عیراق
وەزارەتی نەوتی عیراق دەڵێت، هیچ گرێبەستێك لەنێوان عیراق و سوریا نییە بۆ هەناردەكردنی نەوت بۆ ئەو وڵاتە.
مستەفا سەنەد، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، بڕیارە لە سەرەتای مانگی داهاتووەوە، عیراق هەناردەكردنی نەوت بۆ سوریا رابگرێت، كە پێشتر مانگانە بڕی ١٢٠ هەزار تۆن نەوتی رەشی هەناردەی ئەو وڵاتە دەكرد.
لای خۆیەوە، "مورتەزا جشعمی" وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عیراق، وتەكانی ئەو پەرلەمانتارە رەتدەكاتەوە و دەڵێت، هیچ گرێبەستێك لە نێوان عیراق و سوریادا نییە كە تایبەت بێت بە هەناردەكردنی نەوتی رەش بۆ ئەو وڵاتە، دەشڵێت، هیچ زانیارییەكیشیان لەسەر هەناردەكردنی نەوتی عیراق بۆ سوریا نییە.
هاوكات، لێپرسراوێكی باڵای حكومەتی فیدراڵیش بۆ ماڵپەڕی "عەرەبی جدید"ـی روونكردوەتەوە، پێشتر ئەو بڕە نەوتەی مانگانە لە عیراقەوە چووەتە سوریا، لە رێگەی بارهەڵگرەكانەوە بە قاچاخ چووەتە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی رژێمی پێشووی سوریا.
سەرۆك وەزیرانی عیراق هۆشداریدا لە هەر هەڕەشەیەك كە مەترسی بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری عیراق دروست بكات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، ئەوان رێز لە ئیرادەی سوورییەكان دەگرن و چاوەڕێی پرۆسەیەكی سیاسی گشتگیردەكەن لەو وڵاتە.
ئاماژەی بەوەشكرد، هەر كەموكوڕییەك لە گرتووخانەكانی سوریا هۆكاردەبێت بۆ ئەوەی عیراق روبەڕوی تیرۆر ببێتەوە.
دەشڵێت، ئیدارەی سوریایان ئاگادار كردووەتەوە لە تێڕوانینی خۆیان سەبارەت بە بارودۆخی ئێستا و پەرۆشیشیان هەیە بۆ هەماهەنگی لەگەڵ ئەو وڵاتە بۆ كۆنترۆڵكردنی سنوورەكانیان.
سودانی ئاماژەی بەوەشكرد، ماهیر ئەسەد دوای روخانی ئەسەد نەچووەتە ناو عیراقەوە و حكومەتی پێشووی سوریاش داوای لە عیراق نەكردووە دەستوەردانی سەربازی لەو وڵاتەدا بكات.
بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەرگریی شارستانیی عیراق،هۆشداری دەدات لە دروستبوونی گەردەلول و زریانی بەهێز،چەند رێنمایەکیش بڵاودەکاتەوە
بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بەرگریی شارستانیی عێراق رێنمایی تایبەت بە رووبەڕووبوونەوەی گەردەلوول و زریانی بڵاوکردەوە داوا لە هاووڵاتیان دەکات لە ژێر دارەکان، تابلۆکانی رێکلام، تاوەرەکانی پەیوەندی و ئەو باڵەخانانە دوور بکەونەوە، کە مەترسیی رووخانیان هەیە. هەروەها دەرگە و پەنجەرەکانیش دابخەن.
هاوکات بەرگریی شارستانیی عیراق داوا لە شۆفێران دەکات بە وریاییەوە شۆفێری بکەن.
رێنمایەکانی بەڕێوەبەرایەتی گشتیی بەرگریی شارستانیی عێراق.
