کوردستان
جەختی لەوەشکردەوە، رێگە نادەن خوێنی ئەو پێشمەرگانەی لەچەند رۆژی رابردوو گیانیان بەختکردووە بەفیرۆ بڕوات، دەبێت تۆڵەی خوێنی شەھیدانە بکرێتەوەو ناوەستن تا بەتەواوی داعش تێکدەشکێنن.
"بافڵ جەلال تاڵەبانی"لە دەباشان لەگەڵ ژمارەیەک لە فەرماندەکانی ھێزی پێشمەرگە و دەزگا ئەمنییەکان کۆبووەوە بۆ تاوتوێکردنی رەوشی ئەمنی ناوچە کێشەلەسەرەکان و ئەو سنوورانەی بۆشایی ئەمنییان ھەیە، چەند بڕیارێکیش دران لەپێناو ئاسایش و ئارامی زیاتر و پاراستنی سەروماڵی ھاووڵاتیان و رووبەڕووبوونەوەی پاشماوەکانی داعش.
لەکۆبوونەوەکەدا بە وردی ھەڵسەنگاندن بۆ رەوشی ئەمنی ئەو سنوورانە کرا کە بۆشایی ئەمنی تێدایە، دوای گفتوگۆکردن و راگۆڕینەوە لەسەر میکانیزمەکانی رووبەڕووبوونەوەی پاشماوەکانی داعش و پاراستنی ھەرێمی کوردستان، چەند بڕیارێک دران لەپێناو ئاسایشی زیاتری ھەرێمی کوردستان.
"بافڵ جەلال تاڵەبانی"روونیکردەوە چەندین جار ھۆشدارییان داوە بە حکومەتی عێراق و ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە مەترسی جموجۆڵەکانی پاشماوەکانی داعش و سوود وەرگرتنیان لەو ناوچانەی بۆشایی ئەمنییان تێدایە، جەختی لەوەشکردەوە لەمەودوا وەک ھێزی پێشمەرگە پلان و ستراتیژی خۆیان دەبێت بۆ پاراستنی زیاتری ھەرێمی کوردستان و سەلامەتی گیانی ھێزی پێشمەرگە چونکە چۆن خەممان ئارامی و ئاسایشە پێویستە گیانی ھێزەکانی پێشمەرگە و کارمەندانی دەزگا ئەمنییەکان لە ئاسایش و دژەتیرۆر و ھێزەکانی ناوخۆش بپارێزین، ئەوەش بە دابینکردنی پێداویستییەکانیان دەبێت.
ھاوکات فەرماندە و تەواوی ھێزە ئەمنییەکانیشی راسپارد کار بەو بڕیارانە بکرێت و چاو کراوەتر بن لە بەرامبەر مەترسییەکانی تیرۆریستان سڵ نەکەوە، بە توانا سەربازی و ئەمنییەکانیان ئارامی و ژیانی خەڵک بپارێزن.
ئەمین بابە شێخ وتەبێژی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان رایگەیاند، دوو کورسییەکەی پارێزگای نەینەوا (بازنەی دوو)، و پارێزگای ھەولێر (بازنەی سێ) ئیستیحقاقی ڕەوای یەکێتیی نیشتیمانی کوردستانن، کە ھەر ئیستیحقاقی کوردە و لە چوارچێوەی کورسییەکانی کوردە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق.
وتەبێژی یەکێتی دەشڵێت، گێرانەوەی کورسییەکانی یەکێتی لە چوارچێوەی ھاوپەیمانی کوردستان دوای رەچاوکردنی تانە یاساییەکان و سەلماندنی ھەوڵی ساختەکاری (تزویر) کارێکی باشە و ئێمە پێشوازی لێ دەکەین.
