هەواڵەکان
وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ بەشداریكردن لە كۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئەندامی رێكخراوی هاریكاری ئیسلامی گەیشتە ئیستەنبوڵ.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران بەمەبەستی بەشداریكردن لە كۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئەندامی رێكخراوی هاریكاری ئیسلامی گەیشتە بەیانی ئەمڕۆ ئیستەنبوڵ و رایگەیاند، كۆبوونەوەكە لەسەر پێشنیازی ئێران ئەنجام دەدرێت و هێرشەكانی ئیسرائیلیش بۆ سەر وڵاتەكەی تاوتوێ دەكرێت.
وتیشی، هیوادارە راگەیەنراوێكی یەكلاكەرەوە لەسەر هێرشەكانی ئیسرائیل بڵاوبكەنەوە.
وتەبێژی حكومەتی ئێران وەڵامی ترەمپ دەداتەوە و دەڵێت، گەلی ئێران پشت لە رابەری وڵاتەكەی ناكات و بەرامبەر هەر زیان گەیاندنێك كاردانەوەیان دەبێت.
فاتمە مهاجەرانی وتەبێژی حكومەتی ئێران لەبارەی هەڕەشەكانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە عەلی خامنەیی رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران رایگەیاند، گەلی ئێران پشت لە رابەرەكەی ناكات و لە پشتی دەوەستن، كاردانەوەی بەرفراوانیشیان دەبێت، بەرامبەر هەر زیانێك كە بە رابەرەكەیان بگات.
ئەوەش لە كاتێكدایە پێشتر، سەرۆكی ئەمریكا هێرشی كردەسەر خامنەیی و راگەیاندبوو، دەزانن لە كوێ خۆی شاردووەتەوە و ئامانجێكی ئاسانە، بەڵام لە ناوی نابەن.
سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل دەڵێت، توانیویانە نیوەی موشەك و سەكۆی موشەكیی ئێران لەناوبەرن و توانا موشەكییەكانی تارانیش لاوازبووە.
بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، ئیسرائیل توانیویەتی نیوەی موشەك و سەكۆی هەڵدانی موشەكی ئێران لەناوبەرێت كە هەڕەشەبوون بۆ سەر وڵاتەكەی.
دەشڵێت، سەكۆی موشەكیی ئێران سنوردارە و تواناكانی ئەو وڵاتەش لە بواری موشەكدا لاوازبووە و تەنها دوو بۆ چوار هەزار موشەكی لەبەردەستدایە، جەختیشیكردەوە، ئامانجیانە بە تەواوی هەڕەشەكان لەناوبەرن و هێرشی ئیسرائیلیش بۆ سەر ئێران بڕیاریكی مێژوویی بوو.
لێپرسراوێكی باڵای پێشووی هەواڵگری ئیسرائیلش رایگەیاند، سیستمی بەرگری ئیسرائیل لە 24 سەعاتی رابردوودا تەنها توانیویەتی 65%ی ئەو موشەك و فڕۆكانە تێكبشكێنێت كە لە ئێرانەوە ئاراستەی ئیسرائیل دەكرێن، ئەوەش نیشانەی لاوازبوونی سیستمی بەرگری ئیسرائیلە، چونكە رۆژی پێشووتر توانای بەرپەرچدانەوەی 90%ی موشەكەكانی ئێرانی هەبووە.
وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاندووە، دوای ئەوەی بەو جۆرە رووبەڕووی ئیسرائیل بوونەوە، پێیان وایە وڵاتەکانی دیکە خۆیان لە شەڕەکە بەدوور دەگرن.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاندووە، دوای ئەو رووبەڕووبوونەوەی بەرانبەر ئیسرائیل ئەنجامیان دا پێیان وایە وڵاتانی دیکە خۆیان لە شەڕەکە بەدوور دەگرن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، "تاوەکو هێرشەکانی ئیسرائیل بەردەوام بێت، ئامادە نین دانوستان لەگەڵ هیچ لایەنێکدا بکەین".
