باڵیۆزی ئێران لە نەمسا رایگەیاندووە، بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران ئاشتییانەیە، دەشڵێت: ئێران سروشتی ئاشتیخوازانەیە، بەڵام وەڵامی هێرشەکانی سەر وڵاتەکەی دەداتەوە.

ئەسەدوڵا ئیشراغ جەهرومی باڵیۆزی ئێران لە نەمسا رایگەیاندووە، بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران ئاشتییانەیە و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم سەرپەرشتی دەکات.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئێران سروشتێکی ئاشتیخوازانەی هەیە، بەڵام وەڵامی دەستدرێژییەکانی ئیسرائیل دەداتەوە، ئەگەر ئیسرائیل هێرشەکانی رابگرێت ئێرانیش رایدەگرێت.

ئەو باڵیۆزە دەشڵێت، هەموو وڵاتانی ئەندام لە نەتەوە یەکگرتووەکان، دەبێت بە توندی ئیدانەی هێرشەکانی ئیسرائیل بکەن، لەکاتێکدا ئیسرائیل ئەندامی پەیمانی قەدەغەکردنی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆم 'ئێن پی تی' نییە، مەترسیی لەسەر ئاشتی و ئاسایشی جیهان دروست دەکات.

وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند، هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران جیهان بەرەو كارەساتێكی ئەتۆمی دەبات . 

وەزارەتی دەرەوەی روسیا لە راگەیاندراوێكدا ئیدانەی هێرشە بەردەوامەكانی ئیسرائیلی كردوە بۆ سەر ئێران و بە نایاسایی ناوی بردوە ، دوپاتیشیكردوەتەوە كە تەنها بەرێگەی دیپلۆماسی دەكرێت ناكۆكییەكان لەبارەی بەرنامەی  ئەتۆمی ئێران چارەسەر بكرێن . 

هەروەها ئاماژە بۆ ئەوە كراوە، هێرشە چر و بەردەوامەكانی ئیسرائیل بۆ سەر پێگە ئەتۆمییەكانی ئێران هەرەشە لەسەر ئاسایشی نێودەوڵەتی دروست دەكات و جیهان بەرەو كارەساتێكی ئەتۆمی دەبات .

وەزارەتی دەرەوەی روسیا ئاماژەی بۆ ئەوەشكردوە ، ئیدانەكردنی فراوانی هێرشەكانی ئیسرائیل ، بەڵگەیە بۆ ئەوەی كە تەلئەبیب هیچ پشتگیرییەكی نییە تەنها لەلایەن ئەو دەوڵەتانەوە نەبێت كە خۆیان لە راستیدا بەشدارن لە  پێشهاتەكاندا .

سی ئێن ئێن رایگەیاند: دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا پێش کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل قسەی کردوە.

بەپێی ئەم میدیای ئەمریکییە، کۆبوونەوەی تیمی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا یەک کاتژمێری خایاندووە و تیایدا ئەگەرەکانی بەردەم بەشداریکردنی ئەمریکا لە جەنگەکەدا تاوتوێکراوە.

لە هەمان کاتدا تۆڕی تەلەفزیۆنی سی بی ئێسی ئەمریکیش دەنگۆی ناکۆکی لە نێوان راوێژکارانی ترەمپ سەبارەت بە ئێران بڵاوکردەوە.

سی بی ئێس بە پشت بەستن بە سەرچاوە ئاگادارەکان بڵاوی کردەوە کە هیچ کۆدەنگییەک لە نێوان راوێژکارە نزیکەکانی تررمپ سەبارەت بە چۆنیەتی کارلێککردن لەگەڵ پرسی ئێراندا نییە.

د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 17ـی 6ـی 2025، لەگەڵ د. مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق کۆبوەوە.

لەکۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لەگرنگی رۆڵی ئەنجومەنی نوێنەران لە پرۆسەی یاسادانان و چاودێریکردندا کردەوە و پێویستی سودوەرگرتنی لە ماوەکانی دانیشتنی ئێستای ئەنجومەنەکە بە گرنگ زانی بەمەبەستی تەواوکردنی پڕۆژە یاساکانی پەیوەست بەداواکاری و بەرژەوەندییەکانی هاووڵاتیان.

