جیهان
بەپێی راپۆرتێکی رۆژنامەی تەلەگەرافی بەریتانی، ئۆکراین ئامادەیە رازی ببێت بە ئاگربەست و ئەو خاکەی کە پێشتر لەلایەن روسیاوە کۆنتڕۆڵکراوە، وەک بەشێک لە پلانی ئاشتی کە ئەوروپا پشتگیری لێدەکات.
رۆژنامەکە باس لەوەشدەکات، ڤۆڵدۆمیر زێلێنسکی سەرۆکی ئۆکراین بە سەرکردەکانی ئەوروپای راگەیاندووە، دەبێت هەر رێککەوتنێک رەتبکەنەوە کە دۆناڵد ترەمپ پێشنیازی کردبێت، کە تیایدا ئۆکراین خاکی زیاتر رادەستبکات بەڵام رێگە بە روسیا دەدات بەشێک لەو خاکەی دەستی بەسەردا گرتووە، تیایدا بمێنێتەوە.
لەماوەی جەنگی نێوانیاندا، روسیا ئەم ناوچانەی بەشەڕ کۆنتڕۆڵکردووە، ناوچەکانی "لوهانسک، دۆنێتسک، زاپۆریژیا، خێرسۆن و کریمیا".
نەرمبوونی هەڵوێستی ئۆکراین لە کاتێکدایە، لوتکەی ترەمپ و پوتن رۆژی هەینی لە ئالاسکا ئەنجام دەدرێت.
هاوکات، دۆناڵد تۆسک سەرۆکوەزیرانی پۆڵەندا رایگەیاند، "نیگەرانی زۆرم هەیە بەڵام بەرپرسانی ئەمریکا بەڵێنیان داوە، پێش گفتوگۆی راستەوخۆی نێوان ترەمپ و پوتن راوێژ لەگەڵ سەرکردەکانی ئەوروپا بکەن.
ئەنتۆنی ئەلبانیزی سەرۆکوەزیرانی ئوسترالیا رایگەیاند، هاوتا ئیسرائیلییەکەی بنیامین ناتانیاهۆ، لەبارەی دۆخی مرۆیی کەرتی غەززە، "لە حاڵەتی ئینکاریدایە"، ئەمەش رۆژێک دوای ئەوەی وتی، ئوسترالیا بۆ یەکەمجار دان بە دەوڵەتێکی فەلەستینیدا دەنێت.
ئەلبانیزی وتیشی، "دوودڵی حکومەتەکەی ناتانیاهۆ لە گوێگرتن لە هاوپەیمانەکانی، هۆکاربووە لە بڕیارەکەی ئوسترالیا بۆ داننان بە دەوڵەتێکی فەلەستینی.
بڕیاری ئوسترالیا بۆ داننان بە دەوڵەتێکی فەلەستینی دوای ئەو بەڵێنانەی کە لە دەسەڵاتی فەلەستین وەریگرتووە دێت، لەوانەش "حەماس هیچ رۆڵێکی لە دەوڵەتی داهاتووی فەلەستین دا نابێت".
دوای راگەیاندنی هەڵوێستی فەرەنسا، بەریتانیا و کەنەدا لەسەر رەوشی غەززە، سەرۆکوەزیرانی ئوسترالیا رۆژی دووشەممە رایگەیاند، لە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە مانگی داهاتوودا وڵاتەکەی دان بە دەوڵەتی فەلەستین دا دەنێت، ئەمەش هەنگاوێکە کە فشارە نێودەوڵەتییەکان بۆ سەر ئیسرائیل زیاد دەکات.
لە پێشهاتێکی سەیردا لە وڵاتی جەزائیر، هەرخێزانێک لە شەواندا ئاهەنگی خێزانی یاخود ئاهەنگی هاوسەرگیری ئەنجامبدات، بە برێکی دیاریکراو سزای ماددی دەدرێت و هاوڵاتیانی جەزائیریش لەو بارەیەوە نیگەرانن.
رێنماییەکی نوێی شارەوانی غەردایە لە باشووری رەباتی پایتەختی جەزائیر، ئاماژە بەوەدەکات، هەر خێزانێک لەدوای کاتژمێر حەوتی ئێوارەوە، ئاهەنگی شەوانە یاخود ئاهەنگی هاوسەرگیری ئەنجامبدات، بەبڕی 800 دیناری جەزائیری سزادەدرێت، ئەگەریش ئاهەنگەکان لەدوای کاتی دیاریکراوەوە بەردەوام بێت ئەوا سزا داراییەکە دەبێت بە 1500 دیناری جەزائیری.
