دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا داوادەکات، رێگە بە رۆژنامەنووسان بدرێت بچنە ناو کەرتی غەززە بۆ ئەوەی چاودێری دۆخی مرۆیی بکەن.

ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، " زۆرم پێ خۆشە ئەو کارە رووبدات، هەرچەندە رەوشێکی زۆر مەترسیدارە بۆ رۆژنامەنووس، بەڵام زۆرم پێ خۆشە ببینم ئەوە روبدات".

ئیسرائیل لە سەرەتای دەستپێکردنی شەڕ لە ئۆکتۆبەری 2023وە رێگەی بە پەیامنێرانی بیانی نەداوە بچنە غەززە، ئەگەر سوپا لەگەڵیاندا نەبن.

ئەمەش لەکاتێکدایە، چەند رۆژێک لەمەوبەر زیاتر لە 100 رۆژنامەنووس و فۆتۆگرافەر و پەیامنێری جەنگ، لە سەرانسەری جیهانەوە داواکارییەکیان ئیمزا کرد کە داوای چوونە ژوورەوەی "دەستبەجێ و بێ سانسۆر"یان بۆ کەرتی غەززە کرد، تاوەکو بە شێوەیەکی سەربەخۆ روماڵی شەڕەکە بکەن.

رۆژنامەنوسەکان داوایان لە ئیسرائیل و حەماس کردووە، لە سەرەتای دەستپێکردنی شەڕەوە رەتکردنەوەی چوونەژوورەوە بۆ غەززە، پێشێلکردنی ئاشکرای مافی زانینی رای گشتییە.

رێكخراوی پزیشكانی بێسنور رایگەیاند، لەماوەی تەنها یەك هەفتەدا 40 كەس بەهۆی پەتای كۆلێراوە لە هەرێمی دارفوری سودان گیانیان لەدەستداوە، ئەوەش خراپترین شەپۆلی كۆلێرایە لەماوەی ئەم چەند ساڵەی رابردوودا هەرێمەكەی گرتبێتەوە.

رێكخراوی پزیشكانی بێسنور بڵاویكردەوە، دانیشتوانی سودان بەدەست خراپترین شەپۆلی پەتای كۆلێرای چەند ساڵی رابردووەوە دەناڵێنن و كەمی و نەبوونی پێداویستییە پزیشكییەكانیش رێكارەكانی چارەسەری نەخۆشەكانی زیاتر سەختكردووە.

ئاماژەی بەوەشكردووە، بەهۆی پەتاكەوە لەماوەی یەك هەفتەدا تەنها لە هەرێمی دارفور 40 كەس گیانیان لەدەستداوە و دوو هەزار و 300 نەخۆشیشیان چارەسەر كردووە.

بەهۆی نەبوونی سەرچاوەی ئاوی پاك بۆ خواردنەوە و خۆراكی باش، پەتای كۆلێرا لە سودان ساڵانە بەشێوەیەكی فراوان بڵاودەبێتەوە، بە جۆرێك تەنها لەماوەی ساڵی  رابردوودا وڵاتەكە 100 هەزار توشبووی كۆلێرای تۆمار كرد. 

بەهۆی پێدانی دەرمانی ئازارشكێنی خراپبوو لە نەخۆشخانەكانی ئەرجەنتین ، لەماوەی دوو هەفتەدا 87 كەس گیانیان لەدەستداوە.

بەڕێوەبەرایەتی نیشتمانیی ئەرجەنتین بۆ دەرمان و خۆراك و تەكنەلۆجیای پزیشكی رایگەیاندووە، لەماوەی دوو هەفتەدا 87 كەس بەهۆی پێدانی دەرمانی ئازارشكێنی پیسبوو بە بەكتریا لە چەند نەخۆشخانەیەكی ئەرجەنتین گیانیان لەدەستداوە.

ئاماژەی بەوەشكردووە، لێكۆڵینەوەكان گەیشتوون بەو ئەنجامەی كە دەرزی فنتانیلی ئازارشكێن كە دراوە بە نەخۆشەكان، بەهۆی سێ جۆری بەكتریاوە پیس بووە.

لەوبارەیەوە دەسەڵاتی دادوەریی ئەرجەنتین رایگەیاندووە، تاوەكو ئێستا لێپرسینەوە لە 24 كەس كراوە و دوو كۆمپانیا بە تۆمەتی فرۆشتنی دەرزییەكە تۆمەتبار كراون، كە پێنج بارهەڵگر دەرزییان بەسەر ناوەندە تەندروستیی و نەخۆشخانەكانی وڵاتەكەدا دابەشكردووە.