ئەمڕۆ هەینی، شەڕی نێوان ئیسرائیل و ئێران پێی نایە هەشتەم رۆژ و ئەگەرچی هەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ لە یەکەم رۆژەوە لە ئارادایە، بەڵام تاوەکو ئێستاش هەردوولا بە چڕی هێرشەکانیان بۆسەر یەکتر بەردەوامە.
ئەمریكا فڕۆكەیەكی جەنگیی لە جۆری ئی چوار بی بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست جوڵەپێكرد كە بە فڕۆكەی قیامەت ناسراوە.
پێگەی فلایت رادار بڵاویكردەوە، ئەمریكا فڕۆكەی جەنگیی ئی چوار بی كە بە فڕۆكەی قیامەت ناسراوە بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست جوڵەپێكردووە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، فڕۆكەكە بۆ جەنگی ئەتۆمیی بەكاردەهێنرێت و سەرۆك و وەزیری بەرگری ئەمریكاش دەپارێزێت، هەرچەندە تائێستا ترەمپ بڕیاری هێرشكردنەسەر ئێرانی نەداوە.
راشیگەیاندووە، فڕۆكەكە گەشتێكی درێژخایەنی ئەنجامداوە لە چەند شوێنێكەوە بۆ پایتەختی ئەمریكا و دواتر چووەتە چەند ویلایەتێكی تر و پێدەچێت جوڵەی فڕۆكەكە پەیوەندی بە چەند رێكارێكی ئەمنی و خۆپارێزییەوە هەبێت بەهۆی شەڕی ئێران و ئیسرائیلەوە.
دامەزراوەی ئەتۆمیی بوشەهر کێڵگەیەکی وزەی ئەتۆمی ئێرانە، بیرۆکەی دروستکردنی دامەزراوەکە دەگەڕێتەوە بۆ شا محەمەد رەزا پەهلەوی، کیڵگەکە دەکەوێتە باشووری تاران و 11 کیلۆمەتر لە ناوەندی شاری بوشەهرەوە دوورە و دەکەوێتە کەناراوەکانی کەنداوی خلیج، کە ئێران بە کەنداوی فارس ناوی دەبات.
ئێران لە ساڵی 1975دا بە هاوکاریی کۆمپانیا ئەڵمانییەکان دەستی بە بونیادنانی کێڵگەکە کرد، بەڵام لە ساڵی 1979 و لەدوای شۆڕشی ئیسلامی ئێرانەوە کارکردن لە کێڵگەکە راگیرا.
لە شەڕی 10 ساڵەی نێوان ئێران و عیراقدا کێڵگەکە چەندین جار بەر بۆردومان کەوتووە، کە دواتر لە ساڵی 1995دا ئێران لەگەڵ روسیا گرێبەستێکی 4 بۆ 6 ملیار دۆلاری ئەنجامدا بەمەبەستی تەواوکردنی دامەزراوەکە. لە ساڵی 2007 جارێکی دیکە بەهۆی مەترسییەوە کارکردن لە کێڵگەکەدا راگیرا و لە هەمان ساڵدا دەست بە کارکرایەوە تێیدا، لە کۆتاییدا لە ساڵی 2011 کردنەوەی دامەزراوەکە راگەیەنرا.
دامەزراوەی ئەتۆمیی بوشەهر بە پێچەوانەی بنکەکانی فۆردۆ و ئەسفەهان لەژێر زەویدا بونیاد نەنراوە، بەڵکو لە بۆ کەڵک وەرگرتن وەک باڵەخانە نزیکەی 19 مەتری لەژێر زەوییەوەیە.
دامەزراوەی بوشەهر پێچەوانەی بنکەکانی فۆردۆ و ئەسفەهانە و یۆرانیۆمی تێدا ناپیتێنرێت، بەڵکو بە سودوەرگرتن لە وزەی ئەتۆم کارەبا و وزەی تێدا بەرهەمدەهێنرێت.
