جیهان
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا، رایگەیاند کە تاران لە دوای هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر وێستگە ناوەکیەکانی دەیەوێت دانوستانه بکات و وتی ئێران هیچی لە بەرنامە ئەتۆمیەکەی دەستنەکەوت.
سەرۆکی ئەمریکا جەختی لەسەر کردەوە کە "نابێت رێگە بە ئێران بدرێت چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت"، و وتی "من 25 ساڵە ئەمە دووبارە دەکەمەوە، تەنانەت ئەوکاتەشی کە هاووڵاتیەکی ئاسایی بووم، ئێران نابێت ببێت خاوەنی چەکی ئەتۆمی".
هاوکات ترەمپ وتی: "بیر لە بۆردومانکردنی ئێران دەکەمەوە جارێکی دیکە ئەگەر بەرنامە ئەتۆمیەکەیان دەوڵەمەند بکەنەوە".
ترەمپ لە کاتی پرسیاری رۆژنامەنووساندا وتی کە دەیەوێت "دەزگای نێودەوڵەتیی وزەی ناوەکی یان هەر لایەنێکی دیکەی متمانەپێکراو، تەواوی مافەکانی هەبێت و پشکنین بۆ بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران بکات".
پێشتر، ترەمپ بەهۆی ئەو هەواڵانەوە کە سی ئێن ئێن و رۆژنامەی نیویۆرک تایمز سەبارەت بە کاریگەری هێرشەکانی ئەمریکا لەسەر بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران بڵاویان کردبووەوە داوای کردبوو ئەو رۆژنامەنووسانە دەربکرێن.
ترامپ بە پیتی گەورە لە پلاتفۆرمەکەی "تروس سۆشیاڵ"دا نووسیبووی: "دەبێت رۆژنامەنووسە نا راستگۆکانی سی ئێن ئێن و نیویۆرک تایمز دەربکرێن، یەکسەر!!! خەڵکانێکی خراپی بەدکار".
سی ئێن ئێن و تایمز و واشنتۆن پۆست پێشتر لەم هەفتەیەدا رایانگەیاندبوو کە بۆردومانکردنەکەی ئەمریکا سەرکەوتوو نەبووە لە تێکدانی دامەزراوە ناوەکییە ژێرزەوییەکانی ئێران، و ئەمەش بووە هۆی توڕەیی سەرۆکی ئەمریکا و وایکرد ئەو ئاژانس و پێگە هەواڵیانە بە درۆزن و بڵاوکەرەوەی هەواڵی ناڕاست ناوببات.
هاوکات ئەو ناوەندانە رایانگەیاندووە؛ کە داوای لێبوردن ناکەن و بەردەوامدەبن لەسەر کارەکانیان.
ماڵپەڕی ئەکسیۆسی ئەمریکی لەزاری سێ بەرپرسی باڵای ئەمریکاوە ئەوەی ئاشکرا کردووە، ئیسرائیل شوێنی ئەو یۆرانیۆمە پیتێنراوەی ئێران دەزانێت کە لە ژێر زەویدا شاردوویەتییەوە.
بەپێی هەواڵی ماڵپەڕەکە، ئەو سێ بەرپرسە باڵایە ئاگاداری راپۆرتە هەواڵگرییەکانی ئەمریکان و ئەوەیان بە ئەکسیۆس وتووە، ئێران یۆرانیۆمە پێتێنراوەکانی لە تونێلەکانی ژێر بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ و ئەسفەهان شاردووەتەوە بۆئەوەی لە هەر هێرشێکی دەرەکی بیانپارێزێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو یۆرانیۆمانە لەدوای هێرشەکانی ئیسرائیل و ئەمریکا دابڕێنراون لە کارەکانی دەرەوە، بۆیە ئاسان نابێت بۆ ئێران کە بتوانێت بە ئاسانی یۆرانیۆمەکان بهێنێتە دەرەوە و بەکاری بهێنێت بۆ هەر مەبەستێک.
ماڵپەڕەکە ئەوەشی خستووەتە روو، بەرپرسانی ئیسرائیل بە شوێنی یۆرانیۆمەکە دەزانن، هۆشداریشیان داوە لەوە هەر جوڵەیەک بە یۆرانیۆمەکە بکرێت ئەوان لێی ئاگادار دەبن.