ئەوە بڕیارە، لەسەر بنەمای یاسا و رێسای کارپێکراوی دارایی و شارەوانییەکان بووە، بەو پێیەی ئەم رێکارانە لە فەرمانی ژمارە 15/2024 و بڕیاری شارەوانی ژمارە 1694 پەسەندکراون کە لە مانگی ئایاری ساڵی 2024 دەرچووە.
دوابەدوای ئەو بڕیارەش، شەپۆلێکی ناڕەزایەتی لە تۆڕەکۆمەڵایەتیەکاندا بەدوای خۆیدا هێنا و بە هەنگاوێکی "سەیر" و "ناڕەوا"یان ناوبردوە، بۆ کۆکردنەوەی پارە لە رێگەی قۆستنەوەی بۆنە خێزانییەکان، کە بایەخێکی زۆری بەلای هاووڵاتیە جەزائیریەکانەوە هەیە.
دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا، ئەمڕۆ دووشەممە رایگەیاند کە بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی واشنتنی پایتەخت دەخاتە ژێر کۆنترۆڵی فیدراڵی و پاسەوانی نیشتمانی لە شارەکەدا بڵاودەکاتەوە، بە وتەی خۆی، ئامانج لەم هەنگاوە گێڕانەوەی ئارامییە بۆ پایتەختی وڵات.
ترەمپ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لە کۆشکی سپی رایگەیاند: "من بە رەسمی ماددەی 740ی یاسای حوکمڕانی خۆجێی ویلایەتی کۆلۆمبیا کارا دەکەم، ئێوە دەزانن ئەمە مانای چییە، و بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی واشنتنی پایتەخت دەخەمە ژێر کۆنترۆڵی راستەوخۆی فیدراڵییەوە."
سەرۆکی ئەمریکا بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند "چونکە دۆخێک لە کۆنترۆڵ دەرچووە، بەڵام زۆر بەخێرایی دەیگەڕێنینەوە ژێر کۆنترۆڵ، هەروەک چۆن لە سنوورەکانی باشوور کردمان."
ترەمپ وتیشی: "پاسەوانی نیشتمانی بڵاودەکەمەوە بۆ یارمەتیدان لە دووبارە چەسپاندنی یاسا و ئارامی گشتی لە واشنتنی پایتەخت، و ڕێگەیان پێدەدرێت کە بەشێوەیەکی دروست کارەکانیان ئەنجام بدەن."
لەکاتی قسەکانیدا، ترامپ چەند نەخشەیەکی نیشاندا کە بە وتەی خۆی، ەێژەی تاوانی لە واشنتنی پایتەخت بەراورد دەکرد بە ڕێژەی تاوان لە وڵاتانی تردا، لەوانە بەغدا، پەنەما سیتی، سان خۆسێ، و کۆلۆمبیا.
ترەمپ بانگەوازی کرد کە ڕێژەی تاوان لە واشنتن دوو یان سێ هێندەی ئەو وڵاتانەیە و وتی: "کەواتە، ئایا دەتانەوێت لە شوێنی لەم جۆرەدا بژین؟ پێم وانییە. پێم وانییە."
ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، رۆژی دووشەممە رەخنەی توندی لە پلانی ئیسرائیل بۆ فراوانکردنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی لە کەرتی غەززە گرت و بە "کارەساتێکی بێوێنە" و "هەنگاوێک بەرەو جەنگێکی بێکۆتا" وەسفی کرد.
هاوکات پێشنیازی پێکهێنانی هاوپەیمانێتییەکی نێودەوڵەتیی کرد بە راسپاردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ سەقامگیرکردنی کەرتی غەززە.
