەی تۆڵەیان دەسەننەوە و شانازی خۆشی دەربڕی بۆ ئەو خزمەتەی کردوویانە.
کێربی ئەوەشی ئاشکراکرد، وەڵامی ھێرشکردنە سەر بنکە و بارەگاکانیان لە ئوردن بە شێوازێکی گونجاو دەدەن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لەگەڵ ھەڵگیرساندنی جەنگ نین لەگەڵ ئێران.
ئاژانسی ھەواڵ ئێرنای رەسمی بڵاویکردەوە، دەستەی ئێران لە نەتەوەیەکگرتوەکان رەتیکردۆتەوە کە تاران نامەی لەلایەن ئەمریکاوە پێگەیشتبێت و دووپاتیشکردووەتەوە کە ھەر ھێرشێک بۆ سەر خاک یاخود بەرژوەندی یاخود چاودێرەکانی ئێران، وەڵامی بەھێز و یەکلاکەرەوەی دەبێت، جەختیشکراوەتەوە لەوەی ھێرشکردنە سەر خاکی ئێران ، ھێڵی سورە .
ئەوە لەکاتێکدایە، پێشتر سەرچاوەکانی ھەواڵ بڵاویان کردەوە کە ئەمریکا لە رێی چەند نێوەندگیرێکەوە نامەی ئاراستەی ئێران کردووە و تێیدا ھۆشداری داوە لەوەی کە فراوانکردنی ململانێکانی خۆرھەڵاتی ناوەراست ، ھەڵوێستی توندی ئەمریکای لێدەکەوێتەوە .
ئەو سەرچاوەیە لە وەزارەتی دەرەوەی تورکیا ئاشکرایکردووە، تا ئێستا ھیچ پلانێک دانەنراوە بۆ کۆبوونەوەی چوار قۆڵی نێوان روسیا و سوریا و تورکیا و ئێران، بۆ ئاسایی کردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەنقەرە و دیمەشق.
پێشتریش، ئەلکساندەر لاڤرینتیڤ نوێنەری تایبەتی سەرۆکی روسیا لە چاوپێکەوتنێکدا وتبووی، نەخشەڕێگەی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە ھێشتا ئامادە نییە، ھیچ لایەکیش رێککەوتنی لەسەر نەکردووە.
لە ١٠ی ئایاری ساڵی رابردوو، یەکەم کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی روسیا و تورکیا و سوریا و ئێران ئەنجامدرا، بەڵێنیاندا بە ئامادەکردنی رەشنوسێک بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و سوریا.
روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، سوپای پاسدارانی ئێران داوای لە گروپە چەکدارەکانی کردووە لە سوریا چالاکییە سەربازییەکانی دژی سەربازگەکانی ئەمریکا رابگرن، بە تایبەت لە دێرەزوور کە چەند سەربازگەیەکی ئەمریکی تێدایە .
ئەمەش لە کاتێکدایە کە لە عێراقیش کەتائیبی حزبوڵای عێراقی بریاریدا ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی دژی ھێزەکانی ئەمریکا لەناوچەکەدا رابگرێت.
پێشتریش گروپی چەکداری کەتائیبی حزبوڵا لە عێراق ھێرشەکانی بۆ سەر ھێزەکانی ئەمریکا راگرت.
وەزارەتی تەندروستی لە کەرتی غەززە رایگەیاندووە، تەنھا لەماوەی ٢٤ سەعاتدا سوپای ئیسرائیل بەھۆی ھێرش و بۆردومانە بەردەوامەکانی بۆسەر ناوچە جیاجیاکانی کەرتی غەززە ١٦ کۆمەڵکوژی ئەنجامداوە و بەھۆیانەوە ١٥٠ کەس کوژراون و ٣١٣ کەسی تریش برینداربوون، کە تائێستاش ژمارەیەکیان لە ژێر داروپەردووی باڵەخانە و خانووە رووخاوەکاندان چونکە بەھۆی چڕی بۆردومانەوە تیمە فریاگوزارییەکان ناتوانن تەرمەکان دەربھێنن و بەھانای بریندارەکانەوە بچن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە سەرەتای ھێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆسەر کەرتی غەززە کە نزیکەی ١٢٠ رۆژە بەردەوامە، تائێستا ٢٦ ھەزار و ٩٠٠ کەس کوژران و ٦٥ ھەزار و ٩٤٩ کەسیش برینداربوون کە زۆربەی کوژراو و بریندارەکانیش ژن و منداڵن.
وەزارەتەکە لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، سزایان بەسەر سێ کۆمپانیا و کەسێک لە لوبنان و تورکیادا سەپاندووە بەھۆی پێشکەشکردنی پاڵپشتی دارایی بەرچاو بۆ تۆڕێکی دارایی متمانەپێکراو بۆ سوپای پاسدارانی ئێران و گروپی حزبوڵای لوبنان.
