جیهان
ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند کە سەعاتەکانی داهاتوو یەکلاکەرەوە دەبن بۆ چەسپاندنی ئاشتی لە کەرتی غەززە.
ماکرۆن لە دەستپێکی کۆبوونەوەی پاریسدا، کە بە ئامادەبوونی وەزیرانی دەرەوەی پێنج وڵاتی ئەوروپی و پێنج وڵاتی عەرەبی بۆ تاوتوێکردنی دۆخی غەززە بەڕێوەچوو، وتی: "لێرە لە پاریس تاوتوێی دامەزراندنی حوکمڕانییەکی کاتی بۆ کەرتی غەززە دەکەین، بە بوونی فەلەستینییەکان بەبێ بزوتنەوەی حەماس."
سەرۆکی فەڕەنسا جەختی لەوە کردەوە کە "کۆبوونەوەی پاریس تەواوکەری دەستپێشخەرییەکەی ئەمریکایە و سەرۆک دۆناڵد ترەمپ رێچکەیەکی گەورە و ئارەزوومەندانەی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست داڕشتووە." وتیشی: "هیوادارین رێککەوتنەکە بمانگەیەنێتە ئاگربەست و ئازادکردنی بارمتەکان."
ناوبراو ئاماژەی بەوەدا کە "خێراکردنی پرۆسەی دروستکردنی نیشتەجێگەکان لە کەناری رۆژئاوا کارێکی قبووڵنەکراو و هەڕەشەیەکی بوونگەراییە بۆ سەر دەوڵەتی فەلەستین." هەروەها ئامادەیی فەڕەنسای دەربڕی بۆ ئەوەی رۆڵ بگێڕێت لە هێزێکی چەسپاندنی سەقامگیری لە غەززە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا پێشوازی لە هەواڵی کڕینی کۆمپانیای تیک تۆک کرد لەلایەن کۆمپانیا ئەمریکییەکانەوە و ئاماژەی بەوەشکرد شتێکی باش دەبێت؛ کە بارۆنی کوڕی رۆڵی گەورەی لەو کۆمپانیایەدا بگێڕێت.
کوڕە گەورەکەی دۆناڵد ترەمپ کە تەمەنی 19 ساڵە و زۆر ستایش دەکرێت؛ بەهۆی ئەوەی یارمەتی باوکی داوە بۆ بەدەستهێنانی دەنگدەرانی گەنج، لە هەڵبژاردنەکاندا.
ئەمە لەکاتێکدایە رۆژی دووشەممە دۆناڵد ترەمپ گەڕایەوە بۆ تیک تۆک و ڤیدیۆیەکی لە پڕۆفایلی خۆی بڵاوکردەوە کە تەنها لە ماوەی چەند سەعاتێکدا زیاتر لە شەش ملیۆن بینەری هەبوو.
سەرۆکی ئەمریکا لە ڤیدیۆکەدا دەڵێت: "بۆ هەموو گەنجە تیکتۆکەرەکان، من تیک تۆکم رزگار کردووە، بۆیە قەرزاری منن".
دۆناڵد ترەمپ رۆژی دووشەممە فەرمانی جێبەجێکاری ئیمزاکرد بۆ ئەوەی رێگە خۆش بکات بۆ وەبەرهێنەران و سەرمایەداران بۆ کڕینی پشکەکانی تیکتۆک، کە ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی لە کۆتایدا سەرەڕای دواکەوتنی چارەنوسی تیکتۆک، بەڵام دواجار ئەوە رودەدات و تیکتۆ لەلایەن ئەمەریکاوە دەکڕدڕێتەوە
گەرچی هێشتا وردەکاری بڕیارەکە ئاشکرا نەکراوە، بەڵام سەرۆکی ئەمریکا داوا لە وەبەرهێنەرانی ئەمریکی دەکات کە پشکی زۆرینەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکە لە ئەمەریکادا بکڕن.
بەگوێرەی زانیارییەکان یەک دوو ملیاردێر کە ساڵانێکە هاوڕێی سەرۆکن، نزیک دەبنەوە لە گرێبەستێک بۆ بەدەستهێنانی بەشەکەی تیکتۆک لە ئەمریکادا.
لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لەگەڵ دەیلی مەیل، جاک ئەدڤێنت، بەڕێوەبەری میدیایی پێشوی تەرەمپ، ستایشی هەوڵەکانی سەرۆکی ئەمریکای کرد و پێشنیازی کرد کە ترەمپ گەنجان بخاتە نێو دەستەی کارگێڕییەوە و رایگەیاند “بارۆن ترەمپ، کوڕی دۆناڵد ترەمپ، دەتوانێت رۆڵێکی کاریگەرتر لە کۆمپانیاکەدا بگێڕێت.”
پەرلەمانی ئەوروپا بڕیارنامەیەکی پەسەند کرد کە تێیدا داوا لە وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا دەکات فڕۆکە روسیەکان لە ئاسمانی خۆیان بخەنە خوارەوە و داواش دەکات هەموو سەروەت و سامانە بلۆکراوەکانی روسیا وەک قەرز بخرێتە خزمەت ئۆکراین.
ئەمڕۆ پێنجشەممە، پەرلەمانی ئەوروپا داوا لەئەنجومەنی یەکێتی ئەوروپا و کۆمیسیۆنی ئەوروپا دەکات، سزاکانی سەر روسیا زیاتر بکەن و داوای پەسەندکردنی دەستبەجێی پاکێجێکی بەهێزی سزاکان دەکات، کە دەبێتە پاکێجی نۆزدەهەم و سەرچاوە سەرەکییەکانی داهاتی روسیا دەکاتە ئامانج.
بەگوێرەی زانیارییەکان، چەسپاندنی سزاکان بەسەر روسیادا، هاوشێوە ئەو سزایانەیە کە بەسەر بێلاڕوس، ئێران و کۆریای باکوور سەپێندراوە.
لە بەشێکی دیکەی داواکارییەکەی پەرلەمانی ئەوروپادا جەخت لەوە دەکاتەوە کە زنجیرەیەک کردەوەی تێکدەرانە و تێکەڵاو کە لەلایەن روسیا دژی یەکێتی ئەورووپا ئەنجامدراوە، لە هەندێک بارودۆخدا، هاوشێوەی کاری تیرۆرستییە و مۆسکۆ سەرپەرشتی دەکات.
داوا لە کۆمیسیۆنی ئەوروپاش دەکات رێکاری پێویست دەستپێبکات بۆ دەستنیشانکردنی روسیا وەک وڵاتێک کە ئاستێکی بەرزی مەترسی هەیە لە بواری سپیکردنەوەی پارە و پارەدارکردنی تیرۆر.
ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەنجومەنەکە بە هاوکاری لەگەڵ هاوبەشە ئەمریکییەکانی، داوای پاراستن و فراوانکردنی سیاسەتی سزاکان دەکات دژی روسیا.
ئەمە لەکاتێکدایە روسیا چەندین جار رایگەیاندووە کە ئەو گوشارە سزایانەی کە رۆژئاوا چەند ساڵێک لەمەوبەر دەستی پێکردبوو لەدژیی تێدەپەڕێت و کاریگەریان نییە.
كۆشكی سپی بڵاویكردەوە، رۆژی هەینی پشكنین بۆ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا دەكرێت، كە پشكنینی پزیشكی ساڵانەیە.
كارۆلاین لیڤیت وتەبێژی كۆشكی سپی رایگەیاند، رۆژی هەینی ترەمپ سەردانی ناوەندی واڵتەر ریدی سەربازی دەكات لە نزیك واشنتۆن، بۆ ئەوەی وتارێك لەبەردەم سەربازاندا پێشكەش بكات، دوای ئەوەش پشكنینی ساڵانەی ئەنجام دەدات، كە پشكنینی رۆتینییە و پەیوەندی بە گرفتی تەندروستییەوە نییە.
دوایین جار مانگی نیسانی ئەمساڵ بوو، كە ترەمپ پشكنینی كرد و دواتر "شۆن باربابیلا"ی پزیشكی وتی، تەندروستی زۆر باشە.
ترەمپ تەمەنی 79 ساڵە و زۆرجار مشتومڕ لەسەر تەندروستییەكەی دروست بووە و گومان لە سەلامەتی كراوە، بە تایبەت كە چەندجارێك پەڵەیەكی شین لەسەر دەستی دەركەوتووە، پزیشكەكانیشی دەڵێن، ترەمپ جگەرە ناكێشێت و ماددە كحولییەكانیش ناخواتەوە.
