هەواڵەکان
رێوڕەسمی دابەشکردنی خەڵاتی زێڕینی بلە لە شاری سلێمانی بەڕێوەچوو.
خەڵاتی زێڕینی بلە کە ساڵانە لە یادی کۆچی دوایی نووسەر و رۆشنبیری گەورەی کورد، مامۆستا ئیبراهیم ئەحمەددا بەڕێوەدەچێت، دەدرێتە کەسانی نمونەیی لە چەند بوارێکدا.
لە ساڵانی پێشودا خەڵات بەخشرایە؛ دایکی نمونەیی، نووسەری نمونەیی، پاراستنی زمان، دادوەری نمونەی، توێژەری نمونەیی، چالاکوانی نمونەیی، نووسەر و ئەکادیمیستی نمونەیی، دۆستی نمونەیی کورد، رۆژنامەنووس و نووسەری نمونەیی دۆستی کورد.
ئەمڕۆ لە رێورەسمەکەدا هەر یەک لە سەیید موحسین حەکیم و ساڵح حسەین محەممەد، ناسراو بە ساڵح حەیدۆ خەڵاتی زێڕینی ''بلە"یان وەرگرت
هەر لە مەراسیمەکەدا زارا محەمەدی و عوسمان موئمین عەزیز، ناسراو بە مامۆستا عوسمان کێمنەیی خەڵاتی زێڕینی بلەیان پێبەخشرا.
هاوکات یانەی ئامەد سپۆر و فەهیمە واحید مەجید خەڵاتی زێڕینی بلەی پێبەخشرا.
هەر لە مەراسیمەکەدا شەهید عەبدۆ ئەحمەد عەبدی مستەفا خەلیل عەبدی، ناسراو بە مەزڵوم عەبدی بوونە خاوەن خەڵاتەکە.
جێگەی ئاماژەیەوە ئەمڕۆ لە مەڕاسیمی خەڵاتی زێڕینی بلە بەسەر هەشت کەسایەتی نمونەیی دابەشکرا و بوونە خاوەنی خەڵاتەکە.
وردبینكردن لە لیستی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان بەردەوامە و هیچ وادەیەك بۆ تەواوكردنی دیاری نەكراوە.
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، وردبینیكردن لە لیستی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان لە بەغداد بەردەوامە، تائێستاش هیچ وادەیەك بۆ تەواوكردنی دیاری نەكراوە.
وتیشی، ئەو دەنگۆیانەی باس لەوە دەكەن وەزیری دارایی عیراق وتبێتی هەرێم بڕێكی كەمی داهاتی نانەوتی رەوانە كردووە، دوورن لە راستییەوە، چونکە تەیف سامی وەزیری دارایی عیراق لە دەرەوەی وڵاتە و باسی لەو بابەتە نەكردووە.
ئەوەش لە كاتێكدایە 22ـی ئەم مانگە وەزارەتی دارایی هەرێم لیستی موچەی مانگی نیسانی فەرمانبەران و موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانی رادەستی فەرمانگەی ژمێریاری وەزارەتی دارایی عیراق كرد، هەمان رۆژیش بڕی 48 ملیار و 205 ملیۆن و 765 هەزار دیناری لە بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێم بۆ مانگی ئادار، بەشێوەی كاش خستەسەر هەژماری بانكی وەزارەتی دارایی عیراق.
کۆنفڕانسی یەکڕیزی و یەکهەڵوێستی کوردی لە ڕۆژئاوای کوردستان کە لە 26ـی نیسانی 2025 لە شاری قامیشلۆ بەسترا، کۆتایی بە کارەکانی هێنا و ئەنجامەکەی لەلایەن موحەمەد ئیسماعیل و فەوزا یوسف خوێندرایەوە.
بەپێی ئەنجامنامەکە، کۆنفڕانسەکە بە بەشداری پارتە کوردییەکان، رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، بزووتنەوەی ژنان، رێکخراوەکانی ژنان و چالاکوانانی سەربەخۆی کۆمەڵگەی کوردی لە ناوچە جیاوازەکانی کوردی لە سوریا بەسترا.
ئامانجی کۆنفڕانسەکە، گەیشتنبو بە دیدگایەکی یەکگرتووی کوردی بۆ بنیاتنانی سوریایەکی نوێ و بەشداریکردن لە دیاریکردنی داهاتووی وڵات و چارەسەرکردنی پرسی کورد لەم قۆناغە گرنگەی مێژووی سوریادا، بە تایبەتی دوای قوخانی رژێمی دیکتاتۆری شام لە8ـی کانوونی یەکەمی 2024، کە ئازادی و کەرامەتی گەلی سوریای بە هەموو پێکهاتە نەتەوەیی، ئایینی و کۆمەڵایەتییەکانی پێشێل کردبوو.
