هەواڵەکان
وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند، هاتنی سەركردەكانی عەرەب بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی، رۆڵی دەبێت لە گەڕاندنەوەی رۆڵی پێشەنگی عیراق لەسەر ئاستی ناوچەكە.
فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عیراق لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بە لوتكەی عەرەبی لە بەغداد كە 17 ی ئەم مانگە دەستپێدەكات رایگەیاند، لیژنەی ئامادەكاریی لوتكەكە كارێكی گەورەی كردوە و 300 رۆژنامەنوسی ناوخۆیی و 200 رۆژنامەنوسی بیانی روماڵی لوتكەكە دەكەن .
وتیشی بەشداریكردنی سەركردەكانی عەرەب لە لوتكەكە لەم كاتە هەستیارەدا، دوپاتیدەكاتەوە كە دەیانەوێت عەرەب یەكهەڵوێست بێت و هاوكات پشتگیرییەكە بۆ بەغداد بۆ گەراندنەوەی رۆڵی كاریگەریی لەناوچەكەدا .
وەزارەتی دەرەوەی عیراق رایگەیاند، هیوادارن هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا رۆڵی هەبێت لە كۆتاییهێنان بە قەیرانی مرۆیی و ئابوری وڵاتەكە.
وەزارەتی دەرەوەی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، پێشوازی لە بڕیاری دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا دەكەن بۆ هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا و هیوادارن ئەم هەنگاوە رۆڵی هەبێت لە سەقامگیری سوریا و كۆتایی بە تەنگوچەڵەمە و قەیرانی مرۆیی و ئابوری وڵاتەكە بهێنێت.
دەشڵێت، وەزارەت پاڵپشتی هەوڵە دیبلۆماسیەكانی سعودیە و شا سەلمان پاشای سعودیە و محەمەد بن سەلمان شازادە جێنشین دەكات بۆ پشتگیریكردنی گەلی سوریا و پێشنیازكردنی پرۆژەی لابردنی سزاكانی سەر سوریا.
وەزارەتی دەرەوەی عیراق جەخت لە یەكڕیزی وڵاتانی عەرەبی دەكاتەوە لەم قۆناغەدا لەگەڵ هاریكاری نێوانیان كە خزمەت بە بەرژەوەندی هاوبەش بگەیەنێت.
لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکا لە سعودیە دەستی پێ کرد و تیایدا دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، وڵاتانی کەنداو پێشکەوتنی زۆریان بەخۆوە بینیوە، کە جێگای دەستخۆشییە.
ئەمڕۆ چوارشەممە، لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکا لە ریازی پایتەختی سعودیە دەستی پێ کرد و بۆ ئەو مەبەستەش دوێنێ دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا گەیشتە سعودیە.
لە لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکادا دۆناڵد ترەمپ باسی لە رەوشی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەو پرسانە کرد کە لە ناوچەکەدا دەگوزەرێن، وتی، "دەمانەوێت ئاشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان بەرقەرار بێت و ناوچەکە ئارام و سەقامگیر بێت".
لەو چوارچێوەیەشدا ئاماژەی بەوەکرد، لەگەڵ ئەحمەد شەرع کۆبووەتەوە و وا بە پێویست دەزانن کە یەکێتی خاکی سوریا پارێزراو بێت. ئاماژەی بەوەکرد، دەیانەوێت پەیوەندییەکانیان لەگەڵ سوریا دەست پێ بکەنەوە و بڕیاریشە وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و هاوتا سورییەکەی کۆببنەوە.
دۆناڵد ترەمپ لەبارەی ئێرانیەوە ئەوەی خستە روو، رێگە نادەن ئێران ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی و دەشیەوێت لەگەڵیاندا رێکبکەوێت، روونیشیکردەوە، "داوایان لێدەکەین واز لە پشتیوانی تیرۆر بهێنن".
لەبارەی لوبنانیشەوە باسی لەوەکرد، لەئێستادا دەرفەتیان لەبەردەستادایە کە بە ئاشتی و سەقامگیری بژین، پێویستە وڵاتەکەیان لە حوسییەکان پاک بکەنەوە.