خێزانی ئەو كەسانەی بەهۆی پێدانی دەرزییەكەوە گیانیان لەدەستداوە ماوەی دوو هەفتەیە بەردەوامن لە خۆپیشاندان و پزیشكەكانیش باس لەوەدەكەن، پێشبینی بەرزبوونەوەی ئاماری گیانلەدەستدان دەكەن.

میلانیا ترەمپ، خانمی یەکەمی ئەمریکا، هەڕەشەی تۆمارکردنی سکاڵای یاسایی بە بڕی زیاتر لە یەک ملیار دۆلار لە هانتەر بایدن، کوڕی سەرۆکی پێشووتری ئەمریکا جۆ بایدن دەکات، ئەمەش دوای ئەوەی هانتەر بانگەوازی کرد کە میلانیا لە رێگەی تاوانباری سێکسی، جێفری ئێپستینەوە، هاوسەرەکەی ناسیوە.

پارێزەرانی خانمی یەکەمی ئەمریکا، کە لە ساڵی 2005 هاوسەرگیری لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا کردووە، ئەو بانگەوازانە بە "درۆ، سوکایەتی، ناوزڕاندن و توندوتیژانە" وەسف کرد.

کوڕەکەی بایدن لە چاوپێکەوتنێکدا لە سەرەتای ئەم مانگەدا ئەو لێدوانانەی دابوو، کە تێیدا بە توندی رەخنەی لە پەیوەندییەکانی پێشووی سەرۆک ترەمپ گرتبوو لەگەڵ ئێپستین.

لە نامەیەکدا کە لەلایەن پارێزەرانی خانمی یەکەمەوە ئاراستەی پارێزەری هانتەر بایدن کراوە، داوایان کردووە کە دەستبەجێ لەو بانگەوازانە پاشگەزبێتەوە و داوای لێبوردن بکات، ئەگەرنا رووبەڕووی رێکاری یاسایی دەبێتەوە و داوای قەرەبووی "زیاتر لە یەک ملیار دۆلار"ی لێدەکرێت.  لە نامەکەدا هاتووە کە خانمی یەکەم بەهۆی ئەو بانگەوازانە تووشی "زیانێکی گەورەی دارایی و ناوبانگی" بووە.

هەروەها کوڕە بچووکەکەی بایدن تۆمەتبار کراوە بەوەی "مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە لە بازرگانیکردن بە ناوی کەسانی ترەوە" و ئەو ئەم قسانەی دووبارە کردووەتەوە "بۆ ئەوەی سەرنج بۆ لای خۆی رابکێشێت".

لە میانەی چاوپێکەوتنێکی فراواندا لەگەڵ فیلمساز ئەندرۆ کالاهان کە لە سەرەتای ئەم مانگەدا بڵاوکرایەوە، هانتەر بایدن وتی کە بەڵگەنامە بڵاونەکراوەکانی پەیوەست بە ئێپستین، "سەرۆک ترەمپ تێوەدەگلێنن". ئەو وتی: "ئێپستین میلانیا و ترەمپی بەیەکتر ناساندووە - پەیوەندییەکان زۆر فراوان و قووڵن.

هیچ بەڵگەیەک نییە کە بیسەلمێنێت ئەو دووانە لەلایەن ئێپستینەوە بەیەکتر ناسێنرابن، کە لە ساڵی 2019 لە زینداندا و لە چاوەڕوانی دادگاییکردنیدا خۆی کوشت.

بەپێی ژیاننامەیەکی گۆڤاری "هارپەرز بازاڕ" لە کانوونی دووەمی 2016، خانمی یەکەم هاوسەرەکەی لە تشرینی دووەمی 1998 لە ئاهەنگێکدا ناسیوە کە لەلایەن دامەزرێنەری ئاژانسێکی مۆدێلینگەوە رێکخرابوو.  میلانیا ترەمپی تەمەن 55 ساڵ، بە گۆڤارەکەی وتبوو کە رەتی کردبووەوە ژمارە تەلەفۆنی خۆی بداتێ چونکە "لەگەڵ کەسێکدا بووە."

ئەم هەڕەشە یاساییە دوای چەندین هەفتە لە گوشار دێت بۆ سەر کۆشکی سپی تاوەکو ئەو بەڵگەنامانە ئاشکرا بکات کە بە "فایلەکانی ئێپستین" ناسراون.

بڕیارە رۆژی هەینی، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و ڤلادیمیر پوتن، هاوتا روسییەکەی، لە شاری ئانکۆرەیج لە ویلایەتی ئالاسکا کۆببنەوە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر چۆنیەتی کۆتاییهێنان بە جەنگی ئۆکراین. شوێنی کۆبوونەوەکە بنکەی سەربازیی هاوبەشی "ئێلمێندۆرف-ڕیچاردسن"ە، کە دامەزراوەیەکی سەربازیی ستراتیژییە. هەڵبژاردنی ئەم لوتکەیە چەندین رەهەندی مێژوویی، جوگرافی و ئەمنی لەخۆدەگرێت.