بەشداربووان دیدگای هاوبەشی کوردییان لە کۆنفڕانسەکەدا تاوتوێکرد، وەک نزیکبوونەوەیەکی راستەقینە بۆ چارەسەرێکی دادپەروەرانە و فراوان بۆ کێشەی کورد لە چوارچێوەی سوریایەکی یەکگرتوودا، بە ناسنامەی فرە-ئەتنیکی، فرە-ئایینی، فرە-کولتووری و فرە-نەتەوەیی، کە دەستورەکەی مافە نەتەوەییەکانی گەلی کورد گەرەنتی دەکات.
کۆنفڕانس داوا دەکات ئەم دیدگاو پرەنسیپە هاوبەشانەی کورد پەسەند بکرێت، وەک بنەمایەک بۆ دیالۆگی نەتەوەیی، چ لە نێوان هێزە سیاسییە کوردییەکان خۆیاندا بێت، چ لە نێوان ئەوان و بەڕێوەبەرایەتی نوێی شام و هەموو هێزە نەتەوەییەکانی تری سوریادا بێت.
لە کۆتاییدا، کۆنفڕانسەکە بڕیاری دا کە لە کاتێکی نزیکدا وەفدێکی هاوبەشی کوردی پێک بهێنرێت بۆ کارکردن لەسەر بنەمای جێبەجێکردنی ئەم دیدگایە و گفتوگۆکردن لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان بۆ گەیشتن بە ناوەرۆکەکەی.
لەمراگەیەندراوی کۆتاییدا کۆمەڵێک خاڵی گرنگ خراونەتەڕوو کە دەکرێت بەم شێوەیە پوختە بکرێن:
- دەستووری داهاتووی سوریا دەبێت مافەکانی هەموو پێکهاتەکانی سوریا مسۆگەر بکات.
- دەوڵەتی سوریا پابەند دەبێت بە پەیمان و بەڵێننامە نێودەوڵەتییەکان، مافەکانی مرۆڤ و بنەمای هاووڵاتیبوونی یەکسان.
- سیستەمی حوکمڕانی لە سوریا دەبێت سیستەمێکی پەرلەمانی بێت کە لەسەر فرەیی سیاسی، دەستاودەستکردنی ئاشتیانەی دەسەڵات و جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان دامەزرابێت.
- سوریا دەوڵەتێکی نا-ناوەندی دەبێت کە دابەشکردنی دادپەروەرانەی دەسەڵات و سامان لە نێوان ناوەند و پەراوێزەکان مسۆگەر دەکات.
- ناوی دەوڵەت، ئاڵا و سرودی نیشتمانی دەبێت گوزارشت لە فرەیی نەتەوەیی و کولتووریی کۆمەڵگای سوریا بکات.
- دەوڵەت بێلایەن دەبێت بەرامبەر بە ئایین و بیروباوەڕەکان و مافی ئەنجامدانی رێوڕەسمە ئایینییەکان دەپارێزێت.
- دانپێدانان بە ئایینی ئێزیدی وەک ئایینێکی فەرمی لە دەوڵەتدا.
- پەیڕەوکردنی ناسنامەیەکی نیشتمانیی گشتگیر کە تایبەتمەندییەکانی پێکهاتە جیاوازەکان رەچاو دەکات.
- مسۆگەرکردنی یەکسانی دەستوری لە نێوان پیاو و ژن و نوێنەرایەتی ژنان لە هەموو دامەزراوەکاندا.
ئەم خاڵانە پێداگرییەکی بەهێزن لەسەر گرنگی بنیاتنانی سیستەمێکی دیموکراتی فرەنەتەوەیی و بەشداریپێکردن لە سوریای داهاتوودا کە مافەکانی هەموو پێکهاتەکان و بەتایبەت گەلی کورد لەبەرچاو بگیرێت تیایدا.
دەزگای فریاکەوتنی ئێران: ژمارەی بریندارەکانی بەندەر عەباس 500 کەسی تێپەڕاند
تەقینەوەیەکی گەورە لە بەندەری شەهید رەجایی لە شاری بەندەر عەباسی سەر بە پارێزگای هورموزگان رویدا و بەهۆیەوە چەند باڵەخانەیەک بەتەواوی وێران بوون و ئەگەری برینداربوونی چەندین هاووڵاتیش هەیە.
بەڕێوەبەری قەیرانی پارێزگای هورموزگان بە میدیاکانی ئێرانی راگەیاندوە: کە پێدەچێت ئەم روداوە بەهۆی تەقینەوەی تانکەرێکی سووتەمەنیەوە بووبێت و لە سەرجەم شارەکانی ئێرانەوە تیمی ئاگر کوژێنەوە و فریاکەوتن بە رێگاوەن بۆ ئێرە.
بەپێی میدیا ئێرانیەکان، تەقینەوەکە بە رادەیەک بەهێز بووە کە زەوی لە ژمارەیەک شاری دەوروبەری شوێنی روداوەکە لەریوەتەوە و دەنگەکەی لە بەندەر عەباس و قشمیش بە تەواوی هەستی پێکراوە.
تا ئێستا زانیارییەکان لەبارەی ژمارەی برینداران و ئەگەری گیانلەدەستدان بەهۆی تەقینەوەکەوە لە هیچ لایەنێکی فەرمیەوە بڵاونەکراوەتەوە.