لە لوتکەکەدا هەریەک لە ئەمیری کوەیت و شازادەی جێنشینی سعودیەش وتاری خۆیان پێشکەش کرد و باسیان لەوە کرد، پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەمریکادا پتەوە و خواستیان هەیە بۆ پەرەپێدانی کار و بازرگانی لەگەڵ ئەمریکادا.
دوای ئەوەی بەیانی ئەمڕۆ یەمەن هێرشیکردە سەر فڕۆکەخانەی بن گوریۆنی ئیسرائیل، لە ئێستادا ئیسرائیل داوا لە هاووڵاتیانی یەمەن دەکات، بەندەرەکانی رەئس عیسا، حەدیدە و سەلیف چۆڵ بکەن.
وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە تۆڕی کۆمەڵایەتی 'ئێکس' داوای لە هاووڵاتیانی یەمەن کرد، بۆ پاراستنی گیانی خۆیان، تاوەکو کاتێکی نادیار بەندەرەکانی رەئس عیسا، حەدیدە و سەلیف چۆڵ بکەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو بەندەرانە لەلایەن حوسییەکانی سەر بە ئێرانەوە بەکاردەهێنرێن.
ئەمەش دوای ئەوە هات، کە پێشتر سوپای ئیسرائیل رایگەیاندبوو، یەمەن لەرێگای موشەکی بالیستییەوە هێرشیکردووەتە سەر فڕۆکەخانەی بن گۆریۆن و چەند شوێنێکی دیکە.
دوابەدوای ئەوەش، یەحیا سەریع وتەبێژی سەربازیی حوسییەکان، بەرپرسیارێتی حوسییەکانی لە هێرشەکە راگەیاند.
دوای نزیکەی 50 رۆژ، ئەمڕۆ دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چوار دەکرێت و لەماوەی چوار رۆژدا موچەی سەرجەم موچەخۆران دابەش دەکرێت.
دوای تێپەڕینی نزیکەی 50 رۆژ بەسەر دابەشکردنی موچەی مانگی 3دا، ئەمڕۆ چوارشەممە، دەست بە دابەشکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆران دەکرێت و رۆژی یەکشەممە 18ی مانگ کۆتایی بە دابەشکردنی موچە دێت.
وەک یەکەم شوێن ئەمڕۆ، خانەنشینی شارستانی، خاوەنپێداویستی تایبەت، زیندانییە سیاسییەکان، بەرکەوتووانی چەکی کیمیایی و کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان موچە وەردەگرن.
بەپێی لیستی موچە، رۆژی هەینی و شەممە موچە دابەشناکرێت، تەنها سبەینێ پێنجشەممە لەگەڵ یەکشەممەی هەفتەی داهاتوو موچە دابەشدەکرێت کە لیستەکە بەم جۆرەیە:
سبەینێ 15ی مانگ ئەم شوێنانە موچە وەردەگرن:
"کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، پەروەردە، خانەنشینی پێشمەرگە، دارایی و ئابوری، دەستەی دەستپاکی، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی ژینگە، دەزگای مین، ناوچەکانی دەرەوەی هەرێم، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، دیوانی چاودێری دارایی، مافی مرۆڤ، ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن، تەندروستی، ناوخۆ، داد، ئەنجومەنی دادوەریی، پلاندانان، بازرگانی و پیشەسازی، سامانە سروشتییەکان، گواستنەوە و گەیاندن، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، شارەوانی و گەشتوگوزار".
رۆژی یەکشەممە 18ی 5، ئەم شوێنانە موچە وەردەگرن:
"کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، رۆشنبیری و لاوان، کارەبا، ئەوقاف و کاروباری ئایینی، خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، سەرۆکایەتی پەرلەمان، سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، سەرۆکایەتی هەرێم، پێشمەرگە 'دیوان، لیواکان'، یەکەی 70 و 80، ب. پۆلیسی دامودەزگا نەوتییەکان، ئەنجومەنی ئاسایش و دەزگای ئاسایش، هێزی زێرەڤانی و فەرماندەیی بەرگریی فریاکەوتن".
ئەمەش دوای ئەوەدێت، دوێنێ بەغدا بڕیاریدا بە خەرجکردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێم و راستەوخۆ دوای بڕیارەکەش پارەی موچە خرایە سەر هەژماریی بانکیی وەزارەتی دارایی هەرێم.
