عیراق
دەستەی خانەنشینی عیراق راگرتنی موچەی كەسێكی راگەیاند كە لە ساڵی ٢٠١٤ـەوە موچەی شەهیدانەی بۆ بڕدراوەتەوە، دەڵێت ئەو كەسە ئێستا لە سوریایە و لەناو گروپە توندڕەوەكاندایە.
بەپێی راگەیەنراوێكی دەستەی خانەنشینی عیراق، دوای ئەوەی نەزهان لهێبی لە ساڵی ٢٠١٤دا ون بوو، وەك شەهید مامەڵەی بۆ كراوە و موچەی بۆ بڕاوەتەوە كە لەو كاتەوە تاوەکو ئێستا كەسوكارەكەی ئەو موچەیە وەردەگرن.
ئەوەش خراوەتە روو، ئێستا نەزهان لهێبی لە شاری سەراقب لە سوریا دەركەوتووە كە چەكداری گرووپە تیرۆریستییەكانە و چێشتخانەیەكیشی لە شاری ئیدلب بەناوی شەوانی بەغداد كردووەتەوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، بڕیاردراوە سەرجەم ئەو مووچانەی كەسوكاری ئەو تیرۆریستە لە ساڵی ٢٠١٤ـەوە وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە و لێكۆڵینەوەش لەگەڵ لقی كەركوكی دەستەی خانەنشینی عیراق دەكرێت.
دەستەی کەشناسیی و بوومەلەرزەزانی عیراق روونکردنەوەیەکی لەبارەی ئەو زنجیرە بوومەلەرزانەوە بڵاوکردەوە کە چەند ناوچەیەکی عیراق و پارێزگای سەڵاحەدینی گرتووەتەوە و دەڵێت، پێویست بە نیگەرانی ناکات.
دەستەی کەشناسیی و بوومەلەرزەزانی عیراق لە روونکردنەوەیەکدا رایگەیاندووە، ئەو زنجیرە بوومەلەرزانەی کە لە ناوچەی شەرقاتی پارێزگای سەڵاحەدین و چەند ناوچەیەکی دراوسێی روویاندا و لە بەشێکی زۆری شارەکانی دیکەش هەستیان پێکرا، بەهۆی جیاوازی لە بۆشایی نێوان چینە تەکتۆنییەکانی زەوی و رووکاری بڵاوبوونەوەیەتی لەو ناوچەیەدا کە بە هەڵەی رووکار ناو دەبرێن و بە ملیۆنان ساڵە لەو ناوچەیەدا بەو جۆرە بڵاوبوونەتەوە، ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی ئەو رووکارانە بەشێوەی کتوپڕ بخزێن و وزەی نێوانیان دەربدەن و ئەو بومەلەرزانە دروست بکەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، هۆکاری دەردانی وزەی نێوان ئەو رووکارانە سروشتییە، بەهۆی فشاری ئەو چینە تاکتۆنییانەوەیە کە لە بەریەککەوتنی پلێتەکانی عەرەبی و ئێرانیدا دروست دەبن و هیچ پێویستی بە نیگەرانی نییە.
دەستەی کەشناسیی و بوومەلەرزەزانی عێراق ئەوەشی خستووەتە روو، ناوچەکە لە ساڵی ٢٠٠٩دا بوومەلەرزەیەکی بە گوڕی ٥.١ پلە بە پێوەری رێختەر بەخۆوە بینی، دواتر لە ساڵی ٢٠١٧دا هەمان شت دووبارە بووەوە.
ئەوەش خراوەتە روو، بەشێوەیەکی گشتی لەدوای بوومەلەرزەی لەو جۆرەوە چەند پاشەلەرزەیەک بە گوڕی کەمتر روودەدەن، تاوەکو ئەو رووکارانە دەچنە دۆخێکی جێگیرەوە و لە شوێنەکانیاندا جێگیر دەبن.
دەستەی کەشناسی دەشڵێت، ئەوە دیاردەیەکی سروشتییە و هیچ پێویست بە نیگەرانی ناکات، پێویستە هاوڵاتیان خۆیان لە هەواڵە ناڕاستەکانی لە سۆشیاڵ میدیادا بڵاودەکرێتەوە بەدووربگرن و تەنها لە سەرچاوە راستەکانەوە زانیاری وەربگرن.
