جیهان
جەنگی بازرگانی ئەمریکا و چین گەرمتربووە لەبڕیارێکی نوێدا چین باجی گومرگی لەسەر کاڵا و شمەکی ئەمریکی لە 84% بۆ 125% بەرزکردەوە.
وەزارەتی دارایی چین رایگەیاند، پەکین لە رۆژی شەممەوە 12ی 4، باجی سەر کاڵا و شمەکی ئەمریکی بۆ لە٪125 زیاد دەکات کەپێشر رێژەکەی لە ٪84 بوو.
ئاشکراشیکردووە، پێویستە ئەمریکا "بەرپرسیارێتی تەواو" لە "گێژاوی" ئابووری جیهانی هەڵبگرێت.
ئەم هەنگاوە دوای ئەوە دێت، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، زیادکردنی باجی بۆ ماوەی 90 رۆژ لەسەر دەیان وڵات راگەیاند، بەڵام باجی سەر چینی بۆ 145% بەرزکردەوە.
کۆشکی سپی ئەمڕۆ رایگەیاند کە کۆی باجی گومرگی لەسەر چین گەیشتووەتە ٪145 لە کاتێکدا کە تەنها چەند سەعات پێشتر، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا راگەیاندبووی باجەکان گەیشتوونەتە ٪125.
ئەم زیادکردنەی باجەکان لە کاتێکدایە کە دۆناڵد ترەمپ بڕیاری سەپاندنی باجی گومرگی لەسەر زیاتر لە75 وڵاتی بۆ ماوەی سێ مانگ هەڵپەساردووە، بەڵام چینی لەم بڕیارە بەدەر کردووە.
سەرۆکی ئەمریکا لە رۆژی چوارشەممە، لە پێگەی فەرمی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس نووسیبووی: "لەبەرئەوەی چین رێز لە بازاڕە جیهانییەکان ناگرێت، لێرەوە ئەو باجە گومرگییە زیاد دەکەم کە لەلایەن ئەمەریکاوە بەسەر چیندا سەپێنراوە لە ١٠٤٪ـەوە بۆ ١٢٥٪، کە دەستبەجێ کاریگەر دەبێت."
ترەمپ جەختی کردبووەوە کە "رۆژانی بەکار هێنانی ئەمریکا و وڵاتانی دیکە کۆتایی پێ هاتووە" و هیوای خواستبوو چین لە داهاتویەکی نزیکدا ئەمە درک پێبکات.
بەپێی راگەیەندراوی کۆشکی سپی، زیاتر لە 75 وڵات پەیوەندییان بە نوێنەرانی ئەمەریکاوە کردووە بۆ دانوستان لەسەر چارەسەرکردنی کێشە و ئاستەنگە بازرگانییەکان، گومرگی و دەستکاریکردنی دراو.
چەند زانیارییەک سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین
پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین لە ماوەی ساڵانی دواییدا بەردەوام لە گرژی و ئاڵۆزیدا بووە، بەتایبەت لە بواری بازرگانی و تەکنەلۆژیادا. لە سەردەمی یەکەمی سەرۆکایەتی دۆناڵد ترەمپ (2017-2021)، شەڕێکی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات دەستی پێکرد کە تیایدا هەردوو لا باجی بەرزیان بەسەر کەلوپەلی یەکتردا سەپاند.
لە دوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی لە 20ـی کانونی دووەمی 2025، سیاسەتی "ئەمەریکا لە پێشەوە" جارێکی دیکە بووەتە بنەمای کارکردنی ئیدارەکەی و ئەمەش کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی لەگەڵ چین هەبووە.
شایەنی باسە، ئابووری هەردوو وڵات بە قوڵی پەیوەندیدارن بە یەکترەوە، وەک دو گەورەترین ئابوری جیهان. بێجگە لە پرسی بازرگانی، پەیوەندییەکانی ئەمریکا و چین کێشەی دیکەشیان هەیە، لەوانە پرسی تایوان، مافەکانی مرۆڤ، سیخوڕی، هەژموونی زلهێزی لە ناوچەی ئاسیای پاسیفیک، و هەڵسوکەوتی چین لە دەریای باشوری چین.