بەگوێرەی راگەیەندراوێک کە نووسینگەی ماکرۆن بڵاویکردووەتەوە، سەرۆکی فەرەنسا رایگەیاندووە: "ئەو راگەیاندنەی ئەنجومەنی وەزیرانی ئیسرائیل بۆ فراوانکردنی ئۆپەراسیۆنەکان لە شاری غەززە و ناوچەکانی دیکە، هۆشدارییە لە کارەساتێکی راستەقینەی بێوێنە و هەنگاوێکە بەرەو جەنگێکی بێکۆتا." ماکرۆن جەختی لەوەش کردەوە کە پێویستە حکومەتی ئیسرائیل دەستبەجێ کۆتایی بەم جەنگە بهێنێت و ئاگربەستێکی هەمیشەیی رابگەیەنێت.
سەرۆکی فەرەنسا هۆشداریشیدا کە بارمتە ئیسرائیلییەکان و دانیشتووانی غەززە یەکەم قوربانییەکانی ئەم ستراتیژییەتە دەبن.
ئەم لێدوانانەی ماکرۆن لە کاتێکدایە کە ئەنجومەنی ئاسایشی ئیسرائیل هەفتەی رابردوو پلانی کۆنترۆڵکردنی شاری غەززەی پەسەند کرد، کە ئەمەش کاردانەوەی تووندی ناوخۆیی و دەرەکی لێکەوتەوە.
لەلایەن خۆیەوە، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، سوورە لەسەر جێبەجێکردنی پلانەکەیان و رۆژی یەکشەممە رایگەیاند: "پلانی کۆنترۆڵکردنی شاری غەززە باشترین رێگایە بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ." نەتانیاهۆ ئاماژەی بەوەشکرد کە ئامانجی پلانە نوێیەکانی هێرشکردنە سەر غەززە، لەناوبردنی حەماسە و وتیشی: "لە کاتێکدا حەماس ڕەتیدەکاتەوە چەک دابنێت، ئیسرائیل هیچ بژاردەیەکی تری نییە جگە لە تەواوکردنی ئەرکەکە و بەزاندنی."
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل دووپاتیشیکردەوە کە پلانەکەیان گواستنەوەی هاووڵاتیانی مەدەنی و دروستکردنی رێڕەوی ئارام بۆ گەیاندنی هاوکارییە مرۆییەکان لەخۆدەگرێت. هەروەها پێنج بنەمای بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگ لە غەززە خستەڕوو کە بریتین لە: چەککردنی حەماس، گەڕانەوەی بارمتەکان، داماڵینی غەززە لە چەک، کۆنترۆڵی ئەمنی تەواوی ئیسرائیل لە غەززە، و بوونی ئیدارەیەکی مەدەنی کە سەر بە حەماس و دەسەڵاتی فەڵەستینی نەبێت.
ئیسماعیل بەقائی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، بەشداری راستەوخۆی ئەمریکا لە هێرشەکەی ئیسرائیل بە کردەوە، هیچ بوارێکی بۆ متمانە نەهێشتەوە.
هاوکات مەجید تەخت رەوانچی جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ کاروباری سیاسی و ئەندامی شاندی دانوستانکار، ئاماژەی بە ئەگەری کەمکردنەوەی چالاکییە ئەتۆمییەکان کرد لە بەرامبەر هەڵگرتنی سزاکانی ئەمریکا.
دەشڵێت، "تاران دەتوانێت لە چوارچێوەی رێککەوتنێکی دادپەروەرانە و قازانجی هاوبەشدا کاربکات، لەسەر کاتی دیاریکراو بۆ چالاکییە ئەتۆمییەکانی ئاشتیانەلە بەرامبەر هەڵگرتنی سزاکان".
بەڵام رەوانچی ئاستی پیتاندنەکەی دیارینەکردووە کە ئێران دەتوانێت کەمیبکاتەوە وتیشی، داواکاری واشنتۆن بۆ راگرتنی تەواوەتی پیتاندن دەبێتە هۆی شکستی هەر رێککەوتنێک.
کەناڵەکانی پەیوەندیکردن کراوەن
ئەو بەرپرسە ئێرانییە ئاماژەی بەوەدا، کەناڵەکانی پەیوەندیکردن لە رێگەی نێوەندگیرێکەوە بە کراوەیی ماونەتەوە، بەڵام وادەی دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی دیاری نەکردووە.
لەلایەکی دیکەوە، بەقائی باسی لەوەشکردووە، “متمانەمان بە ئیدارەی ئەمریکا نییە تەنانەت لە کاتی دانوستانیش متمانەمان پێیان نییە".
