جیهان
ئەمینداری حزبوڵا دەڵێت بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ شەڕدا نین، بەڵام ئەگەر بەسەریاندا بسەپێنرێت ئامادەن بۆ شەڕ لە دژی دوژمنەكانیان.
نەعیم قاسم ئەمینداری گشتی حزبوڵای لوبنان رایگەیاند، لەسەرەتای هێرشەكانی ئیسرائیلیەوە بۆسەر كەرتی غەززە لە فەلەستین، حزبوڵا وەك هاوكاری و پشتیوانیكردنی كەرتی غەززە، هێرشەكانی بۆسەر ئیسرائیل دەستپێكرد و لەو ماوەیەشدا هەرچەندە ژمارەیەك سەركردەیان كوژران بە حەسەن نەسروڵاشەوە، بەڵام سەركەوتنی گەورەیان بەدەستهێناوە و بەپێی ئامارەكانیش ٦٢%ی ئیسرائیلییەكان دەڵێن وڵاتەكەیان لەشەڕی لوبنان و غەززە شكستی هێناوە.
وتیشی، لە رابردوو و ئێستادا و داهاتووشدا هیچ كاتێك لەگەڵ شەڕ و ئاڵۆزیدا نەبوون، بەڵام ناكرێت بێدەنگی هەڵبیژێن لە بەرامبەر ئەو هەموو كۆمەڵكوژییەی لە غەززە ئەنجامی دەدات، بۆیە ئەگەر شەڕیان بەسەردا بسەپێنرێت ئامادەن و بەرگی دەكەن و شوێنی سەرجەم سەركردە كوژراوەكانیشیانه پڕكراوەتەوە و ئێستا ریزەكانی حزبوڵا لە هەموو كاتێك بەهێزترە.
كۆریای باكور و روسیا رێككەوتنێكی نوێ بۆ زیاتر فراوانكردن و گەشەپێدانی پەیوەندییە سەربازییەكانی نێوانیان ئیمزا دەكەن.
میدیاكانی كۆریای باكوور بڵاویانكردووەتەوە، كیم جۆنگ ئون سەرۆكی وڵاتەكەیان لەگەڵ ئەندیە بیلۆسۆڤ وەزیری بەرگری روسیا كۆبووەتەوە و رایگەیاندووە، روسیا توانیویەتی لە چوارچێوەی مافی بەرگری لەخۆكردندا نەیارەكانی والێبكات باجێكی قورس بدەن لەسەر دژایەتیكردنی مۆسكۆ، بۆیە كۆریای باكوریش بەهەموو شێوەیەك پشتیوانی لە روسیا و سەروەری خاكەكەی دەكات.
ئاماژە بەوەشكراوە، لەو كۆبوونەوەیەدا سەرۆكی كۆریای باكوور و وەزیری بەرگری روسیا رێككەوتنێكی نوێیان ئیمزاكردووە بۆ زیاتر فراوانكردن و گەشەپێدانی پەیوەندییە سەربازییەكانی نێوانیان و هاوبەشییە ستراتیژییەكانیان كە زیاتر كەرتی بەرگری و پاراستنی سەروەری و ئاسایش دەگرێتەوە.
كڕینی كتێبێكی دژە ئیسرائیل لەلایەن جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكاوە كاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا هێناوە.
رۆژنامەی نیویۆرك تایمزی ئەمریكی بڵاویكردەوە، جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا دوێنێ لە رۆژی بلاك فڕایدەی كتێبێكی كڕیوە كە ئیسرائیل بە داگیركەر ناودەبات و باس لە مقاوەمەی فەڵەستین و دروستكردنی ئیسرائیل دەكات لە ساڵانی ١٩١٧ بۆ ٢٠١٧ .
دەشڵێت، كتێبەكە لەلایەن رەشید خالیدی پرۆفیسیۆر لە زانكۆی كۆڵۆمبیا نوسراوە و ئاماژە بە سیاسەتەكانی ئیسرائیل دەكات بەرامبەر فەڵەستینیەكان و نازانرێت ئەوكتێبەی بایدن كڕیویەتی خۆی هەڵیگرتووە یان یەكێك لە ئەندامانی خێزانەكەی كڕیویەتی.
فەرماندەی هێزی تایبەتی ئەمریكا گەیشتە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ چاودێریكردنی جێبەجێكردنی ئاگربەستی نێوان لوبنان و ئیسرائیل.