روسیا و ئێران چەند رێككەوتنێكی نوێیان لە بواری ئەتۆم و دروستكردنی وێسگەی ئەتۆمی بە بەهای 25 ملیار دۆلار ئەنجامدا و ئاماژە بەوە دەكەن، رێككەوتنەكە دەبێتە پێگەیەكی ستراتیژی و ئابوری نێوان ئەو دوو وڵاتە.
دوای ئەوەی هەفتەی رابردوو سەرۆكی دامەزراوەی وزەی ئەتۆمیی ئێران سەردانی روسیای كرد و چەند لێكتێگەیشتنێكیان ئیمزا كرد، وەفدێكی روسیا بە سەرۆكایەتی نیكۆلای ئەسپاسكی جێگری بەڕێوەبەری كۆمپانیای روس ئەتۆمی نێودەوڵەتی سەردانی تارانیان كرد و لە سەردانەكەشدا هەردوولا چەند رێككەوتنێكیان لە بواری ئەتۆمدا ئیمزا كرد.
بەپێی ئەو رێككەوتنەی روسیا و ئێران ئەنجامیان داوە، هەردوو وڵات رێككەوتوون لەسەر دروستكردنی چوار وێسگەی ئەتۆمی هەزار و 250 مێگاواتی بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا، كە بەهاكەیان دەگاتە 25 ملیار دۆلار.
لە كۆتایی رێككەوتنەكەشدا وەفدی ئێران و روسیا ئەوەیان راگەیاند، ئەو پرۆژانە پێگەیەكی ستراتیژی و ئابوری تایبەتیان هەیە و ئەو رێككەوتنە نوێیانە رێگەخۆشكەر دەبن بۆ فراوانكردنی هاوكاری و هەماهەنگی نێوان هەردوو وڵاتەكە.
ئیسرائیل و حەماس قۆناغی یەکەمی رێککەوتنی ئاگربەستیان ئیمزاکرد، سەرۆکی ئەمریکاش دەڵێت، لە دوای ئاگربەستەوە رۆژێکی مەزن دەبێت بۆ جیهان.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس بڵاویکردەوە، ئیسرائیل و حەماس قۆناغی یەکەمی پلانی ئاشتیمان ئیمزاکردووە، هەروەها ئەمە مانای ئەوەیە کە هەموو بارمتەکان زۆر بە زوویی ئازاد دەکرێن.
وتیشی، سوپاسی نێوەندگیرانی قەتەر و میسر و تورکیا دەکەین کە لەگەڵمان کاریان کردووە بۆ بەدیهێنانی ئەم روداوە مێژوویی و بێ وێنەیە.
دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەشکردووە، هەموو پێزانینێک بۆ ئاشتیخوازان!"
لای خۆیەوە حەماس لە راگەیەنراوێکدا ئاشکرایکردووە،رێککەوتنێک کراوە بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و کشانەوەی هێزەکانی ئیسرائیل و چوونە ناوەوەی هاوکارییە مرۆییەکان و ئاڵوگۆڕی دیلەکان دیاریکراوە.
قەتەر کە نێوەندگیری نێوان ئیسرائیل و حەماسە بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی دوو ساڵەی کەرتی غەززە، جەختیکردوەتەوە، هەردوولا لەسەر هەموو بڕگەکانی قۆناغی یەکەمی پلانی دۆناڵد ترەمپ رێککەوتوون بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ لە غەززە.
کەناڵ 12ی ئیسرائیل بڵاویکردوەتەوە، نوسینگەی بنیامین ناتانیاهۆ رەشنووسی بڕیار نامەیەکی لەسەر ئەو بابەتە پەسەندکردووە و چاوەڕوانی حکومەتە بۆ رەزامەندی دەربڕین، ئاماژەی بەوەشکردوە رەنگە ترەمپ رۆژی هەینی گەشتێکی بۆ شەرم شێخ بکات بەمەبەستی ئیمزاکردنی رێککەوتنەکە بۆ ئاڵوگۆرکردنی بارمتەکانی ئیسرائیل و زیندانیە فەلەستینیەکان.
ئەمڕۆ چوارشەممە، چەند سەعاتێک دوای ئەوەی سەرۆکی میسر بانگهێشتی دۆناڵد ترەمپی کرد بۆ بەشداریکردن لە مەراسیمی ئیمزاکردنی رێککەوتننامەی کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە لە ئەگەر سەرگرتنیدا، میدیاکانی ئیسرائیل پشتڕاستی دەکەنەوە کە لە ماوەی 36 سەعاتی داهاتودا رێکەوتنەکە پەسەند دەکرێت.
