مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەبۆنەی 50 هەمین ساڵیادی دامەزراندنی حزبەکەوە پەیامێکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، "یەکێتی نیشتمانیی کوردستان: یەکڕیزتر و تۆکمەتر وەڵامی ئەرکەکانی قۆناغی داهاتوو دەدەینەوە".

 

دەقی پەیامەکە

 

پەیامی مەکتەبی سیاسیی

بۆ یادی یۆبیلی زێرینی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان

سەروەریمان زۆرە و ئەرکمان زۆرتر

———

کەسوکاری سەرفرازی شەهیدان

پێشمەرگە قارەمانەکان و هەڤاڵانی یەکێتیی

کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان

 

یادی پەنجا ساڵەی دەستپێکی خەباتی یەکێتییەکەتان، لە هەمووتان و لە هەموومان پیرۆز بێت.

 

پەنجا ساڵ پێشتر ، ساڵی ١٩٧٥ ، حزبی شەهیدان ، بە دەستپێشخەری سەرۆک مام جەلال و هەڤاڵەکانی  لەدەستەی دامەزرێنەر جاڕی تێکۆشانێکی درێژخایانیان بۆ رزگاری و بۆ مافەکانی گەلی کوردستان دا، کەمتر لە ساڵێکیش دوای ئەوە، لە ١-٦-١٩٧٦دا بڵێسەی شۆرشی نوێ هەموو شاخ و دەشت و دۆڵی وڵاتەکەمانی گرتەوە.

 

لەم کاروانە زێڕینەدا هەزاران شەهیدی سەرکردە و فەرماندە و پێشمەرگەی ئازا و بەجەرگ، سەدان نەبەردی پێشمەرگانە و موقاوەمەی زیندان و سێدارە و چالاکی رێکخستن و خۆپیشاندان و مانگرتن، تێکڕایان بوونە ناونیشان و رەمزی قۆناغێکی نوێی بەرخۆدانی کوردایەتی و دیموکراتی بە ناوەرۆکێکی پێشکەوتنخوازی کۆمەڵایەتییەوە. وێستگەکانی تێکۆشانی یەکێتیی کە هیوا و ئاواتی میللەتەکەمانی زیندووکردەوە، لەهەموو ئاست و بوارەکانی سیاسەتدا نوێ و دەگمەن و بێ وێنەبوو، تێکۆشانی ژنان و پیاوان، کچان و کوڕانی شۆڕشی نوێی گەلەکەمان وا کۆمەڵانی خەڵکی جۆشدایەوە کە کوردستان بە کردەوە بووە گۆڕەپانی جوڵانەوەیەکی هەمەلایەنەی سیاسیی، پێشمەرگایەتی، روناکبیری، ئیعلامی و جەماوەریش. لە ماوەیەکی  کورتدا، سەرەڕای ئاستەنگە ناوخۆیی و دەرەکییەکان ، وێڕای خۆخۆری و سەرکوت و ستەمی رژێمی بەعسی داگیرکەر، توانی ویستی میللەتەکەمان بۆ ئازادی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی لە راپەڕینی سەرتاسەریدا سەربخا و بۆ یەکەمین جار لە ژیانی تێکۆشەراندا ئاواتەکانی رزگاری و دیموکراسیی و حوکمڕانی خۆبەخۆ و خۆمانی بە دیبێت. سەرەنجام لە سایەی قوربانی و رەنج و هیلاکی یەکێتییەکەتاندا ئەزموونی دیموکراسیی لە هەرێمی کوردستان بەسەر هەموو تەنگژە و دژوارییەکاندا زاڵبوو و کاروانی سەرکەوتووی خۆی گەیاندە قۆناغی روخانی رژێمی دیکتاتۆری و ئاواکردنی عیراقێکی فیدراڵی و دیموکراسیی و ئاوەدانکرنەوەی وڵات بە ئازادی کەرکوک و خانەقین و تێکڕای ناوچە دابڕاوەکانیشەوە کە نەخشەرێگای دەستووری لە ماددەی ١٤٠دا بۆ دانراوە دوای دەیان ساڵ لە داڕزان و داکەوتن، تەعریب و تەبعیس و ئینجا تیرۆر و تەرهیبیش کە بەسەر میللەتەکەماندا هێنرا.