لە راگەیەنراوێکدا وەزارەتی پێشمەرگە بڵاوکردەوە، سەعات ١٠ و ١٨ خولەکی شەوی رابردوو تیرۆریستانی داعش پەلامارێکی ترسنۆکانەی خاڵێکی پاسەوانی ھێزەکانی پێشمەرگەیان لە سنووری فەوجی سێی لیوای ١٧ی پیادەیان لە سنوری قەزای کفری دا.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ھێزەکانی پێشمەرگە بە توندی بەرپەرچی پەلامارەکەیان دایەوە و تیرۆریستانی داعشیان تێکشکاند و ئێستا رەوشی ناوچەکە لە ژێرکۆنتڕۆڵی ھێزەکانی پێشمەرگەیە.
عەلی دۆلەمەڕی نوێنەری حکومەتی ھەرێم لە فەڕەنسا رایگەیاند، ئەو کەسانەی لەناو بەلەمەکەدا خنکان بە تەنھا کورد نەبوون، بەڵکو نەتەوەکانی تریشی تێدابوو وەک سودانی و لیبی و ئەفغانی.
راشیگەیاند، وەک نوێنەرایەتی حکومەتی ھەرێم پەیوەندییان بە حکومەتی فەڕەنساوە کردوە لەسەر ناسنامەی ئەو کۆچبەرانەی لەو بەلەمەدا خنکان، بەڵام کێشەکە ئەوەیە کۆچبەرەکان ھیچ بەڵگەنامەیەکیان نییە، ئەوەش پێویستی بەکات ھەیە بۆئەوەی پزیشکی دادوەری و پۆلیس زانیارییان بدەنێ.
داواش لە ھاوڵاتیانی ھەرێم دەکات ئەگەر گومانیان ھەیە کەسوکاریان لەو بەلەمەدا بووە، پەیوەندییان پێوە بکەن و وێنەکانیان بۆ بنێرن تا بیدەن بە حکومەتی فەڕەنسا بۆئەوەی ناسنامەی خنکاوەکان ئاشکرا بکەن.
روونیشیکردەوە، وەک حکومەتی ھەرێم دەستوەرنادەنە کاروباری ئەو کەسانەی کە بە نایاسایی دەچنە وڵاتانی تر، بەڵام ئەگەر بچنەلایان بۆ ھاوکاری، لە کارە یاساییەکاندا ھاوکارییان دەکەن.
رێکخراوی تەندروستی جیھانی بڵاویکردەوە، ئەگەری بڵاوبوونەوەی کۆرۆنای ئۆمیکرۆن لە جیھاندا بەرزە و ھەڵسەنگاندنەکانیان سەبارەت بەو جۆرە نوێیە مەترسیدارە، داواشی لە ١٩٤ وڵاتە ئەندامەکەی ناو رێکخراوەکە کرد پێدانی ڤاکسین بەو کەسانەی مەترسییان لەسەرە خێراتر بکەن و پێداچوونەوە بە گەشتە نێودەوڵەتییەکانیشدا بکەن.
تەندروستی جیھانی ئەوەشی خستەڕوو، تا ئێستا گیانلەدەستدان بە ئۆمیکرۆن تۆمار نەکراوە و پێویستیان بە لێکۆڵینەوەی زیاترە سەبارەت بە ئەگەری زاڵ بوونی ئەو ڤایرۆسە بەسەر ڤاکسین و ئەو بەرگرییەی دروستبووە، پێشبینی توشبوونی ئەو کەسانەش دەکات کە ڤاکسینیان وەرگرتووە.
لێپرسراوانیش لە رێکخراوەکە رایانگەیاندووە، وڵاتانی ئەندام لە رێکخراوی تەندروستی جیھانی لە ئەمڕۆوە کۆدەبنەوە سەبارەت بە ئۆمیکرۆن و چۆنێتی سنوردارکردنی بڵاوبوونەوەی پەتاکان لە جیھاندا، کۆبوونەوەکەش لە "ژنێڤ" بەڕێوەدەچێت و ماوەی سێ رۆژ دەخایەنێت.
مەزھەر محەمەد ساڵح راوێژکاری ئابووری مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاندووە، پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٢ی عێراق سکھەڵگوشین نابێت و جەختیش دەکاتەوە لەسەر جێبەجێکردنی پڕۆژەی وەبەرھێنان و پلەی وەزیفی و دامەزراندنی ساڵانە بۆ کەرتی تەندروستی و کەرتەکانی تریش لەخۆدەگرێت.