بەگوێرەی زانیارییەکانی کەناڵە ئیسرائیلییەکە؛ حەماس زانیاری لەسەر بارمتە زیندووەکان داوە و ژمارەیان نزیکەی 20 کەسە و بە دوای تەواوی تەرمەکانیشدا دەگەڕێت کە لە کاتی دەستپێکردنەوەی ئۆپراسیۆنەکانی ئیسرائیل دابەشیکرد بوون بەسەر کۆڵانەکانی غەززەدا.
رێکەوتنەکە بە جۆرێکە، دەبێت ئیسرائیل دڵنیابێت کە تەواوی بارمتە و تەرمەکانی بەدەست دەگاتەوە و حەماس جارێکی تر مامەڵەیان پێوەناکات و دواتر زیندانییە فەلەستینییەکان ئازاد دەکات.
هەر ئەمڕۆ حەماس لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، لەگەڵ ئیسرائیل لیستی ئەو ناوانەیان ئاڵوگۆرکردوە کە دەبێت ئازاد بکرێن بە گوێرەی رێککەوتنەکە، لای خۆشیەوە عەبدولفەتاح سیسی ئەمڕۆ بە گەشبینیەوە باسی لە رێکەوتنەکە کردو و وتی؛ دەبێت هەلەکە بقۆزنەوە بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی دوو ساڵەی غەززە.
ئەمە لە کاتێکدایە، شەڕ لە غەززە بەردەوامی هەیە و پێگەی ئاکسیۆسیش بڵاویکردوەتەوە سەبەینێ مارۆکۆ رۆبیۆی وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، کە بڕیار بو بچێتە فەڕەنسا، لەسەر پێشنیازی ئیسرائیل بەشداری لە کۆبونەوەی پاریس ناکات کە بە مەبەستی تاوتوێکردنی پلانی دوای شەڕی غەززە بەڕێوەدەچێت
سەرۆکی ئیکوادۆر لە هەوڵێکی کوشتن رزگاری بوو، دوای ئەوەی لەلایەن خۆپیشاندەرانی وڵاتەکەیەوە هێرشکرایە سەر کاروانی ئۆتۆمبێلەکانی.
دانیال نۆبوا، سەرۆکی ئیکوادۆر ئەمڕۆ سێشەممە، لە هێرشێکی تەقەکردن بۆ سەر ئۆتۆمبێلەکانی رزگاری بووە، دوای ئەوەی سەدان خۆپیشاندەر لە ناڕەزایەتی دەربڕین بەرانبەر بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی هەوڵیاندا هێرش بکەنە سەر کاروانی ئۆتۆمبێلەکانی.
وەزیری ژینگەی ئەو وڵاتە رایگەیاند، نزیکەی 500 کەس خۆیان خۆپیشنادانیان کردووە و دەستیانکردووە بە فڕێدانی بەرد بەسەر کاروانی ئۆتۆمبێلەکانی، هەروەها جێگەی گوللـە لەسەر ئۆتۆمبێلی ئیکوادۆر هەیە.
دەشڵێت، سەرۆکەکەیان زۆر بەهێز و بوێرە، بەردەوامە لە هەنگاونان بۆ پێشەوە و وەک هەمیشە خشتەی کارەکانی پەیڕەو دەکات.
بۆ بینینی ئۆتۆمبێلەکەی کلیک لێرە بکە.............
ئەمڕۆ چوارشەممە نرخی یەک ئۆنسە زێڕ چوار هەزار دۆلاری تێپەڕاند و بەرزترین ئاستی لە مێژوودا تۆمارکرد.
نرخی زێر بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و نرخی ئۆنسەیەک لە بازاڕە جیهانییەکان ئاستی پێوانەیی تۆمارکرد و چوار هەزار و 33 دۆلاری تێپەڕاند.
هۆکاری سەرەکی بەرزبوونەوەی نرخی زێڕ دەگەڕێتەوە بۆ بڕیارەکانی یەدەگی فیدراڵی 'بانکی ناوەندی ئەمریکا' کە رێژەی سودی بانکی لە 4.50ـوە بۆ 4.25 کەمکردەوە.
