جیهان
وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، مەترسییەكان لە سەر عیراق و توركیا نزیكە و ئەگەر پێویستیش بكات هێزی شەڕكەر ڕەوانەی سوریا دەكەن.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەنوسیدا ڕایگەیاند حكومەتی ئێران بیر لە ناردنی هێزی شەڕكەر بۆ سوریا دەكاتەوە لە ئەگەری ئەوەی ڕێككەوتنی ئاستانە نەتوانێت دۆخی ناوخۆی سوریا كۆنتڕۆڵبكات، وتیشی، ئەوەی ئێستا لەو وڵاتە روودەدات زۆر مەترسیدارترە لەوەی كە وێنای دەكرێت و كاریگەری لەسەر ناوچەكە بە گشتی و عیراق و توركیا بە تایبەتی دەبێت.
وەزیری دەرەوەی ئێران جەختیشكردەوە، ئەوان ئێستا جگە لە سعودیە گفتوگۆی جددی لەگەڵ توركیا دەكەن لەسەر بنەمای دەستەبەركردنی دۆخی سوریا.
عراقچی راشیگەیاند، رەنگە ئەو دۆخەی ئێستای سوریا بە زوویی كۆتایی بێت، چونكە پێشێلكاریەكی روونە بەرامبەر بە سەروەری ئەو وڵاتە.
شەڕ و پێكدادان لە نێوان گروپە چەكدارەكان و سوپای سوریا لە پارێزگای حەما بەردەوامە، سوپای سوریاش دەڵێت، گەورەترین كاروانی سەربازیی رەوانەی ئەو ناوچەیە كردووە بۆ روبەروبوونەوەی گروپە چەكدارەكان.
سوپای سوریا رایگەیاند فڕۆكەی جەنگی وڵاتەكەی و روسیا بە هاوكاریی یەكتر چەند هێرشێكیان دژی گروپە چەكدارەكان لە دەوروبەری ئیدلیب و حەلەب ئەنجامداوە.
ئاماژەی بەوەشكردوە، گەورەترین كاروانی سەربازیی چوەتە دەروبەری حەما بە ئامانجی بەرپەرچدانەوەی چەكدارانی تەحریرشام و كۆنترۆڵكردنی تەواوەتی ناوچەكانی ژێر دەستی ئەو چەكدارانە.
پێشتر گروپی تەحریر شام رایانگەیاندبوو دەستیان بەسەر نزیكەی ١٤ گوند و شارۆچكە لە دەوروبەری حەما كۆنترۆڵكردووە و لە شەڕ و پێكدادانەكانیشدا زیاتر لە ٥٠ سەربازی سوپای سوریا كوژراون.
ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەبارەی رەوشی سوریا لە کۆبوونەوەدایە، نێردەی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری سوریا داوای چارەسەری سیاسی قەیرانی ناوخۆی ئەو وڵاتە دەكات.
گیر پیدرسن نێردەی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری سوریا رایگەیاند، قەیرانی ناوخۆی سوریا بەرێگەی سەربازی چارەسەرناكرێت و پێویستە لەڕووی سیاسییەوە چارەسەر بكرێت.
وتیشی، هێرشی گروپە چەكدارەكان سنووری ناوچەكانی كەمكردنەوەی گرژی بەزاندووە، نەخۆشخانە و دامەزراوەكانی كردووەتە ئامانج و مەترسی ئاوارەبوونی بەكۆمەڵ هەیە.
گروپی چەكداریی "تەحریر شام" دەستبەسەرداگرتنی ١٤ گوند و ناوچەی لە سنووری حەما راگەیاند و ٧ كیلۆمەتر لە شارەكەوە دوورە.
گروپەكە لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكرد، دەستیان بەسەر نزیكەی ١٤ گوند و شارۆچكەی نوێدا گرتووە، ئەمەش پاش ئەوەدێت ئۆپەراسیۆنەكانیان دژ بە هێزەكانی سوپای سوریا، لە ناوچەكانی گوندی حەما لە ناوەڕاستی وڵاتەكە فراوانتر كردووە.
دەشڵیت، زیاتر لە ٥٠ سەربازی سوپای سوریایان لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان لە شارۆچكەی حەما كوشتووە و هێزەكانیان دەستیان بەسەر گوند و شارۆچكەكاندا گرتووە.
موقەدەم حەسەن عەبدولغەنی یەكێك لە فەرماندەكانی "تەحریر شام" دەڵێت، هێزەكانیان لە چەند لایەكەوە لە دەوروبەری شاری حەما، لە ناوەڕاستی سوریا بەردەوامن لە پێشڕەویكردن.
بەپێی روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ، چەكدارانی تەحریر شام تەنها ٧ كیلۆمەتر لە شاری حەماوە دورن.