ئەوەش لە کاتێکدایە، لەماوەی دوو رۆژی رابردوودا چەند بوومەلەرزەیەکی بەدوای یەک لە پارێزگای سەڵاحەدین روویاندا و لە ناوچەکانی دیکە و هەرێمی کوردستانیشدا هەستیان پێکرا.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، لەدوای هەڵکردنی ئاڵای داعش لەسەر قوتابخانەیەکی سنوری قەزای حەویجەی سەر بەکەرکوک، وەزارەتی ناوخۆی عیراق هەواڵی دەستگیرکردنی گروپەکەی بڵاوکردەوەو بە شانەی نوستوویان ناودەبات.
راشیگەیاند، بەپێی راگەیەندراوێک لەوەزارەتی ناوخۆی عیراق شانە نوستووەکەی داعش لەگوندی عریشەی ناحیەی عەباسی دەستگیرکراون و ٦ کەس بون، دەستیش گیراوە بەسەر ( ئاڵای رەش و گولە ئاربیجی و تەقەمەنی )دا کە بۆ کردەوەی تیرۆرستی ئامادەیان کردووە.
وتیشی، رۆژی هەینی ئاڵای داعش لەسەر قەتابخانەی عوفیەی قەزای حەویجە هەڵدرا
بەرهەمهێنانی كارەبا لە عیراق بە رێژەی ٣٥% كەمبووەتەوە و وەزیری كارەباش پابەندنەبوونی ئێران بە گرێبەستی غاز تۆمەتبار دەكات.
زیاد عەلی فازڵ وەزیری كارەبای عیراق رایگەیاند، ئەو غازەی وەزارەتی نەوتی عیراق بەرهەمی دەهێنێت، لە توانایدا نییە تەواوی پێداویستی ناوخۆ پڕبكاتەوە و بەشی هەموو وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا ناكات، لە بەرانبەریشدا لە پێناو چارەسەركردنی كێشەی كارەبا حكومەتی عیراق بۆ كڕینی غاز گرێبەستێكی لەگەڵ حكومەتی ئێران ئیمزاكردووە و پشتبەستنیش بە غازی هاوردەكراو گەورەترین كێشەی بۆ كارەبای عیراق دروستكردووە.
وتیشی، كۆمپانیای غازی ئێران پابەندی رێككەوتنی وڵاتەكەی لەگەڵ عیراق نابێت و ئەو كێشەیەش ١٤ ساڵە بەردەوامە، ئەوەش كاریگەری زۆری لەسەر كەمبوونەوەی كارەبا لە عیراق هەیە و لە ئێستادا بەرهەمهێنانی كارەبا لە عیراق بە رێژەی ٣٥% كەمبووەتەوە.
بە رەسمی كۆتایی هاتنی قۆناغی سێیەمی سەرژمێری گشتی دانیشتووانی عیراق لەسەرجەم پارێزگاكان راگەیەندرا و مانگی دووی ساڵی داهاتووش ئەنجامەكەی رادەگەیەنێت
وەزارەتی پلاندانانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردووە، سەرژمێری گشتی دانیشتووان كە رۆژی یەكی مانگی نۆ بە گەمارۆسازی و ژمارەلێدان دەستیپێكرد و بەردەوام بوو تا ٢٠ بۆ ٢٢ی مانگی ١١ی رابردوو لەو سێ رۆژەدا زانیاری تەواو لەسەرجەم خێزانەكانی عیراق وەرگیرا.
دەشڵێت، دواتر لە سەرەتای ئەم مانگەشەوە قۆناغی سێیەم دەستیپێكرد كە زانیارییەكانی تایبەت بە ئاستی ژیان و گوزەرانی هاووڵاتیان لەسەرجەم خێزانەكان لە هەموو پارێزگاكان وەرگیران.
ئاماژەی بەوەشكردووە، وەزارەتی پلاندانی عیراق دوای تەواوبوونی قۆناغی سێیەم، بەرەسمی كۆتایی هاتنی سەرژمێری گشتی دانیشتووانی لە عیراق راگەیاندووە، كە بەشێوەیەكی سەركەوتوو بەڕێوەچووە و مانگی دووی ساڵی داهاتووش ئەنجامی كۆتایی رادەگەیەنێت.
دادگای داقوق سێ جوتیاری سنوری هەفتەغاری بە دوو ساڵ زیندانیكردن بە تۆمەتی رفاندن سزادا، جوتیارانی سنورەكەش دەڵێن كەیسەكەیان بەلاڕێدابراوە.
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، دادگای داقوق سزای دوو ساڵ زیندانی بەسەر سێ جوتیاری كورد بەناوەكانی خالد نەوزاد هیدایەت و سامان نەوزاد هیدایەت و محەمەد نەجات هیدایەت سەپاندووە بەهۆی ئەوەی لە مانگی ٧ ی ئەمساڵ لەگەڵ جوتیارانی هاوردە شەڕیان كردووە و بەوتەی جوتیاران عەرەبە هاوردەكان هەوڵی داگیركردنی زەویەكانیان داوە و بەهۆیەوە كێشە لە نێوان هەردولا دروستبووە.