ئەمڕۆ شەممە، قۆناغی سێیهەم دانوستانە ناڕاستەوخۆکانی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە وڵاتی عومان دەستی پێکرد.
ئاژانسی تەسنیم بڵاویکردەوە، ئەم دانوستانانە بە سەرۆکایەتی عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران و ستیڤ ویتکاف، نوێنەری تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا بۆ کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێوە دەچێت.
عراقچی دوێنێ لەگەڵ وەفدێکی سیاسی و تەکنیکی گەیشتە مەسقەت و دوو جار لەگەڵ سەید بەدر ئەلبوسەعیدی، هاوتا عومانیەکەی کۆبووەوە و سەبارەت بە رێوشوێنە جێبەجێکارییەکانی دانوستانە ناڕاستەوخۆکان راوێژی کرد.
هەروەها وەزیری دەرەوەی ئێران لەگەڵ هاوتا عومانیەکەی بەشداری لە پێشانگای کتێبی مەسقەت کرد و لە وەشانێکی عەرەبی کتێبی "هێزی دانوستان"ی کڕی.
ویتکاف بەرەبەیانی ئەمڕۆ گەیشتە مەسقەت و پێش دانوستانە ناڕاستەوخۆکان لەگەڵ ئێران، لە سەردانێکدا بۆ روسیا چاوی بە ڤلادیمیر پوتین، سەرۆک کۆماری ئەو وڵاتە کەوت و راوێژی لەگەڵدا کرد.
یەکێک لە خاڵە جیاکەرەوەکانی ئەم قۆناغەی دانوستانەکان، کۆبوونەوە ناڕاستەوخۆ تەکنیکییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکایە کە بڕیارە بەڕێوە بچێت. لە دانوستانەکانی قۆناغی دووەمی نێوان ئێران و ئەمریکا رێککەوتن کرا کە کۆبوونەوەی تەکنیکی و پسپۆڕیش بەڕێوە بچێت.
تیمە تەکنیکی و پسپۆڕییەکانی ئێران و ئەمریکا بە سەرۆکایەتی مەجید تەخت رەوانچی و کازم غەریب ئابادی، جێگرەکانی وەزیری دەرەوەی ئێران و هەروەها "مایکڵ ئانتۆن"، سەرۆکی بەڕێوەبەرایەتی پلاندانانی سیاسەتگوزاری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بەڕێوە دەچێت.
سێیەمین قۆناغی دانوستانەکان هاوشێوەی دوو قۆناغی پێشوو بە شێوەی ناڕاستەوخۆ و بە نێوەندگیری عومان و بە گۆڕینەوەی پەیام ئەنجام دەدرێت.
بە سەرنجدان بە چوونە ناوەوەی گفتوگۆکان بۆ بابەتە تەکنیکی و پسپۆڕییەکان، ئێستا پێدەچێت گفتوگۆکان بچنە ناو باسە وردەکانەوە لە چوارچێوەی هەڵوێستە گشتییەکانی هەردوو لا.
ئەمڕۆ شەممە، دەوڵەتی ڤاتیکان بە ئامادەبوونی زیاتر لە 200 هەزار کەس و 162 وەفدی نێودەوڵەتی کە لە پاشا، سەرۆک و سەرۆک وەزیرانی وڵاتان پێکهاتوون، رێوڕەسمی بەخاکسپاردنی پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیکان بەڕێوەدەبات.
مەراسیمی بەخاکسپاردنەکە بە گواستنەوەی تەرمی پاپا فرانسیس بە درێژایی 12 کیلۆمەتر بەنێو شاری رۆمادا دەستپێدەکات، پاشان لە کڵێسای سانتا ماریا لە رۆما بەخاک دەسپێردرێت.
هەر لە ئەمڕۆوە پرسەی پاپا فرانسیس دەستپێدەکات و بۆ ماوەی 9 رۆژ بەردەوام دەبێت. جێی باسە، پاپا فرانسیس لە ساڵی 2021دا وەک یەکەم پاپا لە مێژووداپۆ سەردانی هەرێمی کوردستانی کرد و لەلایەن سەرکردایەتی و خەڵکی هەرێمەوە پێشوازییەکی گەرم و فراوانی لێکرا.
پاپای ڤاتیکان لە رۆژی دووشەممەی ڕابردوو، 21ـی نیسانی 2025، بەهۆی نەخۆشی هەوکردنی سییەکانی، لە تەمەنی 88 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
بەشێک لە ژیان و کاری پاپا فرانسیس:
پاپا فرانسیس (خۆرخێ ماریۆ بێرگۆلیۆ) لە 17ـی کانوونی دووەمی 1963 لە بوێنس ئایرسی ئەرجەنتین لە خێزانێکی ئیتاڵی کۆچبەر لەدایک بوو. ناوبراو وەک یەکەم پاپای ئەمریکای لاتین دوای دەستلەکارکێشانەوەی پاپا بێنەدیکتی 16، هەڵبژێردرا.
