فریاکەوتنی روسیا بڵاویکردەوە، پەیوەندییان لەگەڵ فڕۆکەیەکدا پچڕاوە کە ٤٦ سەرنشینی هەڵگرتووە.

فریاکەوتنی روسیا بڵاویکردەوە، فڕۆکەیەک بە 46 سەرنشینەوە لە ناوچەی ئامور دیار نەماوە، کە دووانیان منداڵن و شەشی دیکەشیان سەر بە ستافی فڕۆکەکەن.

ئەوەش هاتووە، لە ئێستادا تیمە فریاگوزارییەکان سەرقاڵی گەڕانن لە ناوچەکەدا بە مەبەستی دۆزینەوەی فڕۆکەکە.

فڕۆکەکە سەر بە کۆمپانیای ئانگارایە لە جۆری ئێن-24، دوای چەند کیلۆمەترێکی کەم لە فڕین، لەناکاو پەیوەندی لەگەڵ خاڵی چاودێری فڕۆکەخانەدا پچڕاوە.

مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)، گەیشتە پاریسی پایتەختی فەرەنسا و بڕیارە لەگەڵ ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی ئەو وڵاتە و بەرپرسانی باڵای دیکە کۆببێتەوە. بەپێی زانیارییەکان، یەکێک لە تەوەرە سەرەکییەکانی سەردانەکە، گفتوگۆکردنە لەسەر بەشداریکردنی هەسەدە لە پێکهاتەی سوپای سوریای نوێدا.

موهەنەد ئیبراهیم، پەیامنێری کوردسات نیوز لە رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند، مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سوریای دیموکرات و وەفدێکی یاوەری گەیشتوونەتە پاریس و بڕیارە زنجیرەیەک دیداری گرنگ لەگەڵ بەرپرسانی باڵای فەرەنسا ئەنجامبدات.

ئاماژەی بەوەشکرد، سەردانەکەی فەرماندەی گشتیی هەسەدە بۆ گفتوگۆکردنە لەسەر چەندین پرسی گرنگ، لە نێویاندا رۆڵی هێزەکانیان لە داهاتووی سوریادا و میکانیزمی بەشداریکردنیان لە سوپای سوریای نوێدا.

 

ئەمڕۆ چوارشەممە، شاری ئیستانبوڵ میوانداریی گەڕێکی نوێی دانوستانی راستەوخۆی نێوان روسیا و ئۆکراینی کرد، لە کاتێکدا هەردوولا بە هیوای کەمکردنەوەی ناکۆکییەکان و دۆزینەوەی رێگەچارەیەکی دیپلۆماسی بۆ شەڕی سێ ساڵەی نێوانیان، چاویان لە ئەنجامی کۆبوونەوەکەیە.

بەپێی زانیارییەکان، ڤلادیمیر مێدینسکی، سەرۆکی وەفدی روسیا و روستەم ئومێرۆڤ، سەرۆکیوەفدی ئۆکراین، لە کۆشکی چیراغان لە ئیستانبوڵ کۆبوونەوەیەکی دووقۆڵیی داخراویان ئەنجامداوە. ئەمە سێیەمین گەڕی دانوستانەکانە کە لە ئیستانبوڵ بەڕێوەدەچێت.

بەر لە دەستپێکردنی کۆبوونەوەکان، کرملین رایگەیاند کە پێشبینی دانوستانێکی "زۆر قورس" دەکەن. دیمیتری پێسکۆڤ، وتەبێژی کرملین، ئاماژەی بەوەدا کە دانوستانەکان لەسەر ئەو یاداشتنامانە دەبێت کە پێشتر هەردوولا ئاڵوگۆڕیان کردووە و جەختیکردەوە کە پێکهاتەی وەفدی روسیا هیچ گۆڕانکارییەکی بەسەردا نەهاتووە و هێشتا ڤلادیمیر مێدینسکی سەرۆکایەتی دەکات.

پێسکۆڤ وتیشی: "هیچ هۆکارێک نییە بۆ ئەوەی هیوای پێشکەوتنێکی گەورەمان هەبێت، بەڵام ئێمە بەنیازی ئەوەین بەرگری لە بەرژەوەندییەکانمان بکەین و ئەو ئەرکانەی لە سەرەتاوە دیاریمان کردوون جێبەجێیان بکەین."

هێشتا هەڵوێستی هەردوولا لەیەکترەوە دوورە و ئەمەش ئاستەنگی سەرەکیی بەردەم دانوستانەکانە.