جوتیارانی سنورەكە دەڵێن، دەستگیركردنی ٣ جوتیارەكە بە پێی مادەی ٤١٣ بووە بەڵام كەیسەكە بەلاڕێدا براوە و ئێستا تۆمەتی هەوڵدان بۆ ڕفاندن خراوەتە پاڵ ٣ جوتیارە كوردەكە و كەیسەكە بەلاڕێدابراوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، رۆژی یەکشەممە ١٥ـی ١٢ـی ٢٠٢٤، لە بەغداد پێشوازی کرد لە محەمەد ئەلحسان نوێنەری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عیراق.
لەکۆبوونەوەیەکدا تاوتوێی بارودۆخی گشتی عیراق و دوایین پێشهاتەکانی گۆڕەپانی ناوچەکە کرا و بەتایبەتی پێشهاتەکانی سوریا و هەوڵەکان بۆ گەیشتن بەچارەسەر بۆ قۆناغی گواستنەوە کە گەرەنتی یەکڕیزی و سەقامگیریی سوریا و مافەکانی گەلەکەی بکات .
سەرۆک کۆمار پێویستی رۆڵی نێردەی نێودەوڵەتی لەپشتیوانیکردن لەسەقامگیری و گەشەپێدان لەعیراق و ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگاریەکانی ئێستادا ڕوونکردەوە .
هەروەها جەختی لەسەر گرنگی تێڕوانینی رێبەری باڵا عەلی سیستانی کردەوە لەبەر رۆشنایی گفتوگۆی سەرۆک وەزیران لەگەڵ نوێنەری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و پەرۆشی بۆ سەقامگیری عیراق و دوورخستنەوەی لە گرژییە ناوچەییەکان.
لای خۆیەوە ئەلحسان پابەندبوونی نەتەوە یەکگرتووەکانی دووپاتکردەوە بۆ پاراستنی بەردەوامی ئەو دەستکەوتانەی لەعیراقدا بەدەستهاتوون لەئاستی ئاسایش و گەشەپێدان و هەوڵدان بۆ بەهێزکردنیان.
ماكرۆن پابەندی وڵاتەكەی بە ئاسایش و سەقامگیری عیراق دووپاتدەکاتەوە و سودانیش دەڵێت، یەكپارچەیی سوریا فاكتەرێكی گرنگە بۆ ئاسایش و سەقامگیریی ناوچەكە.
نووسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق بڵاویكردەوە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەڕەنسا ئەنجامداوە و تێیدا لەبارەی دۆخی سوریا سودانی ئاماژەی بە گرنگی هەوڵەكان كرد بۆ هاوكاریكردنی گەلی سوریا لە دابینكردنی خواستەكانیان و بنیادنانەوە وڵاتەكەیان، بەبێ دەستێوەردان لە كاروباری ناوخۆییان.
هەروەها، سودانی جەختیكردەوە لە بنیاتنانی پرۆسەیەكی سیاسی گشتگیر بۆ قۆناغی گواستنەوەی دەسەڵات لە سوریا، كە تێیدا مافی هەموو پێكهاتەكان پارێزراوبێت، بە رەچاوكردنی یەكپارچەیی خاكی سوریا، كە فاكتەرێكی گرنگە بۆ ئاسایش و سەقامگیری ناوچەكە.
لەبەرامبەردا، ئیمانوێل ماكرۆن جەختیكردەوە لە پابەندبوونی وڵاتەكەی بە ئاسایش و سەقامگیری عیراق و وەستانەوە لەگەڵیدا بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئاستەنگییەكان، لەنێویاندا بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و ئاماژەی بەوەشدا، عیراق رۆڵێكی سەرەكی دەگێڕێت لە ناوچەكەدا.
ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەسەردانەكەیدا بۆ عیراق داوای لە سودانی كردووە رێگریی بكات لە چوونەناوەوەی چەك بۆ گروپە چەكدارەكانی سوریا لە خاكی عیراقەوە.
ماڵپەڕی بلومبێرگی ئەمریكی بڵاویكردەوە، لە سەردانەکەی رۆژی هەینی رابردووی ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ بەغداد، ناوبراو داوای لە محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق كردووە، رێگری بكات لە گواستنەوەی چەك لە ئێرانەوە بۆ گروپە چەكدارەكانی سوریا لە رێگەی خاكی عیراقەوە.