تایبەتمەندییەکانی بنکەی ئێلمێندۆرف-ڕیچاردسن چین؟

ئەم بنکەیە کە مێژووەکەی بۆ سەردەمی شەڕی سارد دەگەڕێتەوە، گەورەترین بنکەی سەربازیی ئەلاسکایە و رووبەرەکەی 64.000هێکتارە. بەهۆی پێگە جوگرافییەکەیەوە، بە پێگەیەکی سەرەکیی ئەمریکا بۆ ئامادەباشی سەربازی لە ناوچەی جەمسەری باکوور دادەنرێت.

بنکەکە لە ساڵی 1940دروست کراوە و لە سەردەمی شەڕی سارددا، وەک ناوەندێکی گرنگی بەرگریی ئاسمانی و فەرماندەیی بۆ رووبەرووبوونەوەی هەڕەشەکانی یەکێتیی سۆڤیەت کاری کردووە. لە ساڵی 1957 گەیشتە لوتکەی توانای خۆی کاتێک 200 فڕۆکەی جەنگی و چەندین سیستەمی راداری پێشکەوتووی لەخۆگرتبوو، بەهۆیەوە نازناوی "سەقفی پارێزەری ئەمریکای باکوور" (Top Cover for North America)ی وەرگرت.

کاتێک ترەمپ لە ساڵی 2019 سەردانی بنکەکەی کرد، وتی سەربازانی ئەوێ "لە دوا سنووری وڵاتەکەمان وەک یەکەم هێڵی بەرگریی ئەمریکا خزمەت دەکەن." زیاتر لە30،000 کەس لەم بنکەیەدا دەژین، کە دەکاتە نزیکەی %10ی دانیشتووانی شاری ئانکۆرەیج. ئەمڕۆش بەهۆی پێگە ستراتیژییەکەی و ئاسانکارییەکانی مەشق و راهێنانەوە، بنکەکە بەردەوامە لە گەشەکردن.

بۆچی کۆبوونەوەکە لە ئەلاسکا ئەنجام دەدرێت؟

هەڵبژاردنی ئەلاسکا بۆ ئەم کۆبوونەوەیە چەند هۆکارێکی هەیە:

• رەهەندی مێژوویی: ئەمریکا لە ساڵی 1867ویلایەتی ئەلاسکای لە روسیای قەیسەری کڕی، ئەمەش رەهەندێکی مێژوویی بە کۆبوونەوەکە دەبەخشێت.

• نزیکیی جوگرافی: یوری ئوشاکۆڤ، یاریدەدەری سەرۆکی روسیا، ئاماژەی بەوە کردووە کە هەردوو وڵات دراوسێن و تەنها گەرووی بێرینگ لێکیان جیا دەکاتەوە. وتیشی: "زۆر لۆژیکییە کە وەفدەکەمان بەسەر گەرووی بێرینگدا بفڕێت و لوتکەیەکی وا گرنگ لە ئەلاسکا بەڕێوەبچێت."

• هۆکاری لۆجستی و ئەمنی: بەرپرسانی کۆشکی سپی رایانگەیاندووە کە بنکەکە مەرجە ئەمنییە توندەکانی بۆ میوانداریکردنی دوو سەرکردەی جیهانی تێدایە. هەروەها، لەبەر ئەوەی وەرزی گەشتیارییە و کۆبوونەوەکە بەپەلە رێکخراوە، بژاردەی دیکەی گونجاو کەم بوون.

شیکاریی کۆبوونەوەکە و ئامانجەکان

ئەم کۆبوونەوەیە لە کاتێکدایە کە دۆناڵد ترەمپ، وەک بەڵێنێکی هەڵبژاردن، گوشارێکی زۆری خستووەتە سەر لایەنەکان بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ، هەرچەندە تا ئێستا سەرکەوتنی بەدەست نەهێناوە. ئەو پێشتر وتبووی دەتوانێت لە ماوەی 24 کاتژمێردا جەنگەکان بووەستێنێت.

ترەمپ کۆبوونەوەکە وەک "کۆبوونەوەیەکی تێگەیشتن" وەسف دەکات کە ئامانج لێی هاندانی پوتنە بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ. لە بەرامبەردا، کۆشکی سپی هەوڵیداوە چاوەڕوانییەکان کەم بکاتەوە و رایگەیاندووە "ئەمە بۆ سەرۆک پرۆسەیەکی گوێگرتنە."