فەرماندەی ناوەندی ئەمریكا ناسراو بە "سێنتكۆم" رایگەیاند، جاسپەر جێفەرز فەرماندەی هێزی تایبەتی ئەمریكا گەیشتوەتە رۆژەهەڵاتی ناوەڕاست و لەگەڵ جۆسێف عەون فەرماندەی سوپای لوبنان كۆبووەتەوە بۆ تاوتوێ كردنی دۆخی ئێستای باشوری لوبنان.
دەشڵێت، جێفەرز لەگەڵ ئاموس هۆكستاین راوێژكاری سەرۆكی ئەمریكا كاردەكات بۆ چاودێریكردنی میكانیزمی جێبەجێكردنی ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و لوبنان.
، ئەمریكا سەرۆكایەتی لیژنەیەكی هاوبەش دەكات بۆ چاودێریكردنی دۆخەكە، لیژنەكە لە سوپای لوبنان و ئیسرائیل و هێزی ئاشتی پارێز و فەڕەنسا پێكدێت.
بەڕێوەبەری روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ دەڵێت، پێشبینی دەكرێت رووداوەكانی حەلەب رێككەوتنێكی نێودەوڵەتی بێت بۆ دەركردنی گرووپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی ئێران لە سوریا.
رامی عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ رایگەیاند، ئەگەر گرووپە چەكدارەكان لە حەلەب بەم شێوەیەی ئێستا بەردەوام بن لە پێشڕەویكردن و كۆنترۆڵكردنی حەلەب و دەوروبەری بەبێ شەڕ و كشانەوەی سوپای سوریا، لە داهاتوویەكی نزیكدا سەرجەم ئەو ناوچانە لە حەلەب و ئیدلب و حەما كۆنترۆڵ دەكەنەوە كە ساڵی ٢٠١٦ لە ژێر دەسەڵاتیاندا بوون و تێستاش بەهۆی شەڕ و پێكدادانەكانەوە زیاتر لە 300 سەرباز و چەكدار و خەڵكی مەدەنی كوژراون.
وتیشی، لەماوەی ٧٢ سەعاتی رابردوودا گروپە چەكدارەكان توانیویانە ٦٥ شار و شارۆچكە و گوند كۆنترۆڵ بكەنەوە و گرنگترینیان شاری سەراقبە.
رامی عەبدولڕەحمان پێشبینی دەكات روداوەكانی حەلەب رێككەوتنێكی نێودەوڵەتی بێت بۆ دەركردنی گرووپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی ئێران لە سوریا.
ئێران پشتیوانی بۆ سوپای سوریا دەردەبڕێت و لێپرسراوێكی ئەو وڵاتەش دەڵێت گرووپە چەكدارەكان لە هەڵەیەكی گەورەدان ئەگەر پێیان وابێت دەتوانن رووداوەكانی نەوەدەكان دووبارە بكەنەوە.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە پەیوەندییەكی تەلەفونیدا لەگەڵ بەسەم سەباغ وەزیری دەرەوەی سوریا رایگەیاند، چالاكبونەوەی گروپە چەكدارە تیرۆریستییەكان لە سوریا پیلانی ئەمریكا و ئیسرائیلە، بەڵام ئێران بە هەموو شێوەیەك پشتیوانی گەل و حكومەت و سوپای سوریا دەكات لەپێناو بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستان و پاراستنی ناوچەكە و سەقامگیربوونی ئاسایش و ئارامی.
موجتەبا ئەمانی باڵیۆزی ئێرانیش لە لوبنان رایگەیاندووە، ئەگەر گرووپە چەكدارە تیرۆریستییەكان پێیان وابێت دەتوانن رووداوەكانی سەرەتای ساڵانی نەوەدەكانی رابردوو لە حەلەب دووبارە بكەنەوە، لە هەڵەیەكی گەورەدان چونكە حكومەتی ئێستا سوریا زۆر بەهێزە.
سەرۆكی ئۆكراین دەڵێت بە ئەندامبوونی وڵاتەكەی لە ناتۆ و رێگەدان بە روسیا بۆ پاراستنی ئەو ناوچانەی كۆنترۆڵی كردوون، دەبێتە سەرەتایەك بۆ راگرتنی ئەو شەڕەی ٣٣ مانگە بەردەوامە.