ئەوەشی خستوەتەڕوو، بلینكن ئاماژەی بەوەداوە سوریا هێشتا لە دۆخێكی هەستیاردایە و ئەگەر هەیە لەلایەن گروپە چەكدارەكانەوە بەكاربهێنرێت بۆ تێكدانی زیاتری سەقامگیری ناوچەكە، بۆ ئەو مەبەستەش دەیانەوێت عیراق لە چوونە ناوەوەی هەر چەكێك بۆ سوریا بكات.
نوری مالكی رایگەیاند، توركیا لە پشت كەوتنی ڕژێمی بەشار ئەسەدە و دەیەوێت نەخشەی سوریا بگۆڕێت.
نوری مالكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، توركیا لە پشت هێرشەكانی سەر حكومەتی ئەسەد بووە.
وتیشی، جیاوازی زۆر لەنێوان روخانی رژێمی بەعس لە عیراق و سوریا هەیە، چونكە روداوەكانی سوریا بەدەستوەردانی دەرەكی و پلانێك بوو كە لەلایەن توركیاوە پشتیوانی لێكراوە.
راشیگەیاند، توركیا و ئەمریكا و ئیسرائیل ئامانجیانە نەخشەی نوێی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دابرێژنەوە و ئەوەی لە سوریا روودەدات بۆ وروژاندنی شەقامی عیراقە، بۆیە دوای كەوتنی رژێمی بەشار ئەسەد، مەترسی لەسەر عیراقیش هەیە.
باسم عەوادی، وتەبێژی حكومەتی عیراق رایگەیاند،وڵاتەکەی هیچ دەستێوەردانێکی سەربازی لە سوریا ناکات هیچ پرۆژه‌یه‌كی یەكلایەنەیان سه‌باره‌ت به سوریا نییه و پشتگیری هیچ گروپ و لایه‌نێكی سیاسی له‌و وڵاته‌دا ناكەن
وتەبێژی حکومەتی عیراق ئاماژەی بەوەشکردوە، له كاتی سه‌رهه‌ڵدانی ئاڵۆزی و شه‌ڕه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی سوریا، عێراق په‌یوه‌ندیی به‌رده‌وامی له‌گه‌ڵ هاوپەیمانان و ئه‌مریكا هه‌بووه سەردانی ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ بەغدا پشتڕاستیکردەوە کە ئاسایشی عێراق پارێزراوە و هیچ پێشێلکارییەک رێگەپێدراو نییە.
لە داقوق خۆكوژێك پێش خۆ تەقاندنەوەی لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە كوژرا، دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق دەڵێت خۆكوژەكە بە نیازبووە بچێتە ناو چێشتخانەیەكەوە و خۆی بتەقێنێتەوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە ، لەسەر رێگەی كەركوك- بەغداد خوكوژێك بە نیازبووە بچێتە ناو چێشتخانەیەكەوە و لەرێگەی پشتێنێكی بۆمبڕێژكراوەوە خۆی بتەقێنێتەوە، بەڵام بەرلەوەی بچێتە ناو چێشتخانەكەوە لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە كراوەتە ئامانج و كوژراوە.
ئەوەشی خستەڕو، شانەی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و ئاسایشی كەركوك و لیوای تەكتیكی، زانیاری هەواڵگری پێشوەختەیان لەسەر كردەوە تیرۆریستییەكە هەبووە و رێوشوێنی پێویستیان بۆ شكستپێهێنانی كردەوەكە گرتووەتەبەر.
هاوكات، پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، دوای كوژرانی خۆكوژەكە، هێزێكی زۆری سوپای عیراق و لایەنە ئەمنییە پەیوەندیدارەكان لە شوێنی رووداوەكە بڵاوەیانپێكراوە و لێكۆڵینەوەش لە رووداوەكە دەستیپێكردووە.
سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی رایگەیاند، ئەوەی لە سوریا روویدا وانەیەكی گرنگە بۆ ناوچەكە و عیراق دەستوەردانی لە كاروباری سوریا و وڵاتێكی دیكەدا نەكردووە.
فالح فەیاز، سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی لە میانی وتارێكیدا لە پارێزگای ئەنبار رایگەیاند، داماڵینی چەك لە دەوڵەتی سوریا و هێشتنەوەی گروپە چەكدارەكان هەڕەشەیەكی جدییە، بەڵام لەهەمان كاتدا هیوای رەوشێكی سەقامگیر بۆ ئەو وڵاتە دەخوازن.