لە ماوەی پاپایەتیدا، فرانسیس بە چەندین بڕیار و هەڵوێستی مرۆڤدۆستانە و هۆکارێک بۆ کرانەوەی کڵێسا ناسرا. ئەو هەوڵی دا دیوارەکانی نێوان کڵێسا و خەڵکی ئاسایی کەم بکاتەوە و گرنگی بە چارەسەرکردنی کێشە کۆمەڵایەتییەکان وەک هەژاری، کۆچ و گۆڕانی کەش و هەوا بدات.
سەردانەکەی بۆ هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2021دا وەرچەرخانێکی گرنگ بوو لە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و ڤاتیکان. لەم سەردانەدا، پاپا فرانسیس ستایشی رۆڵی هەرێمی کوردستانی کرد لە پێشوازیکردن و پاراستنی پەنابەران و کەمینە ئایینیەکان، بەتایبەت مەسیحییەکان کە لە دەستی گروپە توندڕەوەکان هەڵاتبوون.
پاپا فرانسیس لە ماوەی 12 ساڵی پاپایەتیدا (2013-2025)، سەردانی زیاتر لە 60 وڵاتی کرد و لە زۆربەی سەردانەکانیدا پەیامی ئاشتی و لێبووردەیی گەیاند. ئەو هەمیشە داکۆکی لە مافی کەمینەکان و دەنگی بێدەنگەکان دەکرد و بە “پاپای هەژاران” ناسرابوو بەهۆی هەڵوێستی بەرگریکردنی لە چینە هەژارەکانی کۆمەڵگا.
باڵیۆزخانەی ئیسپانیا لە بەغدا لە راگەیەندراوێکی فەرمیدا، کردنەوەی سەنتەری وەرگرتنی ڤیزای (BLS) راگەیاند، کە لە 1ـی ئایاری 2025 بە فەرمی دەست بە کارەکانی دەکات.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، "باڵیۆزخانەی ئیسپانیا لە بەغدا بە خۆشحاڵییەوە کردنەوەی سەنتەری وەرگرتنی ڤیزا (BLS) رادەگەیەنێت، کە لە 1ـی ئایاری ئەمساڵ دەست بە کارەکانی دەکات".
هەروەها باڵیۆزخانەکە جەختی کردۆتەوە کە لە عیراقدا هەموو جۆرەکانی داواکاری ڤیزای ئیسپانیا تەنها لە رێگەی سەنتەری BLS-ەوە پێشکەش دەکرێن.
شایەنی باسە، وڵاتانی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا بەپێی ژمارەیەک مەرج و ڕێنمایی، ڤیزا دەدەنە هاوڵاتیانی عیراق. بەهۆی خراپی ئاستی پاسپۆرتی عیراقەوە، هەندێکجار وەرگرتنی ڤیزا قورس دەبێت، چونکە پاسپۆرتی عێراقی لە کۆی 106پاسپۆرتی جیهان، لە ڕیزبەندی 104ـەمین پاسپۆرت دێت.
بەگوێرەی ئامارەکان، هەڵگرانی پاسپۆرتی عیراقی دەتوانن بەبێ ڤیزای پێشوەختە گەشتی 31 وڵاتی جیهان بکەن، کە زۆربەیان وڵاتانی عەرەبی و ئەفریقین، بەڵام بۆ گەشتکردن بۆ 156 وڵاتی دیکە، دەبێت پێشوەختە داواکاری ڤیزا پێشکەش بکەن.
کردنەوەی ئەم سەنتەرە، دەرفەتێکی نوێ بۆ هاوڵاتیانی عیراق و هەرێمی کوردستان دەڕەخسێنێت بۆ پێشکەشکردنی داواکاری ڤیزای ئیسپانیا بە شێوازێکی رێکخراوتر.
ئەمڕۆ شەممە 26-4-2025 لە رێورەسمێکی شایستەدا لە تەلاری هونەر لە سلێمانی خەڵاتی زێڕینی بلە دەبەخشرێتە کەسانی نمونەیی.
خەڵاتی زێڕینی بلە کە ساڵانە لە یادی کۆچی دوایی نووسەر و رۆشنبیری گەورەی کورد، مامۆستا ئیبراهیم ئەحمەددا بەڕێوەدەچێت، دەدرێتە کەسانی نمونەیی لە چەند بوارێکدا.
لە ساڵانی پێشودا خەڵات بەخشرایە؛ دایکی نمونەیی، نووسەری نمونەیی، پاراستنی زمان، دادوەری نمونەی، توێژەری نمونەیی، چالاکوانی نمونەیی، نووسەر و ئەکادیمیستی نمونەیی، دۆستی نمونەیی کورد، رۆژنامەنووس و نووسەری نمونەیی دۆستی کورد.
ساڵی 2001 رێكخراوی (ئیبراهیم ئەحمەد) دامەزراوە، كە ساڵانە (خەڵاتی بلە) پێشكەش بە كەسایەتییە دیار و سەركەوتووەكان دەكات.