هەروەها لە کۆبوونەوەکەدا باس لە پەرەسەندنەکانی روداوە ئەمنییەکانی ناوچەکە و کاریگەرییەکانی لەسەر عیراق و پێویستی پشتیوانیکردن لە دەستپێشخەرییەکان بۆ هێورکردنەوەی بارودۆخەکە و بەرەوپێشبردنی ئاشتی و سەقامگیری لەسەر ئاستی ئەمنی و سیاسی و ئابووری کرا. 

لای خۆیەوە سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران د. مەشهەدانی سوپاسگوزاری خۆی بۆ دەستپێشخەرییەکەی سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ سەردانی ئەنجومەنەکە و ئاڵوگۆڕکردنی بیروڕا لەسەر مەسەلە یاسایی و سیاسییە جۆراوجۆرەکان و پێشکەشکردنی پڕۆژە یاسا گرنگەکان کە لەقۆناغی تەواوبووندان و ئامادەن بۆ دەنگدان.

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 17ـی 6ـی 2025، چاوی بە نوری مالیکی سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا کەوت.

لەدیدارەکەدا پێشهاتەکانی ناوچەکە و جیهان تاوتوێکران و داوایان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد هەوڵی زیاتر بدەن بۆ وەستاندنی جەنگ لە ناوچەکە و کارکردن بۆ هێورکردنەوەی گرژییەکان لەپێناو بەدیهێنانی ئاشتی و سەقامگیری بۆ گەلانی ناوچەکە.

هەر لەدیدارەکەدا جەخت لەگرتنەبەری رێوشوێنی پێویست کرایەوە بۆ رێگریکردن لەبەکارهێنانی خاک و ئاسمانی عیراق وەک پێگەیەک بۆ دەستدرێژیکردنە سەر وڵاتانی دراوسێ و رەتکردنەوەی هەر پێشێلکاریەک بۆ سەروەری عیراق، هەروەها دووپاتیان لەپێویستی یەک هەڵوێستی هێزه سیاسییەکان و یەکخستنی ریزەکانیان بۆ روبەڕوبوونەوەی ئاڵنگارییەکانی رەوشی ناوچەکە کردەوه .

باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە ئیسرائیل دوبارە هۆشداری دایە هاوڵاتیانی كە ناتوانن هاوكاریان بكەن لە جێهێشتنی ئیسرائیل بەهۆی گرژیەكانی نێوان ئیسرائیل و ئێرانەوە.

باڵیۆزخانەی ئەمریكا ڕایگەیاند كە لە ڕۆژی سێشەممەوە باڵیۆزخانەكە دادەخرێت بەهۆی دۆخی ئاسایشی ناوچەكە.

راشیگەیاندوە، چیدیكە لە توانایاندا نیە هاوكاری پێشكەشی هاوڵاتیانیان بكەن وە هەروەها ڕێنمایی پێویستیان داوە بە كارمەندانیان و خێزانەكانیان كە لە جێگەی خۆیاندا بمێننەوە.

هەروەها لە هۆشداریەكەشدا ئاماژە بەوە كراوە، كە گرنگە هاوڵاتیانی ئەمریكی وریابن و بزانن نزیكترین پەناگە لێیانەوە لە كوێیە بۆ ئەوەی لە كاتی هێرشدا پەنای بۆ ببەن.

تاوەكو ئێستا فڕۆكەخانەكانی ئیسرائیل و هەموو بەندەرە ئاویەكانی بە داخراوی ماونەتەوە لە پاش ململانێكانی ئەم دواییانەی لەگەڵ ئێراندا.

بۆ رۆژی پێنجەم هێرشەكانی ئێران وئیسرائیل دژ بە یەكتر بەردەوامە و سوپای ئیسرائیل كوژرانی سەرۆكی دەستەی ئەركانی جەنگیی ئێرانی راگەیاند ، سوپای پاسدارانی ئێرانیش دەڵێت بەشێكی تر لە بەهێزترین موشەكەكانیان ئاراستەی ئیسرائیل كردوە. 

سوپای ئیسرائیل ئاشكرایكرد ، شەوی رابردوو لە ئۆپراسیۆنێكدا "عەلی شادمانی" سەرۆكی دەستەی ئەركانی جەنگیی لە تاران كوژراوە كە بە نزیكترین فەرماندە لە خامنەیی ناوی بردوە ، بەڵام تا ئێستا لێپرسراوانی ئێران ئەو هەواڵەیان پشتراست نەكردوەتەوە. 