لە سەرەتای ئەمساڵەوە نرخی زخی زێر بە رێژەی ٪52 بەرزبووەتەوە، ئەمەش دوای ئەوە دێت لە ساڵی 2024دا بەڕیژەی ٪27 رووی لە بەرزبوونەوەکرد.
هاوکات، لە هەرێمی کوردستان نرخی ئۆنسەیەک زێڕ بەرانبەر بە چوار هەزار و 33 دۆلارە، هەروەها زێڕی عەیارە 21 بە 819 هەزار دینارە.
هەر لەبازاڕەکانی هەرێم، نرخی زێڕی عەیارە 18 بە 702 هەزار دینارە و عەیارە 24ـیش بە 935 هەزار دینارە.
جێگەی ئاماژەیە، رۆژی 17ـی 9ـی2025، یەدەگی فیدراڵی ئەمریکا رێژەی سودی بانکی بەرێژەی 0.25 کەمکردەوە، ئەو بڕیارە نرخی دراوە سەرەکییەکانی بەرزکردەووە و نرخی زێڕیشی لە بازاڕەکانی جیهان ناجێگیر کرد.
ئێران وردەكاریی لەبارەی شەڕی 12رۆژەی لەگەڵ ئیسرائیل بڵاوكردەوە و رایگەیاند ، درۆنەكان لە رێی وڵاتێكی دراوسێوە ئاراستەی ئێران كراون .
ئەحمەد عەلی كودەرزی، فەرماندەی هێزەكانی پاسەوانی سنوری ئێران رایگەیاندووە، لەماوەی شەڕی 12ڕۆژەیان لەگەڵ ئیسرائیل ، ئاگاداركراونەتەوە كە سێ مینی پاس لە وڵاتێكی دراوسێوە فرۆكەی بێفرۆكەوان ئاراستەی ئێران دەكەن ، بەڵام ناوی ئەو وڵاتەی ئاشكرا نەكردوە .
ئاشكراشیكردوە ، لە دوای دەستكەوتنی ئەو زانیاریانە ، پاسەوانی سنوری ئێران دەستبەجێ دەستوەردانیان كردوە و لە ئەنجامدا روبەروبونەوە رویداوەو 3 كەس كوژراون و ژمارەیەكیش دەستگیركراون .
لە ماوەی رابردوودا باس لەوە دەكرا كە لەكاتی شەری نێوان ئیسرائیل و ئێران لە عیراقەوە درۆن ئاراستەی ئێران كرابێت، بەڵام ئەو زانیاریانە پشت راستنەكرانەوە و دواتر زانیاری بڵاوكرایەوە كە درۆنەكان لە ئازربایجانەوە ئاراستەی ئێران كرابن .
تەقینەوەیەكی بەهێز شاری حەلەبی هەژاند، ئێوارەی دوێنێش شەڕ و پێكدادان لە نێوان سوپای حكومەتی سوریا و هەسەدە روویدا.
بەپێی سەرچاوە ناوخۆیەكان، بەیانی ئەمرۆ تەقینەوەیەكی بەهێز لە لە گەڕەكی ئەشرەفیەی كوردنشین لە شاری حەلەب روویداوە، بەڵام تا ئێستا قەبارەی زیانەكانی نەزانراوە.
ئەمە لە كاتێكدایە، ئێوارەی دوێنێ، شەڕ و پێكدادان لە نێوان هێزەكانی حكومەتی سوریا و هێزەكانی سوریای دیموكرات "هەسەدە" لە سێ شوێنی جیاواز لە دەوروبەری دێرحافر لە رۆژهەڵاتی حەلەب روویدا، ئەوەش دوای ئەوەی حكومەتی سوریا، رێگای نێوان پارێزگاكانی رەقە و حەلەب و دەروازەكانی نێوان هەردوو دیوی رووباری فورات لە پارێزگای دێرەزۆر داخستووە، ئەوەش وایكردوە رێگكانی نێوان پارێزگاكانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە و حكومەتی سوریا بەتەواوەتی دابخرێت.
دوای چەند سەعاتێک لە پێکهێنانی حکومەتی نوێی فەرەنسا، سەرۆک وەزیرانی نوێی ئەو وڵاتە دەستی لەکار کێشایەوە.