وتیشی، گۆڕانکارییەکانی بازاڕی نەوت و ئابوری جیھان کاریگەری لەسەر پڕۆژەیاسای بودجەی ساڵی داھاتوو دەبێت، بەڵام ھەموو ھەوڵێک دەدرێت کە پڕۆژە یاساکە کەمترین قەرزی تێدا بێت تەنھا بۆ پێویستی نەبێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەرزبوونەوەی داھاتی نەوت رۆڵی خۆی دەبێت لە جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی وەبەرھێنان و زیادکردنی بەرھەمی ناوخۆ.
وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەو خوێندکارانەی لەگەڵ خێزانەکانیان کۆچیان بۆ دەرەوەی وڵات کردووە و ئێستا گەڕاونەتەوە بۆ ھەرێم، ھەر خوێندکارێک ئارەزووی ھەیە بگەڕێتەوە بۆ خوێندن، لە ھەر قۆناغێک بێت ماوەی دابڕانی لە خوێندن بە نەھاتوو ھەژمار ناکرێت و دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ ناوەندەکانی خوێندن و درێژە بە خوێندنی بدات.
لەبارەی نمرەکانیشیان ئاماژەی بەوەکرد، لە رێنوێنییەکی تایبەتدا رەوشی خوێندکارەکە لەبەرچاو دەگیرێت، بە مەرجێک پێش تاقیکردنەوەی وەرزی یەکەم پەیوەندی بە خوێندنگەکەیەوە بکات.
لە ھەولێر کۆنفرانسێک بۆ پاراستنی شوێنەوار و کەلەپوور بەڕێوەچوو، ڤالەنتینا عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری پلان لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی شوێنەواری ھەولێر بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، تا ئێستا مۆزەخانەیەکی نێودەوڵەتی لە ھەرێمی کوردستان نییە و ئامانجی کۆنفرانسەکەش ھۆشیارکردنەوەی ھاوڵاتیانە بۆ پاراستنی شوێنەوارەکان.
عەقید بەرزان ڕەزا بەڕێوەبەری ھۆبەی پلە بەرزکردنەوە لە وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند، بە فەرمانی وەزیری پێشمەرگە حەوت ھەزار و ٨٣٢ پلەدار و کارمەند پلەیان بەرزکرایەوە، ئەوانیش بەسەر دوو لیستدا دابەشکراون، لیستی یەکەم ٧ ھەزار و ٧٧٧ پلەدار و پێشمەرگەیە و لیستی دووەمیش ٥٥ پلەدار و پێشمەرگەیە.
وتیشی، لەئێستادا تەواوی ئەو کارمەند و پێشمەرگانە بەپێی خزمەتی سەربازی و بڕوانامەکانیان دابەشکراوە بەسەر ھەردوو لیستدا.
ئاشکراشیکرد، ئامادەکارییەکانی خشتەی پلە بەرزکردنەوەی ئەفسەرانیش لە قۆناغی کۆتاییدا و بڕیارە بەم نزیکانە رەوانەی ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێم بکرێت.
بۆ ھەڵگرانی بڕوانامەی بەکالۆریۆس و سەرووی بڕی ٥٥٠ ھەزار دینار وەردەگرن.
بۆ ھەڵگرانی بڕوانامەی دبلۆم بڕی ٤٥٠ ھەزار دینار وەردەگرن.
بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی ھەڵەبجە لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، لە رۆژانی داھاتوودا لەسەر بودجەی حکومەتی ھەرێم و لە رێگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەت لە ئێران، دەست دەکەن بە ناردنی ٥٣ بەرکەوتەی چەکی کیمیایی.
بۆ زانیاری لەسەر چۆنێتی ناردنە دەرەوەشیان، تەندروستی ھەڵەبجە رایگەیاند، رەزامەندییان بۆ وەرگیراوە و بە زووترین کات سەردانی نەخۆشخانەی چارەسەری بەرکەوتوانی چەکی کیمیایی لە ھەڵەبجە بکەن.