ئەمریكا ژمارەیەك سزای نوێی دژی ئێران راگەیاند، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاش دەڵێت تۆڕێكی نێودەوڵەتییان كردوەتە ئامانج كە بە ملیۆنان بەرمیل نەوتی ئێرانیان بۆ چین گواستوەتەوە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لە راگەیەنراوێكیدا بڵاویكردەوە وڵاتەكەی تۆڕێكی نێودەوڵەتیی گواستنەوەی نەوتی ئێرانی خستوەتە لیستی سزاكانی وڵاتەكەیە.
تەمی بروس، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، ئەو تۆڕە بە گواستنەوە و ساخكردنەوەی نەوتی ئێران بونەتە هۆی ئەوەی وڵاتەكە بە ملیارەها دۆلار داهاتی دەستدەكەوێت و ئەویش دژی هێزەكانی ئەمریكا و ئیسرائیل بە تایبەت لە دەریای سور و لە رێگەی چەكدارانی حوسییەوە بەكاری بهێنێت.
سزا نوێیەكانی ئەمریكا لە كاتێكدایە ئیسماعیل بەقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاندوە چوار خولی دانوستانەكانی نێوان ئەمریكا و ئێران سودبەخش بوە بەڵام سزاكانی ئەمریكا هەولێكی نەگونجاوە بۆ بەردەوامبونی دانوستانەكان و گەیشتن بە رێككەوتن.
سەرۆكی پێشووتری ئۆرۆگوای كە بە هەژارترین سەرۆكی جیهان ناسرابوو لە تەمەنی 89 ساڵیدا كۆچی دوایی كرد و سەرۆكی ئۆرۆگوایش دەڵێت ئەو خۆشەویستی بە خەڵكی وڵاتەكەی بەخشی.
خۆزێ موخیکا لە ساڵی 2010 تا 2015 سەرۆكی ئۆرۆگوای بوو و بە پیپی ناودەهێنرا تەنها خاوەنی ئۆتۆمبێلێكی دروستكراوی ساڵی 1987بوو كە نرخەكەی كەمتر بووە لە دوو هەزر دۆلار و لە خانووی هاوسەرەكەدا دەژیا.
ئەو لە ساڵانی 1971 تا 1985 بەهۆی بەشدارییکردنی لە گروپێكی پارتیزان زیندانیكرا و لە ساڵی 2009 وەک ئەندامی كۆنگرێسی وڵاتەكەی هەڵبژێدرا و بەهۆی كەسایەتییە جەماوەرییەكەی ساڵی 2010 بووە سەرۆكی ئۆرۆگوای و سەردەمی سەرۆكایەتی ئەو بە سەردەمی گۆڕانكاری و وەرچەرخان لە مێژوی وڵاتەكەدا لەقەڵەم دەدرا.
ئەو لە كاتی سەرۆكایەتیی وڵاتەكەیدا تەنانەت لە كۆشكی سەرۆكایەتیی نەدەمایەوە و لە خانووە هەژارانەكەی و لە كێڵگەیەكدا لەگەڵ هاوسەرەكەی دەژیا و دواجار لە تەمەنی 89 ساڵیدا و بەهۆی شێرپەنجەوە كۆچی دوایی كرد.
یاماندو ئۆرسی، سەرۆكی ئێستای ئۆرۆگوای لە پەیامێكدا رایگەیاند، سوپاسی خۆزێ موخیکا دەکەین بۆ ئەو هەموو خۆشەویستییە قوڵەی كە بە خەڵكی وڵاتەكەی بەخشیوە.
وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق دەڵێت، توركیا بەڵێنی داوە بڕی پێویست ئاو بۆ عیراق بەربداتەوە، لەگەڵ ئێرانیش لە گفتوگۆدان بۆچارەسەركردنی دۆسیەكانی ئاو.