بڕیارەکەی ئەمڕۆی ترەمپ دەربارەی بەرزکردنەوەی باج بۆ 125٪ پێشبینی دەکرێت کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر بازاڕەکانی جیهان و نرخی کەلوپەل هەبێت، هەروەها چاوەڕوان دەکرێت چین بە شێوەیەکی هاوشێوە وەڵامی ئەم هەنگاوە بداتەوە.
عیراق لە ریزبەندیی پاکیی ئاوی خواردنەوەدا پلەی 83ـەم لە کۆی 180 وڵاتی جیهان و پلەی 10ـەمی وڵاتانی عەرەبی بەدەست هێناوە.
پەیمانگەی پاراستنی ژینگەی ئەمەریکی (EPA) لە دواترین راپۆرتی ساڵانەیدا، ریزبەندیی 180 وڵاتی جیهانی بڵاو کردەوە کە پاکترین و پیسترین ئاوی خواردنەوەیان هەبووە لە ساڵی 2024دا.
بەپێی راپۆرتەکە، هەر یەک لە وڵاتانی فینلاندا، ئەڵمانیا، یونان، ئیرلەندا، ئیتاڵیا، سویسرا، بەریتانیا و ئەمریکا پلەی یەکەمیان بەدەست هێناوە بە خاڵی تەواو (100 لە 100) کە نیشانەی باشترین کوالێتیی ئاوی خواردنەوەیە.
لەبەرامبەردا، عیراق لە پلەی 83ـەمینی جیهاندا هاتووە بە تۆمارکردنی 57.4 خاڵ لە کۆی 100 خاڵ. هەروەها لە ئاستی وڵاتانی عەرەبیدا، عیراق پلەی 10ـەمی بەدەست هێناوە.
لە نێو وڵاتانی عەرەبیدا، کوێت یەکەم وڵاتە لە روی پاکیی ئاوی خواردنەوە، پاشان قەتەر، ئیمارات، بەحرەین، ئوردن، عوممان، سعودییە، جەزائیر، تونس، عیراق، لوبنان و میسر بەدوایدا دێن.
راپۆرتەکە ئاماژەی بەوەش کردووە کە چاد خراپترین کوالێتیی ئاوی خواردنەوەی هەیە بە تەنها 4.6 خاڵ لە 100، پاشان کۆماری ئەفریقای ناوەڕاست بە 9.2 خاڵ.
---
چەند زانیارییەک دەربارەی پەیمانگەی EPA:
EPA کورتکراوەی (Environmental Protection Agency) واتە پەیمانگەی پاراستنی ژینگەی ئەمەریکایە، کە دامەزراوەیەکی فیدراڵیی ئەمەریکییە لە ساڵی 1970 دامەزراوە. ئەم پەیمانگەیە بەرپرسە لە:
- پاراستنی تەندروستیی مرۆڤ و ژینگە
- دانانی ستانداردە ژینگەییەکان و چاودێریکردنی جێبەجێکردنیان
- لێکۆڵینەوە لە کێشە ژینگەییەکان و دۆزینەوەی چارەسەر بۆیان
- چاودێریکردنی کوالێتیی ئاو، هەوا و خاکی وڵاتانی جیهان
- بڵاوکردنەوەی راپۆرتی ساڵانە دەربارەی دۆخی ژینگەیی لە ئەمەریکا و جیهاندا
EPA دەسەڵاتی یاسادانانی هەیە بۆ سەپاندنی سزا بەسەر ئەو لایەنانەی کە پێشێلی یاسا ژینگەییەکان دەکەن، هەروەها رۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە هۆشیارکردنەوەی هاووڵاتیان دەربارەی گرنگیی پاراستنی ژینگە و سەرچاوە سروشتییەکان.
کۆبوونەوەی نێوان دەمپارتی و ئەردۆغان دەستی پێ کرد و پڕۆسەی ئاشتی تەوەری سەرەكیی كۆبوونەوەكە دەبێت.
لەو بارەیەوە وەفدی دەمپارتی رایگەیاند، پێشنیازەکانی خۆیان دەگەیەننە رەجەب تەیب ئەردۆغان.