 

هەر لە قۆناغی پرۆسەی دیموکراسی و دەستوریشدا سەرۆک مام جەلال، دامەزرێنەر و سکرتێری گشتیی یەکێتی نیشتمانیی  کوردستان ، رابەر و پێشمەرگەی دیموکراتخواز بووە یەکەم سەرۆک کۆماری هەڵبژێردراوی جێی متمانەی گەل و سەمام ئەمانی عێراقی فرە نەتەوە و فرە مەزهەب و فرە کێشە و لە ئەزموونی سەرۆکایەتی خۆیدا نموونەی جاویدان  و مەزنی لەسەر لێوەشاوەیی تێکۆشەری یەکێتیی و لەخۆبوردوویی  حزبی شەهیدان  پێشکەشی کوردستان و گەلانی عیراقیش کرد کە بۆ هەتا هەتایە شانازییە بۆ میللەتەکەمان لە ئاستی دونیادا.

 

هەڤاڵان و کۆمەڵانی خەڵکی جوامێر و بەوەفای کوردەواری کە هێزی لە بن نەهاتووی یەکێتیی و کوردایەتیین، لەم رێڕەوە پەنجا ساڵییەدا   یەکێتیی هەمیشە ئاوێتەی رەنج و قوربانی،  ئازار و هیواکانی جەماوەر   بووە. لێی دوور نەکەوتۆتەوە و لێی جیانەبۆتەوە، هەر  لەبەر ئەوەش یاد و یادگارەکانی ، شەهید و قوربانییەکانی دەیان ساڵەی  بۆنە و سەروەری نەتەوەیی و نیشتمانین و کۆمەڵانی خەڵکی خۆیان لەگەڵ یەکێتی خاوەندارێتی لێ دەکەن و پێی شاد و سەربەرزن .

جا ئەمرۆش کە لەهەلومەرجێکی نوێباودا یادی یۆبێلی زێڕین دەکەینەوە، کوردستان و یەکێتییەکەی ، عێراق و ئەزموونەکەی ئەرک و فرمانی تازەیان لەسەر شانە و پێویستە لەگەڵ خۆشی و شانازی یادەکەدا هەموومان  بۆ ئەرکەکانی نوێی خەباتی سیاسیی ئامادە بین ، خۆمان مشتوماڵ بکەینەوە و لەسایەی یەکێتییەکی پتەوتر ، یەکریزتر و تۆکمەتردا وەڵامی ئەرکەکانی قۆناغ بدەینەوە ، هەڤاڵانی دێرین و ئێستامانی بۆ ساز بدەین و گەلەکەمانی بۆ جۆشبدەین، کچان و کوڕانی نەوەکانی تازەی کوردەواری بهێنینە پای ئەم خەباتە ستراتیژییە کە  هێشتا زۆری ماوە بگاتە دوا مەنزڵی ( ئاشتی،  دیموکراسی ، مافی مرۆڤ و چارەی خۆنووسین).

سڵاو و درود بۆ گیانی پاکی شەهیدانی کاروانی پەنجا ساڵە و تێکرای شەهیدانی کوردستان و عێراق.

سڵاو لە خەباتگێڕانی دێرینی هەموو قۆناغ و سەردەمەکان کە یەکێتییان کردە  ئەم

تەلارە بەرز و بڵندەی سەرتاسەری کوردستان.

 بەڵێنی ئەمڕۆی یەکێتیش بە سەرۆکایەتی هەڤاڵ بافل جەلال تاڵەبانی هەر ئەوەیە کە ئەمانەتی حزبی شەهیدان دەپارێزین و ئاڵای سەوزەکەی  بە شەکاوەیی دەمێنێتەوە.

 پێکەوە ئەم ئەرکە بەدیدێنین و پێکەوەش دەیکەینە خەڵاتی شایستە بۆ کورد و کوردستان.

لەیادی یۆبیلی زێریندا وەک مامی گەورەمان دەیوت ( ئێوەش هەر شاد و سەربەرز و سەرکەوتووبن)

 

مەکتەبی سیاسیی

یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان

وەزارەتی پەروەردەی حکوومەتی هەریمی کوردستان رایگەیاند؛ کە نمرەکانی پۆلە ناکۆتاکانی قوتابخانە حکوومییەکانی هەرێم لە ئەپڵیکەیشنی "ئی-هەڵسەنگاندن" بڵاوکراونەتەوە.

بەپێی راگەیەنداوی ئەم وەزارەتە، زیاتر لە یەک ملیۆن و سێسەد هەزار قوتابی پۆلە ناکۆتاکان لە پۆلی چوارەمی بنەڕەتییەوە تا یازدەیەمی ئامادەیی دەتوانن ئەنجامی کۆتایی وەرزی دووەم کە خولی یەکەمە وەربگرنەوە.