داواکارییەکانی روسیا: مۆسکۆ داوای کشانەوەی هێزەکانی ئۆکراین دەکات لەو چوار هەرێمەی کە لە ساڵی 2022دا لکاندی بە خۆیەوە، هەروەها دانیشتوانی هەرێمی کریمیا کە لە ساڵی2014ەوە لەژێر کۆنترۆڵی روسیادایە. جگە لەوەش، داوا دەکات کیێڤ واز لە هەموو جۆرە پشتیوانییەکی سەربازیی رۆژئاوا بهێنێت و نەچێتە ناو هاوپەیمانیی ناتۆوە.

داواکارییەکانی ئۆکراین: کیێڤ ئەم مەرجانە رەتدەکاتەوە و داوای کشانەوەی تەواوەتی هێزەکانی روسیا لە خاکەکەی دەکات. هەروەها داوای گەرەنتی ئەمنی لە رۆژئاوا دەکات کە بەردەوامیدان بە پێدانی چەک و بڵاوەپێکردنی هێزە ئەوروپییەکان دەگرێتەوە. ئۆکراین بە هەماهەنگی لەگەڵ هاوپەیمانە ئەوروپییەکانی، سوورە لەسەر ئاگربەستێکی 30 رۆژە، کە مۆسکۆ بەهۆی پێگەی بەهێزی لە بەرەکانی جەنگدا، رەتیدەکاتەوە.

ئەم گەڕەی دانوستانەکان لەژێر فشاری دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکادا بەڕێوەدەچێت کە مۆڵەتی 50 رۆژی داوەتە روسیا بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەگەڵ کیێڤ، ئەگەرنا رووبەڕووی سزای توند دەبێتەوە.

سەرۆکی ئۆکراین، ڤلۆدیمیر زێلێنسکی، هیواخوازە کە لەم گەڕەی دانوستانانەدا گفتوگۆ لەسەر ئاڵوگۆڕی نوێی دیلەکان و گەڕاندنەوەی ئەو منداڵە ئۆکرانیانە بکرێت کە بە زۆرەملێ براون بۆ روسیا. هەروەها ئارەزووی خۆی بۆ "ئامادەکاری بۆ کۆبوونەوەیەک" لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی روسیا دەربڕیوە، بەڵام کرملین دەڵێت پێش گەیشتن بە رێککەوتن لەسەر یاداشتنامەکان، هیچ مانایەک بۆ کۆبوونەوەی لوتکە نییە.

گەڕەکانی پێشووی دانوستانەکان لە مانگەکانی ئایار و حوزەیراندا بەڕێوەچوون، بەڵام هیچ پێشکەوتنێکی ئەوتۆیان بەخۆوە نەبینی جگە لە رێککەوتن لەسەر ئاڵوگۆڕکردنی سەدان دیل و گەڕاندنەوەی تەرمی سەربازەکان.

ئەمڕۆ چوارشەممە، جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، وڵاتەکەی رەزامەندیی دەربڕیوە لەسەر پێشوازیکردن لە وەفدێکی تەکنیکیی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم لە چەند هەفتەی داهاتوودا، بە مەبەستی گفتوگۆکردن لەسەر "میکانیزمێکی نوێ" بۆ پەیوەندییەکانی نێوان تاران و ئاژانسەکە.

کازم غەریب ئابادی، جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران، لە میانەی سەردانێکیدا بۆ نیویۆرک بە رۆژنامەنووسانی وت: "وەفدەکە دێتە ئێران بۆ گفتوگۆکردن لەسەر میکانیزمەکە، نەک بۆ سەردانیکردنی دامەزراوە ئەتۆمییەکان."

ئەم هەنگاوە لە کاتێکدایە کە تاران لە سەرەتای مانگی تەممووزی ئەمساڵدا، هەڵپەساردنی هاریکارییەکانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم راگەیاند، کە شارەزایان بە "قۆناغێکی مەترسیدارتر"ی قەیرانەکە وەسفیان کرد.

بڕیاری هەڵپەساردنی هاریکارییەکان دوای ئەوە هات کە مەسعود پزیشکیان، سەرۆکی ئێران، یاسایەکی پەسەند کرد کە لەلایەن پەرلەمانەوە بڕیاری لەسەر درابوو. ئەم یاسایە دوای ئەو هێرشەی ئیسرائیل و ئەمریکا بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران هات،  تاران هەڕەشەی لێپرسینەوەی لە ئاژانسەکە و بەڕێوەبەرە گشتییەکەی کرد و بە "هاودەستی لە تاوانەکان" تۆمەتباری کردن.