هەروەها سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاندووە ، بەشێكی تر لە بەهێزترین موشەكەكانیان ئاراستەی ئیسرائیل كردوە  و چەندین ئامانجی ستراتیژیان لەناوبردوە . دوپاتیشیكردۆتەوە كە ئامادەن بۆ جەنگێكی دورودرێژ و گشتگیر . 

سوپای ئیسرائیلیش رایگەیاندووە ، زنجیرەیەك بۆردومانیان دژی ئامانجە سەربازییەكان لە رۆژئاوای ئێران ئەنجامداوە . 

هەر لە بەردەوامیی هێرشەكاندا ، ئەمرۆ دوو موشەك لە تەلئەبیب كەوتنە خوارەوە و لە ناوچەی "غوش دان"یش موشەكێكی تر كەوتە خوارەوە ، لە قودسیش دەنگی تەقینەوە بیسترا هەروەها سوپای ئیسرائیل لە بەرزاییەكانی جۆلان درۆنێكی ئێرانی خستە خوارەوە . 

لە ئێران بانكی سپە هاككرا، هۆشداریش دەدرێت لەوەی لێپرسراوانی ئێران ئامێرە ئەلیكترۆنییەكان بەكار نەهێنن.

فەرماندەیی ئاسایشی ئەلیكترۆنی ئێران، لێپرسراوانی وڵاتەكەی ئاگادار دەكاتەوە، لە بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندیكردن بەهەموو تۆڕەكۆمەڵایەتی و گشتییەكانەوە، بەكارهێنانی هەموو ئامێرەكان قەدەغە دەكات.

ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، ئامانج لە دەركردنی ئەو بڕیارە بۆ بەرزكردنەوەی ئاسایشی ئەلیكترۆنی و پاراستنی زانیارییە هەستیارەكانی لێپرسراوانی وڵاتەكەیە.

لەلایەكی ترەوە لێپرسراوانی بانكی سپە ئاشكرایان كردووە، لە ئێستادا بانك سپە هاككراوە، بەڵام لەچەند سەعاتی داهاتوو كێشەكە چارەسەر دەكەن.

هاوكات رۆژی دووشەممەش ئێران لە رێگەی ناردنی نامەوە، هێڵی پەیوەندییەكانی ئیسرائیلی هاككرد، ئەوەش لە چوارچێوەی ئەو هێراشانەدا كە لە رۆژی هەیینی رابردوو لە نێوان ئیسرائیل و ئێران دەستپێكردوە، چەندین پێگەی هەستیاری هەردوولا كراونەتە ئامانج.

دۆناڵد ترەمپ بەمەبەستی ئەنجامدانی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەبارەی شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیل گەیشتە واشنتن و لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، پێویستە بگەنە راگەیاندنی ئاگربەستی خێرا.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە کۆنفرانە رۆژنامەنووسییەکەیدا لە واشنتن ئاماژەی بەوەشکرد، هیچ گەرەنتییەک نییە لەبارەی ئەگەری بەشداریکردنی ئەمریکا لە شەڕەکەدا.

وتیشی، "من وەک پێشوو خواستم لەسەر دانوستان نەماوە، ئەگەر ئێران دانوستانی بوێت ئەوا دەزانن چۆن پەیوەندیم پێوە بکەن".

بەیانی ئەمڕۆش دۆناڵد ترەمپ بە تۆڕی ئێن بی ئێسی ئەمریکی راگەیاندبوو، کەئەگەری هەیە ستیڤ ویتکۆڤ نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست یان جەی دی ڤانسی جێگری خۆی بۆ دانوستان لەگەڵ ئێران بنێرێت.

ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆبوونەوەیەكی نائاسایی تایبەت بە گفتوگۆكردن لەبارەی شەڕی نێوان ئیسرائیل و ئێران ئەنجام دەدات.

بەپێی راگەیەندراوێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجومەنی نوێنەران كۆبونەوەیەكی نائاسایی ئەنجام بدات، بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران و بەزاندنی سەروەری عیراق لەلایەن ئیسرائیلیەوە. 

پێشتریش بەشێك لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق داوای كۆبوونەوەیەكی نائاساییان كردبوو، لەبارەی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران و بەكارهێنانی ئاسمان و پێشێلكردنی سەروەری عیراق لەلایەن ئیسرائیلەوە.

ژمارەیەك هاووڵاتی هەرێمی كوردستان دوای ئەوەی لە دورگەی كیش لە باشوری ئێران گیرخواردبوو لە دوورگەی كیش گەڕێنرانەوە هەرێمی كوردستان.