سەرۆكی كۆریای باشوور باری نائاسایی راگەیاند و پەرلەمانی داخست، ئۆپۆزسیۆنیش بە هەوڵی كودەتا تۆمەتبار دەكات، ئەمریكاش چاودێری دۆخەكە دەكات.
یون سوك یول سەرۆكی كۆریای باشوور لە وتارێكی تەلەفزیۆنیدا باری نائاسایی راگەیاند و كاركردنی بە یاسای سەربازی راگەیاند و پەرلەمانی داخست، ئەنجامدانی هەموجۆرە چالاكیەكی سیاسیشی قەدەغە كرد و ئۆپۆزسیۆنی تۆمەتبار كرد بەپلان دانان بۆ كودەتا و پاڵپشتیكردنی كۆریای باكوور.
وتیشی، بەرەی ئۆپۆزسیۆن هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنی پەرلەمان دەدات و دەیەوێت حكومەت و دەوڵەت ئیفلیج بكات و ئەو بڕیارەی لە بەرژەوەندی وڵاتەكەیداوە.
هاوكات، جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، بە وردی چاودێری دۆخی كۆریای باشوور دەكەن.
لە ساڵانی 1950 بۆ 1954 شەڕ لە كۆریا رویدا و دوای شەڕەكە كۆریا كرایە دوو بەشەوە، كۆریای باكوور هاوسۆزی روسیایە و كۆریای باشووریش پەیوەندی لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوادا هەیە.
كۆریای باشوور وڵاتێكی دیموكراسیە و یەكەم جارە بڕیارێكی لەو شێوەیەی تێدا بدرێت.
هەسەدە كۆنتڕۆڵكردنەوەی حەوت گوندی لە رۆژهەڵاتی دێرەزوور راگەیاند كە لەژێر دەسەڵاتی هێزەكانی سوپای سوریادا بوون.
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاویكردەوە، بەیانی ئەمڕۆ هەسەدە ئۆپەراسیۆنێكی لە رۆژهەڵاتی دێرەزوور بۆ كۆنتڕۆڵكردنەوەی حەوت گوند دەستپێكرد و دوای روبەڕوبوونەوەیەکی سەخت لەنێوان هەسەدە و سوپای سوریادا، هەسەدە توانی گوندەكانی 'حسێنییە، ساڵحییە، حتە، مەڕات، مەزڵوم، خشام و تابیە' كۆنتڕۆڵ بكاتەوە.
هاوكات ئەنجومەنی سەربازی دێرەزوور لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت، مەترسیی پەلاماری شانە نوستووەكانی داعش دروستبووە و كۆنتڕۆڵكردنی ئەو حەوت گوندەش لەسەر داوای دانیشتووانیان بووە.
لە رۆژی ٢٧ی مانگی رابردووەوە شەڕ و پێکدادان لە سوریا دەستی پێکردووە و گروپە چەکدارەکانی بە ئۆپۆزسیۆن ناسراون هێرشەکانیان بەرەو ناو حەلەب دەستپێکردووە، لە ئێستاشدا بەشێوەیەکی گشتی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی داوای بەپەلە راگرتنی شەڕ دەکات لە سوریا.
هەسەدە ئۆپراسیۆنی رزگاركردنی حەوت گوندی لە رۆژهەڵاتی دێرەزوور دەستپێكرد و روانگەی سوریش دەڵێت، "رووبەڕووبوونەوەی قورس لەنێوان هەسەدە و رژێم هەیە"
روانگەی سوری رایگەیاند: ئۆپراسیۆنەكە بە پاڵپشتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەڕێوەدەچێت و روبەڕوبوونەوەی قورس لەنێوان هەسەدە و رژێم هەیە.
ئەنجومەنی سەربازی دێرەزووریش ئاماژەی بەوەداوە: ئۆپراسیۆنەكە لەسەر داوای گوندەكان ئەنجام دەدرێت، هەروەها بەهۆی رووداوەكانی رۆژئاوای سوریا مەترسی پەلامارەكانی داعش سەریهەڵداوە
سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، نیگەرانن لە دۆخی ناوخۆی سوریا و داوای دەستبەجێ ڕاگرتنی شەڕ و ئاڵۆزییەكان دەكەن.
ستیڤان دوجاریك وتەبێژی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان ئاماژەی بەوەكردووە، گۆتێرێس لەسەر رووداوەكانی سوریا و سەرهەڵدانەوەی شەڕ لەو وڵاتەدا، نیگەرانە و داوای دەستبەجێ ڕاگرتنی دەكات.
داواشی لە سەرجەم لایەنە‌كانی سوریا كردووە، بۆ پاراستنی هاووڵاتی مەدەنی و ژێرخانی مرۆیی هەماهەنگ بن، بەتایبەت لەكاتی هەڵهاتن و بەجێهێشتنی شوێن و ناوچەكانیان.