لە مانگی تەمموزدا ژمارەی مایەپووچ بوونی ئەو کۆمپانیایانەی لە ئەڵمانیا تۆمارکراون، بە بەرزترین رێژە لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردووەوە دێت.
فەرمانگەی ئاماری ئەڵمانیای فیدراڵ رایگەیاند، دادگا ناوخۆییەکان لە مانگی تەمموزدا لە چاو ساڵی رابردوودا بە ڕێژەی 19.2% زیادبوونی حاڵەتە نوێیەکانی مایەپووچ بوونیان تۆمارکردووە.
بەپێی داتاکانی فەرمانگەکە، زۆرجار مایەپووچ بونەکان دوای سێ مانگ لە بەرواری تۆمارکردنیانەوە تۆمار کراون، بەجۆرێک ساڵی رابردوو 21 هەزار و 812 حاڵەت تۆمارکراون، کە بەرزترین ژمارەیە لە ساڵی 2015وە، بەتەنها لە مانگی ئایاری 2025دا زیاتر لە دوو هەزار دۆسییەی مایەپووچ بوون تۆمارکراوە.
زیادبوونی مایەپووچ بوونەکان، دوای کۆتایی هاتنی پاڵپشتی حکومەت دێت لە سەردەمی پەتای کۆڤید-19وە، هەروەها بەرزبوونەوەی نرخی وزە و زیادەڕەوی لە بیرۆکراسی و نادڵنیایی سیاسیدا بارگرانی زیاتر بۆ بازرگانییەکان دروست دەکات.
جولیا کلۆکنەر سەرۆکی پەرلەمانی ئەڵمانیای فیدڕاڵ رایگەیاند، سەرەڕای رەخنە و نیگەرانییەکانی لەسەر پلاتفۆڕمی تیک تۆک، بەڵام بووەتە سەرچاوەیەکی سەرەکی زانیاری بۆ بەشێکی فراوانی دانیشتووان.
ئاماژەی بەوەشکردووە، "دەگمەنە گەنجانی ئەمڕۆ خاوەنی رۆژنامەی کاغەزیی بن و ئەگەر لێیان بپرسیت زانیارییەکانیان لە کوێوە وەردەگرن، وەڵامەکە دەبێتە: تیک تۆک".
بەپێی ئاماری فەرمانگەی پاراستنی زانیارییەکانی ئەڵمانیا، تیک تۆک مانگانە لەلایەن نزیکەی 21 ملیۆن کەسەوە بەکاردەهێنرێت، لەکاتێکدا ژمارەی بەکارهێنەری لە جیهاندا 1 ملیار و 500 ملیۆن کەسی تێپەڕاندووە.
هاوکات پارتی راستڕەوی ئەڵتەرناتیڤ بۆ ئەڵمانیا، یەکەم پارتی ئەڵمانی بوو کە تیک تۆکی بەکارهێناوە، لە کاتێکدا حکومەتی ئەڵمانیاش ئەو پلاتفۆرمە بەکاردەهێنێت بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ خەڵک.
تیک تۆک لەلایەن کۆمپانیای زەبەلاحی چینی "ByteDance" بەڕێوەدەبرێت، گرنگی بە بڵاوکردنەوەی کورتە ڤیدیۆکان دەدات کە زۆرینەیان لەبابەتی کات بەسەربردنن، بەڵام ناوەڕۆکی زانیاریشیان تێدایە، ئەمەش لەکاتێکدایە هۆشدارییەکان لەبارەی مەترسییە ئەمنییەکان و نیگەرانییەکانی پاراستنی زانیارییەکان خراونەتەڕوو.
ئەنتۆنی ئەلبانیزی سەرۆکوەزیرانی ئوسترالیا رایگەیاند، وڵاتەکەی لە مانگی ئەیلولی داهاتوودا لە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکاندا دان بە دەوڵەتێکی فەلەستینیدا دەنێت.
وتیشی، دانپێدانان بە مەرجی بەڵێنەکانی دەسەڵاتی فەلەستین دەبێت و ئەمە دەرفەتێکە بۆ گەیشتن بە چارەنووسی گەلی فەلەستین و "هیچ ئایندەیەک بۆ حەماس لە دەوڵەتێکی فەلەستینیدا نییە".