دوێنێ چوارشەممە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند، سبەینێ لەگەڵ وەفدێکی دەمپارتی کۆدەبێتەوە.
وتیشی، "دەمانەوێت پرۆسەی ئاشتی سەربگرێت و ئاشتی لە وڵات بەدیبێت".
رۆژی دووشەممەی رابردوو عومەر چەلیك وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان 'ئاكەپە' لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەم هەفتەیە وەفدی دەم پارتی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا كۆ دەبێتەوە و پڕۆسەی ئاشتیی دەچێتە قۆناغی نوێوە.
چین هۆشداری دەداتە هاووڵاتییەكانی وڵاتەكەی لەبارەی گەشتكردن بۆ ئەمریكا.
لە بەردەوامیی ئەو گرژی و ئالۆزییانەی لە نێوان ئەمریكا و چیندا سەریهەڵداوە، وەزارەتی رۆشنبیری و گەشتوگوزاری چین هۆشداریی بۆ هاوڵاتییانی وڵاتەكەی بڵاوكردۆتەوە لەبارەی گەشتكردن بۆ ئەمریكا و تێیدا ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە، بەهۆی تێكچونی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان چین و ئەمریكا و مەترسییە ئەمنییەكان لە ئەمریكا ، رێنمایی هاووڵاتییان چین دەكەن بە وردی مەترسییەكانی گەشتكردن بۆ ئەمریكا هەڵبسەنگێنن و پاشان بریار بدەن.
ئەو هەنگاوە لە كاتێكدایە كە پەكین جارێكی تر وەڵامی ئەو پێناسی گومرگییەی داوەتەوە كە ترەمپ بەسەریدا سەپاندوە و بریاریداوە بە رێژەی لە سەدا 84 باج بخاتە سەر هاوردەكردنی كاڵای ئەمریكا ، ئەمەش جەنگی بازرگانیی نێوان دوو وڵاتی خاوەن گەورەترین ئابوری جیهان قوڵتر كردووەتەوە.
سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، ئەگەر لەگەڵ ئێران نەگەنە رێككەوتن هێرش دەكەنە سەر تاران و ئیسرائیلیش سەركردایەتی هێرشەكان دەكات.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، چاوەڕوانی دانوستانی عومان دەكەن لەگەڵ ئێراندا بۆ گەیشتن بە رێككەوتن.
وتیشی، ئەگەر رێككەوتن لەگەڵ ئێران نەكرا ئەوا رێگای سەربازی دەگرێتەبەر و هێرش دەكاتەسەر تاران و ئیسرائیلیش بەشدار دەبێت و سەركردایەتی هێرشەكان دەكات و ئەوەی دەیانەوێت ئەوە دەكەن.
دەشڵێت، هیچ كاتێك دانەنراوە بۆ رێككەوتن و هیچ پێشبینییەكیش ناكات بۆ دانوستانەكان، دەیەوێت ئێران بە باشی بمێنێتەوە، بەڵاام نابێت چەكی ئەتۆمی هەبێت، ئێرانیەكانیش تێگەیشتنیان بۆ ئەو بابەتە هەیە.
هاوكات، پیت هێگسێت وەزیری بەرگری ئەمریكا رایگەیاند، وڵاتەكەی پێداویستی جەنگی بۆ زەریای هیندی گواستوەتەوە و بۆ شەڕی حوسییەكان بەكاریدەهێنێت، ئەگەر رێككەوتنیش لەگەڵ ئێران نەكرێت ئەوا دژی تارانیش بەكاریاندەهێنێت.
وەزیری دەرەوەی توركیا ڕایگەیاند، وڵاتەكەی دانوستان لەگەڵ ئیسرائیل دەكات بۆ كەمكردنەوەی گرژییەكان و خۆبەدورگرتن لە پێكدادان لە سوریا.
هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا بە كەناڵی سی ئێن ئێن توركی رایگەیاند، وڵاتەكەی دانوستانی تەكنیكی لەگەڵ ئیسرائیلدا دەكات بۆ كەمكردنەوەی گرژییەكانی سوریا و بەنیاز نین بچنە ناو ململانێ لەگەڵ هیچ وڵاتێك لە سوریا بە تایبەت ئیسرائیل.