لە هەمان مانگدا، ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم رایگەیاندبوو کە پشکنەرەکانیان ئێرانیان جێهێشتووە و گەڕاونەتەوە بۆ بارەگای ئاژانسەکە. بە وتەی ئاژانسەکە، پشکنەرەکان لە ماوەی پەرەسەندنە سەربازییەکاندا لە تاران مابوونەوە.

مەرجی تاران بۆ دەستپێکردنەوەی هاریکارییەکان

لە 10ی تەممووز، مەسعود پزیشکیان بە ئەنتۆنیۆ کۆستا، سەرۆکی ئەنجومەنی ئەوروپای راگەیاند کە بەردەوامیی هاریکارییەکانی ئێران لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، بەندە بەوەی کە ئاژانسەکە "هەڵوێستە دژ بەیەکەکانی" خۆی بەرامبەر بە دۆسیەی ئەتۆمیی ئێران راست بکاتەوە.

پزیشکیان هۆشداریشی دا کە ئەگەر هێرشکردنە سەر ئێران دووبارە ببێتەوە، وەڵامی تاران "توندتر و بە ئازارتر" دەبێت.

بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دەباشان پێشوازی لە فەرامەرز ئەسەدی، کونسوڵی گشتیی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەولێر و محەمەد مەحموودیان، سەرکونسوڵی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە سلێمانی کرد.

لە دیدارێکدا کە عیماد ئەحمەد و د. خەسرەو گوڵ محەمەد، ئەندامانی مەکتەبی سیاسیی یەکێتی ئامادەیبوون، گفتوگۆ لەبارەی دۆخی گشتیی عیراق و ناوچەکە کرا.

لە کۆبوونەوەکەدا هەردوولا هاوڕابوون لەسەر پەرەپێدانی پەیوەندی و هاریکاریی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامیی ئێران بە تایبەت رەخساندنی زەمینەی لەبارتر بۆ ئاڵوگۆڕی بازرگانی و کاری هاوبەش.

رێککەوتنی نوێ لەبارەی مووچەوە تەوەرێکی دیکەی کۆبوونەوەکە بوو، سەرۆک بافڵ داوای لە هەرێمی کوردستان و بەغداد کرد پابەندبن و وتی، هەوڵەکانمان بەردەوام دەبن و پێداگرین لەسەر ئەوەی ژیانێکی شایستە بۆ خەڵکە خۆشەویستەکەمان دابینبکرێت.

 

ئەمڕۆ چوارشەممە، 23ـی تەممووزی 2025، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە و راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە کە تیایدا هاتووە؛ "هەرێمی کوردستان سەرجەم پابەندییەکانی خۆی لە چوارچێوەی رێککەوتنی هاوبەش لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ جێبەجێ کردووە. هاوکات تیایدا داوایکردوە؛ "حکومەتی فیدراڵ لە زووترین کاتدا موچە و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان بنێرێت."

بەپێی ئەو راگەیەندراوەی ئەنجومەنی وەزیران بڵاویکردووەتەوە؛ تەوەری سەرەکیی کۆبوونەوەکە، تاوتوێکردنی دوایین پێشهاتەکانی جێبەجێکردنی رێککەوتن و لێکتێگەیشتنی هاوبەشی نێوان هەولێر و بەغدا بوو، کە تایبەتە بە موچە، شایستە داراییەکان، هەناردەکردنەوەی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان.

ئەنجومەنی وەزیران رایگەیاندووە؛ هەرێمی کوردستان هەموو پابەندییەکانی خۆی بە تەواوی جێبەجێ کردووە، لەم چوارچێوەیەدا:

داهاتی نانەوتی: وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێم بڕی 120 ملیار دیناری بە کاش خستووەتە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی فیدراڵ.

لیستی موچە: لیستی موچەی مانگەکانی ئایار و حوزەیران بە وردبینیکراوی ڕەوانەی بەغدا کراوە، هاوکات تەرازووی پێداچوونەوەی مانگانە نێردراوە.