ئەوەش لە کاتێکدایە، لە 13ی ئەم مانگەوە و بە بیانووی بەرنامە ئەتۆمییەکەی؛ هێرشی ئسرائیل بۆسەر ئێران دەستی پێ کرد، شەڕەکە 12 رۆژی خایاند و لە کۆتایی شەڕەکەدا ئەمریکا بەشداری کرد و لەرێگەی فڕۆکەی B-2وەوە هەرسێ بنکەی ئەتۆمیی ناتانز و ئەسفەهان و فۆردۆی بۆردومان کرد و ئاماژەی بەوەکرد، بە تەواوی کاری بنکەکانیان پەکخستووە و ئێران ناتوانێت بگەڕێتەوە سەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی.
وتەبێژی کۆشکی سپی رایگەیاند: ئێران چەند هەفتەیەكی مابوو بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمی، بەڵام چیتر تاران ناتوانێت چەکی ئەتۆمی بەرهەمبهێنێت.
كارۆلینا لێڤیت وتەبێژی کۆشکی سپی لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: هێرشی سەر بنكە ئەتۆمییەكانی ئێران سەركەوتوو بوو، هەروەها بەرنامە ئەتۆمییەکەی تارانمان لەناوبرد.
وتیشی، بەهۆی ترەمپەوە ئارامی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گەراوەتە و سەرۆکی ئەمریکا هەموو کات دژی بەرنامە ئەتۆمییەکی ئێران وەستاوەتەوە.
لێڤیت ئاماژەی بەوەشکرد، ئەمریکا رێگەی دیپلۆماسی لەگەڵ ئێران دەگرێتەبەر و جیهانیش بەرەو سەقامگیری هەنگاو دەنێت.
وەزیری بەرگری ئەمریکا دەڵێت: ئەوەی سوپای ئەمریکا کردوویەتی مێژوییە و هێرشەکانی ئێمە دژی ئێران شەڕی راگرت.
پیت هێگسێت وەزیری بەرگری ئەمریکا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ساڵانێکی زۆرە بەشدارییان لە لەناوبردنی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێراندا کردووە، تا ئێستا هیچ زانیارییەک نییە سەبارەت بە چارەنوسی یۆرانیۆمی پیتێنراوی بەرزی ئێران.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەرکی بۆردومانکردنی فۆردۆ زۆر سەرکەوتوو بوو، هەروەها ئەوەی سوپای ئەمریکا کردی مێژوی بوو.
هێگسێت وتیشی، هێرشەکانی ئێمە دژی ئێران شەڕی راگرت.
جێگەی ئاماژەیە، دوای جەنگی 12 رۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێران، ئەمریکا رۆژی یەکشەممەی رابردوو هێرشی بۆسەر سێ دامەزراوەی ئێران ئەنجامدا و بەرنامە ئەتۆمییەکی تارانی لەناوبرد، دوا بەدوای ئەوەش ترەمپ ئاگربەستی لەنێوان ئیسرائیل و ئێران راگەیاند.
نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، كاتی رێككەوتنی ئاشتی لەگەڵ ئێران نزیكبووەتەوە، سەرۆكی فەرەنساش داوا لە تاران دەكات هاوكاری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بكات.
ستیڤ ویتكۆف نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، هیواخوازە بگەنە رێككەوتنی ئاشتی تەواوەتی لەگەڵ ئێران، وتیشی رێككەوتنی ئەمریكا و ئێران نزیكە چونكە تاران ئامادەیە رێككەوتن بكات.
ویتكۆف جەختیلەوەشكردەوە، تاران چەندین ساڵی دیكەی پێویستە بۆ ئەوەی بگەرێتەوە بۆ بەرنامە ئەتۆمیەكەی.
هاوكات، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، هەفتەی داهاتوو دانوستانەكان لەگەڵ ئێران دەستپێدەكاتەوە، هەروەها كەمكردنەوەی سزاكانی سەر ئێرانیشی بەدوور نەزانی.
ترەمپ راشیگەیاند، ئەو حەز بە رێككەوتنێكی ئاشتی درێژخایەن دەكات، بەڵام ئەگەر پێویست بكات ئەوە جەنگ هەڵدەگیرسێننەوە، بەڵام ئەوە روونادات چونكە تاران لە ئێستادا زیاتر جەختدەكاتەوە لەسەر بنیاتنانەوەی وڵاتەكەی، نەوەك پەرەپێدان بە چەكی ئەتۆمی.