عەون زیاب، وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق رایگەیاند، لەمیانی سەردانەكەیدا بۆ توركیا، سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ و كاروباری ئاوی توركیا و راوێژكاری سەرۆك كۆماری توركیا بۆ دۆسیەی ئاو كۆبووەتەوە و داوایكردوە لە وەرزی هاویندا توركیا بری پێویست ئاو بۆ عیراق بەربداتەوە، بە تایبەتی كە ئەمساڵ ئاماژەكانی وشكەساڵی و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما دەركەتون، لەوبارەیەشەوە هەردوولا لێكتێگەیشتنیان هەبووە
راشیگەیاند، بەرپرسانی توركیا بەڵێنیانداوە، بڕی پێویست ئاو بۆعیراق بەربداتەوە و هیوادارین پابەندی بەڵێنەكانیان بن.
سەبارەت بە گفتوگۆكانیشیان لەگەڵ ئێران، وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق رایگەیاند، لەگەڵ بەرپرسانی ئێران لە گفتوگۆدان بۆ ئەوەی بڕی پێویست ئاوی روباری كارون بەربدەنەوە، ئەوەش لە پێناوی رێگریكردن لە بەرزبوونەوەی رێژەی خوێ لە شەتولعەرەبدا، بە هەمان شێوە داوایان كردوە برێكی زیاتر ئاو بۆ روباری سیروان بەربدنەوە.
بە بەشدارییەکی زۆری کۆمپانیا گەورەکانی کەرتی تایبەت لە بواری تەکنەلۆژیا و کەرتەکانی دیکە و نزیکەی دوو هەزار بەرپرسی کەرتی تایبەت و گشتی، کۆڕبەندی بازرگانی سعودی-ئەمریکی کە لە ساڵی 1993ەوە دامەزراوە، ئەمڕۆ سێشەممە لە ریاز دەستیپێکرد.
سکۆت بێسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمەریکا و محەمەد ئەلجەدان، وەزیری دارایی سعودیە لە سەرەتای کۆڕبەندەکەدا دانیشتنێکی هاوبەشیان ئەنجامدا.
سکۆت بێسێنت جەختی لەوە کردەوە کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا سەرنجی لەسەر گەڕاندنەوەی ئابووری ئەمریکایە بۆ بواری بەرهەمهێنان.
هەروەها باسی لە بازرگانیەکان کرد لە گەڵ چین و وتی؛ "هاوسەنگکردنەوەی بازرگانی لەگەڵ چین لە پێشینەی کارەکانی ئیدارەی ترەمپە". و: لە کەرتە ستراتیژییەکاندا خۆمان لە پشتبەستن بە چین بەدوور دەگرین.
لای خۆیەوە ئەلجەدان، وەزیری دەرەوەی سعودیە، باسی لە پەیوەندییەکانی ئەمریکا و سعودیە کرد. جەختیشی کردەوە کە پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات تادێت پتەوتر دەبێت.
هەروەها وتی: لە ئێستادا کەمترین رێژەی بێکاریمان لە مێژووی سعودیە دا هەیە.
هەروەها ئیلۆن ماسک بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای تێسلا بەشداری لە کۆڕبەندەکەدا دەکات، لەگەڵ ئەندێ جایس بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای ئەمازۆن و لاری فینک لە کۆمپانیای بلاک رۆک و دەیڤید ساکس.
فینک لە وتارەکەیدا ئاماژەی بە رۆڵی سعودیە کرد و وتی؛ سعودیە بووەتە ناوەندێکی گرنگ بۆ راکێشانی وەبەرهێنانی جیهانی.
شازادەی جێنشینی سعودیە و ترەمپ:
بڕیارە پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە و دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا وتارێکی هاوبەش پێشکەش بکەن و تیایدا تاوتوێی هاریکاری ئابووری و هاوبەشی ستراتیجی بکەن.
میدیاکان باس لەوەدەکەن؛ کۆڕبەندەکە تیشک دەخاتە سەر زیرەکی دەستکرد و پێشکەوتنە تەکنەلۆژییەکان و وەبەرهێنانەکانی نێوان ئەمریکا و سعودیە.
بەپێی راگەیاندنی وەزارەتی دەرەوەی سعودیە؛ کۆڕبەندی هەلی بازرگانی سعودیە و ئەمریکا بە سەرۆکایەتی وەزیرانی بازرگانی هەردوو وڵات، گرنگییەکی زۆری هەیە لە پێشخستنی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات بۆ دابینکردنی داواکارییەکانی سەردەمی ئێستا، لە بوارە جیاجیاکاندا.