کۆشکی سەرۆکایەتی فەرەنسا (ئیلیزێ) رایگەیاند: سێباستیان لۆکۆرنۆ سەرۆک وەزیرانی نوێی فەرەنسا، دوای چەند سەعاتێک لە پێکهێنانی حکومەتی نوێ، دەستلەکارکێشانەوەی خۆی رادەستی ئیمانیۆل ماکرۆنی سەرۆکی فەرەنسا کردووە.
بەپێی زانیارییەکان، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا رەزامەندی لەسەر دەستلەکارکێشانەوەکەی دەربڕیوە.
نوێدەکرێتەوە...
بڕیارە ئەمڕۆ لە میسڕ دانوستانەكانی وەفدی حەماس و ئیسرائیل لەبارەی پلانەكەی ترەمپ بۆكۆتایی هاتنی جەنگی غەززە دەستپێبكات و حەماس رایگەیاندووە، سورن لەسەر گەیشتن بە رێككەوتنێك بۆ راگرتنی جەنگ.
بەمەبەستی ئەنجامدانی دانوستان لەبارەی ئاگربەستی غەززە، دوێنێ یەكشەممە، وەفدی بزوتنەوەی حەماس بە سەرۆكایەتی خەلیل حەیە سەرۆكی وەفدی دانوستانكاری بززوتنەكە گەیشتە میسڕ و چاوەڕوان دەكرێت ئەمڕۆش وەفدی ئیسرائیل بە سەرۆكایەتی رۆن دێرمەر باڵیۆزی پێشووی ئیسرائیل لە ئەمریكا بگاتە میسڕ.
بڕیارە وەفدی هەردوولا دانوستان لەبارەی پلانەكەی ئەمریكا بكەن بۆ گەیشتن بە رێككەوتنێكی گشتگیر لەبارەی كەرتی غەززە و راگرتنی شەڕ و ئازادكردنی بارمتەكان.
بەپێی ئەو زانیارییانەی لە میدیا جیهانییەكاندا بڵاوكراوەتەوە، حەماس تەنها داوای ئازادكردنی ئەو سەركردانە ناكات كە لەم چەند مانگەی دواییدا دەستگیركراون، بەڵكو دەیەوێت گرەنتی ئازاكردنی ئەو لێپرسراوە باڵایانەی بزوتنەوەكە و ئەو زیندانیكراوە بیانیانەش بەدەست بهێنێت كە لە سەرەتای دەستپێكی جەنگەوە دەستگیر كراون.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا سوێند دەخوات ئەگەر حەماس رەتیبکاتەوە دەستبەرداری دەسەڵات و رادەستکردنی کۆنترۆڵی کەرتی غەززە ببێت؛"بەتەواوی لەناویان دەبات"، جەختیشیکردوەتەوە وەک ئەو پلانەی دایناوە ئامانجیەتی کۆتایی بە شەڕی غەززە بهێنێت
سەرۆکی ئەمەریکا قسەی بۆ سی ئێن ئێنی ئەمەریکی کردوە و رایگەیاندوە، بەم زوانە دەزانێت حەماس جدییە لە جیبەجێکردنی پلانەکەیدا یاخود نا
هەروەها هۆشداریشی دایە حەماس کە ئەگەر پابەندی رادەستکردنی چەکەکانیان نەبن و بڕیار مانەوە بدەن لە غەززەدا وەک دەسەڵاتدار، ئەوا بە تەواوەتی لەناویان دەبەن.
لە وەڵامی پرسیارێکدا کە ئایا سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل بە ئاگربەستەکە ڕازییە و پشتیوانی لە دیدگای فراوانتری ئەمریکا دەکات، ترەمپ وتویەتی؛ بەڵی ئەو رازیە بە پلانەکە و ئامادەیە ئۆپراسیۆنەکانیان لە غەززە رابگرێت.
پێشتریش بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند بوو، رێگە بە دەسەڵاتی فەلەستین نادەن کە کەرتی غەززە کۆنتڕۆڵ بکات، میدیا ئیسرائیلییەکانیش لە زاری نەتانیاهۆ رایانگەیاندوە؛ هیچ نوێنەرێکی حەماس و دەسەڵاتی فەلەستین نابنە بەشێک لە ئیدارەی داهاتووی غەززە.