وەزارەتی پەروەردە جەختی لەسەر ئەوە کردووەتەوە کە قوتابییان و خێزانەکانیان دەبێت بە وردی و دڵنیاییەوە کۆدی بەکارهێنەر و وشەی نهێنی بەکاربهێنن بۆ ئەوەی بتوانن بە دروستی دەست بە ئەنجامەکانیان بگەن.

وەزارەتەکە رونکردنەوەی داوە کە نوسینی ژمارەکان پێویستە بە ژمارەی ئینگلیزی بێت، بەبێ بەکارهێنانی سپەیس یان هەر جۆرە ئاماژەیەک. 

بەپێی ئاماژەکانی وەزارەتەکە، لە کاتی دەرکردنی ئەنجامی پۆلی نۆی بنەڕەتیدا، ژمارەیەکی زۆر لە قوتابییان بەهۆی بەکارهێنانی ژمارەی کوردی و سپەیس و هەندێک ئاماژە لەگەڵ هەڵەکردن لە وشەی نهێنیدا هەوڵیان بۆ چوونە ناو سیستمەکە داوە کە لە ئەنجامدا سیستم هەژمارەکانی لۆک کردوون.

بۆیە وەزارەتەکە داوای لە هەموو قوتابییان کردووە کە دڵنیابن لە بەکارهێنانی دروستی زانیارییەکان بۆ دەستگەیشتن بە ئەنجامەکانیان.

بڕیاری دەستگیركردن بۆ 47 كەسی تر لە شارەوانی ئیستەنبوڵ دەركرا كە بەشێكیان سەرۆكی شارەوانی قەزاكانی سەر بە گەورە شارەوانی ئیستەنبوڵن.

لە چوارچێوەی لێكۆڵینەوە لە دۆسیەی گەندەڵی، پێنجەم ئۆپراسیۆن بۆسەر گەورە شارەوانی ئیستەنبوڵ ئەنجامدرا، بڕیاری دەستگیركردنیش بۆ 47 كەس دەركرا، كە پێنجیان سەرۆكی شارەوانی قەزاكان و یەكێكیشیان پەرلەمانتارێكی پێشووی جەهەپەیە.

داواكاری گشتی ئیستەنبوڵ بەبیانووی بەرتیل وەرگرتن و تێوەگلان لە دۆسیەی گەندەڵی، لە ماوەكانی رابردوودا چەند هەڵمەتێكی بۆ دەستگیركردنی ئەو كەسانە دەركردووە كە تێوەگلاون لە دۆسیەكە لەگەڵ ئەو كەسانەی نزیكن لە ئەكرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆكی پێشووی شارەوانی ئیستەنبوڵ.

مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) رایگەیاند کە ئامادەیە بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا، بە مەبەستی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەنێوان هەردوو لا.

کۆبانێ لە چاوپێکەوتنێکی میدیایی لەگەڵ کەناڵی شەمس ئاشکرای کرد: "دەمانەوێت پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا ئاسایی بکەینەوە و ئامادەم لەگەڵ ئەردۆغان کۆببمەوە."

ئەم لێدوانە لە کاتێکدا دێت کە تورکیا و هێزەکانی سوریای دیموکرات لە مانگی کانوونی دووەمی ساڵی ڕابردوو لەسەر ئاگربەست بە نێوەندگیریی ئەمەریکا رێککەوتن.

فەرماندەی هەسەدە رونی کردەوە کە ئێستا هێزەکانی سوریای دیموکرات لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تورکیا لە پەیوەندیی راستەوخۆی سیاسیدان.

"بە نێوەندگیریی لایەنێک، پەیوەندیی راستەوخۆمان لەگەڵ کەناڵە جیاوازەکانی سیاسیی تورکیا هەیە،" مەزڵوم کۆبانێ وتیشی؛ ئومێد دەکەم پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا بەرەو باشتر بچن.

پێشتر تورکیا رونی کردبووەوە کە ناتوانێت هێزەکانی سوریای دیموکرات لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) جیا بکاتەوە، ئەمەش لە کاتێکدایە کە پەکەکە بڕیاری هەڵوەشاندنەوە و دانانی چەکی بەرانبەر تورکیا داوە دوای 40 ساڵ ململانێ.

عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند؛ پابەندین بە مافی پیتاندنی یۆرانیۆم کە پێویستییەکی بنەڕەتییە بۆ وڵاتەکەمان و کەس مافی ئەوەی نییە گەلی ئێران لە مافەکانیان بێبەش بکەن".

وەزیری دەرەوەی ئێران رونی کردەوە کە هەڵوێستی ئێران لەسەر پرسی ناوەکی بە تەواوی رونە و وتی: "ئەگەر باسی چەکی ناوکی بێت، بەڵێ لە روانگەی ئێمەوە پەیوەندیدارە و ئێمە خۆمان خاوەن دروشمی رەتکردنەوەی چەکی ناوەکی بووین و هەرواشدەبین."

عراقچی خۆی و کارمەندانی وەزارەتی دەرەوەی وەک "سەربازانی ئیمام خومەینی" ناساند و وتی: "ئێمە هەمیشە هەوڵمان داوە سەربازی دڵسۆزی ئیمام و رابەر بمێنینەوە." و  وەک "دارێژەری سیاسەتی دەرەوەی ئێران" ناوی هێنا.

وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەی بەوەکرد: "لە یاسای بنەڕەتی ئێراندا لە یەکەم بڕگەدا هاتووە کە سیستەمی کۆماری ئیسلامی، سیستەمێکە لەسەر بنەمای رەتکردنەوەی ستەمکاری و زاڵبون بەسەریدا دامەزراوە". 

عراقچی وتیشی کە لە گفتوگۆکانی ئێستادا، رەتکردنەوەی خۆ زاڵکردن بەسەر ئێراندا ئامانجی سەرەکیمانە و بەردەوام دەبین لەمە.

ئەم وتانەی عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، لە کاتێکدایە ئەمریکا و ئێران، بە نێوەندگیری عومان لە دانوستاندان بۆ رێککەوتن لەسەر پرسی ئەتۆمی.

پیت هێگسێت وەزیری بەرگری ئەمەریکا،هۆشداریدا لە هەڕەشەی چین بۆ تایوان و رایگەیاند، کە پەکین رۆژانە مەشق و راهێنان دەکات بۆ پێشخستنی توانای سەربازەکانی و رەنگە بەنیاز بێت هێرشبکاتە سەر تایوان. 

هێگسێت لە کۆڕبەندی ئاسایشی شانگریلا لە سەنگافورە، دڵنیایی خۆی دەربڕی کە سەرۆکی چین، شی جینپینگ فەرمان بە سوپاکەی کردووە تا خۆیان بۆ هێرشکردنە بۆ سەر تایوان تا ساڵی 2027 ئامادە بکەن.

هێگسێت وتی: "ئەوە زانراوە کە شی جینپینگ فەرمانی بە سەربازەکانی کردووە تا ساڵی 2027 هێرش بکەنە سەر تایوان. سوپایەکی تایبەتی بۆ ئەو کارە دروست کردووە و رۆژانە مەشق و راهێنان دەکەن بۆ ئەو ئەرکە".

وەزیری بەرگری ئەمەریکا هۆشداریشیدا کە چین "خۆی ئامادە دەکات بۆ بەکارهێنانی هێزی سەربازی بۆ گۆڕینی هاوسەنگی هێز لە ناوچەکانی زەریای هیندی و زەریای هێمن."

هێگسێت داوای لە هاوپەیمانە ئاسیاییەکانی واشنتن کرد کە بە خێرایی خەرجییە سەربازییەکانیان لە بەرامبەر هەڕەشەکانی چین زیاد بکەن.

"ئەو مەترسییەی چین دروستیکردووە راستەقینەیە و رەنگە نزیک بێت. پەکین هیواخوازە زاڵ بێت و کۆنترۆڵی ئاسیا بکات،".

وەزیری بەرگری ئەمەریکا دووپاتی کردەوە کە واشنتن گەڕاوەتەوە بۆ ناوچەکانی زەریای هیندی و زەریای هێمن و وتی: "ئێمە بۆ مانەوە لێرەین."

هەڵوێستی چین و تایوان لە بەرانبەر یەک:

چین بەردەوام تایوان بە بەشێک لە خاکی خۆی دەزانێت و بەڵێنی داوە کە بیکاتەوە یەک پارچە لەگەڵ خاکەکەی، فشارە سەربازی و سیاسییەکانی خۆی بۆ ئەو مەبەستە زیاد کردووە.

لەولاوە، حکوومەتی تایوان قسەکانی پەکین رەت دەکاتەوە و جەخت لەوە دەکاتەوە کە خەڵکی تایوان بە تەنیا دەتوانن بڕیار لە داهاتوویان بدەن.