نەوت: وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم هەموو ئاسانکارییەکی پێشکەش بە لیژنەی وەزارەتی نەوتی فیدراڵ و کۆمپانیای سۆمۆ کردووە بۆ سەردانی کێڵگە نەوتییەکان و بەردەستخستنی زانیارییەکان. هەروەها هەردوو وەزارەت گەیشتوونەتە لێکتێگەیشتنی هاوبەش لەسەر پرۆتۆکۆلی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت، بەڵام ئاماژەی بەوەشکرد کە بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە، ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت کەمیکردووە.

بەرامبەر بەم هەنگاوانە، ئەنجومەنی وەزیران جەختیکردەوە کە پێویستە حکومەتی فیدراڵ پابەندییەکانی خۆی جێبەجێ بکات و دەستبەجێ موچە و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان بنێرێت، کە ماوەی سێ مانگە راگیراوە و مافێکی دەستووری و یاساییانە.

ئەنجومەنی وەزیران بە رێز و پێزانینەوە هەڵوێستی بەرپرسانە و خۆڕاگریی خەڵکی هەرێمی کوردستانی بەرز نرخاند، کە سەرەڕای دۆخی سەختی دارایی، تێگەیشتنیان بۆ بارودۆخەکە هەبووە و داکۆکییان لە قەوارەی دەستووریی هەرێم کردووە.

هاوکات، داوای لە دەزگاکانی راگەیاندنی کوردستان کرد بە شێوەیەکی راستگۆیانە و بەرپرسانە کار بکەن و نەبنە سەکۆیەک بۆ بڵاوکردنەوەی زانیاریی ناڕاست و چەواشەکارانە، هەروەها داوایکرد نەبنە بڵندگۆی ئەو کەسانەی کار بۆ تێکدانی سەقامگیری دەکەن و پاساو بۆ ئەو ستەمە دەهێننەوە کە لە موچەخۆران و خەڵکی کوردستان دەکرێت.

لە بڕگەیەکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا، ئەنجومەنی وەزیران رێککەوتننامەی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی سەبارەت بە یەکخستنی میکانیزمی کارکردنی هەردوو دەزگای پێوانەسازی و کۆنتڕۆڵی جۆری پەسەند کرد. 

بڕیارە رۆژی هەینی، دادگای پێداچوونەوەی فەرەنسا، کە بەرزترین دەسەڵاتی دادوەرییە لەو وڵاتە، بڕیاری کۆتایی خۆی لەسەر ئەو تانەیەی لە فەرمانی دەستگیرکردنی بەشار ئەسەد، سەرۆکی پێشووی رژێمی سوریا دراوە، دەربکات. بڕیارەکە وەک پرسێکی چارەنووسساز چاوی لەسەرە و پەیوەستە بە تۆمەتبارکردنی ئەسەد بە دەست هەبوون لە هێرشە کیمیاییەکانی ساڵی 2013 کە بووە هۆی کوژرانی زیاتر لە هەزار کەس.

بڕیارە دانیشتنی دادگاکە رۆژی هەینی بەشێوەیەکی ئاشکرا بەڕێوەبچێت و راستەوخۆ لە رێگەی ئینتەرنێتەوە پەخش بکرێت، تێیدا یەکلایی دەکرێتەوە کە ئایا فەرمانی دەستگیرکردنەکە یاساییە یان نا، هەروەها تا چەند دەتوانرێت پارێزبەندیی سەرۆکایەتی (حصانة رئاسية) لە کەیسەکاندا ببەزێنرێت کە گومانی ئەنجامدانی تاوانی دژی مرۆڤایەتییان لەسەرە.

ئەو تۆمەتە چییە کە ئاڕاستەی ئەسەد کراوە؟

کەیسەکە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هێرشە کیمیاییانەی کە درانە پاڵ رژێمی سوریا لە سەردەمی دەسەڵاتی ئەسەددا، دیارترینیان هێرشی سەر غوتەی رۆژهەڵات بوو لە 21ی ئابی 2013، کە بەپێی هەڵسەنگاندنەکانی هەواڵگریی ئەمریکا، زیاتر لە هەزار کەس بە گازی سارینی ژەهراوی کوژران. ئەمە جگە لە هێرشەکانی دیکە بۆ سەر ناوچەکانی عەدرا و دوما لە رۆژانی چوارەم و پێنجەمی هەمان مانگدا، کە بووە هۆی برینداربوونی 450 کەس.

لە تشرینی دووەمی 2023، دوو دادوەر لە پاریس فەرمانێکی دەستگیرکردنی پێشینەنەکراویان بۆ سەرۆکێکی کارای وڵات دەرکرد و ئەسەدیان بە "هاوبەشیی کردن لە ئەنجامدانی تاوانی دژی مرۆڤایەتی و تاوانی جەنگ" تۆمەتبار کرد.