پێکانی دامەزراوەکە بەمەبەستی لەناوبردنی ئەگەرێکی دوورە، چونکە تەقاندنەوەی دامەزراوەکە وەک تەقینەوەی چەکێکی ئەتۆمیی وایە کە وێرانکارییەکی گەورە بەدوای خۆیدا دەهێنێت.
ئەگەر شتێکی لەو جۆرە رووبدات و دامەزراوەکە بتەقێنرێتەوە، ئەوا بەهۆی ئەو تیشکانەی لێی دەردەچێت، بەنزیکەیی 50 کیلۆمەتری دەوری خۆی پیس دەکات و چیتر بە کەڵکی ژیان نامێنێت، ئەوە جگە لەوەی دووهێندەی ئەو رووبەرە بە پاشماوەکانی پیس دەبێت و لەرێگای ئاو و هەواشەوە کاریگەرییەکەی دەگاتە زۆرینەی وڵاتانی جیهان. هەر بۆیە بەئامانجگرتن و پێکانی ئەو دامەزراوەیە ئەگەرێکی لاوازە.
دۆناڵد ترەمپ رایگەیاندووە، وادەی کارابوونی تیکتۆکی لە ئەمریکا بۆماوەی 90 رۆژی دیکە درێژ کردووەتەوە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند، 90 رۆژی دیکە وادەی کارابوونی تیکتۆکی لە ئەمریکا درێژ کردووەتەوە.
بەوپێیەش تاوەکو 17ی ئەیلوولی ئەمساڵ لەبەردەم ئەو تۆڕە کۆمەڵایەتییەدایە کە بەڕێوەبەرەکەی بگۆڕێت بە کەسێک کە چینی نەبێت، بەپێچەوانەوە تیکتۆک لە ئەمریکا 'بان' دەکرێت و چیتر کارا نابێت.
ترەمپ لە سەرەتای ئەمساڵەوە کە بۆ جاری دووەم بووەوە بە سەرۆکی ئەمریکا، هەڕەشەی زیادکردنی باجی لە چین کرد ئەگەر گرێبەستێک لەبارەی تیکتۆکەوە ئیمزا نەکات لەگەڵیدا.
لەو ناوەندەدا، ترەمپ خواستی خۆی بۆ کڕینەوەی تیکتۆک راگەیاند و پێشنیازی ئەوەی بۆ چین کرد، کە ئەگەر تیک تۆکی پێ بفرۆشێتەوە ئەوا باجی سەر ئەو وڵاتە کەم دەکاتەوە، بەڵام چین پێشنیازەکەی رەتکردەوە.
نۆ ئەندامی دادگای فیدرالی نامەی دەستلەكاركێشانەوەیان پێشكەشی دادگا كرد و بەپێی زانیارییەكە ئەو بابەتە پەیوەندی بە موچەی هەرێمی كوردستانەوە نییە.
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، نۆ دادوەری دادگای فیدرالی كە پێكهاتوون لە شەش ئەندامی هەمیشەیی و سێ ئەندامی یەدەگ نامەی دەستلەكاركێشانەوەیان پێشكەشی سەرۆكی دادگای فیدرالی كردووە.
دەشڵێت، دوای ئەوەی سەرۆكی دادگا و ئەنجومەنی دادوەری و سەرۆكایەتی كۆمار نامەكەی پەسەندكرد بە دەستلەكاركێشاوە دادەنرێن و ئەستەمە لە ئێستادا دەستلەكاركێشانەوەی بەكۆمەڵی دادوەرەكان پەسەند بكرێت.
وتیشی، دەستلەكاركێشانەوەی دادوەرەكان پەیوەندی بە پرسی موچەی هەرێمەوە نییە و ئەگەر دەستلەكاركێشانەوەكە پەسەند بكرێت كێشە بۆ دانیشتنی دادگا لەبارەی موچەی هەرێم دروست دەبێت.
پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند، تۆمەتبارێکیان بەتۆمەتی دزینی پارە لە خاوەنکارەکەی دەستگیر کردووە، کە بەپێی وتەی سکاڵاکارەکە 360 هەزار دۆلاری لێدزیوە.
پۆلیسی سلێمانی لە راگەیەنراوێکدا دەستگیرکردنی تۆمەتبارێکی راگەیاندووە، کە لە ناوبازاڕ بە تۆمەتی دزینی 360 هەزار دۆلار لە خاوەنی کارەکە دەستگیرکراوە. بەپێی راگەیەنراوەکە، لەکاتی دەستگیرکردنیدا، دەستگیراوە بەسەر ئۆتۆمبێلێک و بڕێک لەو پارەیەی کە تۆمەتبار دزیبووی.
پۆلیسی سلێمانی ئەوەشی ئاشکرا کردووە، بەپێی لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان، تۆمەتبار لای سكاڵاكار وەك كارمەند كاری كردووە، لە ئێستادا دانی بەوەدا ناوە كە لەماوەی دوو ساڵدا بڕی ٩٠ هەزار دۆلاری لەخاوەنکارەکەی دزیوە.
تۆمەتبارەکە لەدایکبووی ساڵی 1997ـە و لە ئێستادا بە بڕیاری دادوەری تایبەتمەند و بەپێی ماددەی ٤٤٤ لە یاسای سزادانی عیراقی راگیراوە.
چین و روسیا هۆشداری دەدەن لە بەشداریكردنی ئەمریكا لە جەنگی نێوان ئیسرائیل و ئێران.
سەرۆكایەتی روسیا رایگەیاندوە ، دەستوەردانی ئەمریكا لە ململانێكانی نێوان ئیسرائیل و ئێران ، پەرەسەندێكی ترسناك لە ناوچەكەدا دروست دەكات.
هاوكات وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین رایگەیاندووە، پەكین دژی هەر كارێكە كە سەروەری وڵاتان پێشێل بكات و دژی بەكارهێنانی هێز و هەڕەشەشە لە نێو وڵاتـاندا .هەروەها داوای لە لایەنە ناكۆكەكان بە تایبەت ئیسرائیل كردوە بە زوترین كات شەر ڕا بگرن.
لای خۆیەوە باڵیۆزخانەی چینیش لە ئیسرائیل رایگەیاندوە، هاوكاریی هاووڵاتیەكانی دەكات كە دەیانەوێت ئیسرائیل بە جێبهێڵن و بە چەند كاروانێك لە رێی میسرەوە دەیانگوازنەوە.
ئاماژە بەوەشكراوە، هەزار و 600 هاوڵاتی چینی لە ئێران و ئیسرائیل گەڕێنراونەتەوە.
وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت، ئامانجی ئیسرائیل لە هێرشكردنە سەر وڵاتەكەی تەنها بۆ كۆتاییهێنان بوو بە دانوستانە دیپلۆماسییەكان و فراوانکردنی ناوچەی شەڕ، بەڵام دەبێت باجی ئەوە بدات.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە راگەیەنراوێكدا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردەوە، ئێستا دەبێت هەموو جیهان بزانێت كە ئێران تەنیا بەرگری لە خۆی دەكات و تەنها لە دژی ئیسڕائیلیش وەڵامی هەبووە نەك ئەوانەی كە هاوكارییان كردووە.
عێراقچی نوسیویەتی: ئێران هەمیشە پابەند بووە بە بەڵێنەكانی، ئەوان هەرگیز بەدوای چەكی ئەتۆمەوە نەبوون و ناشبن، وتیشی ئەوەی ئیسرائیل دەڵێت تەنها بیانوە بۆ ئەوەی هێرشبكاتە سەر وڵاتەكەیان و دانوستانە دیبپۆماسیەكان شكست پێبهێنێت.