پێنج جیاوازی بنەڕەتی لە نێوان چین و تایوان:

1. سیستەمی سیاسی

چین: سیستەمی یەک حزبیەو حزبی کۆمۆنیستی چین رابەرایەتی دەکات.

*تایوان: دیموکراسیی و فرە حزبی، هەڵبژاردنی ئازاد و سیستمی پەرلەمانی.

2. سیستەمی ئابووری

چین: ئابووری سۆسیالیستی، بازاڕ لەلایەن دەوڵەتەوە کۆنتڕۆڵکراوە

تایوان: ئابووری بازاڕی ئازاد

3. مافەکانی مرۆڤ و ئازادییەکان

چین: سنووردارکردنی مافەکانی مرۆڤ و کۆنترۆڵی توندی حکوومی

تایوان: ئازادی پڕ لە دەربڕین، چاپەمەنی ئازاد و مافەکانی مرۆڤ

وەزیری ژینگەی فەرەنسا دوێنێ هەینی رایگەیاند کە لە یەکی تەمموزی ئەمساڵەوە، جگەرەکێشان لەو شوێنە گشتییەکاندا قەدەخە دەکرێت کە بەرکەوتەی زۆریان لەگەڵ منداڵ و خێزان هەیە.

کاترین ڤوتخا، وەزیری خێزانی فەرەنسا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا ئاشکرای کرد کە ئەم بڕیارە نوێیە کەناراوەکان، پارکەکان، باخچە گشتییەکان، وێستگەکانی گواستنەوەی گشتی، سەنتەرە وەرزشییەکان و دەوروبەری قوتابخانەکان دەگرێتەوە.

لەگەڵ ئەوەشدا، ئەم یاسایە کافێ و تەراسە دەرەکییەکان ناگرێتەوە.

سزای پێشێلکردنی یاساکە:

هەر کەسێک سەرپێچی لەم یاسایە بکات و لەو شوێنە قەدەخەکراوانە جگەرە بکێشێت، بە 135 یۆرۆ (نزیکەی 153 دۆلار) سزا دەدرێت.

"دەبێت تووتن لەنێو خێزانەکان نەمێنێت. ئەو شوێنانەی منداڵ تێیان دەچێت، دەبێت ئازادی جگەرەکێشان تێیدا کۆتایی پێبێت،" ڤوتخا دەڵێت.

ئامارەکان:

بەگوێرەی نوێترین ئامارەکان:

- 23.1% لە فەرەنسییەکان جگەرە دەکێشن
- ئەم ڕێژەیە بەراورد بە ساڵی 2014، 5% کەمبووەتەوە
- ساڵانە 75 هەزار فەرەنسی بەهۆی جگەرەکێشانەوە گیان لەدەست دەدەن
- 13% لە مردنەکانی فەرەنسا پەیوەندی بە نەخۆشییەکانی جگەرەکێشانەوە هەیە

پشتگیری خەڵکی

دوایین راپرسی نیشانی دەدات کە 80% لە فەرەنسییەکان پشتگیری لە قەدەخەکردنی جگەرەکێشان لە شوێنە گشتییەکان دەکەن.

شایانی باسە کە ئەم یاسایە جگەرەی ئەلیکترۆنی ناگرێتەوە، بەڵام حکومەت کار لەسەر کەمکردنەوەی ڕێژەی نیکۆتین لەنێو ئەو جۆرە جگەرانە دەکات.

---

بێ لە فەرەنسا چەند وڵاتێکی تریش یاسای توندیان لەسەر جگەرەکێشان هەیە:

وڵاتانی توندترین یاساکان:

1. ئوسترالیا:

- جگەرە لە تەواوی شوێنە گشتییەکان قەدەخەیە
- پاکەتی جگەرە بە نرخی زۆر بەرز دەفرۆشرێت (تا 40 دۆلار)
-ریکلامی جگەرە بە تەواوی قەدەخەیە

2. سینگاپور:

- جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە گشتییەکان قەدەخەیە
- سزای گەورە بۆ فرۆشتنی جگەرە بە منداڵان
- کۆنترۆڵی توندی سنووری بۆ هاوردەی جگەرە

3. نۆروێژ:

- جگەرە لە تەواوی ڕێستۆران، کافێ و بارەکان قەدەخەیە
- قەدەخەی تەواوی ڕیکلامی تووتن
- هەڵگرتنی جگەرە لە بەرچاو خەڵك قەدەخەیە