١- لەو وایەرانەی شۆڕبوونەتەوە، دووربکەونەوە چونکە لەدوای پچرانیان مەترسی هەیە کە کارەبای تێدابێت
.٢- دووربن لەو باڵەخانانەی کە مەترسی رووخانیان هەیە
.٣- دووربکەونەوە لە درەختی گەورە، چونکە ئەگەری شکانیان هەیە
.٤- لە پۆستەرەکانی رێکلام دوور بکەونەوە
.٥- دەرگا و پەنجەرەکان دابخەن بۆ کەمکردنەوەی دزەکردنی هەوا لەکاتی گەردەلوولدا
لەسەر داوای موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتیمانی شیعە، لە دوو ناچەی جیاوازی بەغداد نوێژی هەینی بەکۆمەڵ بەڕێوەچوو.
بەبۆنەی تێپەڕبوونی ٢٨ ساڵ بەسەر ساڵیادی ئەنجامدانی یەكەم نوێژی هەینی، لەسەر داوای موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتیمانی شیعە، لە بەغداد لە هەردوو ناوچەی "مەدینە سەدر" لە رەسافە و ناوچەی "شوعلە" لە كەرخ نوێژی هەینی بەکۆمەڵ بەڕێوەچوو و هەزار نوێژخوێن بەشداربوون و سەرجەم پەرلەمانتارانی پێشووی رەوتی سەدریش ئامادەبوون.
بۆ یەكەم جار لەساڵی ١٩٩٦ لەسەر داوای محەمەد سەدر، باوكی موقتەدا سەدر یەكەم نوێژی هەینی یەكگرتوو بەڕێوەچووە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق هۆشداریدا لە هەر هەڕەشەیەك كە مەترسی بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری عیراق دروستبكات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، ئەوان رێز لە ئیرادەی سوورییەكان دەگرن و چاوەڕێی پرۆسەیەكی سیاسی گشتگیردەكەن لەو وڵاتە، بەڵام هەر كەموكوڕییەك لە گرتووخانەكانی سوریا هۆكاردەبێت بۆ ئەوەی عیراق رووبەڕووی تیرۆر ببێتەوە.
دەشڵێت، ئیدارەی سوریایان ئاگاداركردووەتەوە لە تێڕوانینی خۆیان سەبارەت بە بارودۆخی ئێستا، پەرۆشیان هەیە بۆ هەماهەنگی لەگەڵ ئەو وڵاتە بۆ كۆنتڕۆڵكردنی سنوورەكانیان.
سودانی ئاماژەی بەوەشكرد، "ماهیر ئەسەد" دوای روخانی بەشار ئەسەد نەچووەتە ناو عیراقەوە، حكومەتی پێشووی سوریاش داوای لە عیراق نەكردووە دەستوەردانی سەربازی لەو وڵاتەدا بكات.
بەهۆی درێژكردنەوەی ماوەی نۆژەنكردنەوەی وێستگەكانی غاز لەلایەن ئێرانەوە، عیراق زیاتر لە هەشت هەزار مێگاوات كارەبای لە دەستداوە.
ئەحمەد موسا وتەبێژی وەزارەتی كارەبای عیراق رایگەیاند، حكومەتی ئێران وەزارەتی كارەبای عیراقی ئاگاداركردووەتەوە كە ماوەی نۆژەنكردنەوەی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی غازی بۆ دوو هەفتەی تر درێژكردووەتەوە، ئەوەش كاریگەری زۆری دەبێت لەسەر ئەو غازەی بە پێی رێككەوتنێكی ئێران هەناردەی عیراقی دەكات بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا بەكاردەهێنرێت.
وتیشی، پێش ئەوەی ئێران دەست بە نۆژەنكردنەوەی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی غاز بكات، بەرهەمهێنانی كارەبا لە عیراق گەیشتبووە ٢٦ هەزار مێگاوات، بەڵام لە دوای ئەو بڕیارەی ئێرانەوە بەهۆی ئەوەی بڕێكی كەم غاز هەناردە دەكات، لەئێستادا بەرهەمهێنانی كارەبا لە عیراق هەشت هەزار مێگاوات كەمبووەتەوە و لە ٢٦ هەزارەوە بۆ ١٨ هەزار مێگاوات دابەزیووە.