سروە رەسوڵ، بەرێوەبەری ناوەندی هاوبەشی هەماهەنگی قەیرانەكانی هەرێم بە كوردسات نیوزی راگەیاند، 80 هاووڵاتی هەرێمی كوردستان و عیراق، بەهۆی راگرتنی گەشتی ئاسمانی لە دوورگەی كیش لە ئێران گیریانخواردبوو گەرێنرانەوە بۆ هەرێمی كوردستان.

 وتیشی، ئەو كەسانە 76 هاووڵاتی كورد و چوار هاووڵاتی عەرەب بوو، بە كەشتی گەشتیاری لە دوورگەی كێشەوە گەیەنراونەتە بەندەری بەسرەو لەوێشەوە گەرێنراونەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان، پرۆسەی گەڕانەوەی ئەو هاووڵاتییانەش 72 سەعاتی خایاندووە.

عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران، ئەمڕۆ دووشەممە پێداگری کرد لەسەر ئەوەی کە ئەمریکا و سەرۆکەکەی دۆناڵد ترامپ دەتوانن بە "تەلەفۆنێک" هێرشەکانی ئیسرائیل بوەستێنن.

وەزیری دەرەوەی ئێران لە پلاتفۆرمی "ئێکس"دا نووسی: "تەلەفۆنێک لە واشنتۆنەوە بەسە بۆ راگرتنی جەنگی ئیسرائیلی و خۆشکردنی رێگا بۆ گەڕانەوە بۆ دیپلۆماسی."

عراقچی زیادی کرد کە وڵاتەکەی جەنگی دەستپێنەکردووە، بەڵام "ئامادەین تا کۆتایی شەڕ بکەین"، جەختی لەوەشکردەوە کە "وەڵامی ئێران بۆ ئیسرائیل بەردەوامە تا کاتێک هێرشەکانی ئیسرائیل بەردەوامن."

وەزیری دەرەوەی ئێران هۆشداری لە تێکەڵبوونی ئەمریکا لە جەنگەکە داو وتی ئەمەش "هەموو هیوایەک لە چارەسەری دانوستانە لەناو دەبات و دەرئەنجامە خراپەکانی پێشبینینەکراو و لەوانەیە کارەساتبار بۆ ئاسایشی ناوچەیی و ئابووری جیهانی بهێنێت."

ئیڤی دفرین، وتەبێژی سوپای ئیسرائیل، لە پلاتفۆرمی "ئێکس"دا راگەیاند: "فڕۆکە جەنگیەکانی هێزی ئاسمانی ئیسرائیل، بە ڕێنمایی هەواڵگری، هێرشیان کردە سەر بنکە فەرماندەییەکانی سوپای پاسدارانی ئێران."

وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان رایگەیاند کەیسێکی نوێی تای خوێنبەربوون لە شاری سلێمانی تۆمارکراوە.

بەپێی راگەیەندراوی وەزارەتەکە، تووشبووەکە پیاوێکی 41 ساڵەی دانیشتووی گەڕەکی چوارچرای سلێمانییە کە لەرێگای سەربڕینی ئاژەڵەوە تووشبووە.

وەزارەتی تەندروستی رایگەیاند: "دوای گومانلێکردن بە نەخۆشی تای خوێنبەربوون و بوونی نیشانەکانی، چەندین رێکاری دەستنیشانکردن و چارەسەری پزیشکی گیراوەتەبەر."

نەخۆشەکە لە ئێستادا لەژێر چاودێری پزیشکی لە نەخۆشخانە خەوێندراوە و چارەسەر وەردەگرێت، بەپێی راگەیەندراوەکە "تا ئێستا باری تەندروستی جێگیرە."

وەزارەتەکە داوای لە هاوڵاتیان کردووە جەخت لەسەر جێبەجێکردنی ڕێنماییەکانی بکەنەوە و "لەکاتی بوونی گومان و نیشانەکانی نەخۆشی لەسەر ئاژەڵ پێویستە تیمەکانی ڤێترنەری ئاگاداربکەنەوە."

بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی تەندروستی، لە ماوەی دوو مانگی ڕابردوودا شەش حالەتی پشتڕاستکراوی تای خوێنبەربوون لە هەرێمدا تۆمارکراوە کە "بەداخەوە حالەتێکیان لەبەر قورسی باری تەندروستی گیانی لەدەستدا و حالەتەکانی دیکە بەتەواوی چاکبوونەتەوە."