ڤۆلۆدیمیر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین لە چاو پێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا راگەیاند، تائێستا هیچ وڵات و لایەنێك بە هەر هۆكارێك بێت بە ئەندامبوونی لە ناتۆ نەخستووەتە بەردەم ئۆكراین و ئەوەی دەوترێت لەسەر ئەو بابەتە تەنها قسە و لێدوانی لێپرسراوان و میدیاكانە و هیچ پرۆژە و پێشنیازێكی رەسمی بۆ ئەو مەبەستە لەئارادا نییە.
وتیشی، بە ئەندامبوونی ئۆكراین لە ناتۆ و رێگەدان بە روسیا بۆ پاراستنی ئەو ناوچانەی كۆنترۆڵی كردوون، دەبێتە پلانێكی خێرا و سەرەتایەكی گرنگ بۆ كۆتایی هێنان بەو شەڕەی ٣٣ مانگە لە نێوان كیێڤ و مۆسكۆدا بەردەوامە.
هەسەدە دەڵێت لە نزیكەوە چاودێری پێشهاتەكانی باكووری ڕۆژئاوای سوریا دەكات و بەپێی پێویست كاردانەوەیان دەبێت.
فەرهاد شامی بەرپرسی ئۆفیسی ڕاگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات لە تویتێكدا ئاماژەی بەوەكرد، پێشهاتەكانی باكووری ڕۆژئاوای سوریا هەستیارن و ڕاستەوخۆ گرنگی بۆ ئەوان هەیە، وتیشی لە نزیكەوە بەدواداچوون دەكەن و هەڵوێست و كاردانەوەیان بەپێی پێویستی بۆ پاراستنی گەل دەبێت.
حەلەب كە ئێستا بەشێكی كەوتووەتە ژێر دەستی گروپە چەكدارەكانەوە، لە ساڵی ٢٠١٦ وە لە ژێر دەسەڵاتی حكومەتی سوریا و هاوپەیمانەكانیدایە، بەڵام لە ناو حەلەبدا دوو گەڕەك بە ناوەكانی شێخ مەقسود و ئەشرفەییە كە كوردنشینن لە ژێر دەستی هێزە كوردییەكاندان.
هەواڵگری فەڕەنسا و بەریتانیا رایانگەیاند، بەرنامەی ئەتۆمی ئێران هەڕەشەیە لەسەر ئاسایشی جیهان.
ریچارد مور سەرۆكی هەواڵگری بەریتانیا و نیكۆڵاس لێرنەر سەرۆكی هەواڵگری فەرەنسا لە باڵیۆزخانەی فەڕەنسا لە سویسرا كۆبونەوە. سەرۆكی هەواڵگری بەریتانیا رایگەیاند، خەونی ئێران بۆ بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی هەڕەشەیە لەسەر ئاسایشی جیهان، هەرچەندە حەماس و حزبوڵای لوبنانی نزیك لە ئێران لەلایەن ئیسرائیلەوە لاواز بوون.
دەشڵێت، هاوپەیمانانی ئێران لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دووچاری شكستێكی سەخت بوونەوە، بەڵام خەونی ئێران بۆ بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆم هەڕەشەیە بۆ سەر هەموو لایەك.
هاوكات، سەرۆكی هەواڵگری فەڕەنسا رایگەیاند، هەنگاوە خێراكانی ئێران بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆم هەڕەشەیەكی جددی دەبن لە چەند مانگی داهاتوودا.
وتیشی، بەیەكەوە لەگەڵ بەریتانیا كاردەكەن بۆ روبەڕوبونەوەی مەترسیەكان و دەزگای هەواڵگری زۆر بەجددی كار لەسەر ئەو بابەتە دەكات بۆ ئەوەی دەسەڵاتداران بڕیارە دروستەكە بدەن و ستراتیژێكی دروست دابنرێت.
دانانی قەیوم بۆ شارەوانی میكس لە وان كاردانەوەی لێكەوتەوە و لەسەر داوای دەم پارتی خۆپیشاندان ئەنجامدرا، دەبەپەش دەڵێت سیاسەتی قەیوم نیشانەی دوژمنایەتی گەلی كوردە.