وتیشی، زۆر گرنگە رێگە بدەن سوریا سیاسەتی بەرگری، سیاسەتی دەرەوە و كاروباری ناوچەیی خۆی دابڕێژێت و لە دۆخێكی وەهادا قبوڵ ناكرێت ئیسرائیل هەوڵی وروژاندن و ئاڵۆزی بدات لەو وڵاتەدا.
دەشڵێت، ئۆپەراسیۆنەكانی ئێستای ئیسرائیل خزمەت بە ئاسایشی سوریا و ئیسرائیل ناكەن و ئەگەر ئەو كارە درێژە بكێشێت دەبێتە هۆی ناسەقامگیری زیاتر لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و توركیا هەوڵ دەدات رەوشی سوریا ئاڵۆز نەبێت و رێگەی دیبلۆماسی دەگرێتەبەر.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دوای زیادکردنی باج و پێناسی گومرگی لەسەر کاڵاوشمەکە هاوردەکراوەکان بۆ وڵاتەکەی و کاردانەوەکانی لەسەر بازاڕەکانی جیهان، داوای لە خەڵک کرد "ئارام" بمێننەوە و دڵنیای کردنەوە کە "هەموو شتێک باش دەبێت".
ترەمپ لە پلاتفۆرمی سۆشیال میدیای خۆی بەناوی "Truth Social" نوسیویەتی: "ئارام بمێننەوە! هەموو شتێک بەباشی بەڕێوەدەچێت". هەروەها دڵنیاشی کردوونەتەوە کە وڵاتەکەی لە هەموو کاتێک باشتر و گەورەتر دەبێت.
هەفتەی رابردو، ترەمپ رایگەیاند بەئامانجی نەهێشتنی کورتهێنانی کەرتی بازرگانی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکا، باج دەخاتە سەر کاڵاوشمەکی هاوردەکراوەکانی وڵاتانی جیهان، بەمەش گرنگی بە بەرهەمە ناوخۆییەکان دەدات.
سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بۆ ئەوەش کردبوو، ئەو سەردەمە کۆتایی پێدەهێنێت کە وڵاتانی جیهان بە هاوپەیمان، نەیار و تەنانەت دوژمنەکانی ئەمەریکاش سوود لە ئابوورییەکەی وەربگرن.
لەبەرامبەریشدا، ئەمڕۆ چوارشەممە، وەزارەتی دەرەوەی چین بڵاوی کردەوە، رێژەی سەپاندنی باجی لەسەر کاڵاوشمەکە ئەمەریکییەکانی لە ٪34ـەوە بۆ ٪84 بەرز کردووەتەوە. هاوکات، یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند: بە ڕێژەی ٪25باجی خستوەتە سەر کاڵاوشمەکی هەناردەکراوەکانی ئەمەریکا بۆ ئەوروپا.
هەر لەوەڵامی باجەکانی چیندا، ترەمپ بە ٪125 وەڵامی باجەکانی دایەوە.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا ئەمڕۆ چوارشەممە رایگەیاند، دەستبەجێ پێناسی گومرکی لەسەر کەلوپەلی چینی بۆ ٪125 بەرز دەکاتەوە، ئەمەش بەرزبونەوەیەکی نوێیە لە گرژییە بازرگانییەکانی نێوان هەردو وڵات.
دۆناڵد ترەمپ، لە پەڕەی تایبەتی خۆی لە پلاتفۆڕمی "Truth Social" بڵاوی کردەوە، "لەبەرئەوەی چین رێز لە بازاڕە جیهانییەکان ناگرێت، لێرەوە ئەو پێناسە زیاد دەکەم کە لەلایەن ئەمریکاوە بەسەر چیندا سەپێنراوە بۆ٪125، کە دەستبەجێ جێبەجێ دەکرێت".