ئەمە لە کاتیكدایە بڕیار وایە سبەینی لە میسر، حەماس و ئیسرائیل بە نیوەندگیری ئەمەریکا و میسر کۆببنەوە بۆ گەیشتن بە رێکەوتن و کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند؛ کۆبوونەوەکان سەبارەت بە رێککەوتنی ئیسرائیل و حەماس بەردەوامن و هیوادارن زۆر بەخێرایی کارە لۆجستیەکان تەواو بکەن، جەختیکردەوە کە ئێستا ناتوانن باس لە کۆتایی هاتنی شەڕی غەززە بکەن، بەو پێیەی هەندێک کار ماوە.
ئەمڕۆ یەکشەممە، مارکۆ رۆبیۆی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا رایگەیاند، حەماس ڕەزامەندی نیشانداوە بۆ پلانی قۆناغی دوای شەڕ و جەختیکردەوە کە ئەو قۆناغەیان ئاسان نییە و تا ئێستاش کەس ناڵێت کێشەی ئازادکردنی بارمتەکان چارەسەر کراوە.
ناوبرا ئاماژەی بەوەشکرد ئێستا ناتوانن باس لە کۆتایی هاتنی شەڕی غەززە بکەن، چونکە پێویستە حەماس چەک دابنێت و ئەو کارەش وا بە سادەیی جێبەجێناکرێت و پێویستی بە کاتە.
لەبارەی پێکهێنانی حکومەتیشەوە لە غەززە، رۆبیوە وتویەتی؛ پێکهێنانی حکومەتێکی بێ حەماس لە غەززەدا بە خێرای ناکرێت و کاتی پێویستە و بەم زوانە دەزانن حەماس جدییە یاخود نا لە رازیبونی بە قۆناغی دووەمی پلانەکەی سەرۆکی ئەمەریکا.
بەرپرسێکی دەزگای هەواڵگری دەرەکی ئۆکراین رایگەیاند؛ چین زانیاری هەواڵگری بۆ روسیا دابین دەکات بۆ ئەوەی هێزەکانی روسیا باشتر بتوانن هێرشی مووشەکی لە ناوخۆی ئۆکراین ئەنجام بدەن.
ئەمڕۆ شەممە، ئۆلیە ئەلێکساندرۆڤ، بەرپرسی دەزگای هەواڵگری ئۆکراین لە چاوپێکەوتنی لەگەڵ ئاژانسی ئۆکراینفۆرمی وڵاتەکەی ڕایگەیاندوە ؛بەڵگەی زۆر هەیە کە روسیا و چین هەماهەنگ و هاوکاری یەکترن لەسەر خاکی ئۆکراین بۆ بەکارهێنانی مانگی دەستکرد بۆ سیخوڕیکردن و بە ئامانجگرتنی وەبەرهێنانی بینای لەلایەن مۆسکۆوە.
ناوبراو وتویەتی؛ ئامانج لەم هاوکارییە هەواڵگرییە دیاریکردن و باشتر تێگەیشتنە لە ئامانجە ستراتیژییەکان بۆئەوەی مۆسکۆ بیانکاتە ئامانج و ڕاگەیاندووە، بەڵگەی پێویستیان لەبەردەستدایە کە هاوکاری ئاست بەرزی نێوان روسیا و چین لە ئەنجامدانی سیخوڕی مانگی دەستکرد لە خاکی ئۆکراین پشت راست دەکاتەوە.
ئەو بەرپرسەی ئۆکراین، وردەکاری زیاتری سەبارەت بەو ئامانجانە نەخستوەتە روو کە لەلایەن مۆسکۆوە و بە هاوکاری مانگی دەستکردی وڵاتی چین کراونەتە ئامانج.
لای خۆیەوە وڵاتی چین بە رەسمی رایگەیاندوە بێلایەنە لە جەنگی نیوان روسیا و ئۆکرایندا، بەڵام بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ پشتیوانی شەڕی مۆسکۆی کردوە لە ڕێگەی بەردەوامی بازرگانی و بە دابینکردنی کەلوپەلی دوو بەکارهێنان بۆ روسیا.
ئاژانسی هەواڵی دەوڵەتی ڕوسیا تاسیش بڵاویکردەوە، لە دوایین سەردانی ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕوسیا بۆ چین کە لەگەڵ شی جینپینگ سەرۆکی چین کۆبووەتەوە، هەردوو وڵات زیاتر لە 20 رێککەوتنی هاریکارییان لە بواری وزە و تەکنەلۆجیا و کەرتەکانی دیکەدا واژۆکردووە.