وتەبێژی کۆشکی سەرۆکایەتیی روسیا (کرێملن) ئەمڕۆ سێشەممە رایگەیاند، وەفدی وڵاتەکەی بە گەرمی خەریکی ئامادەکارییە بۆ دانوستانی نوێ لەگەڵ ئۆکرانیا کە بڕیارە لە تورکیا بەڕێوە بچێت.
دیمیتری پیسکۆڤ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند "لە ئێستادا وەفدەکەمان خەریکی دوا ئامادەکارییە بۆ گفتوگۆکان" و وتیشی، ناوی ئەندامانی وەفدی دانوستانکاری روسیا لە داهاتوویەکی نزیکدا رادەگەیەنرێت.
وتەبێژی کرێملن لەبارەی داواکارییەکەی سەرۆکی ئۆکراین، ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی، کە داوای بەشداریکردنی راستەوخۆی ڤلادیمێر پوتنی کردبوو، هیچ وەڵامێکی نەدایەوە و رەتیکردەوە لێدوان لەو بارەیەوە بدات.
بەپێی سەرچاوە میدیاییەکانی روسیا، سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە، سەرکردایەتی شاندی روسیا دەکات لە دانوستانەکانی ئیستەمبوڵ.
لە لایەکی دیکەوە، ئاندری یەرماک، سەرۆکی نووسینگەی سەرۆکایەتیی ئۆکرانیا لە راگەیەندراوێکدا وتی "ئەگەر پوتن نەیەتە تورکیا، ئەمە بەڵگەیەکی رونە کە روسیا هیچ ئیرادەیەکی بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ و دەستپێکردنی پرۆسەی دانوستان نییە".
شایەنی باسە دانوستانی راستەوخۆی نێوان هەردوو وڵات بڕیارە رۆژی پێنجشەممە، 15ـی ئایاری 2025، لە شاری ئیستەموڵی تورکیا بەڕێوە بچێت، لە کاتێکدا کە شەڕ لە دوای سێ ساڵ هێشتا بەردەوامە.
عەلی خامنەیی رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران گڵۆپی سەوزی بۆ كەمكردنەوەی بەشێك لە پیتاندنی یۆرانیۆم هەڵكردووە.
سەرچاوەكانی ئێران ئاشكرایان كرد، خامنەیی رێگەی بە وەفدی دانوستانكاری ئێران داوە رەزامەندی دەرببڕن لەسەر كەمكردنەوەی نیوەیی لە پڕۆسەی پیتاندنی یۆرانیۆم، ئەگەر پێویست بكات.
ئەو پێشهاتە دوای ئەوە دێت كە خولی چوارەمی دانوستانەكانی ئێران و ئەمریكا لە سەڵتەنەی عومان سەبارەت بە پڕۆگرامی ئەتۆمی بەڕێوەچوو. عەباس عیراقچی وەزیری دەرەوەی ئیرانیش وتویەتی، تاران سازش لەسەر مافی خۆی لە پیتاندنی یۆرانیۆم ناكات، كە یەكێكە لەو دەستكەوتانەی شانازی پێوە دەكەن و قابیلی دانوستان نییە.
وەزارەتی دارایی هەرێم رایگەیاند، بەغداد موچەی مانگی چواری خستوەتە سەر هەژماری بانكی وەزارەتی دارایی هەرێم و ئەمڕۆ یان سبەی لیستی موچە بڵاودەكرێتەوە.
بەپێی راگەیەندراوێكی وەزارەتەكە، ئەمڕۆ بڕی 959 ملیار و 514 ملیۆن دینار وەك شایستەی موچەخۆرانی هەرێم لەلایەن بەغدادەوە خراوەتەسەر هەژماری وەزارەتی دارایی هەرێم.
سەرچاوەیەكیش لە وەزارەتی دارایی بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەمڕۆ یان سبەینێ وەزارەت لیستی موچە بڵاودەكاتەوە.