سەرۆکی ئەمریکا ئاماژەی بەوەش کرد، "هیوادارین لە داهاتویەکی نزیکدا چین درک بەوە بکات کە رۆژانی بەکارهێنانی ئەمەریکا و وڵاتانی دیکە کۆتایی هاتووە و چیتر ئەو کارە قبوڵکراو نیە".
لەلایەکی دیکەوە، ترەمپ بڕیاریدا پێناسی 10٪ بۆ ماوەیەک رابگرێت. وتیشی، "من رێگەم داوە بە راگرتنی کاتی بۆ ماوەی 90 رۆژ، لەگەڵ کەمکردنەوەی باجی بەرامبەر بە رێژەی 10٪ لەم ماوەیەدا، کە دەستبەجێ جێبەجێ دەکرێت".
هەروەها ترەمپ رونی کردەوە، "زیاتر لە75 وڵات پەیوەندییان بە نوێنەرانی ئەمەریکاوە کردوە، بۆ دانوستان لەسەر چارەسەرکردنی ئەو پرسانەی کە لەژێر گفتوگۆدان و پەیوەستن بە بازرگانی، بەربەستە بازرگانییەکان، گومرگی، دەستکاریکردنی دراو، و باجی نەدراو".
چەند زانیارییەک سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین
پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و چین لە ماوەی ساڵانی دواییدا بەردەوام لە گرژی و ئاڵۆزیدا بووە، بەتایبەت لە بواری بازرگانی و تەکنەلۆژیادا. لە سەردەمی یەکەمی سەرۆکایەتی دۆناڵد ترەمپ (2017-2021)، شەڕێکی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات دەستی پێکرد کە تیایدا هەردوو لا باجی بەرزیان بەسەر کەلوپەلی یەکتردا سەپاند.
لە دوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی لە 20ـی کانونی دووەمی 2025، سیاسەتی "ئەمەریکا لە پێشەوە" جارێکی دیکە بووەتە بنەمای کارکردنی ئیدارەکەی و ئەمەش کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی لەگەڵ چین هەبووە.
شایەنی باسە، ئابووری هەردوو وڵات بە قوڵی پەیوەندیدارن بە یەکترەوە، وەک دو گەورەترین ئابوری جیهان. بێجگە لە پرسی بازرگانی، پەیوەندییەکانی ئەمریکا و چین کێشەی دیکەشیان هەیە، لەوانە پرسی تایوان، مافەکانی مرۆڤ، سیخوڕی، هەژموونی زلهێزی لە ناوچەی ئاسیای پاسیفیک، و هەڵسوکەوتی چین لە دەریای باشوری چین.
بڕیارەکەی ئەمڕۆی ترەمپ دەربارەی بەرزکردنەوەی باج بۆ 125٪ پێشبینی دەکرێت کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر بازاڕەکانی جیهان و نرخی کەلوپەل هەبێت، هەروەها چاوەڕوان دەکرێت چین بە شێوەیەکی هاوشێوە وەڵامی ئەم هەنگاوە بداتەوە.
لە کاتێکدا شەڕی بازرگانی نێوان ئەمریکا و چین پەرەی سەندووە، ئەڵمانیا هۆشداری دا کە یەکێتی ئەورووپا هەڵوێستێکی هاوبەشی دەبێت بەرامبەر پێناسی گومرکی هەردوو وڵات.
ئۆلاف شۆڵز، راوێژکاری ئەڵمانیا، ئەمڕۆ چوارشەممە لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: "وەڵامێکی هاوبەشی پێناسەی گومرکی ئەمەریکا و چین دەدەینەوە".
راوێژکاری ئەڵمانیا دوایین باجەکانی ترەمپی بە "هێرشکردنە سەر سیستەمێکی بازرگانی و خۆشگوزەرانیی لە سەرانسەری جیهاندا" وەسف کرد و ئاماژەی بەوەش کرد کە "ئەگەر دانوستانەکان لەبارەی پێناسە گومرکییەکان شکستیان هێنا، ئەوە یەکێتی ئەورووپا وەڵامی ئەو باجانە دەداتەوە".