ئیبراھیم ئەحمەد لەتەمەنی 86 ساڵیدا لە سەعات 5ی ئێوارەی ڕۆژی 8ی نیسانی 2000 لە لەندەن کۆچی دواییکرد و تەرمەکەی گوازرایەوە بۆ سلێمانی و ھەر لەو شارەش به‌خاك سپێردرا.
بەپێی رێنماییە نوێیەکانی وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە، هەر کەسێک بە ناوی عومرەوە سەردانی وڵاتی سعودیەی کردبێت، ئەگەر پێش دەستپێکردنی فەریزەی حەج نەگەڕێتەوە، لەکاتی دەستگیرکردنیدا بە زیاتر لە 15 هەزار دۆلار سزا دەدرێت.
کاروان ستوونی، وتەبێژی حەج و عومرەی هەرێمی کوردستان لە لێدوانێکدا بۆ کوردسات نیوز رایگەیاند: "سعودیە گەشتیار و عومرەکاران ئاگادار دەکاتەوە بەر لە بەڕێوەچوونی فەریزەی حەج بگەڕێنەوە وڵاتەکانیان، بە پێچەوانەشەوە تووشی سزای توندی دارایی و یاسایی دەبنەوە و لەکاتی دەستگیرکردنی هەر عومرەکارێک بە 50 هەزارریاڵ (زیاتر لە 15 هەزار دۆلار) سزا دەدرێت".
وتەبێژی حەج و عومرەی هەرێم ئەوەشی خستەڕوو کە لە رێنمایی و رێککارەکانی وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیەدا هاتووە، گەشتیاران و کۆمپانیاکان ناچار دەکات بەر لە وادەی دیاریکراوی خۆیان بگەڕێنەوە وڵاتەکانیان.
لە بەشێکی دیکەی لێدوانەکەیدا، کاروان ستوونی ئاماژەی بەوەش کرد کە هەر کەسێک لەڕێگەی کۆمپانیاوە ڤیزای وەرگرتبێت و خۆی لە سعودیە حەشار بدات، لە کاتی دەستگیرکردنی بە 100 هەزار ڕیاڵ (زیاتر لە 30هەزار دۆلار) پێبژاردنیان پێ دەکرێت.
شایەنی باسە، جگە لە پێبژاردن، سەرپێچیکاران بە زیندانیکردنیش سزا دەدرێن و سزاکان لەکاتی دەستپێکردنی فەریزەی حەجی ئەمساڵ جێبەجێ دەکرێن.
ئەم بڕیارە نوێیەی سعودیە لە چوارچێوەی ڕێکخستنی سەردانی زیاتری 2 ملیۆن موسڵمان بۆ بەجێهێنانی فەریزەی حەج و رێگریکردن لە مانەوەی نایاسایی هەندێک عومرەکار لە وڵاتەکەدا هاتووە.
وەزیری دەرەوەی ئێران و وەفدی یاوەری ئێوارەی ئەمڕۆ هەینی گەیشتونەتە پایتەختی عومان بۆ بەشداریکردن لە خولی سێیەمی دانوستانەکانی نێوان تاران و واشنتۆن کە بە نێوەندگیری عومان بەڕێوە دەچێت.
بەپێی ئەو وێنانەی لە هەژماری فەرمی عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران بڵاوکراونەتەوە، وەفدی ئێرانی گەیشتونەتە شاری مەسقەت و بڕیارە سبەینێ لەگەڵ وەفدی ئەمریکا گەڕی سێیەمی دانوستانەکان دەست پێ بکەن کە چاوەڕوان دەکرێت چەندین سەعات بخایەنێت.
ئیسماعیل بەقایی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە لێدوانێکدا پێش گەشتەکە رایگەیاند: "ئێمە سورین لەسەر پاراستنی مافە یاسایی و رەوایەکانی گەلی ئێران بۆ بەکارهێنانی وزەی ئەتۆمی بۆ مەبەستی ئاشتیانە و لە هەمان کاتدا ئامادەین هەنگاوی لۆژیکیانە بۆ دابینکردنی دڵنیایی سەبارەت بە سروشتی تەواو ئاشتیانەی بەرنامە ئەتۆمییەکەمان بگرینەبەر."
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران جەختی کردەوە: "کۆتاییهێنان بە گەمارۆ نایاسایی و نامرۆڤانەکان دژ بە گەلی ئێران بە شێوەیەکی بابەتیانە و خێرا، لە پێشینەی کارەکانی ئێمەیە. ماوەتەوە بزانین لایەنی بەرامبەر تا چەند جددییە و ئامادەیە بۆ ڕێککەوتنێکی دادپەروەرانە و واقیعی."
شایەنی باسە، خولی دووەمی دانوستانەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ڕۆژی شەممەی ڕابردوو (19ـی نیسانی 2025) بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ و بە نێوبژیوانیی عومان لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا بەڕێوەچوو، هەروەها خولی یەکەمی ئەو وتووێژانە رۆژی 14ـی ئەم مانگە لە شاری مەسقەتی عومان ئەنجام درا.