ئەوەش لە كاتێكدایە نزیكەی 50 رۆژە موچەخۆرانی هەرێم موچەیان وەرنەگرتووە و دواكەوتنی كاریگەری خراپی لەسەر بازاڕ و ژیانی هاووڵاتیان دروست كرد.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە باكور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاند، پڕۆژەكەی ئۆجەلان مێژووییە و چارەسەرێكی ریشەییە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لەم قۆناغە چارەنووسسازەدا كە گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێیدا تێپەڕ دەبن، پێیانوایە پڕۆژەكەی عەبدوڵا ئۆجەلان پڕۆژەیەكی مێژووییە و چارەسەرێكی ریشەییە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە لەسەر بنەمای ئاشتی و دیموكراسی و دادپەروەری و كۆمەڵایەتییە.
راشیانگەیاند، ئۆجەلان بۆچوونی تەواوەتی بۆ كۆتاییهێنان بۆ ململانێكان پێشكەش كردووە، كە چەندین دەیەیە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێوەی دەناڵێنێت. ئەو پڕۆژەیە تەنها چارەسەر نییە بۆ پرسی كورد، بەڵكو نەخشەڕێگەیەكە بۆ ئازادكردنی گەلانی ناوچەكە لە ستەمكاری و توندوتیژی نەتەوەیی و ئاینی.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری ئاماژەی بەوەشدا، ئەو پڕۆژەیە بە بەردی بناغەی بەدیهێنانی كاریگەری و گۆڕانكاری لە واقیعی سوریا بەگشتی و باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بە تایبەت دادەنرێت. چونكە هەنگاوێكە بەرەو ئاشتی ناوخۆیی و چەسپاندنی پێكەوە ژیانی پێكهاتەكان و دروستكردنی دیموكراسیەت.
فەرشی مۆر یان سور یەکێکە لە دیارترین هێماکانی پرۆتۆکۆڵی دیپلۆماسی و پێشوازیکردن لە سەرۆک و کەسایەتییە گرنگەکان لە سەرتاسەری جیهاندا. داخستنی ئەم فەرشە بۆ پێشوازیکردن لە میوانە پایەبەرزەکان چەندین مانا و دەلالەتی هەیە لە کلتووری پرۆتۆکۆڵی نێودەوڵەتیدا.
مانا و گرنگی فەرشی مۆر:
رێزلێنان و پێشوازی فەرمی: داخستنی فەرشی مۆر نیشانەیەکی نەریتییە بۆ رێزگرتن لە پایەی بەرزی میوانەکە و نیشاندانی گرنگییەکی تایبەتە بە سەردانەکەی.
ئاستی پەیوەندییەکان: جۆری فەرش و درێژییەکەی ئاماژەیە بۆ ئاستی پەیوەندییەکان و گرنگی میوانەکە. هەندێک جار درێژی و پانی فەرشەکە بەپێی پرۆتۆکۆڵێکی تایبەت دیاری دەکرێت، کە تیایدا بایەخ بە زۆر لە وردەکاری دەدرێت.
هێمای رێککەوتن: لە هەندێک دۆخدا، داخستنی فەرشی مۆر ئاماژەیەکە بۆ ئەوەی کە وڵاتەکان ئامادەن بۆ گفتوگۆ و رێککەوتن.
نەبوونی فەرشی مۆر چی دەگەیەنێت:
پەیامی دیپلۆماسی: دانەخستنی فەرشی مۆر بۆ سەرۆکێک یان میوانێکی پایەبەرز لەوانەیە پەیامێکی دیپلۆماسی بێت کە لە رێگەیەوە ئاماژە بە ناڕەزایی یان ئاڵۆزی پەیوەندییەکان بکات.
ئاڵۆزییە سیاسییەکان: لە هەندێک دۆخی سیاسی ئاڵۆزدا، بۆ گەیاندنی پەیامێکی رونن بە لایەنی بەرانبەر، دەکرێت وڵاتی پێشوازی کەر بڕیار بدات فەرشی مۆر دانەخات بۆ میوانەکەی.
سەرۆکی ئەمەریکا، دۆناڵد ترەمپ، ئەمڕۆ سێشەممە، گەیشتە ریازی پایتەختی شانشینی سعودیە و گەشتەکەی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەستی پێکرد، کە بەگوێرەی ئاژانسەکان چاوەڕوان دەکرێت رێککەوتنی ملیار دۆلاری لەگەڵ وڵاتانی کەنداو مۆر بکات.