دەشڵێت، ئەوانەی سزایان بەسەردا سەپێنراوە داھاتی سەدان ملیۆن دۆلاریان لە فرۆشتنی کاڵا سەرەتاییەکان ئێران بەدەستھێناوە، لەنێویاندا بۆ حکومەتی سوریا.
ھاوکات وەزارەتی بەرگری ئەمریکا_ پێنتاگۆن رایگەیاند، وەڵامدانەوەی ئەمریکا بۆ کوشتنی سێ سەربازەکەی لە ئوردن، رەنگە بۆ چەند ھەفتەیەک درێژە بکێشێت.
ھاوکات بەرپرسێکی کۆشکی ئاشکرایکردووە، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە ڕۆژانی داھاتوودا دووبارە سەردانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست دەکاتەوە، ئەمەش پێنجەمین سەردانیەتی بۆ ناوچەکە لە دوای ھێرشەکەی حەماس بۆسەر ئسیرائیل.
ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین پێشوازی لە گەڕانەوەی ٢٠٧ سەربازی ئۆکراینی کرد کە لەلایەن سوپای روسیاوە دەستبەسەر کرابوون.
لە بەرامبەردا وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاندوو، نزیکەی ١٩٥ سەربازی روسیا ئازادکراون.
ھەروەھا بەڵێنی ئەوەی داوە کە تەواوی سەربازە دیلەکانی روسیا بگەڕێنێرێنەوە و ئازاد بکرێن.
ئەوەش پێنجەمین پرۆسەی ئاڵوگۆڕی لەو جۆرەیە لەنێوان ھەردوو وڵات، تا ئێستاش سێ ھەزار و ٣٥ سەربازی دیلی ئۆکراینی لەو نێوەندەدا ئازاد کراون.
سەزای تەمەلی، جێگری سەرۆکی دەم پارتی باسی لە لێدوانەکانی باشاک دەمیرتاش کرد سەبارەت بە کاندیدکردنی بۆ گەورە شارەوانی ئیستانبوڵ و وتی، داواکاری باشاک دەمیرتاش ھەواڵێکی دڵخۆشکەرە بۆ ئەوان، بەڵام دەیانەوێت ھەموان داواکاری پێشکەش بکەن و دواجار کۆمیسیۆنەکانیان بڕیاری کۆتایی دەدات لەوبارەیەوە.
بڕیارە ھەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا، لە ٣١ی ئازاری داھاتوو بە بەشداری ٣٦ پارتی سیاسی بەڕێوەبچێت.
جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، بڕیاری لەسەر شێوازی وەڵامدانەوەی ھێرشەکەی ئوردن داوە، جەختیشیکردەوە ئێران بەرپرسە لەو ھێرشە و ئەمریکا نایەوێت شەڕی بەرفراوان لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست ھەڵبگیرسێت.
ھاوکات کەناڵی "ئەلجەزیرە" لە زاری چەند سەرچاوەیەکی ئێرانەوە بڵاویکردەوە، لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا، ئەمریکا لە ڕێگەی وڵاتێکی نێوەندگیرەوە زیاتر لە پەیامێکی بۆ ئێران ناردووە، سەبارەت بە گرژییەکانی ئەم دواییەی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و جەختیلەوەکردووەتەوە، نایەوێت شەڕ لەگەڵ ئێران ھەڵبگیرسێنێت، بەڵام ھۆشداری داوە لەوەی، فراوانبوونی گرژییەکانی ناوچەکە، ھەڵوێستی توندی ئەمریکای بەرامبەر ئێران لێدەکەوێتەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، دەسەڵاتدارانی ئێران ھۆشدارییەکانی ئەمریکایان ڕەتکردووەتەوە و جەختیان لەوەکردووەتەوە، بەئامانجگرتنی خاکی ئێران ھێڵی سوورە و وەڵامی توندیان دەبێت بۆ ھەر ئۆپراسیۆنێکی سەربازی لەوشێوەیە، جەختیشیانلەوەکردووەتەوە، کە ئێران شەڕی لەگەڵ ئەمریکا ناوێت.
٢٧ی ئەم مانگە، بنکەیەکی ھێزەکانی ئەمریکا لەسەر سنوری ئوردن و سوریا بە درۆن بۆردومانکرا و لەئاکامدا سێ سەربازی ئەمریکی گیانیانلەدەستدا، زیاتر لە ٣٠ سەربازی دیکەش برینداربوون و ئەمریکا گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێرانی بە ئەنجامدانی ھێرشەکە تۆمەتبارکرد.
ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا، ئیسرائیل پێنج جار ھێرشی کردووەتە سەر خاکی سوریا، ھێرشەکانیش سیانیان ھێرشی ئاسمانی و دووانەکەی دیکەشیان زەمینی بوون و بە زۆری ناوچەکانی دەوروبەری پارێزگای دیمەشقیان گرتووەوە.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لە ھێرشەکاندا ١١ بنکەی سەربازی و کۆگای چەک و تەقەمەنی گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێرانی کردووەتە ئامانج و بەھۆیانەوە، ٢٣ کەس کوژراون، لە نێویاندا ھاوڵاتییەکی مەدەنی ھەیە و دوو کەسی دیکەش برینداربوون.
ڕوانگەی سوری ڕاشیگەیاندووە، ئیسرائیل لە بۆردومانەکانی ئەم دواییەیدا، زیاتر لە پارێزگایەکی لەیەک کاتدا کردووەتە ئامانج.
رۆژی سێشەممە دادگای پاکستان سزای ١٠ ساڵ زیندانیکردنی بەسەر ھەریەک لە عیمران خان، سەرۆکوەزیرانی پێشووتر و شا مەحمود قوڕەشی، وەزیری پێشووتری دەرەوەی پاکستاندا سەپاند.
ئەو دوو لێپرسراوە لەسەر "دزەپێکردنی بەڵگەنامە نھێنییەکانی دەوڵەت" سزادران، بە تۆمەتی ئەوەی عیمران خان نامەیەکی باڵیۆزی وڵاتەکەی لە واشنتۆن ئاشکراکردووە کە تیایدا باس لەوەکراوە واشنتۆن تێوەگلاوە لە دورخستنەوەی لە پۆستەکەی لە ساڵی ٢٠٢٢دا.
دوورخستنەوەی عیمران خان لە ژیانی سیاسی لە کاتێکدایە مانگی شوباتی ئەمساڵ ھەڵبژاردنی پەرلەمان لە پاکستان بەڕێوەدەچێت.
عەلی مەناز ساڵی ١٩٩٣ لە پارێزگای سەمسوری باکوری کوردستان لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە بە تۆمەتی ھەوڵدان بۆ دابەشکردنی تورکیا دەستگیر کرا و سزای ھەتاھەتایی بەسەردا سەپێندرا، بەڵام دواتر سزاکەی بۆ کەمکرایەوە.
دوای ئازادبوونیشی لە زیندان عەلی مەناز وتی، ئیرادەی خۆی و ھاوڕێکانی لە زیندان زۆر باشە و ھاوڕێکانی سڵاویان بۆ خەبات و بەرخودانی گەلی کورد ھەیە، ئومێدەواریشە ھەمووان لەسەر ئەو خەباتە بەردەوام بن.
وتیشی، دەزگای ھەواڵگری کۆریای باشوور و ئەمریکا کار دەکەن لەسەر لێکۆڵینەوە لەو تاقیکردنەوە مووشەکییە، بە چڕیش چاودێری چالاکییەکانی کۆریای باکوور دەکەن.
تاقیکردنەوەی مووشەکی کرووز ناچێتە چوارچێوەی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە کە بەسەر کۆریای باکوور سەپاندوویەتی، لەکاتێکدا تاقیکردنەوەی مووشەکی بالیستی لە چوارچێوەی سزاکاندایە.
ئەوەش سێیەمین جارە کە کۆریای باکوور لە ماوەی ئەم ھەفتەیەدا مووشەکی کرووز تاقیدەکاتەوە.
نوسینگەی نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران سەر بە وەزارەتی دەرەوە بڵاویکردەوە، لە سێدارەدانی ئەو چوار ھاووڵاتییە کوردە پێشێلکردنی روونی مافەکانی مرۆڤە لەلایەن حکومەتی ئێرانەوە، لە لێپرسینەوە لە ئێرانیش لەوبارەیەوە بەردەوام دەبن.
راشیگەیاند، ئیدانەی لە سێدارەدانی ئەو چوار ھاووڵاتییە کوردە دەکەن، کە پێشتریش روبەڕووی ئەشکەنجە و دادگایی ناداپەروەر بوونەتەوە.
ئەو چوار زیندانییەی لە سێدارەدراون کوردن و پێکھاتوون لە موحسین مەزڵوم تەمەن ٢٧ ساڵ، محەمەد فەرامەرزی ٢٨ ساڵ، وەفا ئازەربار ٢٦ ساڵ و پژمان فاتیحی ٢٩ ساڵ.
رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ دەڵێت، ئەو چوار کەسە دۆسیەکەیان ناڕوون بووە و لە ماوەی ١٨ مانگی دەستبەسەربوونیاندا لە ھەبوونی پارێزەریش بێبەشکرابوون، ھەروەھا ئەندامی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی کوردستانی ئێران بوون و لە ٢٣ی تەمموزی ٢٠٢٢ لە گوندی "یەنگەجە" لە نزیک ناوچەی سۆمای برادۆستی پارێزگای ئورمییە بە تۆمەتی سیخوڕیکردن بۆ ئیسرائیل دەستگیرکرابوون.