سەرچاوە دیپلۆماسییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە تا ئێستا بەرپرسانی هەردوو وڵات رایانگەیاندووە گفتوگۆکان ئەرێنین، بەڵام کۆمەڵێک خاڵی ناکۆکی ماون. تاران داوای گەرەنتی بۆ پابەندبوونی ئەمریکا بە خاڵەکانی رێکەوتن دەکات، لە کاتێکدا واشنتۆن داوای کۆتاییهێنانی یەکجاری بە پیتاندنی یۆرانیۆم دەکات لە لایەن ئێرانەوە.
چاودێرانی سیاسی پێیان وایە ئەم خولەی دانوستانەکان دەتوانێت یەکلاکەرەوە بێت و لە ئەگەری سەرکەوتنیدا، رێگا بۆ هەڵوەشاندنەوەی بەشێک لە گەمارۆکانی سەر ئێران خۆش بکات.
یانەی ریاڵ مەدرید لە راگەیەندراوێکی رەسمیدا، لێدوانە گشتییەکانی ناوبژیوانانی دیاریکراو بۆ فاینالی جامی شای ئیسپانیا، کە بڕیارە سبەینێ بەڕێوەبچێت، بە "نەشیاو" ناودەبات.
بەپێی راگەیەندراوەکەی ریاڵ مەدرید، ئەو لێدوانانەی کە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر جەختیان لەسەر ڤیدیۆکانی "ریاڵ مەدرید تیڤی" کردووەتەوە کە لە چوارچێوەی ئازادی رادەربڕیندا کاردەکات، و 24 کاتژمێر پێش یارییەکە بە شێوەیەکی پێشوەختە دژی یەکێک لە بەشداربووانی فاینالەکە ئەنجامدراون، "جارێکی دیکە دوژمنکاری و دژایەتی ئاشکرای ئەم ناوبژیوانانە دژی ریال مەدرید نیشان دەدەن".
یانەی ریاڵ مەدرید ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە کە ئەو لێدوانانە بە تۆنێکی هەڕەشەئامێز ئەنجامدراون، کە ئاماژە بۆ یەکگرتوویی ناوبژیوانان دەکەن، و باس لە رێوشوێنی گوماناوی دەکەن کە "لە پرەنسیپەکانی دادپەروەری، بابەتیانە و بێلایەنی دورە، بۆ یاریەک کە تەنیا چەند کاتژمێرێکی ماوە بۆ سەدان ملیۆن بینەر لە جیهاندا پەخشکرێت".
یانەکە لە بەرامبەر ئەم روداوەدا، چاوەڕوان دەکات کە بەرپرسانی فیدراسیۆنی تۆپی پێی ئیسپانیا (RFEF) و دەستەی ناوبژیوانان بە شێوەیەکی گونجاو کاربکەن و رێوشوێنی پێویست بگرنەبەر بۆ پاراستنی ناوبانگی ئەو دامەزراوانەی کە نوێنەرایەتییان دەکەن.
گرژییەکان لە نێوان ریاڵ مەدرید و دەستەی ناوبژیوانان لە دوای ئەوە هاتن کە ناوبژیوانی دیاریکراو بۆ یارییەکە، لە کۆنگرەی رۆژنامەوانیدا دەستی بە گریان کرد و ئاماژەی بۆ رەخنەکانی میدیای یانەکە کرد، ئەمەش وای کردووە کە ریاڵ مەدرید متمانەی بە بێلایەنی ناوبژیوانانی یارییەکە نەمێنێت.
بڕیارە ئەمشەو کاتژمێر 10:00ی شەو، ریاڵ مەدرید و بارسێلۆنا لە یاریگای لاکارتۆخا لە شاری سێڤییا روبەروی یەکتر ببنەوە لە یاری کۆتایی جامی شای ئیسپانیا.
ئەمڕۆ سەرچاوە نزیکەکانی یانەی ریاڵ مەدرید ئاشکرایان کرد کە لە چەند کاتژمێری داهاتوودا، یانەی پایتەختی ئیسپانیا بەیاننامەیەکی فەرمی سەبارەت بە هەڵوێستی خۆی لە یاری کۆتایی جامی شای ئیسپانیا بڵاودەکاتەوە.
بەپێی ئەو زانیارییانەی پێگەی "ئێل چیرینگویتۆ" بڵاوی کردۆتەوە، یانەی ریاڵ مەدرید لە بەیاننامەکەیدا داوای لێبوردن لە دەستەی ناوبژیوانی ئیسپانیا دەکات و بڕیاری کۆتایی خۆی سەبارەت بە بەشداریکردن یان نەکردن لە یاری کۆتایی جامی شای ئیسپانیا رادەگەیەنێت.