هاووڵاتییەكی عیراق لە سنووری پارێزگای واست دوای هەشت ساڵ لە بێسەروشوێنبوونی، گەڕایەوە بۆ ناو كەسوكارەكەی كە پێشتر پرسەشی بۆ دانرابوو.
بەپێی هەواڵی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان، محەمەد نەسیر حسێن خەفاجی كە گەنجێكی دانیشتووی قەزای سوێرە بووە لە سنووری پارێزگای واست، لە ساڵی ٢٠١٦ـەوە بێسەروشوێن بووە و دوای ماوەیەكی زۆریش گەڕان بەدوایدا نەدۆزراوەتەوە، كەسوكارەی پێیان وابووە كوژراوە بەوهۆیەشەوە لە رۆژی ١٤/٦/٢٠١٦ پرسەیان بۆداناوە.
ئاماژە بەوەشكراوە، ئێوارەی رۆژی پێنج شەممە ئەو گەنجەی پارێزگای واست دوای هەشت ساڵ لە بێسەروشوێنبوونی گەڕاوەتەوە بۆ ناو كەسوكارەكەی لە قەزای سوێرە و دەركەوتووە لە یەكێك لە گرتووخانەكانی سوریا زیندانیكراوە و دوای رووخانی دەسەڵاتەكەی بەشار ئەسەد لەلایەن گرووپە چەكدارەكانەوە ئازادكراوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانیی عێراق رایگەیاند، لەماوەی شەش مانگی رابردوودا پشکنینمان بۆ چەندین گرتووخانە کردووە و ٧٢١ مۆبایل و ٣٥٠ سیمکارت دەستیان بەسەردا گیراوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانیی عێراق رایگەیاند، بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دادی عێراق و بە پشتبەستن بەو زانیارییانەی کە دەست دەزگاکەمان کەوتوە؛ توانیمان هەوڵێکی بە قاچاخ بردنی مادەی هۆشبەر بۆ نێو یەکێک لە گرتووخانەکان پووچەڵ بکەینەوە
لەبارەی چۆنییەتی رووداوەکەوە دەزگاکە ئاماژە بەوە دەکات، یەکێک لە کەسوکاری زیندانیکراوەکان مادەی هۆشبەری کردووەتە نێو پاکەتی جگەرەوە و هەوڵیداوە بیباتە نێو گرتووخانەکە، بەهۆی ئەو رێکارە تۆکمانەی لەنێو پرسگەی گرتووخانەکەدا دەگیرێنەبەر و لە رێگەی ئامێری تایبەتەوە توانرا مادە هۆشبەرەکە ئاشکرا بکرێت
ئەمە لەکاتێکدایە، لە ماوەی شەش مانگی رابردوودا، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی و وەزارەتی داد پشکنینیان بۆ ٢٢٠ بەشی گرتووخانەکان کردووە، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی دەڵێت، "لەو هەڵمەتانەدا ٧٢١ مۆبایل و٣٥٠ سیمکارت دەستیان بەسەردا گیراوە. ئەمە جگە لە دەستبەسەردا گرتنی کۆمەڵێک کەرەستەی نایاسایی
وەزارەتی نەوتی عێراق، ئاماری ناردنە دەرەوەی نەوتی بۆ مانگی ١١ئەم ساڵ راگەیاند. بەپێی ئاماری کۆمپانیای بازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ)، کۆی گشتیی ناردنە دەرەوەی نەوتی خاو گەیشتە ٩٨ ملیۆن و ٨٦٩هەزار و ٨٢٤ بەرمیل.