ترەمپ لەلایەن محەممەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە، پێشوازی لێ کرا و چاوەڕوان دەکرێت گەشتەکەی سەرۆکی ئەمەریکا چوار رۆژ بخایەنێت.
بەگوێرەی ئاژانسی رۆیتەرز، ترەمپ دوای سعودیە رۆژی چوارشەممە سەردانی قەتەر و رۆژی پێنجشەممەش سەردانی ئیمارات دەکات.
سەرچاوەکان ئاماژەیان بەوەداوە کە گەشتەکەی ترەمپ بۆ وڵاتانی کەنداو زیاتر بە مەبەستی رێککەوتنی ئابوری دەبێت، نەک چارەسەرکردنی قەیرانە ئەمنییەکانی ناوچەکە، وەک شەڕی غەززە و گرژییەکانی پەیوەست بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران.
وەفدێکی باڵای ئەمریکی یاوەری سەرۆکی ئەمریکان، لەوانە ئیلۆن ماسک، ملیاردێر و بەڕێوبەری وەزارەتی کارامەیی، مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوە، پێت هێکسێت، وەزیری بەرگری و سکۆت باسێنت، وەزیری گەنجینە و چەندین بەرپرسی باڵای دیکەی ئەمەریکی.
بەگوێرەی "SPA"، ئاژانسی هەواڵی فەرمی سعودیە، ترەمپ لەگەڵ بەرپرسانی سعودیە و سەرکردەکانی کەنداو، 10 پرسی سەرەکی تاوتوێ دەکەن، لەوانە ئاسایشی ناوچەکە، وزە، بەرگری و هاوکاری ئابوری. هاوکات واشنتۆن هەوڵ دەدات هاوبەشی ستراتیجی خۆی لەگەڵ وڵاتانی کەنداو بەهێز بکات لە ژێر رۆشنایی گۆڕانە خێراکانی بارودۆخی نێودەوڵەتیدا.
پێشبینی دەکرێت وڵاتانی سعودیە، قەتەر و ئیمارات بە بەهای ملیاران دۆلار وەبەرهێنان لە ماوەی چوار ساڵی داهاتودا لە ئەمەریکا رابگەیەنن.
سەرۆک ترەمپ دوێنێ رایگەیاند، ئەگەر رۆژی پێنجشەممە گفتوگۆی باش لە نێوان وەفدی ئۆکراین و روسیا لە ئیستەنبوڵ ئەنجام بدرێت، ئەوا بە دوری نازانێت بچێتە تورکیا.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا دوپاتی کردۆتەوە کە ئەم سەردانە یەکەم گەشتی سەرۆک ترەمپە بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دوای دەستبەکاربونی لە پۆستی سەرۆکایەتی و ئاماژەی بەوەداوە کە ئەم گەشتە نیشاندەری گرنگی پەیوەندییەکانی ئەمەریکایە لەگەڵ هاوبەشەکانی لە ناوچەکەدا.
دۆناڵد ترەمپ ئێوارەی دوێنێ، 12ـی ئایاری 2025، واشنتۆنی بەجێهێشت و بە فڕۆکەی "ئەیر فۆرس وەن" بەرەو سعودیە بەڕێکەوت.
وەزیری دارایی عیراق ئیمزای لەسەر ناردنی موچەی مانگی چواری هەرێم كرد، ئەمڕۆ یان سبەینێ پارەكە رەوانەی هەرێم دەكرێت.
سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی عیراق بە محەمەد عەبدولرەحمان پەیامنێری كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەمڕۆ تەیف سامی وەزیری دارایی عیراق ئیمزای لەسەر خەرجكردنی موچەی مانگی چواری موچەخۆرانی هەرێم كرد و لە ئێستادا نوسراوی خەرجكردنی پارەكە لای تەیف سامی نەماوە و رەوانەی بانكی ناوەندی عیراق كراوە بۆ دەستكردن لە تەمویلكردنی موچەی هەرێم .
ئەوە لەكاتێكدایە نزیكەی 50 رۆژە موچەخۆرانی هەرێم موچەیان وەرنەگرتوە و پێشتریش وەزارەتی دارایی هەرێم رایگەیاندبوو هیچ كێشەیەك لە لیستی موچەی مانگی چواردا نییە .