4. ئیسلەند:
- جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە سەربەست و داخراوە گشتییەکان قەدەخەیە
- قەدەخەی فرۆشتنی جگەرە بە کەسانی خوار18 ساڵ
- سزای توند بۆ پێشێلکاران

5. نیوزیلەند:
- پلانی قەدەخەکردنی تەواوی جگەرەکێشان تا ساڵی 2025
- قەدەخەی جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە گشتییەکان
- کەمکردنەوەی ژمارەی فرۆشگاکانی جگەرە

6. کەنەدا:
- جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە گشتییەکان قەدەخەیە
- پاکەتی جگەرە بە ڕەنگی خاوەن و بێ نیشانە بازرگانییەکان
- ئاگادارکردنەوەی توند لەسەر زیانەکانی جگەرە

7. تایلەند:

- جگەرەکێشان لە کەناراوەکان قەدەخەیە
- قەدەخەی جگەرەی ئەلیکترۆنی
- سزای توند بۆ فرۆشتنی جگەرە بە گەنجان

سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئاشكرایكرد، بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی دەبێت مامەڵەی هەموو فەرمانبەران و خانەنشینان و سوودمەندانی تۆڕی كۆمەڵایەتی، لە هەرێم بە هەمان شێوەی دامەزراوەكانی حكومەتی فیدراڵ مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت.

ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم دەقی بڕگەی دووەمی لە بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە موچەی موچەخۆرانی هەرێم بڵاوكردووەتەوە، كە بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی دەبێت لەلایەن هەموو دەسەڵاتەكانەوە جێبەجێ بكرێت و نابێت هیچ یاسا و بڕیار و نووسراوێك پێچەوانەی ئەوە دەربچێت.

لە بڕیارەكەی دادگادا هاتووە، پتەوكردنی دادپەروەریی وا دەخوازێت یەكسانی بەرپا بكرێت لە نێوان ئەندامانی كۆمەڵگە لە سەرجەم ماف و ئەركەكاندا، ماددەی 14 لە دەستوری كۆماری عیراق ساڵی 2005 حوكمی داوە بە بەرجەستەكردنی یەكسانی لە نێوان عیراقییەكان بەبێ جیاوازی.

ئاماژەی بەوەشكردووە، بۆ جێبەجێكردنی دادپەروەریی لە نێوان هەموو هاووڵاتییان بە تایبەتیش ئەوەی پەیوەندیدارە بە مووچەی هەرێم بە جۆرێك دەبێت حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێم توانای خۆیان بخەنەگەڕ بۆ جێبەجێكردن و لابردنی بەربەست و بیانووەكان كە ببێتە هۆی ڕێگریی لە خەرجكردنی موچە یان دواكەوتنی.

پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند، کەسێکیان بە تۆمەتی کوشتنی دراوسێکەی بە بەرد لە شارۆچکەی پیرەمەگرون دەستگیر کردووە.

پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند، دوای ئەوەی بەیانی ئەمڕۆ زانیاری گەیشتە دەست مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی پیرەمەگرون كە لە گەڕەكی ئاسۆس لە شارۆچكەی پیرەمەگرون شەڕ روویداوە و كەسێك بریندار بووە، هێزەكانی پۆلیس دەستبەجێ‌ گەیشتنە شوێنی رووداوەكە و بریندارەکەش بۆ نەخۆشخانە گواسترایەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، بریندارەکە بەرد بە سەریدا کێشرابوو، بەڵام بەهۆی سەختی برینەکەیەوە لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستداوە.

پۆلیسی سلێمانی راشیگەیاندووە، تۆمەتباری رووداوەکە بە ناوی 'س، ح، ع' لەدایكبووی ساڵی 1980 دەستگیر کراوە و لە ئێستادا بە بەبڕیاری دادوەر و بەپێی ماددەی 405 لە یاسای سزادانی عیراقی راگیراوە و لێكۆڵینەوە لە رووداوەكە بەردەوامە .

شانەی ئەمنی عیراق رایگەیاندووە، لە ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیدا و لەرێگای فڕۆکەی F-16ـەوە، شەش تیرۆرستیان لە سنوری پارێزگای سەڵاحەدین لەناو بردووە.