شۆڵز لە بەشێکی دیکەی لێدوانەکەیدا جەختی کردەوە کە "پاڵپشتییەکی گشتگیر لە ئۆکراین دەکەین" و دووپاتی کردەوە کە "کۆتایی بە کۆچی نایاسایی دەهێنین".
سەرچاوەیەکی بەرزی ئابووری لە یەکێتی ئەورووپا بە رۆیەرزی راگەیاند کە "بڕیاری باجەکانی ئەمەریکا زیانی گەورە بە ئابووری جیهان دەگەیەنێت و یەکێتی ئەورووپاش ناچارە هەڵوێستی هەبێت".
شایانی باسە، هەر ئەمڕۆ وەزارەتی بازرگانی چین لە وەڵامی باجە گومرکییەکانی ئەمەریکا رایگەیاند، لە رۆژی پێنجشەممە ڕێژەی باجی گومرکی بەسەر کەلوپەلەکانی ئەمەریکا لە ٪34ـەوە زیاد دەبێت بۆ ٪84 هەروەها نزیکەی شەش کۆمپانیای ئەمەریکاییان خستووەتە نێو لیستی رەشەوە و 12 کۆمپانیای دیکەشیان خستووەتە ژێر چاودێریی حکوومەتەوە.
شارەزایانی ئابووری پێشبینی دەکەن کە ئەم تەنگژەیە کاریگەری نەرێنی لەسەر بازاڕی جیهانی هەبێت و بەرزبوونەوەی نرخی کاڵا بەدوای خۆیدا بهێنێت.
قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیران لە میانەی سەردانەکەیدا بۆ یۆنان لەگەڵ ئۆلگا کیفالۆیانی، وەزیری گەشتوگوزاری یۆنان کۆبووەوە و پێکەوە چۆنییەتی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و یۆنانیان لە بواری گەشتوگوزاردا تاوتوێ کرد.
لە کۆبوونەوەکەدا کە رۆژی چوارشەمە(9/4/2025) لە پەراوێزی کۆڕبەندیی نێودەوڵەتیی دێڵفی بە ئامادەبوونی دارا رەشید، وەزیری پلاندانان و دابان شەدەڵە، جێگری لێپرسراویی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێم بەڕێوەچوو، هەردوولا دڵخۆشی خۆیان دەربڕی بەوەی لەماوەی رابردوودا ئاستی پەیوەندیی گەشتوگوزاریی نێوان هەرێم و یۆنان بەرەوپێشچوونی باشی بەخۆیەوە بینیوە، بە تایبەتیش لە دوای دەستپێکردنی گەشتی راستەوخۆی ئاسمانییەوە رێژەی سەردانکردنی گەشتیار لەنێوان هەردوولادا بەرزتر بووەتەوە.
لە کۆبوونەوەکەدا قوباد تاڵەبانی روونیکردەوە گەشەپێدانی کەرتی گەشتوگوزار لە ئەولەوییەتەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستانە و بە گرنگی زانی سود لە ئەزمونی دەوڵەمەند و سەرکەوتووی یۆنان وەربگیرێت. لەم چوارچێوەیەشدا داوایکرد وڵاتی یۆنان کارئاسانی بکات بۆ ئەو خوێندکارانەی هەرێمی کوردستان کە دەیانەوێت لە بواری گەشتوگوزاردا لە زانکۆکانی ئەو وڵاتەدا بخوێنن. لەمبارەیەوە وەزیری گەشتوگوزاری یۆنان ئامادەیی وڵاتەکەی دەربڕی بۆ کارئاسانیکردن بۆ خوێندکارانی هەرێم.
لە بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا هەر لە پێناو پتەوترکردنی پەیوەندیی گەشتوگوزاریی نێوان هەردوو وڵات، قوباد تاڵەبانی بانگهێشتی ئۆلگا کیفالۆیانی کرد سەردانی کوردستان بکات کە وەزیری گەشتوگوزاری یۆنان بە خۆشحاڵییەوە بانگهێشتەکەی قبوڵ کرد و رایگەیاند لە نزیکترین دەرفەتدا سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات.