باسی لەوەشکرد، دۆخی غەززە خراپترین رەوشی مرۆیی لە جیهاندا تێپەڕاندووە و ئیسرائیل بەردەوامە لە سەرپێچیکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان، دەشڵێت چارەسەری دوو دەوڵەتی باشترین بژاردەیە.
رونی کردەوە، بە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلی وتووە " رەوشەکە پێویستی بە چارەسەرێکی سیاسی هەیە نەک سەربازی".
هاوکات، کریستۆڤەر لوکسۆن سەرۆکوەزیرانی نیوزلەندا رایگەیاند، حکومەتەکەی بیر لە دانپێدانانی دەوڵەتێکی فەلەستینی دەکاتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، حکومەتەکەی لە مانگی ئەیلولدا بڕیارێکی فەرمی دەدات و لە "هەفتەی سەرکردەکانی نەتەوە یەکگرتووەکاندا" ناوەڕۆکەکەی دەخاتە روو.
حكومەتی بەریتانیا یاسایەكی وڵاتەكەی هەموار دەكاتەوە تایبەت بە دیپۆرتكردنەوەی سزادراوانی بیانی بۆ وڵاتەكانیان، بەر لەوەی رێگەیان پێبدرێت تانە لە بڕیاری دادگا بدەن.
شابانا مەحمود وەزیری دادی بەریتانیا رایگەیاند، سەرقاڵی هەمواركردنەوە و فراوانكردنی یاسایەكی وڵاتەكەن تایبەت بە ناردنەوەی سزادراوانی بیانی بۆ وڵاتەكانیان، كە یاساكە 23 وڵات دەگرێتەوە.
بەریتانیا: لە رێگای ئەو یاسایەوە رێگە بە سزادراوان نادرێت تانە لە بڕیاری دادگا بدەن
ئاماژەی بەوەشكردووە، ئامانجیان لە هەمواكردنەوەی یاساكە ئەوەیە، كە بەشی زۆری سزادراوانی بیانی، لەدوای دەرچوونی بڕیاری سزاكەیان دیپۆرتی وڵاتی خۆیان بكرێنەوە بەر لەوەی تانە لە بڕیاری دادگا بدەن.
ئەم بڕیارەی بەریتانیا دوای ئەوە دێت، كە بەپێی دوایین ئامار 12٪ی سزادراوانی ئەو وڵاتە كەسانی بیانین و بەریتانیا دەیەوێت جێبەجێكردنی ئەم بڕیارە بكات بە بەشێك لە هەنگاوەكانی دژ بە كۆچبەرانی نایاسایی.
رۆژنامە جیهانییەکان ئاشرایانکردووە، مێلانیای هاوسەری ترەمپ کاریگەری لەسەر هەوڵوێستی سەرۆکی ئەمریکا هەیە، بە تایبەت سەبارەت بە پرسی غەززە و پەیوەندییەکانی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا.
رۆژنامەی گاردیانی بەریتانی بڵاویکردوەتەوە، لێپرسراوانی بەریتانیا پێیان وایە مێلانیا ترەمپ لە پشت گۆڕانی هەڵوێستی سەرۆکی ئەمریکاوەیە سەبارەت رەوشی غەززە، دوای ئەوەی رایگەیاند، کە فەلەستینییەکان لە غەززە لە برسێتیدان.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، کاریگەری مێلانیا لەسەر ترەمپ پێویستی بە هەڵسەنگاندنێکی گشتگیر هەیە، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی خانمی یەکەمی ئەمریکایە، بە دەگمەنیش لەبەردەم خەڵک یان لە کۆشکی سپی دەردەکەوێت و زۆربەی کاتەکانی لەگەڵ کوڕەکەی لە نیویۆرک بەسەر دەبات.
رۆژنامەوە ئاماژەی بەوەشکردووە، ترەمپ هاوسەرەکەی بە "باشترین کەس بۆ ئاڵوگۆڕکردنی بیروڕا" وەسفکردووە، لە خولی دووهەمیشیدا، مێلانیا زیاتر کاریگەری لەسەر بیرکردنەوە و هەڵوێستەکانی هەبووە.