ئاماژە بۆ ئەوە کراوە کە هێشتا گرێنتی ئەوە نییە کە یانەی ریاڵ مەدرید بەشداری لە "کلاسیکۆ"ی سبەی شەممە بکات. هەر دوو رۆژنامەی ناسراوی "مارکا" و "موندۆ دیپۆرتیڤۆ"ی ئیسپانی جەختیان کردۆتەوە کە بەشداریکردنی ریاڵ مەدرید لە یارییەکە مسۆگەر نییە و یانەکە بیر لە کشانەوە دەکاتەوە.
سەرچاوەکان ئاشکرایان کردووە کە فیدراسیۆنی تۆپی پێی ئیسپانیا بەیاننامەیەکی بڵاوکردۆتەوە و راگەیاندووە کە ریاڵ مەدرید ئاگاداری کردوونەتەوە کە بەشداری لە کۆنگرەی رۆژنامەوانی و هیچ بۆنەیەکی فەرمی پەیوەست بە یارییەکە ناکات.
هۆکاری ئەم ئاڵۆزییانە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ئەمڕۆ "دێ بۆرگۆس"، ناوبژیوانی دیاریکراو بۆ یارییەکە، لە کۆنگرەی رۆژنامەوانیدا دەستی بە گریان کرد، ئەمەش وای کردووە کە یانەی ریاڵ مەدرید متمانەی پێی نەمێنێت و داوای گۆڕینی بکات. بەڵام فیدراسیۆنی تۆپی پێی ئیسپانیا ئەم داوایەی رەتکردۆتەوە و پێیوایە ناکرێت ناوبژیوانی یارییەکە بگۆڕدرێت.
لە لایەکی دیکەوە، هەواڵەکان ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن کە پاسی یانەی ریاڵ مەدرید گەیشتبووە بەردەم یاریگا بۆ مەشقکردن، بەڵام یاریزانەکان گەڕانەوە پاسەکە و مەشقەکان هەڵوەشێنرانەوە، ئەمەش ئاماژەیەکی بەهێزە بۆ ئەگەری کشانەوەی یانەکە لە یارییەکە.
بڕیارە سبەی شەممە کاتژمێر 10.00ی شەو، ریاڵ مەدرید و بارسێلۆنا لە یاریگای لاکارتۆخا لە شاری سێڤییا رووبەڕووی یەکتر ببنەوە لە یاری کۆتایی جامی شای ئیسپانیا.
بزووتنەوەی گۆڕان - گردی زەرگەتە، راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت: کۆنفرانسەکەی سبەی خەوشی یاسایی لەسەرە و دەبێت کۆمسیۆن خۆی دور بگرێ لە هەر دەستێوەردانێکی نایاسایی.
پەیامێک بۆ راى گشتى لە بزوتنەوەى گۆڕانەوە
سەبارەت بەکۆنفرانسى ڕۆژى ٢٦ى ٤ى ٢٠٢٥ کە بڕیارە ئەنجام بدرێت
لێرەوە بە هەمو لایەکى ڕادەگەیەنین کە بزوتنەوەى گۆڕان پێشتر لەڕۆژى ٥ى ٤ى ٢٠٢٥ کۆنفرانسى دامەزراندنى خۆى ئەنجام داوە.
ئێمە لە بزوتنەوەى گۆڕان بە شێوەیەکی قانونی داواى پەسەند کردنى کۆنفرانسى ٥ى ٤ى ٢٠٢٥مان کردوە، چاوەڕوانین بە ئەرێنى وەڵام بدرێتەوە.
سەرەڕای ئەمەش بە بریارێکى کۆمسیۆن سبەینێ بۆ کۆنفرانسێکى نوێ دانراوە کە لەڕوى یاساییەوە تا وەڵامى کۆنفرانسەکە وەرنەگرینەوە، کۆنفرانسى ٢٦ى ٤ى ٢٠٢٥خەوشى قانونی لەسەرە و لەم ڕوەوە دڵنیاین سبەینێ نیصابى قانونى تەواو نابێت.
پابەندى خۆمان بە هەمو ڕێکارێکى یاسایی ڕادەگەیەنین. لێرەوە بەڕاى گشتى ڕادەگەیەنین بەپێى یاسا دەبێت (١٠٦٤) کەس لە ئەندامانى دەستەى گشتى بە بەڵگەنامەی فەرمی ئامادەبن.
بۆیە بەرپرسیارێتى یاسایی سەبارەت بە ڕێژەى یاسایی (نصاب القانونی) دەخەینە ئەستۆی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان و دەبێت خۆی دور بگرێ لە هەر دەستێوەردانێکی نایاسایی.
ئێمەش لەلایەن خۆمانەوە چاودێری بەرێوەچونی کاروبارە یاساییەکان دەکەین و رێگە بە هیچ جۆرە یاساشکێنیەک نادەین.
بزوتنەوەی گۆڕان
٢٥ی ٤ی ٢٠٢٥
رێواس وەك روەكێكی بەتام و گرنگی بەهارە لە ناوچە شاخاوییەكان دەڕوێت، بەڵام لە ناوچەیەكی ئێران دەشتێكی رێواس هەیە كە روبەرەكەی دەگاتە نزیكەی 10 هەزار دۆنم.