جەختیشیكردووەتەوە لەسەر ئەوەی كە ئەوان هێشتا پابەندن بە دیپلۆماسی و وەكو ڕابردوو لە هەڵوێستەكانیاندا جددین.
وەزیری دەرەوەی ئێران راشیگەیاند، ئیسرائیل تەنها ئامانجیەتی وڵاتانی دیكە بهێنێتە ناو ململانێكانەوە چونكە خۆی بە تەواوەتی لاواز بووە.
لەو چوارچێوەیەدا رۆژنامەی نیویۆرک تایمز رۆژی چوارشەممە بە پشت بەستن بە بەرپرسێکی باڵای ئێران بڵاوی کردەوە کە ئێران پێشنیاری دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەک بەم زووانە قبوڵ دەکات.
عەلی سیستانی، مەرجەعی باڵای شیعەكانی عیراق ئیدانەی هێرشی ئیسرائیل بۆسەر ئێران دەكات، هاوكات هۆشداریی لە فراوانبوونی شەڕەكەش دەدات.
ئەمڕۆ نوسینگەی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەكانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، هێرشی ئیسرائیل بۆسەر ئێران، هەرچەندە هەموو پێوەرە ئایینی و یاسا ئەخلاقییەكانی تێپەڕاندووە دەكرێت لێكەوتەی زۆر خراپتری بۆ ناوچەكە لێبكەوێتەوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەگەری ئەوە هەیە رەوشەكە بە تەواوەتی لە كۆنترۆڵ دەربچێت، ئەوەش زیانی بۆ هەموان دەبێت بەبێ جیاوازی.
سستانی داوای لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و وڵاتانی زلهێزی جیهان بەتایبەتی وڵاتانی ئیسلامی كردووە، هەموو هەوڵێك بدەن بۆ راگرتن و كۆتاییهێنان بە شەر، هەروەها، بەپێی بنەما نێودەوڵەتیەكان چارەسەرێكی ئاشتیانە بۆ دۆسیەی ئەتۆمی ئێران بدۆزنەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق کۆبوەوە.
لە دیدارەکەدا کە ئەمڕۆ چوارشەممە 18ـی 6ـی 2025 بەڕێوەچوو، رەوشی گشتیی عیراق و پێشهاتی ئەمنیی ناوچەکە بە هۆی بەردەوامی دەستدرێژییە ئاشکراکانی ئیسرایل بۆ سەر کۆماری ئیسلامی ئێران و کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی هەرێمی و جیهانی تاوتوێ کران.
لەوبارەیەوە هەردولا جەختیانکردەوە لەسەر گرنگی رۆڵی کۆمەڵی نێودەوڵەتی لە کەمکردنەوەی گرژییەکان و راگرتنی دەستدرێژی و سنوردارکردنی فراوانبوونی ململانێکان.
لە کۆبوونەوەکەدا، رەتکردنەوەی پێشێلکردنی سەروەری وڵات لەلایەن ئیسرایل و مەترسی بۆ سەر ئاسمانی وڵات دووپات کرایەوە، هەروەها هەردوولا جەختیان کردەوە لە پاڵپشتیی عیراق بۆ هەوڵەکانی حکومەت بۆ گرتنەبەری رێکاری یاسایی لەگەڵ ناوەندە نێودەوڵەتییەکان بۆ پاراستنی مافەکانی خۆی و هەوڵی دیپلۆماسی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە و جیهان بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ئەمریکا.
هەر لەو دیدارەدا جەختکرایەوە لەسەر گرنگی یەکڕیزی نێوان هەموو هێزە سیاسییەکان و چالاکیە کۆمەڵایەتیەکان و تەئکیدیشکرایەوە لە پشتیوانیکردنی هەوڵەکانی حکومەت بۆ روبەڕوبونەوەی هەر جۆرە ئاستەنگێک کە روبەڕوی ناوچەکە دەبێتەوە.