هەروەها ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، پێویستە ئێران راستەوخۆ لەگەڵ واشنتۆن دانوستان بكات نەك لە رێگای وڵاتی سێیەم و چوارەمەوە.
لە لایەكی دیكەشەوە، ئیمانوێڵ ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا داوای لە ئێران كرد هاوكاریەكانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەستپێبكەنەوە، ئەوەش دوای ئەوەی پەرلەمانی ئێران پرۆژە یاسایەكی پەسەند كرد بۆ راگرتنی هاوكاریەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند ، وەك چۆن ئیسرائیلیان رزگار كرد ، بە هەمان شێوە ناتانیاهۆش لە دادگاییكردن رزگار دەكەن .
ترەمپ لە تۆری كۆمەڵایەتی تروس سۆشیال نوسیویەتی ، سەری سورماوە لەوەی كە دەوڵەتی ئیسرائیل لە كاتێكدا كە تازە یەكێك لە گەورەترین ساتەكانی لە مێژوودا بە خۆوە بینیوە ، بەردەوامیی دەدات بە هەڵمەتێكی بێ مانا دژی سەرۆك وەزیرانەكەی.
هەروەها دوپاتیكردوەتەوە كە لەگەڵ ناتانیاهۆ پێكەوە بە دۆزەخدا تێپەریون كاتێك روبەروی دوژمنێكی كۆن و سەرسەخت و زیرەك بونەتەوە و توانیویانە یەكێك لە گەورەترین و بەهێزترین بەرنامە ئەتۆمییەكانی جیهان بە تەواوی لەناو بەرن.
ترەمپ راشیگەیاندوە ، دادگاییكردنی ناتانیاهۆ پاڵنەری سیاسی هەیە و ئامانجیانە زیانی پێ بگەیەنن ، هەربۆیە داوایكردوە بە زوترین دادگاییكردنەكە هەڵبوەشێندرێتەوە، دوپاتیشیكردوەتەوە ئەمریكا چۆن ئیسرائیلی رزگاركرد ، بە هەمان شێوە ناتانیاهۆش لە دادگاییكردن رزگار دەكات.
ترەمپ و زیلینسكی كۆبوونەوە و باسیان لە نەخشەڕێگەی گەیشتن بە ئاگربەست كرد، نەرویژیش بە بەهای زیاتر لە 600 ملیۆن دۆلار درۆن بۆ ئۆكراین دەكڕێت.
ڤۆلۆدیمیر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین رایگەیاند، لە پەراوێزی لوتكەی ناتۆ لە هۆڵەندا لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كۆبووەتەوە و پرسی گەیشتن بە ئاگربەست و هاتنەكایەی ئاشتییەكی راستەقینەیان لە ئۆكراین تاوتوێكردووە، وتیشی، جەختیان لە بەهێزكردنی توانای بەرگری ئۆكراین كردووەتەوە لە رێگەی كڕینی سیستمی بەرگری موشەكی پاتریۆت لە ئەمریكا، لەگەڵ توندكردنی فشار و سزاكان لەسەر مۆسكۆ.
لەلایەكی تریشەوە، جۆناس ستۆر سەرۆك وەزیرانی نەرویژ ئاشكرایكرد، حكومەتی وڵاتەكەی بە بەهای 640 ملیۆن دۆلار درۆن بۆ ئۆكراین دەكڕێت و هاوكاری دەكات لە پەرەدان بە تەكنۆلۆجیای درۆن، بۆئەوەی بتوانێت بەشێوازێكی كاریگەرتر بەرگری لە خۆی بكات.
دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، رێگە نادەین ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆم، هەروەها پێم وانییە ئێران و ئیسرائیل جارێکی دیکە بگەڕێنەوە بۆ جەنگ.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە میانی بەشداریکردنی لە کۆبوونەوەی لوتکەی هاوپەیمانییەتی ناتۆ وتارێکی پێشکەشکرد و رایگەیاند، هێرشەکانمان چەند ساڵیک بەرنامە ئەتۆمییەکی ئێران دوادەخات، وتیشی، بەهێزترین سوپامان هەیە و لە هێرشەکانمادا بۆ سەر ئێران ئەوەمان بۆ جیهان سەلماند.
ئاماژەی بەوەشکرد، هێرشەکانمان بۆ سەر دامەزراوەی فۆردۆ توانیمان ژێر خانی ئەتۆمی ئێران لەناوبەرین.