نزیکەی دوو ساڵە بەھۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و راگرتنی گەشتی ئاسمانی و قەیرانە بەردەوامەکان، بەرکەوتوانی چەکی کیمیایی نەنێردراونەتە دەرەوەی وڵات و لە رەوشێکی خراپدا بوون.
شێرکۆ جەودەت سەرۆکی فراکسیۆنی یەکگرتوو لە پەرلەمانی کوردستان گەندەڵییەکی گەورەی وەزارەتی تەندروستی ئاشکرا کرد و رایگەیاند، حکومەت لێدانی ستیکەری دەرمان دەداتە کەرتی تایبەت لە کاتێکدا پێشتر ئەرکی وەزارەتی تەندروستی بوو.
وتیشی، بەپێدانی ستیکەری دەرمان بەکەرتی تایبەت، ھەر دەرمانێک سێ بۆ چوار ھەزار دینار گران دەبێت و ئەوەش دەبێتە بارگرانییەکی تر بۆ سەر ھاووڵاتیان.
داواشیکرد، ھەموو ئەوانەی لە پشت ئەو کارەوەن ببرێنە بەردەم یاسا و دادگا.
دكتۆر ئومێد عەلی بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی شار بە كوردسات نیوزی راگەیاند، دابینكردنی كەشێكی ئارام بۆ نەخۆش و ئەو كەسانەی سەردانی نەخۆشخانە دەكەن، ئەركی سەرەكییانە و رێكخستنەوەی هاتوچۆ و سەوزكردنی بەردەم نەخۆشخانەش بۆ ئەوەیە كارئاسانی بۆ ئەو كەسانە بكەن كە سەردانی نەخۆشخانە دەكەن و ژینگەیەكی پاكیان بۆ دابین بكەن.
وتیشی، ماوەی نۆژەنكردنەوەكە ساڵێك دەخایەنێت و حكومەتی هەرێمیش زیاتر لەدوو ملیار دیناری بۆ تەرخانكردووە.
بافڵ جەلال تاڵەبانی وێڕای ئەوەی ھیوای سەرکەوتن و دەستپێکێکی باشی بۆ باڵیۆزی نوێی بەریتانیا لە عێراق خواست، پشتیوانی و ھەماھەنگی یەکێتی دووپاتکردەوە بۆ سەرخستنی ئەرکەکانی و پێشخستنی پەیوەندییەکانی نێوانیان.
ھەر لە دیدارەکەدا بافڵ جەلال تاڵەبانی روونیکردەوە ، ئەم ھەلومەرجە سیاسییەی بە عێراقدا تێدەپەڕێت جێی نیگەرانییانە و ناکۆکییەکان دۆخی وڵات بەرەو ناسەقامگیری زیاتر دەبات، بەڵام ئێستاش دەرفەتی باشیان لەپێشە تا جیاوازییەکانیان بخەنە خزمەت بەرژەوەندی گشتی و پێکەوە زەمینەی گفتوگۆ و دیالۆگی بونیادنەرانە بڕەخسێنین و رێکبکەون لەسەر میکانیزمەکانی پێکھێنانی حکومەتی نوێ.
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەبارەت بە مەترسییە ئەمنییەکان و جموجۆڵی پاشماوەکانی داعش و بۆشایی ئەمنی لە ھەندێ ناوچەی کێشەلەسەر و عێراق ئاماژەی بۆ ئەوە کرد ، بەردەوامی ململانێ سیاسییەکان دۆخی ئەمنی بەرەو خراپتر دەبات، بۆ زاڵبوون بەسەر تەحەدییەکاندا پێویستە سەنتەرەکانی ھەماھەنگی نێوان ھێزی پێشمەرگە، سوپای عێراق و ھێزەکانی ھاوپەیمان کاراتر بکرێن، پلان و ستراتیژی ھاوبەش ھەبێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و رێگریکردن لەجموجۆڵەکانیان.