جێگەی ئاماژەیە، ترەمپ ستایشی مێلانیای کردووە، کە وای لێکردووە بیر لە هەڵوێستی خۆی بکاتەوە لەسەر پوتن سەبارەت بە کۆتاییهێنان بە شەڕی ئۆکراین و رایگەیاندووە "دەچمە ماڵەوە و بە خانمی یەکەم دەڵێم ئەمڕۆ لەگەڵ ڤلادیمێر قسەم کرد، گفتوگۆیەکی نایابمان کرد". ئەو دەڵێت، 'بەڕاستی؟ شارێکی دیکە تازە بۆردومان کراوە.
لە ماوەکانی رابردوودا، کاتێک پرسیار لە ترەمپ کرا کە ئایا مێلانیا کاریگەری لەسەر بیرکردنەوە و بڕیارەکانی هەبووە، سەرۆکی ئەمریکا وتویەتی: مێلانیا زۆر زیرەکە، زۆر بێلایەنە، دەیەوێت خەڵک لە مردن رزگار بکات و توندوتیژی کۆتایی پێبهێنێت.
هاوکات مێلانیا ترەمپ لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ماڵپەڕی فۆکس ئەند فرێندز رایگەیاندووە: "رەنگە هەندێک کەس من تەنها بە هاوسەری سەرۆکی ئەمریکا بزانن، بەڵام کەسێکی سەربەخۆم و بیرۆکەی خۆمم هەیە، بۆچوونی خۆمم هەیە، هەمیشە لەگەڵ ئەوەدا نیم کە هاوسەرەکەم چی دەڵێت یان دەیکات، ئەگەر کارێکی باش بێت یاخود نا"
هاوسەرەکەی ترەمپ وتشییەتی، "من ئامۆژگاری هاوسەرەکەم دەکەم، هەندێکجار گوێ دەگرێت و هەندێکجاریش نایگرێت، ئەوەش شتێکی باشە".
ئەمەش لە کاتێکدایە، لە چەند رۆژی رابردوودا دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا، هەڵوێستەکانی سەبارەت بە رەوشی غەززە گۆڕا و دانی بە برسێتیی لەو کەرتەدا ناو داوایکرد بە زووترین کات هاوکارییە مرۆییەکان بگەیەندرێتە خەڵکەکەی، دوا بەدوای ئەوەش هەڵوێستەکانی ترەمپ سەبارەت بە شەڕی ئۆکراین گۆڕاو و چەند جارێک جەختی کردووە دەبێت کۆتایی بەو جەنگە بهێندرێت.
لێپرسراوێکی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان لە سودان ئاماژە بە رەوشی خراپی مرۆیی لە سودان دەکات کە دەیان ملیۆن کەس پێویستیان بە هاوکاریەی مرۆیی و تەندروستیە.
ئیدیم وسورنو، بەرپرسی نوسینگەی رێکخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان لە سودان بۆ كاروباری مرۆیی رایگەیاند، سودان بە خراپترین قەیرانی مرۆییدا تێدەپەڕێت و 30 ملیۆن کەس پێویستیان بە هاوکاریە. هەروەها ئەوەی لە خەرتومی پایتەختی سودان بینیویەتی تەنها کاولکاری بووە، لەکاتێکدا پێشتر شارێکی پڕلە ژیانبووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەوەی ئێمە داوای دەکەین بۆ هاوکاریکردنی خەڵکی سودان رۆژانە تەنها 55 سەنتە بۆ هەر هاووڵاتیەک، هەرکاتێکیش ئاسایش و سەقامگیری گەڕایەوە دەتوانن بڕی پێوسیت هاوکاری بگەیەن بە خەرتومی پایتەخی سودان.
ئەمریکا کار لەسەر ئەوەدەکات کۆبوونەوەی نێوان پوتن و زیلینسکی رێکبخات بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی ئۆکراین.
جەی دی ڤانس جێگری سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند: واشنتۆن دەرگای دیالۆگی لەگەڵ ئۆکراین کراوەیە لە چوارچێوەی هەوڵە دیپلۆماسییەکاندا.
وتیشی، لە ئێستادا ئەمریکا کار لەسەر دیاریکردنی وادەیەک دەکات بۆ ئەوەی ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا و ڤۆلۆدیمێر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین کۆببنەوە، بۆ گفتوگۆکردن لەسەر رێگەکانی کۆتاییهێنان بە جەنگی ئۆکراین.