دادگای تێهەڵچوونەوەی پاریس لە حوزەیرانی 2024دا پشتگیریی لە فەرمانەکە کرد و رایگەیاند "ئەو تاوانانە ناچنە چوارچێوەی ئەرکە فەرمییەکانی سەرۆکی وڵاتەوە." ئەم هەڵوێستە مشتومڕێکی فراوانی لە ناوەندە یاسایی و دیپلۆماسییەکاندا دروست کرد.

رەنگە پارێزبەندییەکەشی فریای نەکەوێت:

داواکاری گشتیی فەڕەنسا بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، شانبەشانی داواکاری گشتیی تێهەڵچوونەوە، بەپەلە تانەیان لە بڕیارەکە دا و پشتیان بە بنەمای پارێزبەندیی رەهای سەرۆکی وڵاتان لەبەردەم دادگا بیانییەکاندا بەست، کە بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.

بەڵام کەیسەکە ئاڵۆزتر بوو کاتێک داواکاری گشتیی لای دادگای پێداچوونەوە، ریمی هیتز، پێشنیازێکی ناوازەی خستەڕوو و داوایکرد پارێزبەندیی کەسیی ئەسەد هەڵبوەشێنرێتەوە، لەبەر ئەوەی فەرەنسا لە ساڵی 2012ەوە چیتر دان بە شەرعییەتی ئەودا نانێت وەک سەرۆک، ئەمەش لە ئەنجامی ئەو "تاوانە بەکۆمەڵانەی دژی خەڵکی سڤیل ئەنجامدران."

سیناریۆ ئەگەرییەکانی بەردەم بڕیارەکە، چین؟

لە ئەگەری هەڵوەشاندنەوەی فەرمانی دەستگیرکردنەکە: دادوەرانی لێکۆڵەر دەتوانن فەرمانێکی نوێ دەربکەن، بەڵام لەو کاتەدا ئەسەد دەتوانێت پشت بە پارێزبەندیی کارایی (حصانة وظيفية) ببەستێت وەک "سەرۆکێکی پێشووی وڵات" کە کارەکانی لە کاتی بەجێهێنانی ئەرکە فەرمییەکانیدا ئەنجامداوە.

لە ئەگەری پەسەندکردنی فەرمانی دەستگیرکردنەکە: بڕیارەکە وەک پێشینەیەکی یاسایی فەڕەنسی و ئەوروپی لە دژی پارێزبەندیی سەرۆکایەتی هەژمار دەکرێت و رێگایەک بۆ دەستپێکردنی لێپرسینەوەی دادوەریی نێودەوڵەتی لەگەڵ ئەسەد لەبەردەم دادگا تاوانکارییەکاندا دەکاتەوە.

 

زانایانی زانکۆی هارڤارد لە نوێترین توێژینەوەدا باسیان لە هۆکارێکی تایبەت بە دایکانەوە کردووە لە دیاریکردنی رەگەزی کۆرپەلەدا و ئاماژە بەوە دەکەن، زیادبوونی تەمەنی دایکان پەیوەندی هەیە بە دیاریکدنی رەگەزی کۆرپەلەوە.

ئەگەرچی لە رابردوودا دیاریکردنی رەگەزی کۆرپەلە رێژەیەکی یەکسانی هەبوو لەنێوان رەگەزی نێر و رەگەزی مێ'دا، بە جۆرێک، دایکان تەنها خاوەنی کرۆمۆسۆمی X  و باوکانیش خاوەنی هەریەک لە کرۆمۆسۆمیX  وY 'ن. کە ئەگەر باوکەکە کرۆمۆسۆمی X  بدات بە دایکەکە ئەوا رەگەزی کۆرپەلە مێ دەبێت و ئەگەر کرۆمۆسۆمی Y بدات بە دایکەکە ئەوا رەگەزی کۆرپەلە نێر دەبێت.

ئێستا زانایانی زانکۆی هارڤارد باس لەوەدەکەن، تەمەنی دایکیش دەتوانێت بەشدار بێت لە دیاریکردنی رەگەزی کۆرپەلەدا، بە جۆرێک ئەگەر کەسێک بۆ یەکەمجار لە تەمەنی 28 ساڵی بەدواوە ببێت بە دایک، ئەوا ئەگەری ئەوەی منداڵەکانی لەدوای منداڵی یەکەم دەیبێت هەمان رەگەز بن بە رێژەی 43٪ـە.