شانەی ئەمنی عیراق رایگەیاندووە، دوای دوو مانگ لە چاودێریکردن و بەدواداچوون، شەوی رابردوو و بەیانی ئەمڕۆ هەینی، فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان؛ ئۆپەراسیۆنێکی تایبەتیان لە سنوری سەڵاحەدین ئەنجام داوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ئۆپەراسیۆنەکەدا فڕۆکەی F-16 و سیسنا کاراڤان بەکارهاتوون و مۆڵگەیەکی تیرۆرستانیان پێ بۆردومان کردووە، لە ئەنجامدا شەش تیرۆرست کوژراون.

ئەوەش هاتووە، هێزەکانیان لە چاودێری و ئۆپەراسیۆنی بەردەوامدان بۆ لەناوبردنی سەرجەم تیرۆرستان و پاککردنەوەی عیراق لەو گروپە چەکدارانە.

ئەگەرچی لە ساڵی 2017ـەوە کۆتاییهێنان بە گروپی تیرۆرستی داعش لە عیراقدا راگەیەنراوە، بەڵام هێشتا شانە نووستووەکانی ئەو گروپە لە چەند ناوچەیەکی عیراقدا بەتایبەت ئەو شوێنانەی بۆشایی ئەمنیان تێدایە، بوونیان ماوە و هەوڵی خۆرێکخستنەوە دەدەن.

چەند كەسێكی تر لەسەر دۆسیەی كوشتنی نارین گوران لە باكوری كوردستان دادگایی دەكرێن.

ئەمڕۆ لە دادگای ئامەد، 15 كەس بە تاوانی شاردنەوەی تاوانباران لە دۆسێی كوشتنی نارین گوراندا دادگایی دەكرێن، تۆمەتباران و پارێزەرەكانیان و بەشێك لە كەسوكاری تۆمەتباران ئامادەی دانیشتنەكە بوون، چاوەڕوان دەكرێت دادگا بڕیاری كۆتایی لەسەر دۆسیەكە بدات.

ئەوەش لە كاتێكدایە دوو شەممەی رابردوو دادگای ئامەد، سزاكانی سەر دۆسیەی نارین گۆرانی تەمەن هەشت ساڵ یەكلایكردەوە، دادگای سزا قورسەكان بە زۆرینەی دەنگدا سزای زیندانیكردنی هەتاهەتایی سەپاند بەسەر هەریەك لە یوكسەل گوران دایكی نارین و ئەنەس گورانی برا و سەلیم گورانی مامیدا، هەروەها سزای چوار ساڵ و شەش مانگ زیندانیكردنی بەسەر نەوزاد بەختیار دراوسێی ماڵی نارین گوراندا سەپاند.

نارین گوران تەمەن هەشت ساڵ، لە 21ی ئابی 2024، لە گوندی چولی سەر بە شارۆچكەی رەزانی پارێزگای ئامەد لە باكوری كوردستان بێسەروشوێن بوو، لە 8ی ئەیلول تەرمەكەی لە تورەكەیەكدا دۆزرایەوە، دواتر بەپێی راپۆرتی پزیشكی راگەیەنرا خنكێندراوە.

 

کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای بۆ ئەمڕۆ و سبەینێ بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، کەش جێگیر دەبێت و ئەمڕۆ پلەکانی گەرما نزم دەبنەوە.

کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ هەینی، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت و پلەکانی گەرما 1 تا 3 پلەی سیلیزی نزمتر دەبنەوە بەراورد بە پلە تۆمارکراوەکانی دوێنێ.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەینێ شەممە، ئاسمان ساماڵ دەبێت لەگەڵ هەندێک پەڵەهەور ، هەروەها پلەکانی گەرما 1 بۆ 2 پلەی سیلیزی بەراورد بەمڕۆ بەرز دەبنەوە.

 

بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بەمجۆرە دەبن:

هەولێر :  35  پلەی سیلیزی

سلێمانی : 34 پلەی سیلیزی

دهۆک :   34  پلەی سیلیزی

کەرکوک : 37 پلەی سیلیزی 

زاخۆ  :  35 پلەی سیلیزی

هەڵەبجە :36 پلەی سیلیزی

سۆران :  34 پلەی سیلیزی

حاجی ئۆمەران : 23 پلەی سیلیزی

گەرمیان :38 پلەی سیلیزی

قائیمقامی پێنجوێن بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەهۆى تەقینەوەى مینەوە حەوت کرێکار لە سنووری گوندی کێلوو بریندار بوون.