لە مانگی ١١دا "٩٨"ملیۆن بەرمیلمان هەناردەکردوە
وەزارەتی نەوتی عیراق لەبڵاوکراوەیەکدا ئاماژەبەوەدەکات، " لە مانگی ١١دا سەرجەم بڕی نەوتی خاوی هەناردەکراو بۆ دەرەوە لە کێڵگە نەوتییەکانی نێوەڕاست و باشووری عێراق گەیشتە ٩٨ ملیۆن و ٦٠٣ هەزار و ١٠٩ بەرمیل، لە کاتێکدا ناردنە دەرەوەی نەوت بۆ ئوردن ٢٦٦ هەزار و ٧١٥ بەرمیل بوو."
عیراق هەناردەی نەوتمان کەمکردۆتەوە
وەزارەتی نەوتی عیراق دەشڵێت، هەناردەکردنی نەوتمان بەراورد بە مانگی پێشتر، رۆژانە ٢٧هەزار بەرمیل کەمکردۆتەوە
وەفدێكی هەواڵگری عیراق گەیشتە دیمەشقی پایتەختی سوریا و لەگەڵ ئیدارەی نوێی سوریا كۆبووەوە و گفتوگۆیان لەبارەی ئاسایشی سنورەكان كرد.
باسم عەوادی وتەبێژی حكومەتی عیراق رایگەیاند، ئەمڕۆ وەفدێكی حكومەتی عیراق گەیشتووەتە دیمەشق و لەگەڵ ئیدارەی نوێی سوریا كۆبووەتەوە.
باسم عەوادی دەشڵێت، وەفدەكە بە سەرۆكایەتی حەمید شەتری سەرۆكی دەزگای هەواڵگری چووەتە دیمەشق و لەوێ لەگەڵ ئەحمەد شەرع فەرماندەی ئیدارەی نوێی سوریا و ئەسعەد شیبانی وەزیری دەرەوەو ئەنەس خەتاب سەرۆكی دەزگای هەواڵگری سوریا كۆبووەتەوە بۆ گفتوگۆ كردن لەبارەی ئاسایشی سنورەكان و بەرەوپێشچوونەكانی ئێستای سوریا.
عیراق ٦١٠ كیلۆمەتر سنوری لەگەڵ وڵاتی سوریادا هەیە و لەدوای كەوتنی رژێمەكەی ئەسەدیشەوە لە ٨ی ئەم مانگەو دەستبەكاربوونی ئیدارەی نوێی سوریا، یەكەمجارە عیراق وەفدی رەسمی رەوانەی ئەو وڵاتە دەكات بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی پاراستنی ئاسایشی سنورەكانیان.
دادگای بەغداد سکاڵایەکی سەلوا ئەحمەد ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوکی رەتکردەوە کە دژی سەرۆکایەتی کۆمار تۆماریکردبوو.
سکاڵاکە دژی سەرۆکایەتی کۆمار تۆمار کرابوو، بەتۆمەتی ئەوەی مەرسومی سەرۆکایەتی کۆماری بۆ رێبوار تەها پارێزگاری کەرکوک دەرکردبوو، بەڵام ئەمڕۆ سکاڵاکەی رەتکرایەوە.
دادگاكە لە وەڵامی سكاڵاكەدا دەڵێت، سەلوا ئەحمەد لەو داوایەیدا كە لە ١٥ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ تۆماریكردووە، دەڵێت، فەرمانەكەی سەرۆك كۆمار بۆ دەستبەكاربوونی پارێزگاری كەركوك گوایا نایاساییە، بەڵام دادگا تۆمەتەكانی سەلوای بەهۆی نەبوونی بەڵگەوە رەتكردووەتەوە.
پێشتریش سێ سكاڵا لەبارەی هەڵوەشانەوەی بڕیاری دانانی پارێزگاری كەركوك تۆماركرابوون، بەڵام رەتكرانەوە.
"چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان" دەڵێت، حكومەتی عیراق هیچ پلانێكی نییە بۆ رازیبوون بە مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق بۆ ماوەیەكی زیاتر.