ترەمپ راشیگەیاند، لەگەڵ ئێران و ئیسرائیل قسەمکرد هەردووکیان رازین بە راگرتنی شەر، هاوکات ئێران وڵاتێکی نەوت فرۆشە و ناگەڕێتەوە بۆ جەنگ.
سەبارەت بە هاوپەیمانییەتی ناتۆ ئەوەی خستەڕوو، پێویستە ئەندامانی ناتۆ بارگرانی بەرگریكردن لە ئەوروپا بگرنە ئەستۆ، هەروەها زیادکردنی خەرجی سەربازییەکانی ناتۆ سەرکەوتنە بۆ ئەمریکا.
هاوپەیمانییەتی ناتۆ ئاشکرایکرد، روسیا مەترسییەکی درێژخایەنە بۆ سەر ئاسایشی ئەوروپا و هاوپەیمانیتییەکەمان .
مارک روتە سکرتێری گشتیی هاوپەیمانێتی باکوری ئەتڵەسی "ناتۆ" رایگەیاندووە، ئەندامانی هاوپەیمانییەکە پابەندبوونیان بە زیادکردنی خەرجییەکانی بەرگری بۆ 5%ی بەرهەمی ناوخۆیی تا ساڵی 2035.
ئاماژەی بەوەشکردووە، پشتیوانی درێژخایەن بۆ ئۆکراین دووپاتکرایەوە و هاوکارییە سەربازییەکان بۆ ئەو وڵاتە لە خەرجییەکانی بەرگریدا جێگیرکراون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، "جەخت لە فراوانکردنی هاوکارییەکان لە پیشەسازییەکانی بەرگری لە سەرانسەری زەریای ئەتڵەسیدا کرایەوە".
ئەوەشی خستەڕوو، روسیا بە هەڕەشەیەکی درێژخایەن بۆ سەر ئاسایشی ئەوروپا و ناتۆ دەزانرێت.
سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، تەواوی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانیان لەناوبردووە و بە دووری دەزانن ئەو وڵاتە بتوانێت بگەڕێتەوە سەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی، دەشڵێت، موشەکە بالیستییەکانی ئێران بەهێز بوون و ئیسرائیل زیانێکی زۆری پێگەیشت.
سەرۆکی ئەمریکا و ئەمینداری گشتیی ناتۆ لەبارەی دوایین پێشهاتەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و شەڕی ئێران و ئیسرائیل و ناتۆوە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیان ئەنجامدا.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، "سەرجەم دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانمان لەناو برد و سەرقاڵی لێکۆڵینەوەین لە قەبارەی زیانەکان".
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو موشەکە بالیستییانەی ئێران بۆ ئیسرائیلی هەڵدا زۆر بەهێز بوون، ئیسرائیل لە شەڕەکەدا زیانێکی زۆری پێگەیشت.
وتیشی، "ئیسرائیل نەیدەتوانی بگاتە ئەو ناوچانەی ئێران، ئەگەر ئێرانمان بۆردومان نەکردایە قبوڵی نەدەکرد بێتەوە سەر مێزی دانوستان".
باسی لەوەشکردووە، "ئەگەر ئێران بچێتەوە سەر بەنامە ئەتۆمییەکەی جارێکی دیکە بۆردومانی دەکەینەوە، بەهۆی ئەوەی بەسەر بنکەکانیدا هاتووە، باوەڕ ناکەم ئێران بگەرێتەوە سەر ئەو رێژەیەی پیتاندنی یۆرانیۆم".
ئەوەش لە کاتێکدایە، لە رۆژی 13ی ئەم مانگەوە شەڕی نێوان ئیسرائیل و ئێران دەستی پێکرد و ماوەی 12 رۆژی تەواو بە موشەک و فڕۆکەی جەنگیی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هەردوولا بۆردومانی یەکیتریان کرد، تاوەکو لە 22ی ئەم مانگەدا و دوای بەشداری ئەمریکا لە شەڕەکەدا، لە رێگەی فڕۆکەی B-2 سەرجەم بنکە ئەتۆمییەکانی ئێرانی بۆردومان کرد و دواتر ئاگربەستی نێوان ئەو دوو وڵاتەی راگەیاند.
پەرلەمانی ئێران پڕۆژە یاسای راگرتنی هاوكاری لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی پەسەند كرد.
پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، لە كۆبوونەوەی ئەمڕۆدا دەنگیان لەسەر پرۆژە یاسایەك بۆ راگرتنی هاوكارییەكانی نێوان ئێران و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم داوە.
هاوكات، عەلی رەزا سەلیمی ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمانی ئێران، ئاماژە بەوەكردووە، ئەندامانی پەرلەمان بە كۆی دەنگ هەموو بڕگەكانی پرۆژە یاسایاكەیان پەسەند كردوە.
هەروەها، محەمەد باقر قالیباف سەرۆكی پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، بەرنامە ئەتۆمیەكەی ئێران زۆر بە خێراتر دەستپێدەكاتەوە.
وتیشی، پێویستە رافائیل گرۆسی بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بە تۆمەتی سیخوری بۆ ئیسرائیل دادگایی بكرێت.
ئەمە لە كاتێكدایە، لە رۆژی سێشەممە ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم داویكرد چاودێریكردنی دامەزراوە ئەتۆمیەكانی ئێران لە لایەن رێكخراوەكەیانەوە دەستپێبكاتەوە.
ئاڵۆزییەكانی نێوان ئێران و ئیسرائیل و وڵاتانی رۆژئاوا لە دوای راپۆرتێكی ئەو رێكخراوە دەستیپێكرد كە تێیدا ئێرانی تۆمەتبار كرد بەوەی كە پابەندی یاسا و رێساكانی ئاژانسەكە لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی نەبووە.
سەرۆكی ئەمریكا ئاشكرای دەكات، پوتن بۆ راگرتنی جەنگی ئێران – ئیسرائیل پەیوەندیی پێوەكردوە و جەختی لەوەش كردوەتەوە كە ئێران نابێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمیی.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند: ڤلادیمیر پوتن، سەرۆكی روسیا پێش راگەیاندنی ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و ئێران پەیوەندیی پێوەكردوە و پێشنیاری هاوكاریی كردووە بۆ راگرتنی جەنگ.
بە وتەی ترەمپ: پوتن وتویەیەتی ئێران نابێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمیی و دەستبردن بۆ گۆڕینی دەسەڵاتیش لەو وڵاتەكە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قوڵتر دەكاتەوە.
لێدوانی دۆناڵد ترەمپ لە كاتێكدایە رۆژی پێش ئاگربەستی نێوان تاران و تەلئەبیب، عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی مۆسكۆی كرد و لەگەڵ ڤلادیمیر پوتن كۆبوەوە و دوای دیدارەكەش عراقچی وتی: پوتن جەختی لە چارەسەری سیاسی و دیپلۆماسیی بۆ راگرتنی جەنگ كردوەتەوە.
لێپرسراوێكی ئەمریكا ئاشكرای دەكات گفتوگۆكانی وڵاتەكەی لەگەڵ ئێران بەردەوامە بۆ دەستپێكردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەكان.
ستێڤ ویكتۆف، نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە لێدوانێكدا بۆ كەناڵی فۆكس نیوز رایگەیاند: لەگەڵ دەستپێكردنی ئاگربەست لە نێوان تاران و تەلئەبیب، گفتوگۆكانی نێوان واشنتۆن و تاران دەستی پێكردوەتەوە.
وتیشی گفتوگۆكانی نێوان ئەمریكا و ئێران كە لە رێگەی نێوەندگیرەوە دەكرێن هیوا بەخشە و واشنتۆن دەیەوێت بە دەستپێكردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەكان بگاتە رێكەوتنێكی بەرفراوان و هەمەلایەنە بۆ ئاشتیی لەگەڵ تاران.
نوێنەری ئەمریكا بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەراست وتیشی: ئێستا كاتی دانیشتن و دانوستانە لەگەڵ ئێران و پێویستە ئەو وڵاتە تێبگات كە نابێت بە هێچ شێوەیەك بەردەوام بێت لە پیتاندنی یۆرانیۆم چونكە ئەوەی ئاشكرایە بەهۆی هێرشەكانەوە توانای ئەو وڵاتە بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمیی بە تەواوەتی لەناو چوە.
رۆژی شەممە رێورەسمی باخاكسپاردنی فەرماندە و زانا ئەتۆمییەكانی ئێران لە تاران بەرێوەدەچێت كە لەلایەن ئیسرائیلەوە كوژران پێنج شەممەش فەرماندەی سوپای پاسداران لە ئەسفەهان بەخاكدەسپێردرێـت.