هەسەدە " شەڕی گەڕانەوە"ی حەوت گوندی دێرەزووری لە رۆژهەڵاتی رووباری فوڕات راگەیاند كە لەژێر كۆنترۆڵی گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیادان.
ئاژانسی سكای نیوز بڵاویكردەوە، هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە، لەژێرناوی " شەڕی گەڕانەوە" ئامادەكاری دەكات بۆ هێرشكردنەسەر حەوت گوندی دێرەزوور لە رۆژهەڵاتی فوڕات كە لەژێر كۆنترۆڵی گروپە چەكدارەكاندان.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، ئەو گوندانەی هەسەدە پلانی هەیە لە گروپە چەكدارەكانی وەربگرێتەوە، گوندەكانی " حسێنییە و ساڵحییە و حتە و مرات و مەزڵوم و خشام و تابیە"یە.
هاوكات، روانگەی سوری بۆ مافی مرۆڤ رایگەیاند، گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا لە هەوڵدان، رێگەی هێزەكانی هەسەدە بۆ شاری منبج نەهێڵن لە رۆژئاوای فوڕات.
شەڕ و پێكدادان لە نێوان شەڕڤانانی هەسەدە و گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا لە منبج روویدا و بەهۆیەوە چەند چەكدارێك كوژاراون.
ئەنجومەنی سەربازیی منبجی سەر بە هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە بڵاویكردەوە، گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا بە هاوەن و چەكی قورس هێرشیانكردوەتە سەر چەند گوندێكی منبج، بەڵام لە لایەن شەڕڤانانەوە وەڵام دراونەتەوە.
ئەنجومەنەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، بەهۆی وەڵامی شەڕڤانانەوە و دوو چەكدار لە گوندی ئەلكردیە كوژراون و ئۆتۆمبێلێكی سەربازیش تێكشكێنراوە.
ئەنجومەنی سەربازیی منبج روونیكردووەتەوە، گروپە چەكدارەكانی سوریا ویستویانە چەكی قورس لە چەند گوندێك جێگیربكەن و لەبەرامبەردا شەڕڤانان ئەو چەكدارنەوە و ناچار كردوون لە نزیك ئەو گوندانە بكشێنەوە.
بۆ پشتیوانی لە رۆژئاوای كوردستان و دژی هێرشی گروپە چەكدارەكان، لە ئیستەنبوڵ گردبوونەوەی ناڕەزایی بەڕێوەچوو و ژمارەیەك خۆپیشاندەریش لەلایەن پۆلیسی توركیاوە دەستگیركران.
ئاژانسی هەواڵی مێزۆپۆتامیا بڵاویكردەوە، شەوی رابردوو بۆ پشتیوانی لە رۆژئاوای كوردستان و دژی هێرشی گروپە چەكدارەكان بە دروشمی "بژی بەرخۆدانی رۆژئاوا" گردبونەوەی ناڕەزایەتی لە ناوچەی (شیشانە) لە ئیستەنبوڵ بەڕێوەچوو.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ژمارەیەكە لە پەرلەمانتاران و ئەندامانی پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان دەمپارتی بەشداری گردبوونەوەكەیان كردووە و پۆلیسی توركیاش بە مەبەستی بڵاوپێكردنیان هێرشی كردووەتە سەر بەشداربوانی گردبوونەوەكە و زیاتر لە 50 كەس بە بەكارهێنانی توندوتیژی دەستگیركردووە.
ئێران رەتیدەكاتەوە پلانی كشانەوەی راوێژكارە سەربازییەكانی لە سوریا هەبێت و دەڵێت، راوێژكارە سەربازییەكانیان لە سوریا بەردەوامدەبن لە پشتیوانیكردنی سوپای سوریا دژی هێرشی گروپی چەكدارەكان.
ئیسماعیل بقائی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئێران پلانی نییە بۆ كشانەوەی راوێژكارە سەربازییەكانی لە سوریا، كە لەسەر خواستی حكومەتی سوریا لەو وڵاتەن.
ئەوەشی خستەڕوو، راوێژكارە سەربازییەكانیان لە سوریا بەردەوامدەبن لە پشتیوانیكردنی سوپای ئەو وڵاتە دژی هێرشی گروپە چەكدارەكان لە باكوری رۆژئاوای سوریا.
ئەوەش لەدوای ئەوەدێت كە رۆژی پێنجشەممەی رابردوو، لە هێرشێكی گروپە چەكدارەكان بۆ سەر سوپای سوریا لە حەلەب، فەرماندەیەكی سوپای پاسداران كوژرا.
سەرۆك كۆماری ئێران لەبارەی دۆخی سوریا بە تەلەفۆن قسە لەگەڵ سەرۆكانی روسیا و سوریا دەكات و جەخت لە هاوكاریی مۆسكۆ و تاران بۆ دیمەشق دەكاتەوە.