چاوەڕوان ناکرێت ڤلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین ئامادە بێت، بەڵام ترەمپ وتوویەتی یەکەم کەس دەبێت کە دوای کۆبوونەوەکە پەیوەندی پێوە دەکات. زێلێنسکی جەختی کردووەتەوە کە هەر رێککەوتنێک بەبێ ئامادەبوونی ئۆکرانیا "بڕیارێکی مردوو" دەبێت. 

هەردوو لایەنی روسیا و ئۆکراین خواستی ناکۆکیان هەیە. ئۆکراین سوورە لەسەر گەڕانەوەی تەواوی خاکەکەی، لە کاتێکدا پوتن لە داواکارییەکانی بۆ خاک و بێلایەنیی ئۆکراین پاشگەز نەبووەتەوە.

بەپێی زانیارییەکانی سی بی ئێس نیوز، ئیدارەی ترەمپ کار لەسەر رێککەوتنێک دەکات کە رێگە بە روسیا دەدات کریمیا و هەرێمی دۆنباس بهێڵێتەوە، لە بەرامبەردا لە ناوچەکانی خێرسۆن و زاپۆریژیا بکشێتەوە. ئەمە ئەو خاڵە شیکارییە هەستیارەیە کە چارەنووسی دانوستانەکان دیاری دەکات.

خاوەنی زنجیرە رێستورانتێک کە بەهۆی بەکارهێنانی ناو و تایبەتمەندییەکانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ناوبانگی دەرکردووە، ئێستا لەلایەن فەرمانگەی جێبەجێکردنی یاساکانی کۆچ و گومرگی ئەمریکاوە (ICE) رووبەڕووی مەترسیی دەرکردن لە ئەو وڵاتە بووەتەوە.

رێستورانتی "ترەمپ بەرگر" (Trump Burger) لە ساڵی 2020 لە شاری بێلڤیل لە ویلایەتی تێکساس کرایەوە و بەهۆی سەرکەوتنییەوە، لەو کاتەوە چوار لقی دیکەشی لە هەمان ویلایەت کردووەتەوە.

تایبەتمەندیی ئەم رێستورانتە لەوەدایە کە لیستی خواردنەکانی هەموویان رەنگ و بۆیەکی سیاسییان هەیە و بە ناوی دروشم و کەسایەتییە نزیکەکانی ترەمپەوە ناونراون. بۆ نموونە، ساندویچی مریشک لەم رێستورانتەدا بە ناوی "ساندویچی مریشکی خانمی یەکەم" (First Lady Chicken Sandwich) پێشکەش دەکرێت.

بەپێی راپۆرتەکان، فەرمانگەی کۆچ و گومرگی ئەمریکا (ICE) خەریکی لێکۆڵینەوەیە لە دۆسیەی رۆلاند بینی، خاوەنی ئەم زنجیرە رێستورانتە. هۆکاری لێکۆڵینەوەکە و وردەکاریی دۆسیەی کۆچی ناوبراو هێشتا بە تەواوی ئاشکرا نەکراوە، بەڵام پشتڕاستکراوەتەوە کە ناوبراو رووبەڕووی مەترسیی دەرکردن بووەتەوە.

ئەم هەواڵە لە کاتێکدایە کە ترەمپ خۆی بە سیاسەتە توندەکانی دژی کۆچبەرانی نایاسایی ناسراوە، و ئەمەش وایکردووە کەیسی خاوەنی "ترامپ بەرگەر" ببێتە جێی سەرنجی میدیاکان. 

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، رایگەیاند کە "ئەگەرێکی زۆر باش" هەیە بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەکی سێقۆڵی لەگەڵ ڤلادیمیر پوتین، سەرۆکی روسیا و ڤۆلۆدیمیر زیلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین، ئەمەش دوای کۆبوونەوە چاوەڕوانکراوەکەی لەگەڵ پوتین لە ئەلاسکا.

ئەم لێدوانەی ترەمپ دوای کۆبوونەوەیەکی ئۆنلاین هات کە ئەمڕۆ چوارشەممە لەگەڵ ڤلادیمێر زیلێنسکی و سەرکردەکانی ئەوروپا، ئەنجامی دا.  ئامانج لەم کۆبوونەوە ئۆنلاینە، گەیاندنی هەڵوێستی یەکگرتووی ئەوروپا و ئۆکراینیا بوو بە ترەمپ بەر لە کۆبوونەوەی رۆژی هەینی لەگەڵ پوتن.