ئاژانسی هەواڵی ئێرنای ئێرانی بڵاویكردوەتەوە، رۆژی پێنج شەممە رێورەسمی بەخاكسپاردنی حسێن سەلامی فەرماندەی سوپای پاسداران لە ئەسفەهان بەرێوەدەچێت .
رۆژی شەممەش رێورەسمێكی تری رەسمی لە تاران رێك دەخریت بۆ بەخاكسپاردنی ئەو فەرماندە سەربازیی و زانا ئەتۆمییانەی كە لە جەنگی 12رۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێراندا لەلایەن ئیسرائیلەوە كوژران و رێورەسمەكە لە سەعات 8 ی بەیانیەوە دەستپێدەكات.
دوای ئەوەی سەرۆکی ئەمریکا دۆناڵد ترەمپ کۆتاییهاتنی شەڕی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیلی راگەیاند، چارەنووسی شەڕی غەززە لە نێوان تەل ئەبیب و بزوتنەوەی حەماس هێشتا نادیارە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا، رۆژی دووشەممە رایگەیاندبوو کە گەیشتوونەتە رێکەوتنێک بۆ ئاگربەستی تەواو لە نێوان ئیسرائیل و ئێراندا.
بەڵام ئاگربەستەکەی نێوان تاران و تەل ئەبیب زۆر درێژەی نەکێشا، چونکە هەردوو لا تۆمەتی پێشێلکردنی رێکەوتنەکەیان خستە ئەستۆی یەک و هەڕەشەیان لە هێرشکردنە سەر یەک کرد.
سەرۆکی ئەمریکی ئەمڕۆ سێشەممە لە لێدوانێکی نوێدا رایگەیاند کە هەردوو ئیسرائیل و ئێران ئاگربەستەکەیان پێشێل کردووە کە پێشتر رایگەیاندبوو، و وتیشی کە "رازی نیم لە هیچ کامیان، بەتایبەتی ئیسرائیل".
هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە بەردەوامن:
فریاگوزار و دانیشتووانی غەزە رایانگەیاندووە، کە تەنای ئەمڕۆ سێشەممە، هێزەکانی ئیسرائیل بەلایەنی کەمەوە 40 فەلەستینییان لە ئەو ناوچەیە کوشتووە و فەرمانی گواستنەوەی نوێیان بۆ دانیشتووانەکە دەرکردووە.
بەپێی راپۆرتێکی سکای نیوز؛ رێکەوتنەکەی نێوان ئێران و ئیسرائیل هیوایەکی بۆ فەلەستینییەکان گەڕاندووەتەوە کە شەڕی نێو شار و ناوچەی ئەوانیش کە زیاتر لە 20 مانگە بەردەوامە، کۆتایی پێبێت. کە بووەتە هۆی کوژران و ئاوارەکردنی زۆرێک لە دانیشتووانی ناوچەکە.
سەرچاوەکانی نزیک لە حەماس بە رۆیتەرزیان راگەیاندووە؛ چەند هەوڵێکی نوێ بۆ دووبارە دەستکردنەوە بە گفتوگۆ هەیە لە فەلەستین.
سەرچاوەکان رایانگەیاندووە؛ کە حەماس ئامادەیە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر هەر پێشنیارێک کە "کۆتایی بە شەڕەکە بهێنێت و کشانەوەی ئیسرائیل لە غەزە جێبەجێبکات".
فەڕەنسا و ئەڵمانیا داوای ئاگربەست دەکەن لە غەززە:
سەرۆکی فەرەنسا ئیمانوێل ماکرۆن، ئەمڕۆ سێشەممە، کاتژمێرێک دوای راگەیاندنی ئاگربەستی نێوان ئێران – ئیسرائیل، جەختی لەسەر گرنگی گەیشتن بە ئاشتی لە غەززە کردەوە.
ماکرۆن لە سەردانێکی رەسمیدا بۆ ئۆسلۆ رایگەیاند: "سەرەڕای ئەوەی لە ئێران رودەدات، جەخت لەسەر پێویستی گەیشتن بە ئاگربەست لە غەزە و دووبارە دەستپێکردنەوەی گەیاندنی یارمەتی مرۆیی دەکەمەوە".
لە لایەکی ترەوە، فریدریش میرتس سەرۆکوەزیرانی ئەڵمانیا رایگەیاند، "کاتەکە هاتووە" بۆ گەیشتن بە ئاگربەست لە غەززە.