جەی دی ڤانس ئاماژەی بەوەشکرد، ئەنجامدانی کۆبوونەوەی نێوان پوتن و زیلینسکی، پێش کۆبوونەوەی داهاتووی پوتن لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا هەنگاوێکی بەرهەمدار نییە لەم قۆناغەدا.
جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی ئاسایشی روسیا وڵاتانی ئەوروپای تۆمەتبار کرد بەوەی کە رێگری دەکەن لە هەوڵەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی ئۆکراین.
دیمیتری مێدڤێدێڤ جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی ئاسایشی روسیا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تێلیگرام بڵاویکردەوە، وڵاتانی ئەوروپی هەوڵدەدەن رێگری لە هەوڵەکانی ئەمریکا بکەن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان روسیا لەگەڵ ئۆکراین.
مێدڤێدێڤ ئۆکرانیای بەوە تۆمەتبارکرد، کەلە هەردوو وڵاتی مەکسیک و کۆڵمبیاوە سەدان بەکرێگیراوی تاوانباری رەوانەی وڵاتەکەی کردوە بۆ بەشداریکردی پێکردنیان لە شەڕەکان، هەروەها راهێنانیان پێکراوە لەسەر بەکارهێنانی چەک و تەقمەنی جۆراوجۆر و بەکارهێنانی درۆن.
ئاماژەی بەوەشکرد، کێیڤ لە رێگەی کۆمپانیایەکەوە لە شاری مێدێلینی پایتەختی کۆلۆمبیا، تاوانباران لە باندەکانی ماددە هۆشبەرەکان وەردەگرێت بۆ شەڕکردن لەگەڵ سوپای روسیا.
ڤلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین، گرنگی بە کۆبوونەوە لوتکەییەکەی نێوان دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و ڤلادیمیر پوتن، سەرۆکی روسیا نادات و هۆشداری دەدات کە هەر رێککەوتنێکی ئاشتی بەبێ بەشداریی کیێڤ، "چارەسەرێکی مردووە."
لە راگەیەندراوەکەدا کە لە تێلیگرام بڵاویکردووەتەوە، زێلێنسکی رایگەیاندووە، یەکپارچەیی خاکی ئۆکراین، کە لە دەستووردا جێگیرکراوە، نابێت گفتوگۆی لەسەر بکرێت و جەختی لەوەشکردەوە کە ئاشتییەکی بەردەوام دەبێت دەنگی ئۆکراین لەسەر مێزی گفتوگۆکان لەخۆبگرێت. زێلێنسکی وتی: "ئۆکراین هیچ خەڵاتێک نادات بە روسیا بۆ ئەوەی کە کردوویەتی" و "ئۆکراینیەکان خاکەکەیان نادەنە داگیرکەر."
سەبارەت بە نیگەرانییەکانی کیێڤ لەوەی کە کۆبوونەوەیەکی راستەوخۆی نێوان ترەمپ و پوتین ببێتە هۆی پەراوێزخستنی بەرژەوەندییەکانی ئۆکراین و ئەوروپا، زێلێنسکی وتی: "هەر بڕیارێک کە بەبێ ئۆکراین بدرێت، لە هەمان کاتدا بڕیارێکە دژی ئاشتی. ئەوانە هیچ شتێک ناهێننە ئاراوە. ئەمانە بڕیاری مردوون و هەرگیز کار ناکەن."
بڕیارە ترەمپ و پوتین رۆژی هەینی،15ـی مانگ، لە ویلایەتی ئەلاسکا کۆببنەوە، کۆبوونەوەیەک کە وەک دەرفەتێک بۆ پێشکەوتنی گەورە چاوی لێدەکرێت. بەرپرسێکی باڵای کۆشکی سپی بە "سی بی ئێس نیوز"ی ڕاگەیاندووە کە پلانی کۆبوونەوەکە هێشتا نەرمیی تێدایە و ئەگەری هەیە زێلێنسکیش بە جۆرێک لە جۆرەکان بەشدار بێت. دوو سەرچاوەش ئاشکرایان کردووە کە ترەمپ ئامادەیە کۆبوونەوەیەکی سێقۆڵی لەگەڵ زێلێنسکی و پوتین ئەنجام بدات، بەڵام لە ئێستادا کۆبوونەوەکە دووقۆڵییە، کە ئەمەش لەسەر داوای پوتین بووە.