هەڕەشە و بەڵێنییەکانی ترەمپ

لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لە سەنتەری کەنەدی لە واشنتۆن، ترەمپ جەختی لەوە کردەوە کە ئەگەر کۆبوونەوەکەی لەگەڵ پوتین "بەباشی بەڕێوەبچێت،" ئەوا "کۆبوونەوەیەکی دووەمی خێرا" لەنێوان پوتین و زێلێنسکیدا رێکدەخرێت و ئەگەری هەیە خۆیشی بەشداری تێدا بکات.

هاوکات، ترەمپ هۆشدارییەکی توندیشی ئاراستەی مۆسکۆ کرد و رایگەیاند ئەگەر پوتن رازی نەبێت بە راگرتنی شەڕ لە ئۆکراین، رووبەڕووی "ئەنجامی زۆر سەخت" دەبێتەوە.  کاتێک پرسیاری ئەوەی لێکرا کە ئایا ئەو ئەنجامانە سزای ئابووری یان گومرگی دەبن، ترەمپ وتی: "پێویست ناکات بیڵێم. ئەنجامی زۆر توند دەبێت."

نیگەرانییە ئەوروپی و ئۆکرانییەکان

سەرکردە ئەوروپییەکان و زێلێنسکی نیگەرانیی خۆیان نیشانداوە لە ئەگەری هەر رێککەوتنێک لەسەر ئۆکراین بەبێ ئامادەبوونی نوێنەری کیێڤ.
زێلێنسکی جەختی کردەوە کە "گفتوگۆکردن لەسەرمان، بەبێ بەشداریمان، سەرکەوتوو نابێت."هەروەها رەتیکردەوە کە ئۆکراین دەستبەرداری هیچ خاکێکی خۆی ببێت لە بەرامبەر ئاگربەستدا، کە بەپێی زانیارییەکان یەکێک بووە لە پێشنیازەکانی روسیا.

فریدریش مێرزی راوێژکاری ئەڵمانیا، دوای پەیوەندییە ئۆنلاینەکە رایگەیاند کە ترەمپ "بەشێوەیەکی گشتی هاوڕایە" لەگەڵ هەڵوێستەکانی ئەوروپا سەبارەت بە مەرجەکانی رێککەوتنی ئاشتی. سەرکردە ئەوروپییەکان جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە کە دەبێت ئاگربەست پێش هەر گفتوگۆیەک بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە و دەبێت ئۆکراین لە سەر مێزی دانوستانەکاندا ئامادەبێت.

لووتکەی نێوان ترەمپ و پوتین بڕیارە رۆژی هەینی لە بنکەی سەربازیی ئێلمێندۆرف-ریچاردسۆن لە ئەنکۆرەیج، ئەلاسکا، بەڕێوەبچێت. ئەمە یەکەم دیداری رووبەڕووی نێوان سەرۆکی ئەمریکا و رووسیایە لەدوای دەستپێکردنی جەنگی ئۆکراینیاوە. چاوەڕوان دەکرێت ئەم کۆبوونەوەیە هەنگاوێکی سەرەتایی بێت بۆ تێگەیشتن لە هەڵوێستی روسیا و کردنەوەی دەرگا بۆ دانوستانە فراوانترەکان.

هەر یەک لە بەریتانیا و فەرەنسا و ئەڵمانیا نەتەوەیەکگرتووەکانیان ئاگادارکردووەتەوە ئەگەر ئێران نەگەڕێتەوە بۆ دانوستانە ئەتۆمییەکان، دووبارە سزاکان بەسەر ئەو وڵاتەدا دەسەپێننەوە.

وەزارەتی دەرەوەی ئەو سێ وڵاتە ئاشکرایانکردووە، ئەگەر تا کۆتایی مانگی ئاب ئێران نەگەڕێتەوە بۆ دانوستانەکان و بە شێوەی دیپلۆماسی درێژە بە گفتوگۆکان نەدات سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکەی، ئامادەن میکانزمی سناپباک کارا بکەنەوە سزاکان بەسەر تاران بسەپێننەوە.

ئاشکراشیانکردووە، رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکانیان ئاگادارکردووەتەوە، ئێران سێ هەفتە مۆڵەتی لەبەردەستدایە بۆ گەڕانەوە بۆ دانوستانەکان.

میکانیزمی سناپباک رێگە بە سەپاندنەوەی ئۆتۆماتیکی شەش کۆمەڵە سزای نێودەوڵەتی دەدات کە بە پێی بڕیارنامەی ٢٢٣١ی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان دوای رێککەوتنی ئەتۆمی ئێران و گرووپی 5+1 لە هاوینی 2015  بە پلانی هەمەلایەنەی هاوبەشی کارکردن هەڵگیرابوون.