هەروەها ئەگەر کەسێک بۆ یەکەمجار لە تەمەنی 23 ساڵی ببێت بە دایک، ئەوا ئەگەری ئەوەی منداڵەکانی دیکەی هەمان رەگەزی منداڵی یەکەم بن کەمدەبێتەوە بۆ 34٪.

ئەگەرچی زاناکان هۆکارەکەیان روون نەکردووەتەوە، بەڵام ئاماژەیان بەوەکردووە، هۆکارەکەی پەیوەندی بە گۆڕانکارییە فسیۆلۆجییەکانی جەستەی دایکەکەوە هەیە، کە بەگوێرەی هەڵچوونی تەمەنی دەگۆڕێت و کاریگەریی دروست دەکات.

زانایانی زانکۆی هارڤارد ئەوەشیان روونکردووەتەوە، "سەرەڕای گەیشتن بەو ئەنجامە لە توێژینەوەکەماندا، دەبێت ئەوەمان لەیاد بێت کەسەکان وەڵامندانەوەی جەستەیان بۆ گۆڕانکارییە فسیۆلۆجییەکان جیاوازە و چۆنێتی مامەڵەکردن لەگەڵ جەستەی خۆتدا دەکرێت هاوکار بێت".

لە 23 پارێزگای ئێران بەهۆی شەپۆلەكانی گەرما و كەمبونەوەی ئاو و كارەبا پشو راگەیەنرا و لێپرسراوانیش هۆشداریی دەدەن لە كەمئاوایی تارانی پایتەخت.

حكومەت لە ئێران رایگەیاند وەك ڕێكاری پێویست بۆ كەمكردنەوەی بەكارهێنانی ئاو و سەرچاوەكانی وزە و بڕیاریان داوە رۆژی چوارشەممە لە زۆربەی پارێزگاكانی ئەو وڵاتە  بكرێتەپشو.

لە كۆی 31 پارێزگای ئێران لە 23 پارێزگا پشو راگەیەنراوە، ئەوەش وەك هەنگاوێك بۆ كەمكردنەوەی بەكارهێنانی ئاو و كارەبا.

بە وتەی لێپرسراوانی ئێران ئەو وڵاتە روبەڕوی گەورەترین وشكەساڵیی 100 ساڵی رابردو بوەتەوە و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما بۆ نزیكەی 50 پلەی سلیزی لە هەندێك ناوچە وای كردوە پشو لە زۆربەی پارێزگاكان راگەیەنرێت.

 

بۆ یەکەمجار لەدوای بەپارێزگابوونی سەرۆک کۆماری عیراق سەردانی هەڵەبجەی کرد و رایگەیاند، دەبێت هەڵەبجە بکرێت بە سیمبولی خەبات و تێکۆشان، نەک بۆ گەلی کورد بەڵکو دژ بە دیکتاتۆرییەت و دژ بە بەکارهێنانی چەک.

ئەمڕۆ چوارشەممە، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق سەردانی پارێزگای هەڵەبجەی کرد و رایگەیاند، هەڵەبجە هەر لە کۆنەوە مەڵبەندی رۆشنبیری بووە و ناوچەیەکی ئاوەدان و پێشکەوتوو بووە، لەم شارەدا ژنانیش خەباتیان کردووە بۆ کوردایەتی، خوێندنگەی کچان لە سەردەمێکدا دەستی پێ کردووە کە لە عیراقدا کەم بووە.

ئاماژەی بەوەشکرد، "کارەساتی کیمیابارانکردنی هەڵيبجە و شەهیدبوونی هەزاران کەس وایکرد شارەکە لە هەموو روویەکەوە بگۆڕێت، ئێستا هەرچی بکرێت بۆ هەڵەبجە کەمە، دەبێت بیکەین بە سیمبولی خەبات و تێکۆشان نەک بۆ گەلی کورد بەڵکو دژ بە دیکتاتۆرییەت و دژ بە بەکارهێنانی چەک".

سەرۆک کۆماری عیراق راشیگەیاند، نیازی هەیە ئەمساڵ لە بودجەی سەرۆکایەتی کۆمار داوای بودجەیەکی تایبەت بە هەڵەبجە بکات، کە بەدەر بێت لەو بودجەیەی بۆ حکومەتی هەرێم تەرخاندەکرێت، بۆ ئەوەی لەژێر سەرپەرشتی سەرۆکایەتی کۆماردا ئەوەی پێویستە بۆ هەڵەبجە جێبەجێ بکرێت.