چین باجەکانی لەسەر کەلوپەلی ئەمریکی زیاد دەکات و کۆمپانیاکانی دەخاتە لیستی رەشەوە
چین لە وەڵامدانەوەی توندی باجە گومرگییەکانی ئەمریکا، بڕیاری دا باجی گومرگی بەسەر کەلوپەلی ئەمەریکا زیاد بکات و ژمارەیەک کۆمپانیای ئەمریکی بخاتە لیستی ڕەشەوە، ئەمەش نیشانەی قووڵبوونەوەی شەڕی بازرگانی نێوان هەردوو زلهێزەکەیە.
بە پێی راگەیاندنی وەزارەتی بازرگانی چین کە ئەمڕۆ چوارشەممە بڵاوکرایەوە، لە سبەینێ پێنجشەممە وە، رێژەی باجی گومرگی بەسەر کەلوپەلی ئەمرریکا لە ٪34ـەوە بەرز دەبێتەوە بۆ ٪84
هاوکات، وەزارەتی بازرگانی چین رایگەیاند کە شەش کۆمپانیای ئەمریکیی خستوەتە نێو لیستی رەشەوە و 12 کۆمپانیای دیکەشی خستوەتە ژێر چاودێریی حکومەتەوە.
لە بەرامبەردا، سکۆت باسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمریکا، هۆشداری دایە چین و گوتی: "چین لەو بڕیارە پەشیمان دەبێتەوە و خۆی زەرەمەندی یەکەمە تیایدا، ئەوان پێنج هێندەی ئێمە کەلوپەل هەناردەی ئەمەریکا دەکەن."
وەزیری گەنجینەی ئەمریکا وتی: "بەداخەوەم بۆ ئەوەی چین پەرەسەندنی کێشەکانی بەسەر گفتوگۆکردندا هەڵبژارد، ئەمەش هیچ نییە بێ لە پێشێلکاریی کردن لە سیستەمی بازرگانیی جیهان."
سەبارەت بە ئەگەری دەرکردنی پشکەکانی چین لە بۆرسەی ئەمریکا، باسێنت گوتی: "هەموو شتێک ئەگەری ڕوودانی هەیە، بڕیارەکەش بە دەست دۆناڵد ترەمپە و ئەم بابەتەش گفتوگۆی لە بارەیەوە دەکرێت."
شایانی باسە، هەر ئەمڕۆ چین سکاڵایەکی نوێی لەسەر ئەمەریکا لە ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی تۆمار کرد. دوای بڵاوبوونەوەی بڕیارەکەی چین، نرخی زێڕ بە ڕێژەی ٣٪ لە بۆرسەی جیهانی بەرز بووەوە، لە کاتێکدا نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزی.
پێشتر، وەزارەتی بازرگانی چین هۆشداری دابوو کە ئەگەر ئەمریکا لە بەرزکردنەوەی باجەکان بەردەوام بێت و قەبارەی بازرگانییەکان سنوردار بکات، ئەوا چین "تا کۆتایی شەڕی بازرگانی" لەگەڵ ئەمەریکا درێژە پێدەدات.
بڕیارە سبەینی دەم پارتی لەگەڵ سەرۆك كۆماری توركیا كۆببێتەوە و پڕۆسەی ئاشتی تەوەری سەرەكیی كۆبوونەوەكە دەبێت و وتەبێژی ئاكەپەش دەڵێت، ئامانج لە كۆبوونەوەكە كاركردنە بۆ توركیایەكی بێ تیرۆر.
لەوبارەیەوە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا رایگەیاند، سبەینێ لەگەڵ وەفدێکی دەمپارتی کۆدەبێتەوە.
وتیشی، "دەمانەوێت پرۆسەی ئاشتی سەربگرێت و ئاشتی لە وڵات بەدیبێت"، ئەوەشی خستە روو، "داوا لە پەکەکە دەکەم خۆی هەڵبوەشێنێتەوە".
رۆژی دووشەممەی رابردوو عومەر چەلیك وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان 'ئاكەپە' لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەم هەفتەیە وەفدی دەم پارتی لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا كۆ دەبێتەوە و پڕۆسەی ئاشتیی دەچێتە قۆناغی نوێوە.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان رایدەگەیەنێت، غەززە بووەتە گۆڕەپانی كوشتن و رەخنەی لە ئیسرائیل گرت كە رێگە بە چوونەناوەوەی هاوكارییەكان نادات.