لەکاردانەوەی کۆبوونەوە چاوەڕوانکراوەکەدا، چەندین سەرکردەی ئەوروپی بەیاننامەیەکی هاوبەشیان دەرکرد و رایانگەیاند: "دڵنیاین کە تەنها رێبازێک سەرکەوتوو دەبێت کە دیپلۆماسییەتی چالاک، پشتیوانی بۆ ئۆکراین و فشارخستنە سەر رووسیا بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕە نایاساییەکەی تێکەڵ بکات."
لە راگەیەندراوێکدا، کە لەلایەن ئۆرسۆلا ڤۆن دێر لاین، سەرۆکی کۆمیسیۆنی ئەوروپا، کییەر ستارمەر، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، جیۆرجیا مێلۆنی، سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا، فریدریش مێرز، راوێژکاری ئەڵمانیا، دۆناڵد توسک، سەرۆک وەزیرانی پۆڵەندا و ئەلێکساندەر ستەب، سەرۆکی فینلاندەوە دەرچووە، هاتووە: "ئۆکراین ئازادی هەڵبژاردنی چارەنووسی خۆی هەیە. گفتوگۆی مانادار تەنها لە چوارچێوەی ئاگربەست یان کەمکردنەوەی دوژمنکارییەکاندا دەکرێت. ڕێگای ئاشتی لە ئۆکراین بەبێ ئۆکراین بڕیاری لەسەر نادرێت."
پێشتر ترەمپ رایگەیاندبوو کە ئامادەیە لەگەڵ هاوتا روسی و ئۆکراینییەکەیدا کۆببێتەوە، بەڵام رۆژی هەینی ئاماژەی بەوەدا کە رەنگە تەنها بە کۆبوونەوە لەگەڵ پوتین دەستپێبکات. هەروەها ئاماژەی بەوەشدا کە هەر رێککەوتنێک "ئەگەری گۆڕینەوەی هەندێک ناوچە"ی لەخۆدەگرێت، بەڵام هیچ وردەکارییەکی نەخستەڕوو.
هاوکات، "سی بی ئێس نیوز" بڵاویکردەوە کە جەی دی ڤانس، جێگری سەرۆکی ئەمریکا، رۆژی شەممە لە بەریتانیا لەگەڵ راوێژکارانی ئاسایشی نیشتمانی ئەوروپا کۆبووەتەوە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر جەنگی روسیا و ئۆکراین.
بەگوێرەی هەواڵێکی کەناڵی "سی بی ئێس"ی ئەمریکی، لە ئەنجامی رووداوێکی تەقەکردنی هەڕەمەکی لە شاری بالتیمۆر لە ویلایەتی میریلاند، شەش کەس برینداربوون کە یەکێکیان برینەکەی سەختە و یەکێکی دیکەشیان منداڵێکی تەمەن پێنج ساڵانە.
ریچارد وۆرلی، بەڕێوەبەری پۆلیسی بالتیمۆر رایگەیاند: "پۆلیس لێکۆڵینەوە لە رووداوێکی تەقەکردنی بەکۆمەڵ دەکات لە ناوچەی پارک هایتس لە بالتیمۆر. لە رووداوەکەدا شەش کەس برینداربوون، کە یەکێکیان منداڵێکی تەمەن پێنج ساڵانە".
وۆرلی ئەوەشی پشتڕاستکردەوە کە منداڵە پێنج ساڵانەکە فیشەکێک بەر قۆڵی کەوتووە و برینەکەی مەترسیدار نییە، بەڵام پیاوێکی دیکە لەنێو بریندارەکاندا دۆخی تەندروستی ناجێگیرە. تا ئێستا هیچ زانیارییەک لەبارەی ناسنامە و هۆکاری تەقەکەرەکە بڵاونەکراوەتەوە.
رووداوەکانی تەقەکردنی تاکەکەسی و بەکۆمەڵ لە سەرانسەری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکادا بە شێوەیەکی رۆژانە دووبارە دەبنەوە. بۆ نموونە، رۆژی شەممەی رابردوو، ناوچەی تایمز سکوێری بەناوبانگترین شوێنی گەشتیاری لە شاری نیویۆرک، رووداوێکی تەقەکردنی بەخۆیەوە بینی کە بووە هۆی برینداربوونی سێ کەس.