موختار موسەوی پەرلەمانتاری "چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان" رایگەیاند، ئەو زانیارییانەی رۆژنامەی (واشنتۆن پۆست) بڵاویكردووەتەوە كە حكومەتی عیراق بەهۆی پێشهات و گۆڕانكارییەكانی سوریاوە رازی بووبێت بەوەی، هێزەكانی ئەمریكا بۆ ماوەیەكی زیاتر لە عیراق بمێننەوە دوورە لە راستییەوە و هیچ بنەمایەكی نییە، چونكە بەغداد پابەندە بە گفتوگۆكانی لەگەڵ واشنتۆن بە مەبەستی گەیشتن بە رێككەوتن لەسەر دیاریكردنی وادەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا.
وتیشی، سوپا و هێزە ئەمنییەكان بە باشترین شێوە سەرجەم سنوورەكانی نێوان سوریا و عیراقیان كۆنترۆڵكردووە، ئەو رەوش و پێشهات و گۆڕانكارییانەش كە لە سوریا هاتوونەتە ئاراوە كاریگەرییان لەسەر عیراق نییەوە و عیراقیش پێویستی بە مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا نییە.
رۆژنامەیەكی ئەمریكی دەڵێت، بەهۆی رووداوەكانی سوریاوە رەنگە هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق زیاتر لەو كاتەی بۆیان دیاریكراوە بمێننەوە.
رۆژنامەی واشنتن پۆست لە زاری لێپرسراوێكی باڵای عیراقەوە بڵاویكردەوە، رەنگە هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق زیاتر بمێننەوە لەوەی لەسەری رێككەوتوون بەهۆی رووداوەكانی سوریاوە.
راشیگەیاند، لێپرسراونی عیراق بۆچوونی خۆیان سەبارەت بە ئەگەری كشانەوەی ئەمریكا گۆڕیوە لەدوای ڕووداوەكانی ئەم دواییەی ناوچەكە، بۆیە ئەو وادەیەی لەئێستادا دیاریكراوە بە گونجاوی نازانن.
هەر بەپێی رۆژنامەكە، دەسەڵاتدارانی عیراق لەئێستادا زیاتر گرنگی بەو پێشنیازەی ئەمریكا دەدەن كە دوای جێگیركردنی یەكە هەواڵگرییەكانی وڵاتەكەیان لە نزیك سنوری عیراق لەگەڵ سوریا كردووە.
هاوكات ئاماژەی بەوەشكردووە، تائیستا سەرۆك وەزیرانی عیراق داوای درێژكردنەوەی وادەی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكای لە وڵاتەكەیدا نەكردووە، بەڵام رەنگە لە داهاتوویەكی نزیكدا داوای بكات.
رۆژنامەی واشنتن پۆست ئەوەشی خستووەتەڕوو، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا تائێستا پلانەكانی بۆ هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق ئاشكرا نەكردووە، بەڵام راوێژكارەكانی بە ڕوونی ئەوەیان خستووەتەڕوو كە بەرەنگاربوونەوەی داعش لە پێشینەی كارەكانیاندایە لە ناوچەكە.
سەرۆك كۆماری عیراق بەبۆنەی ساڵیادی لەدایكبوونی حەزرەتی مەسیحەوە پەیامێكی بڵاوكردەوە و پیرۆزبایی ئەو بۆنەیە لە خێزانە مەسیحییەكانی عیراق و تەواوی جیهان دەكات.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لە پەیامەكەیدا دەڵێت، لەم بۆنەیەدا جەخت دەكەنەوە لە پاراستنی دەستكەوتەكانی وڵات و كاركردن بۆ چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری، هاوكات بەرەوپێشبردنی برایەتی و پێكەوەژیان لە نێوان هەموو پێكهاتەكاندا.