دوای ئەوەی بە بڕیاری وەزارەتی ناوخۆی توركیا قەیووم لە شارەوانی میكسی سەر بە پارێزگای وان دانراو سزای زیندانیش بەسەر سەرۆكی شارەوانیدا سەپێنرا، پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان(دەم پارتی) داوای لە خەڵك و رێكخراوەكان كرد، خۆپیشاندان و نارەزایەتی ئەنجامبدەن، لە سەدان كەس لە خەڵكی میكس دژی بڕیاری وەزارەتی ناوخۆ و دانانی قەیوم خۆپیشاندانیان ئەنجامدا.
هاوكات لیژنەی بەڕێوەبەریی ناوەندی پارتی هەرێمە دیموكراتیەكان (دەبەپە) سەبارەت بە دەستبەسەراگرتنی شارەوانی میكس لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بۆ ئەوەكردوە، پێداگری لەسەر سیاسەتی قەیوم نیشانەی دوژمنایەتی گەلی كوردە، دەسەڵاتی ئاكەپە - مەهەپە بەو پێداگرییە هەوڵدەدات گەلی كورد بێ ئیرادە بكات.
ئەوەش لە كاتێكدایە ئایواز حازر، هاوسەرۆكی شارەوانی میكس كە لە هەڵبژاردنی ٣١ی ئاداری ئەمساڵ لەسەر لیستی دەم پارتی سەركەوتنی بەدەستهێنا، رۆژی هەینی بە تۆمەتی ئەندامێتی لە رێكخستن سزای سێ ساڵ و ١١ مانگ زیندانیكردنی بەسەردا سەپێندرا و قەیووم لە شوێنەكەی دانرا.
لە ماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا لە غەززە ٣٣ كەس كوژراون، كۆی ژمارەی كوژراوانیش گەیشتووەتە زیاتر لە ٤٤ هەزار كەس.
وەزارەتی تەندروستی لە كەرتی غەززە رایگەیاندووە، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا بەهۆی هێرش و بۆردومانە بەردەوامەكانی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر ناوچە جیاجیاكانی كەرتی غەززە ٣٣ كەس كوژراون، ١٣٧ كەسی تریش برینداربوون.
ئاماژەی بەوەشكردووە، لە سەرەتای هێرشەكانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر كەرتی غەززە لە ٧ـی تشرینی یەكەمی ٢٠٢٣ـەوە تائێستا ٤٤ هەزار و ٣٠٠ كەس كوژران و ١٠٥ هەزار و ٧٠ كەسیش برینداربوون كە زۆربەی كوژراو و بریندارەكانیش ژن و منداڵن.
ئەو سەرمایەدارە ئەمریكییە بە رەگەز چینییەی مۆزێكی بە زیاتر لە شەش ملیۆن دۆلار كڕی، مۆزەكەی خوارد و كارەكەشی بە داهێنەرانە وەسفكرد.
جاستن سەن كە سەرمایەدارێكی ئەمریكی بەرەگەز چینییە، هەفتەی رابردوو لە زیادكردنێكی ئاشكرادا لە نیویۆرك یەك مۆزێكی بە شەش ملیۆن و ٢٠٠ هەزار دۆلار كڕی كە گوزارشت بوو لە كارێكی هونەری.
ئەو سەرمایەدارە لە هۆتێلێكی بەناوبانگی هۆنگ كۆنگ بە ئامادەبوونی ژمارەیەكی زۆر لە رۆژنامەنووسان مۆزەكەی خوارد و وتی، ئەو كارەی كردوویەتی داهێنەرانەیە و پێویستە سەرمایەدارەكان لەو جۆرە رێگایانەوە پشتیوانی هونەرمەندانی وێنەكیش بكەن.
ئەمڕۆ هاوسەرۆكانی دەمپارتی لەگەڵ سەرۆكی جەهەپە بۆ تاوتوێكردنی پرسی ئاشتی لە توركیا و باكوری كوردستان كۆدەبنەوە.
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، ئەمڕۆ تونجەر باقرهان و تولای هاتیمئۆغولاری هاوسەرۆكانی پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان (دەمپارتی) لە ئەنكەرە لەگەڵ ئۆزگور ئۆزەل سەرۆكی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) كۆدەبنەوە.
وتیشی، بڕیارە لە كۆبوونەوەكەدا پرسی ئاشتی و پرسی كورد لە توركیا و باكوری كوردستان تاوتوێ بكرێت.