مەسعود پزشكیان بۆ تاوتوێكردنی دۆخی سوریا پەیوەندیی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا ئەنجامداوە و رۆڵی مۆسكۆی بۆ بەرەنگاربوونەوەی گروپە چەكدارەكان لەو وڵاتە بە گرنگ ناوبردووە.
پوتن بە پزشكیانی وتووە: مۆسكۆ و تاران تێڕوانینی هاوبەشیان سەبارەت بە دۆخی سوریا هەیە، بۆیە روسیا بۆ پاراستنی سەروەریی خاكی سوریا و دەسەڵاتی یاسایی ئەو وڵاتە هەوڵەكانی دژی تێكدانی سەقامگیریی و ئاسایشی سوریا دەخاتەگەڕ.
هاوكات پزیشكیان لە پەیوەندیەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ بەشار ئەسەد، پێی راگەیاندووە ئێران هاوشێوەی رابردوو لەگەڵ هاوپەیمانەكانی بەردەوامدەبێت لە هاوكاری و پشتیوانییەكانی بۆ پاراستنی سەروەریی خاكی سوریا.
سبەینێ ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كۆبوونەوەیەكی بەپەلە سەبارەت بە رەوشی سوریا ئەنجام دەدات.
لە بەیاننامەیەكدا ئەنجومەنی ئاسایش رایگەیاندووە، سبەینێ دانیشتنێكی بەپەلە لەسەر داوای حكومەتی سوریا ئەنجامدەدات، ئەمەش دوای هێرشە لەناكاوەكەی دەستەی تەحریر شام و گروپە چەكدارەكان لە باكوری سوریا.
بەگوێرەی سەرچاوە دیپلۆماسییەكان، داواكاریی كۆبوونەوە لەلایەن وڵاتانی ئەندامی ئەفریقای ئەنجومەنەكەشەوە پێشكەشكراوە، لەوانەش جەزائیر، سیرالیۆن و مۆزەمبیق.
ئەم كۆبوونەوەیە لە كاتێكدا دێت كە گروپە چەكدارەكان لە ڕۆژی چوارشەممەوە هێرشێكی لەناكاویان بۆ باكوری رۆژهەڵاتی سوریا دەستپێكردووە و توانیویانە زۆربەی شاری حەلەب و ئیدلب كۆنترۆڵ بكەن.
لەژێر فشاری ئەمریكادا، تەواوی سەركردەكانی بزووتنەوەی حەماس و كەسوكارەكانیان قەتەریان بەجێهێشت.
میدیاكانی قەتەر بڵاویانكردەوە، لە درێژەی فشارەكانی ئەمریكا بۆ سەر دەسەڵاتدارانی قەتەر، تەواوی سەركردەكانی بزووتنەوەی حەماس و كەسوكارەكانیان قەتەریان جێهێشتووە، بەڵام ئاماژەیان بە ئەو وڵاتانە نەكردووە كە رۆشتوون بۆی .
رۆژی ٩ـی مانگی رابردوو، قەتەر بەڕەسمی كشانەوەی لە نێوەندگیری حەماس و ئیسرائیل بۆ گەیشتنە ئاگربەست لە كەرتی غەززە راگەیاند، پێشتریش ماڵپەڕی ئەكسیوسی ئەمریكی بڵاویكردبووەوە، واشنتۆن بە دەسەڵاتدارانی قەتەری راگەیاندووە، چیتر مانەوەی سەركردەكانی حەماس لە دەوحە قبوڵكراو نییە.
فرۆكەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی چەند ناوچەیەكی ژێر دەستی گروپە چەكدارەكانی ئێرانیان لە دەوروبەری دێرەزوری سوریا بۆردوومان كرد.
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ رایگەیاند، هێزەكانی هاوپەیمانان ژمارەیەك لەو ناوچانەیان بۆردوومان كردوە كە ژێر كۆنتڕۆڵی سوپای سوریا و گروپە چەكدارەكانی سەر بە ئێراندان، ئەو ناوچانەش هەریەك لە شارۆچكەی خەشام لە دەوروبەری دێرەزور و حەوت گوند دەگرێتەوە كە گرنگیەكی ستراتیژییان هەیە بەو پێیەی دەكەونە خۆرهەڵاتی رووباری فورات و خاڵی پەیوەندی راستەوخۆن لەگەڵ ئەو ناوچانەی لەژیر كۆنتڕۆڵی هەسەدەدان.
لە بەرانبەردا، فرۆكەكانی روسیا بۆردومانی گۆرەپانێكیان كردوە لە نزیك زانكۆی شاری حەلەب و لە ئەنجامدا پێنج كەس كوژراون ، بەڵام تا ئێستا نازانرێت كوژراوەكان چەكدار یاخود مەدەنی بوون.