ئاستی ئاڵۆزی نێوان ئێران و ئیسرائیل ئەمڕۆ دووشەممە گەیشتە ئاستێکی نوێ، کاتێک هەردوو لا هۆشداری دەرچوونیان بە دانیشتووانی شارە سەرەکیەکانی یەکتری دا.

سوپای پاسدارانی ئێران لە راگەیێندراوێکی فەرمیدا هۆشداری دایە دانیشتووانی شاری تەل ئەبیب و داوای لێکردن کە ماڵەکانیان چۆڵ بکەن و بچنە دەرەوەی شارەکە.

لە دەقی راگەیێندراوەکەی پاسداراندا هاتووە: "ئێمە بە تەواوی ئامادەین بۆ جەنگێکی دوورودرێژ."

لە هەمان کاتدا، سوپای ئیسرائیلیش راگەیێندراوێکی هاوشێوەی بڵاوکردەوە و داوای لە دانیشتووانی ناوچەی سێی شاری تارانی پایتەختی ئێران کرد کە ناوچەکە بەجێبهێڵن.

ئەم هەنگاوانە وەک هۆشداری دوولایەنە لێکدەدرێنەوە کە نیشاندەری ئەوەیە ئاڵۆزی نێوان هەردوو وڵاتەکە دەچێتە ئاستێکی نوێی خەتەرناکەوە.

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ دووشەممه 16ـی 6ـی 2025 لە بەغداد، پێشوازی لە ئەحمەد سەمیر باڵیۆزی میسر لە عیراق کرد.

لەمیانی لەدیدارەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لەقوڵی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان عیراق و میسر کردەوە لەگەڵ پێویستی پەرەپێدانیان بەشێوەیەک کەخزمەت بە بەرژەوەندییه هاوبەشەکانی هەردوو گەلی برا بکات و رۆڵی هەبێت لەبرەودان بە هەلی ئاشتی لەناوچەکەدا و ئاماژەشی بەگرنگی هاریکاری و هەماهەنگی لەبارەی پرسە هاوبەشەکانەوە کرد.

سەرۆک کۆمار جەختی لەیەکخستنی هەوڵ و هەڵوێستە نێودەوڵەتییەکان کردەوە بۆ راگرتنی ئەم جەنگە، کە هەڕەشە لە ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە و ئایندەی گەلانی دەکات، هاوکات دوپاتیشی له سەرخستن زمانی دیالۆگ و گرتنەبەری رێگاچارەی سیاسی بۆ هه موو کێشه کانی نێوان وڵاتان کردەوه، بەشێوەیەک کەئاشتی ناوچەکەو جیهانی بپارێزێت.

لەلای خۆیەوە باڵیۆزی میسر، پەرۆشی وڵاتەکەی بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ عیراق لەبوارە جیاجیاکاندا دووپات کردەوە، و ستایشی هەوڵەکانی سەرۆک کۆماریشی بۆ چەسپاندنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا کرد.

وتەبیژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، باسکردنی دانوستان لەم کاتەدا بێمانایە. دەشڵێت، پەرلەمان سەرقاڵی ئامادەکردنی پرۆژەیاسایەکە بۆ کشانەوە لە رێککەوتننامەی قەدەغەکردنی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی.

ئیسماعیل بەقائی وتەبیژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاندووە، هەماهەنگی تەواویان لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە هەیە، داواش لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئەنجومەنی ئاسایش دەکەن ئیدانەی بۆردومانەکانی ئیسرائیل بکات.

ئاماژەی بەوەشکرد، بۆ ئەم ساتە باسکردنی دانوستان بێ مانایە.

وتیشی، پەرلەمانی ئێران سەرقاڵی ئامادەکردنی پرۆژەیاسایەکە بۆ کشانەوە لە رێککەوتننامەی قەدەغەکردنی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی.

پەیمانی نەھێشتنی بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی NPT؛ پەیماننامەیەکی نێودەوڵەتییە بە ئامانجی رێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی چەکی ئەتۆمی و تەکنەلۆژیای چەکی ئەتۆمی، هەروەها پێشخستنی ھاوکارییە لە بەکارھێنانی ئاشتیانەی وزەی ئەتۆمی، و پێشخستنی ئامانجی گەیشتن بە داماڵینی چەکی ئەتۆمی و داماڵینی گشتی و تەواوەتیی.