ئەو كۆبوونەوەیەش لە كاتێكدایە كە رۆژی پێنجشەممە دەوڵەت بەخچەلی سەرۆكی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی توركیا (مەهەپە) لە كۆبوونەوەی پارتەكەی داوای لە دەمپارتی كرد سەردانی زیندانی ئیمراڵی بكەن و لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان كۆببنەوە.
پێشتریش هاوسەرۆكانی دەمپارتی لە وەزارەتی دادی توركیا داوایەكیان پێشكەشكرد بۆ ئەنجامدانی دیدار لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان.
شەڕ و پێكدادانەكانی نێوان سوپای سوریا و گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا لە ئیدلیب بەردەوامە كە بەهۆیەوە تائێستا زیاتر لە ٢٣٠ كەس لە هەردوولا كوژراون.
ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێس بڵاویكردەوە، بەهۆی پێكدادانەكانی سوپای سوریا لەگەڵ چەكدارانی تەحریرشام لە رۆژهەڵاتی ئیدلیب زیاتر لە ٢٣٠ كەس لە هەردوولا كوژراون و ٢٠ كەسی مەدەنیش گیانیانلەدەستداوە، هەروەها ٣٢ گوندیش لەلایەن چەكدارانی تەحریرشام دەستیان بەسەرداگیراوە.
بەگوێرەی چەند سەرچاوەیەكیش، حكومەتی دیمەشق هێزێكی بە تانك و تۆپی گەڕۆك و هەروەها ئۆتۆمبێل بۆ گواستنەوەی سەربازەكان، لە دەوری باسل جێگیركردووە كە دەكەوێتە ڕۆژئاوای حەلەب و تۆپبارانی چەكدارانی نزیك لە توركیا دەكەن.
لە رۆژی ٢٧ی ئەم مانگەوە، سوپای سوریا ئۆپراسیۆنێكی سەربازیی لە باكوری رۆژئاوای سوریا دەستپێكردوە و سوپای روسیاش تێیدا بەشدارە و هاوكاریی رژێمی سوریا دەكات دژی گروپە چەكدارەكان.
وەزیری بەرگری روسیا بە سەردانێكی رەسمی گەیشتە كۆریای باكور و بڕیارە ژمارەیەك كۆبوونەوە لە پیۆنگیانگ ئەنجامبدات.
ئاندری بێلاسۆڤ وەزیری بەرگری روسیا لە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سونان لە پیۆنگیانگ لەلایەن جەنەڕاڵ نۆ گوانگ چول وەزیری بەرگری كۆریای باكورەوە پێشوازی لێكرا.
سەردانەكەی وەزیری بەرگری روسیا دوای ئەوە دێت، كە لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوودا، ڤلادیمیر پوتن سەرۆكی روسیا سەردانێكی دوو رۆژەی بۆ كۆریای باكور ئەنجامدا.
ئەوەش لەكاتێكدایە كە روسیا لە جەنگێكی هەزار رۆژەدایە لەگەڵ ئۆكراین و مۆسكۆ هەمیشە دەوڵەتانی ناتۆ و ئەمریكا تۆمەتباردەكات بە پشتیوانی ئۆكراین.
سەرۆك كۆماری توركیا دەڵێت، هەتا ئاگربەست لە كەرتی غەززە دەستەبەرنەكرێت، ناتوانن بە ئاشتی هەرێمی و جیهانی بگەن.
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بە ئاگربەست لە غەززە رایگەیاند، ئەوەی بكەوێتە سەر شانیان بە زیادەوە ئەنجامی دەدەن بۆ دەستەبەركردنی ئاگربەستی درێژخایەن، جا نێوەندگیری بێت یان گەرەنتیكار، سڵناكەنەوە لە ئەنجامدانی ئەوەی دەكەوێتە سەرشانیان بۆ بنیاتنانی ئاشتی و ئارامی لە غەززە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە، هەتا ئاگربەستی بەپەلە و دادپەروەرانە و درێژخایەن لە غەززە دەستەبەرنەكرێت، ناتوانن بە ئاشتیی و ئارامیی هەرێمیی و جیهانی بگەن.
وتیشی، دەستپێشخەری نوێی جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە، هەنگاوێكی درەنگ كەوتووە، بەڵام گرنگە.