هێمن ئیبراهیم قائیمقامی قەزای پێنجوێن بە كوردسات نیوزی راگەیاند، بەهۆی تەقینەوەی مینەوە لە گوندی کێلووی پێنجوێن حەوت کەس برینداربوون، کە سەرجەمیان پیشەیان کرێکارە.

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو کرێکارانە لەکاتی کارکردندا بوون و دەستکاری مینەکەیان کردووە، بەوهۆیەوە پیایاندا تەقیوەتەوە.

پەیامنێری کوردسات نیوز باسی لەوەکرد، کرێکارەکان راستەوخۆ رەوانەی نەخۆشخانە کراون، بەڵام بەهۆی سەختی برینەکەیانەوە، دووانیان بۆ نەخۆشخانەی شار لە سلێمانی گواستراونەتەوە.

مین و چەندین جۆری دیکەی تەقەمەنی، پاشماوەی جەنگی نێوان عیراق و ئێرانن کە نزیکەی چوار دەیە پێش ئێستا و لە سەردەمی رێژێمی پێشووی عیراقدا لەنێوان ئەو دوو وڵاتەدا هەبوو. کە وەک بەشێک لە پلانی سەربازییان حکومەتی ئەوکاتی عیراق ناوچە سنوورییەکانی مینڕێژ کردبوو، ئەگەرچی زیاتر لە 30 ساڵ بەسەر رووخانی ئەو رژێمەشدا تێپەڕیوە و بەشێکی زۆری خاکی کوردستان لە پاشماوەکانی جەنگ پاککراوەتەوە، بەڵام هێشتا بەشێکی ناوچەکان مین و تقەمەنیان لێماوە و زۆر جار روودەدات بە هاووڵاتیاندا دەتەقێتەوە و رووداوی نەخوازراوی لێدەکەوێتەوە.

دادگای تێهەڵچوونەوەی ئەمریكا، بڕیاری دا بە هێشتنەوەی باجی گومرگی كە لەلایەن سەرۆكی ئەمریكاوە بڕیاری لەسەر درابوو.

دادگای تێهەڵچوونەوەی فیدراڵی ئەمریكا بڕیاریدا، لەسەر بەردەوامی باجی گومرگ بەڕێژەی 10٪ لەسەر كاڵای هاوردە، كە لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە بڕیاری لەسەر درابوو .

 ئەوەش لە دوای ئەوە دێت، ئیدارەی ترەمپ تانەی لە بڕیارەكەی دادگای بازرگانی نێودەوڵەتی ئەمریكا داوە، داوەشی لە دادگای تێهەڵچوونەوە كرد ئەو بڕیارە رابگرێت و رێگە بەبەردەوامی باجی گومرگی لەسەر كالای هاوردە بەرێژەی 10٪ بدات كە لەلایەن ترەمپەوە بڕیاری لەسەر درابوو.

دوو رۆژ لەمەوبەر،دادگای  تایبەت بە بازرگانی نێودەوڵەتی سەر بە دادگای فیدراڵی ئەمریكا، بریاری ئیدارەی ترەمپی بۆ دانانی باجی گومرگی بەرێژەی ٪10 لەسەر كاڵای هاوردە بۆ ئەمریكا هەڵوەشاندەوە.

دادگاكە لە بڕیارەكەیدا جەختی لەوە كردبووەوە، كە تەنها كۆنگرێس دەسەڵاتی سەپاندنی ئەو جۆرە باجە گومرگییانەی هەیە.

پێشنیازی هەمواری یاسای سزاكان پێشكەشی پەرلەمانی توركیا كرا.

عەبدوڵا گولەر سەرۆكی فراكسیۆنی ئاكەپە لە پەرلەمانی توركیا رایگەیاند، 10 یەمین پاكێجی هەمواری یاسای سزاكان پێشكەش بە پەرلەمان كراوە، لە چەند ڕۆژی داهاتوودا دەیگەیەننە دەستەی داد.

راشیگەیاندووە، یەكێك لە خاڵەكانی یاساكە ئەوەیە حكومەت بتوانێت سوود لە ئازادكردنی كۆنترۆڵكراوی زیندانیان وەربگرێت، دەبێت زیندانییەكان 10%ی سزاكانیان تێپەڕاندبێت، هەروەها تۆمەتباران سودمەنددەبن لە ئازادكردنی مەرجدار كاتێك سێ لەسەر چواری سزاكەیان تەواوكردبێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە، زیندانیانی نەخۆش و كەمئەندام، لە لیستی ئەو كەسانەدا نین سزای هەتاهەتایی و قورسیان بەسەردا بسەپێنرێت.