واشنتۆن وردەكارییەكانی دروستكردنی سیستمی گومەزی ئاڵتونی لە لایەن ئەمریكاوە راگەیاند و دەڵێت تێچوەكەی لە 175 ملیار دۆلار زیاتر دەبێت.

حكومەتی ئەمریكا وردەكارییەكانی پڕۆژەی دروستكردنی سیستەمی بەرگری مووشەكیی ناسراو بە گومەزی ئاڵتونی ئاشكرا كرد و رایگەیاند، كە ئەو گومەزە لە چوار چین پێكدێت، كە یەكێكیان لە بۆشایی ئاسمان و سێ چینی دیکەی لەسەر زەوییە.

هەروەها 11 پاتری مەودای كورت كە لە سەرانسەری وشكانی بڵاودەكرێتەوە بۆ پشتیوانیكردن لەو سیستمە كە زۆرینەیان لە ئەمریكا و ئەلاسكا و هاوایی دابەشدەكرێن.

ئاماژەی بەوەشكرد، تێچووی ئەو سیستمە دەگاتە 175 ملیار دۆلار، بەڵام تائێستا گومان لەسەر ژێرخانی پڕۆژەكە هەیە، بە لەبەرچاوگرتنی نەبوونی زانیاری تایبەت لەسەر ژمارەی ئامێری هەڵگر و موشەكی رێگریكەر و وێستگەی زەمینی و شوێنی مووشەكی پێویست بۆ سیستمەكە، بەڵام كۆنگرێس تا ئێستا 25 ملیار دۆلاری بۆ دروستكردنی گومەزی ئاڵتونی تەرخان كردووە.

دروستكردنی سیستمەکە ئامانجی ئیدارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئێستای ئەمریكایە، كە بە نیازە تا ساڵی 2028 تەواوی بكات، بە ئامانجی پاراستنی وڵاتەكەی لە هەر هەڕەشەیەكی موشەكی ئەگەر لە بۆشایی ئاسممانیشەوە رەوانەی ئەو وڵاتە بكرێت.

کۆمپانیای سەربازی کڵاشینکۆڤ لە روسیا دروستکردنی درۆنێکی پێشکەوتوی نوێی راگەیاند، کە لە توانایدایە بۆ ماوی سەدان کاتژمیر بە بەردەوامی بفڕێت.

ليۆنێد رۆكيخ بەڕێوەبەری بەشی هەناردەکردنی درۆن و تەقەمەنی لە کۆمپانیای کڵاشینکۆڤ لە روسیا رایگەیاند، کۆمپانیاکەیان درۆنێکی نوێ و پێشکەوتوی بەرهەمهێناوە، کەلە توانایدایە بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاسماندا بمێنێتەوە بۆ ماوەیەک کە دەگاتە نزیکەی 500 کاتژمێر.

ئاماژەی بەوەشکردوە، بەکارهێنانی ئەو جۆرە درۆنە لەڕێگەی کێبڵێکی فایبەر ئۆپتیکەوەیە، کە دەتوانرێت لەرێگەیەوە وزەی بۆ بگوازرێتەوە بۆ بەردەوام بوون لە فڕین.

رۆکیخ راشیگەیاند، درۆنە نوێیەکان چەند جۆرێک کامێرا و هەستەوەری زیرەکی لێبەستراوە، کە یارمەتی دەردەبێت لە بەکارهێنانی درۆنەکە بۆ مەبەستی سیخوڕیکردن بە سەر ناوچەی دوژمندا بەشێوەیەکی بەردەوام.

سەرۆک وەزیرانی ئێسرائیل رایگەیاند، ئێران یۆرانیۆمی پیتێنراوی هەیە بەڵام بەشی دروستكردنی بۆمبی ئەتۆم ناكات و هەڕەشەی هێرشكردنە سەر دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێرانیش دەكات.

بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنی وڵاتەكەی رایگەیاند، هێرشەكانی جەنگی 12 رۆژە لەگەڵ ئێران، پاشەكشێی گەورەی بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی تاران كردوە بەڵام تا ئێستاش خاوەنی 400 كیلۆگرام یۆرانیۆمی پیتێنراون.

بە وتەی نەتانیاهۆ پێش هێرشەكان زانیویانە كە ناتوانن یۆرانیۆمە پیتێنراوەكەی ئێران بە تەواوەتی لەناو ببەن بەڵام هەر بەهۆی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران بەرنامە ئەتۆمییەكە چەند ساڵێك گەڕاوەتەوە بۆ دواوە.

لێپرسراوانی باڵای ئێران چەندجارێك ئاماژەیان بەوە كردوە، دوای هێرشەكەی ئەمریكا بۆسەر سێ دامەزراوەی ئەتۆمیی وڵاتەكەیان چارەنوسی یۆرانیۆمە پیتێنراوەكان دیار نییە.

سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل هەڕەشەی ئەوەشی كردوە، وڵاتەكەی ئامادەی هەر جۆرە كاردانەوەیەكە دژی هەنگاوەكانی ئێران بۆ دەستپێكردنەوەی پیتاندنی یۆرانیۆم. 

مارکۆ روبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، ئەمریکا کار لەسەر ئەوە دەکات کە ئیخوان موسلیمین وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی دەستنیشان بکات.

روبیۆ ئاماژەی بەوەشکردووە، وڵاتەکەی سەرقاڵی پڕۆسەیەکە بۆ دەستنیشانکردنی ئیخوان موسلیمین وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی و بەچڕی کار لەسەر ئەوە دەکەن، وتیشی پرۆسەکە "درێژ و ئاڵۆزە، بەڵام کارەکان بەردەوامن".

ئاماژەی بەوەشکرد، "روونە کە لقی جیاوازی ئیخوان موسلیمین هەیە، بۆیە دەبێت هەر لقێک دەستنیشان بکرێت"دەشڵێت، "بەردەوام پێداچوونەوە بە گروپەکاندا دەکەین بۆ ئەوەی دەستنیشانیان بکەین بەو جۆرەی کە هەن، لەڕووی، "لایەنگرانی تیرۆریستان، رەنگە خۆیان تیرۆریست بن".

بەپێی وتەی روبیۆ، پڕۆسەکە "پێداچوونەوەیەکی وردی هەر لقێکی گروپەکە بە تاک لەخۆدەگرێت، لەگەڵ بەڵگەی روون بۆ دڵنیابوون لەوەی بڕیارەکە بەرگەی تەحەددای یاسایی دەگرێت یان نا".

مانگی رابردوو تێد کروز سیناتۆری کۆمارییەکان پڕۆژە یاسایەکی پێشکەش بە کۆنگرێس کرد بۆ ئەوەی ئیخوان موسلیمین وەک گرووپێکی تیرۆریستی دەستنیشان بکات.

کروز ئیخوان موسلیمینی بە "رێکخراوی تیرۆریستی" زانی و رایگەیاند، " ئیخوان پشتیوانی لە لایەنە تیرۆریستییەکانی وەک حەماس دەکات".

بە وتەی کروز، ئیخوانەکان "مەترسییەکی جددی لەسەر بەرژەوەندییەکانی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا دروست دەکات".

لەسەرەتای دەست بەکاربوونی کیەر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا دەیان هەزار کۆچبەر لە رێگەی ئاوی کەناڵی ئینگلیزیەوە پەڕیونەتەوە بۆ بەریتانیا.

رۆژنامەی دەیلی مەیلی بەریتانی رایگەیاند، لە سەرەتای دەستبەکار بوونی کیەر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، 50 هەزار کۆچبەر بەبەکارهێنانی بەلەم، لە ئاوی کەناڵی ئینگلیزیەوە پەڕیونەتەوە، کە ئەوەش دەکاتە هەر 11 خولەک جارێک، کەسێک گەیشتووەتە کەناراوەکانی بەریتانیا.

ئاماژەی بەوەشکردەوە، تادێت رەخنەکان بۆ سەر کیەر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا زیاتر دەبێت، بەهۆی ئەوەی نەیتوانیوە وەک پێویست رێگری لە هاتنی شەپۆلی کۆچبەران بکات بۆ وڵاتەکەی، چونکە لەسەردەمی ئیدارەی ریشی سوناک سەرۆک وەزیرانی پێشوی بەریتانیا، شەپۆلی هاتنی کۆچبەران بەڕێژەیەکی کەمتربووە وەک لەوەی کە ئیستا هەیە.

رۆژنامەکە ئاشکرایکردەوە، دوێنێ لە رێگەی هەشت بەلەمی بچوکەوە 474 پەنابەر گەیشتوونەتە کەناراوەکانی بەریتانیا و پێشبینی هاتنی کۆچبەری زیاتریش دەکرێت بەهۆی زیادبوونی ژمارەی کۆچبەران لە کەناراوەکانی فەرەنسا.

سەرۆکی ئۆکراین دەڵێت: روسیا ئامادە نییە کۆتایی بە شەر بهێنێت و خۆی بۆ ئەنجامدانی هێرشی نوێ بۆ سەر ئۆکراین ئامادە دەکات.

ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین لە پەیامێکدا لە تۆری کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاندووە، روسیا خۆی ئامادە دەکات بۆ دەستپێکردنی هێرشی نوێ بۆ سەر وڵاتەکەی، ئەمەش لە کاتێکدایە بڕیارە چەند رۆژێکی دیکە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا و ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا، سەبارە بە کۆتاییهێنان بە جەنگی ئۆکراین کۆببنەوە.

زیلینسکی ئاماژەی بەوەشکردووە، روسیا ئامادە نییە کۆتایی بە جەنگ بهێنێت و خۆی بۆ ئۆپراسیۆنی نوێ ئامادە دەکات بۆ سەر ناوچە جیاوازەکانی ئۆکراین.

میدیاکانی فەلەستین بڵاویانکردەوە، رێککەوتنی ئاگربەست نزیکە لەوانە راگرتنی لەشکرکێشی ئیسرائیل بۆ سەر شاری غەززە و هاتنە ناوەوەی سوپای میسر.

میدیا فەلەستینییەکان باس لەوەشدەکەن، رێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە بریتییە لە راگرتنی لەشکرکێشی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر شاری غەززە و هاتنە ناوەوەی هێزەکانی سوپای میسر لەگەڵ کشانەوەی ئیسرائیل لە تەواوی کەرتی غەززە.

ئاژانسی هەواڵی فەلەستینی بە پشتبەستن بە سەرچاوەیەکی تایبەت بڵاویکردەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رێککەوتنێکی هەمەلایەنە بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە رادەگەیەنێت، کە بریتییە لە کشانەوەی سوپای ئیسرائیل و هاتنە ناوەوەی سوپای عەرەبی.

ئەمەش لەکاتێکدایە، ژمارەی ئەو وڵاتانەی ئەوروپا و جیهان تادێت لە زیادبووندایە کە پلانی ئیسرائیل بۆ داگیرکردنی غەززە رەتدەکەنەوە و "بە پێشێلکردنێکی ئاشکرای یاسا نێودەوڵەتییەکان" ناوی دەبەن.

دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، هاوردەکردنی زێڕی ئەمریکا باجی زیادەی لەسەر نابێت، هاوکات شەڕی گومرگیی لەگەڵ چین تاسەرەتای مانگی 11 درێژکردەوە.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا، گومرگی ئەمریکا رایگەیاند، هاوردەکردنی هەندێک کەلوپەلی نوێ باجی نوێیان لەسەر دەبێت، بەڵام ترەمپ لە تروس سۆشیال وتی، "هیچ باجێک لەسەر زێڕ داناندرێت" بەبێ ئەوەی وردەکاری زیاتر بخاتەڕوو.

ئەم ڕاگەیاندنەی ترامپ دوای ئەوە هات کە گومرگی ئەمریکا نامەیەکی بڵاوکردەوە و تیایدا تیشکی خستە سەر نرخی زێڕ بە بڕی (2.8 کیلۆگرام) باجی دەخرێتە سەر، ئەمەش بووە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی زێڕ بۆ بەرزترین ئاستی لە هەینی رابردوودا لە بازاڕی ئەمریکا.

هاوکات بەپێی ڕاپۆرتێک کە کەناڵی سی ئێن بی سی بڵاویکردووەتەوە، دۆناڵد ترەمپ کۆتایی بە نادڵنیایی چارەنووسی ئاگربەستی گومرگیی نێوان ئەمریکا و چین هێناوە، لە دوای ئیمزاکردنی فەرمانێک بۆ درێژکردنەوەی ماوەی 90 رۆژی دیکە تایبەت بە زیادکردنی رێژەی باج لەسەر کاڵاکان.

لە راپۆرتەکەدا ئاماژە بەوە کراوە، درێژکردنەوەی ئەو ماوەیە کە تا سەرەتای مانگی نۆڤەمبەر بەردەوام دەبێت، بوارێکی زیاتر دەدات بە هەردوولا بۆ دانوستان و هاوکاتە لەگەڵ وەرزی هاوردەکردنی پێش جەژنی سەری ساڵ.

بڕیار بوو باجەکانی ئەمریکا لەسەر کاڵای چینی بۆ لەسەدا 145 بەرزببێتەوە، هاوکات بڕیار بوو باجی چینی لەسەر کاڵای ئەمریکی بۆ لەسەدا 125 بەرزببێتەوە، ئەمەش کاریگەریی لەسەر کاڵاکانیان دروستکردبوو.

لە ئێستادا هەناردەکردنی کاڵای چین بۆ ئەمریکا باجی لەسەدا 30ی لەسەرە، کە لەسەدا 10ی باجی بنەڕەتی و لەسەدا 20ی باجی فێنتانیڵە کە لەلایەن واشنتۆنەوە لە سەرەتای ئەمساڵەوە زیادکراوە.