باسی لەوەشکرد، پێویستە گرنگی بدرێت بە لایەنی کشتوکاڵ و پیشەسازی لە هەڵەبجەدا.

لە کۆتایی پەیامەکەیدا د. لەتیف رەشید وتی: کارەساتی هەڵەبجەمان لەبیر ناچێت، بەڵام دەبێت هانمان بدات بۆ ئەوەی گرنگییەکی زیاتر بدەین بەم شارە.

سەرۆك كۆماری ئێران رایگەیاندووە، قسەکردن لەسەر کۆتاییهێنان بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی وڵاتەكەی "خەیاڵپڵاو"ییە و دەشڵێت: توانا ئەتۆمییەکانمان لە مێشکی زاناکانماندایە نەک دامەزراوەکان.

مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران رایگەیاندووە، ئامادەن بۆ هەر جوڵەیەکی سەربازی ئیسرائیل و هێزەکانیان دەتوانن لە قوڵایی خاکی ئیسرائیل بدەن.

ئەوەشی خستووەتە روو، ئیسرائیل لە هەوڵيکانی بۆ کۆتاییهێنان بە رژێمی ئێران و ئاژاوەگێڕی شکستی هێنا، هەر ئەوەشی کە داوای کۆتاییهێنان بە جەنگی کرد زۆر شتی ئاشکرا کرد.

روونیشیکردووەتەوە، هەر دانوستانێک لە داهاتوودا دەبێت لەسەر بنەمای سودی هەردوولا بێت و ئێران رازی نابێت بە هیچ مەرجێک کە تایبەت بێت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی و تەنها لە یەکلایەنەوە بسەپێنرێت.

پزشكیان وتووشییەتی: گومانمان لە ئاگربەست لەگەڵ ئیسرائیل هەیە.

وتەكانی پزیشكیان لە كاتێكدایە كە ئەیال زەمیر سەرۆك ئەركانی سوپای ئیسرائیل لە نوێترین لێدوانیدا جەختی لەوە كردووەتەوە، هێرشەکانیان دژ بە ئێران دەست پێدەكەنەوە و لە غەززە و لوبنان و سوریاش هێرشەکانیان بەردەوام دەبێت.

پێگەیەكی ئەمریكی ئاشكرای دەكات روداوەكانی سوریا و كۆبونەوەكانی مەزلوم عەبدی لەگەڵ لێپرسراونی ئەمریكا بوەتە هۆی بەهێزبونی پێگەی هەسەدە.

پێگەی ئەلمۆنیتۆر ئەمریكی بڵاویكردوەتەوە دوای كۆبونەوەی مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی هێزەكانی سوریای دیموكرات سوریا لەگەڵ تۆماس باراك، نێردەی تایبەتی ئەمریكا بۆ كاروباری سوریا و دیمەشق روداوەكانی ئەم دواییە لە سوەیدا پێگەی هەسەدە لە ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا بەهێزتر بوە.

بەپێی راپۆرتی ئەو پێگە ئەمریكییە روداوەكانی سوەیدا دەرفەتێكی نوێیان بۆ هەسەدە رەخساندوە، تا پێگەی خۆی لە گفتوگۆكانی  لەگەڵ دەسەڵاتی دیمەشق بەهێزتر بكات هاوكات لە پشتیوانییەكانی ئەمریكا و فەڕەنسا بۆ ئەو هێزە زیاتر بوە.

ئەلمۆنیتۆر رونی كردوەتەوە كە ئەوەی لە سوەیدا ڕوویدا سەلماندویەتی كە دەسەڵاتی دیمەشق توانای زاڵبونی بەسەر روداوەكاندا نییە هێزەكانی دەسەڵاتی سوریا شكستیان هێنا لە كۆنترۆڵكردنی سوەیدا ئەوەش وا دەكات گرنگیی زیاتر بە پێگەی هەسەدە و تواناكانی لە سوریا بدرێت.

 

كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عیراق لە رێگەی دانانی كامێراوە چاودێری هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەران دەكات بەتایبەتیش لەكاتی دەنگداندا.

كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاندوە، لە چوارچێوەی ئامادەكارییەكان بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەران، لە رێگەی 120 هەزار كامێراوە چاودێری دەنگدان و كۆی هەڵبژاردن دەكەن، كامێراكانیش بە دەنگ و رەنگ كار دەكەن و لە ناو وێستگەكاندا دادەنرێن.

راشیگەیاندووە، هیچ كەسێك نازانێت كێ‌ دەنگ بە كێ‌ دەدات و هەڵبژاردن بە نهێنی بەڕێوەدەچێت و بردنەژورەوەی مۆبایلیش بۆ ناو بنكەكانی دەنگدان قەدەغە دەبێت.

 

وەزارەتی پەروەردە خشتەی خولی دووەمی تاقیکردنەوەی نیشتمانی پۆلی 12ی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، رۆژی 23ی ئاب دەست بە تاقیکردنەوەی خولی دووەم دەکرێت و رۆژی 8ی مانگی ئەیلوول کۆتایی پێدێت.

بەپێی خشتەکە، یەکەم تاقیکردنەوە وانەی زیندەزانی دەبێت بۆ بەشی زانستی و لە بەشی وێژەییشدا وانەی مێژوو دەبێت.

بەهەمان شێوە لە بەشە پیشەییەکانیشدا رۆژی 23ی ئاب دەست بە تاقیکردنەوە دەکرێت و رۆژی 8ی ئەیلوول کۆتا تاقیکردنەوە ئەنجام دەدرێت.

 

 

نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ کاروباری سوریا رایگەیاند، پێویستە حکومەتی سوریا هەماهەنگی لەگەڵ پێکهاتە جیاوازەکانی گەلەکەیدا هەبێت.

تۆم باراک نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ کاروباری سوریا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، پێویستە لێپرسینەوە لە حکومەتی سوریا بکرێت. وتیشی، دەبێت حکومەتی ئەو وڵاتە هەماهەنگی لەگەڵ سەرجەم پێکهاتەکانی وڵاتەکەدا هەبێت.

لەبارەی دۆخی لوبنانەوە باسی لەوەکرد، باباتی چەکدانانی حزبوڵا پرسێکی ناوخۆی لوبنانە، واشنتن پێی وایە ئەوان گروپێکی تیرۆرستین و ئامادە نییە گفتوگۆی لەگەڵدا بکات.

ئاماژەی بەوەشکرد، هەوڵدەدەین هاوکاریی لوبنانیەکان بکەین بۆ گەیشتن بە ئاشتی بەڵام چارەسەر لەدەست حکومەتی لوبنان خۆیدایە.

راشیگەیاند، واشنتن بیر لەوە ناکاتەوە سزا بەسەر لوبناندا بسەپێنێت، لەبارەی ئیسرائیلیشەوە، نایەوێت ناچاری بکات لە ئێستادا هیچ کارێک ئەنجام بدات.

حكومەتی دانیمارك بڕیاریداوە بە تەرخانکردنی 3.4 ملیۆن دۆلار لە رێگەی نەتەوەیەكگرتووكانەوە، تایبەت بە هەوڵەكانی هەڵگرتنەوە و پاککردنەوەی خاکی عیراق لە مین.

نێردەی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ عیراق رایگەیاندووە، پێشوازی لە بڕیارێکی حكومەتی دانیمارك دەكەن بۆ تەرخانکردنی بڕی سێ ملیۆن و 400 هەزار دۆلاری ئەمریکی تایبەت بە پرسی هەڵگرتنەوە و پاککردنەوەی خاکی عیراق لە مین.

حکومەتی دانیمارک ئەو پارەیەی تەرخانکردووە بۆ بەشداریكردن لە هەوڵەكانی هەڵگرتنەوەی مین لە عیراق، ئەوەش بە ئامانجی پاراستنی کەسانی مەدەنی لە مەترسییەكانی مین و ئاوەدانكردنەوەی ئەو ناوچانەی بەهۆی مینەوە زیانیان بەركەوتووە.

بەهۆی رژێمی پێشووەوە؛ عیراق رووبەرێکی زۆری خاکی پیسبووی بە مین هەیە، ئەگەرچی لەماوەی ساڵانی رابردوودا هەوڵەکانی پاککردنەوەی خاکی عیراق لە مین و پاشماوەکانی بەردەوام بوون، بەڵام هێشتا رووبەرێکی زۆری پیسبوو بە مین هەن، بەتایبەتیش لە ناوچە سنورییەکانی نێوان عیراق و ئێران و ناوچە شاخاوییەکانی هەرێمی کوردستان.