جەختیش دەكاتەوە، لە كاری پێكەوەیی بۆ بونیادنانی ئایندەیەكی خۆشگوزەران بۆ هەموو عیراقییەكان و هاوكات، كاركردن بۆ بەرقەراركردنی ئاسایش و ئاشتی و كۆتاییهێنان بەو گرژی و قەیرانانەی كە ڕووبەڕووی ناوچەكە بوونەتەوە.
پارێزگاری كەركوك لەگەڵ سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لە بەغداد كۆبوەوە
لە چوارچێوەی سەردانەكەیدا بۆ بەغداد، رێبواری تەها پارێزگاری كەركوك سەردانی هومام حەمودی سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی كرد، سەرۆكی ئەنجومەنی باڵاش سەبارەت بە كارەكانی پارێزگاری كەركوك ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، قسەكردن و رێبازی كاركردنی هەمان خەسڵەت و سیفاتی سەرۆك مام جەلالی بیردەهێنێتەوە.
وتیشی، وەكو ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی و چوارچێوەی هەماهەنگی پشتیوانی خۆیان بۆ ئیدارەی پارێزگای كەركوك دووپات دەكەنەوە، لە داهاتوویەكی نزیكیشدا سەردانی كەركوك دەكەن و لەگەڵ پارێزگار و لێپرسراوانی شارەكە كۆدەبنەوە.
ئەوەش لە كاتێكدایە رۆژی دووشەممە، رێبوار تەها پارێزگاری كەركوك لەگەڵ نوێنەرانی پێكهاتەی كورد و عەرەب و توركمان لە بەغداد لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا و محەمەد حەلبوسی سەرۆكی حزبی تەقەدوم كۆبوەوە، رەوشی ئێستای كەركوك و پێداویستیەكانی پارێزگاكەیان گەیاندە لێپرسراوانی بەغداد.
سەرۆکوەزیرانی عیراق پەیامێکی لەبارەی هەڵدانەوەی گۆڕێکی بەکۆمەڵ لە سەماوە بڵاوکردەوە و دەڵێت، "دۆزینەوەی گۆڕێکی بە کۆمەڵی نوێ، کە پاشماوەی بێگەردی تەرمی منداڵان و ژنانی گەلی کوردمان لەخۆدەگرێت، کاروانی خوێنڕشتن و خەبات و نەهامەتی و بێسەروشوێنبوونمان بەبیر دەهێنێتەوە".
محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عیراق لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نووسیویەتی، "سەرەڕای تێپەڕبوونی ساڵانێک بەسەر نەمانی دڕندەیی بەعس و ستەمکاری لەسەر سینەی عێراقییەکان، بەڵام بەڵگەکانی تاوانە دڕندەکانی رژێمی پێشوو رۆژ لە دوای رۆژ ئاشکرا دەبن و قەبارەی ئەو دڕندەییە دەگێڕنەوە، کە گەلەکەمان لە ژێر دەسەڵاتی دیکتاتۆریدا بەسەریدا هاتووە".
ئاماژەی بەوەشکردووە، "دۆزینەوەی گۆڕێکی بەکۆمەڵی نوێ کە پاشماوەی بێگەردی تەرمی منداڵان و ژنانی گەلی کوردمان لەخۆدەگرێت، لە بیابانەکانی سەماوا، کاروانی خوێنڕشتن و خەبات و نەهامەتی و بێسەروشوێنبوونمان بەبیر دەهێنێتەوە، کە تێیدا گەلەکەمان لە ژێر دڕندەیی رژێمی رەگەزپەرستدا ئازار و مەینەتی دەچێشت".
دوێنێ یەکشەممە، بە ئامادەبوونی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق دۆزینەوەی گۆڕێکی بەکۆمەڵ لە بیابانی تەل ئەلشێخیەی پارێزگای سەماوە راگەیەنرا، کە لێکۆڵینەوە لە دی ئێن ئەی ئێسکەکانیان دەستی پێکردووە.