گۆتێرێس بە ڕۆژنامەنووسانی وت، زیاتر لە مانگێك تێپەڕیوە هیچ هاوكارییەك لە خواردن و دەرمان و بابەتی بازرگانی و سوتەمەنی نەچووەتە غەززە و ئیسرائیل ڕێگری دەكات و تۆمەتباریشی كرد بەوەی پابەندی بەڵێنەكانی نەبووە. وتیشی، غەززە بووەتە گۆڕەپانی كوشتن.
لە بەرامبەردا، ئورین مارمورستین وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل لە وەڵامی گۆتێرێس وتی، هیچ كەموكوتییەك لە هاوكارییەكان لە كەرتی غەززە نییە و بزووتنەوەی حەماس بەكاریاندەهێنێت بۆ بنیاتنانەوەی خۆی.
ئیسرائیل رۆژهەڵاتی لوبنانی بۆردومان كرد و لە ئەنجامدا ژمارەیەك كۆگای چەك و تەقەمەنی حیزبوڵای كردوە ئامانج.
سوپای ئیسرائیل لە ڕاگەیاندراوێكدا بڵاوی كردەوە چەند بنكەیەك لە ناوچەی بیقاع لە رۆژهەڵاتی لوبنان لە لایەن فڕۆكە جەنگییەكانییەوە بۆردومان كراوە.
لە راگەیەندراوەكەی سوپای ئیسرائیل ئاماژە بەوە كراوە ئەو شوێنانەی بۆردومان كراون كۆگایی چەك و تەقەمەنی حیزبوڵای لوبنان بوە و ئەوەش بە هەڕەشەیەك بۆ سەر ئیسرائیل لەقەڵەم دەدرێت.
لە لایەكی ترەوە ئاژانسی هەواڵی لوبنان بڵاوی كردەوە كە سوپای ئیسرائیل باڵەخانەیەكی لە شارۆچكەی سەفییە سەر بە شاری بەعكبەكی بۆردومان كردووە.
هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر لوبنان لە كاتێكدایە لە 27ی مانگی 11ی ساڵی رابردوەوە ئاگربەست راگەیەنراوە بەڵام ئیسرائیل جەخت لەوە دەكاتەوە كە تەنها بنكەكانی حیزبوڵای كردوەتە ئامانج.
كۆشكی سپی ئەمریكا رایگەیاند، ئێران هەنگاو دەنێت بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ واشنتۆن.
كارۆلین لیڤیت، وتەبێژی كۆشكی سپی ئەمریكا لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئێران بە ئاڕاستەی گەیشتن بە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئەمریكا هەنگاو دەنێت.
ئەوەشی خستەڕو، سەرۆكی ئەمریكا لەسەر رێككەوتنی ئەتۆمی دوو بژاردەی داوەتە تاران، یان رێككەوتن دەكات یاخود باجەكەی دەدات، هەروەها روونیشیكردووەتەوە، ئەگەر ئێران رێككەوتنی ئەتۆمی ئەنجامنەدات، ئەوا سزایەكی توند چاوەڕێی دەكات.
وتەبێژی كۆشكی سپی ئاماژەی بەوەشدا، گفتوگۆكانی رۆژی شەممەی داهاتوو لەنێوان ئەمریكا و ئێران بەشێوەی دانوستانی راسەوخۆ لە عەممان دەبێت.
ئەوەش لەكاتێكدایە، بڕیارە رۆژی شەممەی داهاتوو دانوستان لەنێوان واشنتۆن و تاران لە عەممان دەستپێبكات و دۆناڵد ترەمپ دەڵێت، گفتوگۆكان راستەوخۆ دەبێت
هاوكات وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، ستیڤ ویتكۆڤ نێردەی ئەمریكا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرۆكایەتی وەفدی ئەمریكا دەكات و رۆژی چوار شەممەش ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەگەڵ هاوتا سعودییەكەی كۆدەبێتەوە.