چارەنووسی غەززە "نادیارە"
رۆژنامەی "تایمز" ئاماژەی بەوە کرد کە شەڕ لە حەوتی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٣ەوە بەردەوامە، لەوانەیە هەندێک لەبیریان چووبێت، بەڵام هێشتا بەردەوامە و هیچ کۆتاییەکی روونی نییە.
دوای راگەیاندنی ئاشتی لە نێوان ئێران و ئیسرائیل، هاووڵاتیان و بەشێک لە بەرپرسان لە ناوخۆی ئیسرائیل داوایان کرد، کە ئیدارەی ناتانیاهۆ سود لە دەرفەتەکە وەربگیرێت بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە و گەڕاندنەوەی بارمتەکان.
لەم چوارچێوەیەدا، سەرۆکی ئۆپۆزیسیۆنی ئیسرائیلی یائیر لاپید داوای کۆتاییهێنان بە هێرشە سەربازییەکەی سەر غەززەی کرد. لەسەر پلاتفۆرمی "ئێکس" نووسی: "ئێستا غەززە. کاتەکە هاتووە بۆ کۆتاییهێنان بەوێش. بارمتەکان بگەڕێننەوە، شەڕەکە کۆتایی بهێنن".
هەروەها کەسوکاری بارمتە ئیسرائیلییەکان داوای وەستاندنی دەستبەجێی شەڕی غەزەیان کرد. لە راگەیەندراوێکی مەکتەبی خێزانەکانی بارمتە و ونبووەکاندا هاتووە: "داوا لە حکومەت دەکەین کە بەشداری گفتوگۆیەکی بەپەلە بکات کە ببێتە هۆی گەڕاندنەوەی هەموو بارمتەکان و کۆتاییهێنان بە شەڕەکە".
لە راگەیەندراوەکەدا هاتوو: "ئۆپەراسیۆنە 12 ڕۆژییەکە لە ئێران کۆتایی پێهات - ئێستا کاتی کۆتاییهێنان بە شەڕە 627 ڕۆژییەکە".
بەڵام سموتریچ وەزیری داراییی ئیسرائیل، کە بە بۆچونە توندەکانی لەسەر حەماس بەناوبانگە، دژ بەو بۆچونانە رایگەیاند: "ئێستا بە هەموو هێزمانەوە بەرەو غەزە دەڕۆین، بۆ تەواوکردنی ئەرکەکە: لەناوبردنی حەماس و گەڕاندنەوەی بارمتەکانمان".
وەزارەتی تەندروستی غەزە رۆژی دووشەممە بڵاویکردەوە، کە ژمارەی کوژراوان لە ناوچەکە گەیشتووەتە 55،998 کەس، کە زۆربەیان ژن و منداڵن.
سەرۆكی ئەمریكا دەڵێت، ئێران و ئیسرائیل پێشێلكارییان كردووە و پابەندی ئاگربەست نەبوون و داواشیان لێدەكات، رەوشەكە هێور بكەنەوە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، دڵخۆش نییە بە هەوڵەكانی ئیسرائیل كە خۆی ئامادە دەكات بۆ بۆردومانكردنی ئێران و داواشی لێكردووە لە بۆردمانكردنی ئێران بووەستێت.
جەختیشیكردەوە، ئیسرائیل و ئێران پابەندی ئاگربەست نەبوون و پێشێلكارییان كردووە.
دەشڵێت، بنكە ئەتۆمییەكانی ئێران بە تەواوی لەناوبراون و هەرگیز ئەو وڵاتە ناتوانێت بەرنامە ئەتۆمییەكەی بنیاتبنێتەوە و لەمەودوا رەوشێكی نوێ روو لە ناوچەكە دەكات.
ترەمپ وتیشی، ئێران و ئیسرائیل ماوەیەكی زۆرە لە شەڕدان و گەیشتووەتە ئاستێك ئامانجەكانیان روون نییە و نازانن چی دەكەن.
کەمێک بەر لە ئێستاش دۆناڵد ترەمپ لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "تروز" رووی دەمی کردووەتە ئیسرائیل و دەڵێت: ئەو بۆمبانە هەڵمەدە، ئەگەر بیکەیت پێشێلکارییەکی گەورەیە.
دەشڵێت: هەر ئێستا فڕۆکەوانەکانت بنێرەرەوە بۆ ماڵەوە.