رێواس سەرچاوەیەكی گرنگی ڤیتامینەكانی ئەی و سی و كانزاكانی وەك كالیسیۆم و پۆتاسیۆمە و چەندین ماددەی خۆراكیی دیكەی تێدایە كە كاریگەری باشیان لەسەر تەندروستی مرۆڤ هەیە.
لە وەرزی بەهاردا چەندین كەس روو لە ناوچە شاخاوی و چیا سەختەكان دەكەن بە مەبەستی گەیشتن بە رێواس، بەڵام لە ناوچەیەكی دەشتایی لە پارێزگای كرمان لە ئیران كە بە دەشتی رێواس ناودەهێنرێت رێواسێكی زۆر رواوە و دیمەنێكی جوانی بەو ناوچەیە بەخشیووە.
ئەو دەشتە دەكەوێتە نزیك شاری بابەك لە پارێزگای كرمان و نۆ هەزار و 600 دۆنم لە روبەری ئەو دەشتە بە رێواس تەنراوە و ئەوەش بە گەورەترین ناوچەی رێواس لە ئێران ناودەهێنرێت.
ئەگەرچی كەشوهەوای زۆرینەی ناوچەكانی كرمان گەرم و وشكە، بەڵام دروستبوونی دەشتێك لە رێواس دیمەنێكی سەرنجڕاكێشی بەخشیوەتە ئەو ناوچەیە.
لە کۆبوونەوەیەکی گرنگی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی تایبەت بە سوریا، نوێنەری ئەمەریکا بە حکومەتی سوریای راگەیاند؛ کە دەبێت بەرپرسیارێتی تەواو لە ئاست ئاسایشی ناوخۆیی و هەرێمی بگرنە ئەستۆ.
دۆرۆسی شەی، باڵیۆزی ئەمریکا لە ئەنجوومەنی ئاسایش، لە وتارێکدا کە ئەمڕۆ هەینی پێشکەشی کرد، وتی: "حکومەتی سوریا بەرپرسیارێتی تەواوی لەسەرە کە چەکی کۆمەڵکوژ لەناو ببات و خاکەکەی لە بوونی هەر گروپێکی تیرۆریستی پاک بکاتەوە."
باڵیۆزی ئەمریکا زیاتر جەختی کردەوە: "پێویستە حکومەتی راگوزەری سوریا سیاسەتی وا بگرێتەبەر کە نەبێتە هەڕەشە بۆ سەر وڵاتانی دراوسێ، چونکە ئەمە فاکتەرێکی سەرەکییە بۆ سەقامگیری ناوچەکە."
شەی ئاشکرای کرد کە واشنتۆن لە نزیکەوە چاودێری کارەکانی حکومەتی سوریا دەکات و داوای لە ئەحمەد شەرع کرد کە چەکدارە بیانییەکان لە وڵاتەکەی دوربخاتەوە و هاوکاری تەواو بکات لە دۆزینەوەی هاوڵاتییانی ئەمەریکا و وڵاتانی دیکە کە لە سوریا بێسەروشوێن بوون.
سەبارەت بە ئاستی پابەندبوونی حکومەتی دیمەشق بە دادپەروەری، نوێنەری ئەمەریکا پێداگری کرد: "چاوەڕوانین حکومەتی سوریا لێکۆڵینەوەی راستەقینە لە تاوانەکانی سەردەمی ئەسەد بکات و بەرەوپێشچوونی راستەقینە بەخۆیەوە ببینێت."
لە بارەی هێزەکانی ئەمریکا لە سوریا، شەی رونی کردەوە: "ئێمە تەنها ژمارەی سەربازەکانمان کەم کردووەتەوە بەڵام بە تەواوی نەکشاوینەتەوە، بەردەوامیش دەبین لە بەکارهێنانی هەموو رێکارێک بۆ لەناوبردنی پاشماوەکانی داعش."
باڵیۆزی ئەمەریکا پێشوازی لە رێککەوتنی نێوان ئەحمەد شەرع و مەزڵوم عەبدی کرد و بە "هەنگاوێکی گرنگ" وەسفی کرد، هەروەها رایگەیاند: "هاوپەیمانێتی ئێمە لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات لە روبەروبوونەوەی تیرۆریستان بەردەوام دەبێت."
نوێنەری ئەمریکا هیوای خواست کە رێککەوتنەکانی نێوان شەرع و عەبدی ببێتە هۆی بەرقەراربوونی ئاسایش لە ناوچەکانی دەوروبەری بەنداوی تشرین و رێگری بکات لە سەرهەڵدانەوەی گرژییەکان لە باکووری رۆژهەڵاتی سوریا.
لە کۆتاییدا، دۆرۆسی شەی جەختی کردەوە لەسەر پێویستی گەڕاندنەوەی دانیشتووانی کەمپەکانی هۆل و ڕۆژ بۆ وڵاتەکانیان و وتی: "ئامانجی ئەمریکا سوریایەکی ئارام و سەقامگیرە کە بتوانێت رۆڵی ئەرێنی لە ناوچەکەدا بگێڕێت."