ئەوەشی خستەڕو، عیراق هیچ كات دەستوەردانی لە كاروباری سوریا یاخود وڵاتێكی دیكە نەكردووە، ئەوەش نوێنەرایەتی سیاسەتی یەكگرتووی حكومەتی عیراق دەكات.
سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی جەختیلەوەشكردەوە، ئەوەی لە سوریا روویدا وانەیەكی گرنگە بۆ ناوچەكە و بە پشتبەستن بەو پێشهاتانەش، عیراق هەر كێشە و گرفتێك بە هەند وەردەگرێت كە هەڕەشە بێت بۆ سەر دەستكەوتەكانی سەركەوتن بەسەر تیرۆردا، وتیشی، هێزەكانی حەشدی شەعبی، بوونەتە هێزێكی نیشتمانی گەورە كە نوێنەرایەتی هەموو عیراقییەكان دەكەن و ڕووبەڕووی هەر هەڕەشەیەك دەبنەوە بۆ سەر وڵات.
وەزیری بازرگانی عیراق دەڵێت بەشی زیاتر لە شەش مانگ هەموو جۆرەكانی ماددە خۆراكییەكانیان لە كۆگاكاندا هەیە و هیچ مەترسییەك لەسەر ئاسایشتی خۆراك نییە.
ئەسیر غورێری، وەزیری بازرگانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوە كردووە، گرنگی پاراستنی ئاسایشی خۆراك هیچ لە پارستنی ئاسایش و ئارامی خاكی عیراق كەمتر نییە و لەئێستاشدا توانیویانە بگەنە قۆناغێكی ستراتیژی لە هەبوونی هەموو جۆرەكانی ماددە خۆراكییەكان لە كۆگاكاندا بەتایبەتیش بەرهەمی گەنم كە سەرچاوەیەكی سەرەكی خۆراكە، بۆیە ئاسایشی خۆراك لە عیراق بە تەواوی پارێزراوە و هیچ مەترسییەكی لەسەر نییە ئەگەر هەر حاڵەتێكی نەخوازراو و كتوپڕیش رووبدات.
وتیشی، لە دوو تا سێ ساڵی رابردوودا هەموو هەوڵێكیان بۆئەوە ئەوەبوو ماددە خۆراكییە كۆگاكراوەكان ئەوەندە بێت بەشی سێ مانگ بكات بۆ روودانی حاڵەتێكی نەخوازراو، بەڵام ئێستا گەیشتوونەتە ئاستێك كە خۆراكی كۆگاكراو بەشی زیاتر لە شەش مانگ دەكات.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بە سەردانێكی رانەگەیەندراو گەیشتە بەغداد و لەگەڵ سودانی لەبارەی دوایین پێشهاتەكانی سوریا و غەززە و ناوچەكە كۆبووەوە و رایگەیاند، واشنتۆن پابەندە بە پاراستنی ئاسایش و سەروەری عیراق و رێگریكردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش.
نووسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق بڵاویكردەوە، محمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە بەغداد پێشوازیكرد لە ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و لە كۆبوونەوەكەدا، گفتوگۆیان لەبارەی دوایین پێشهاتەكانی سوریا و غەززە و لوبنان و ناوچەكە بە گشتی كرد.
لای خۆیەوە، سودانی پشتیوانی خۆی بۆ قۆناغی نوێی سوریا دووپاتكردەوە و وتی، پێویستە رێز لە ئیرادەی گەلی سوریا بكرێت و هاوكات لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی هاوكارییان بكرێت لە بنیادنانەوەی وڵاتەكەیان و هەر ئاستەنگییەك كە هەڕەشە بێت بۆ سەر ئاشتی و سەقامگیری وڵاتەكە، وتیشی، عیراق چاوەڕێی كردارنەك قسە لەو لایەنانە دەكات كە دەسەڵاتیان لە سوریا گرتووەتە دەست.
لەبەرامبەردا، بلینكن ئاماژەی بەوەدا، واشنتۆن پابەندە بە كاركردن لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ بۆ پاراستنی ئاسایش و سەروەری عیراق و بەرەوپێشبردنی، وتیشی، واشنتۆن پابەندە بە رێگریكردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش.
عیراق لە پلەی نۆیەمی جیهان و لە پلەی دووەمی وڵاتانی عەرەبیدایە لە رووی سامانی سروشتییەوە، روسیاش پلەی یەكەمی جیهانی گرتووە.
بەپێی ئامارەكانی ناوەندێكی ئابوری كەنەدی، روسیا لە پلەی یەكەمی وڵاتانی جیهاندایە لە رووی سامانی سروشتی و ئەمریكاش لە پلەی دووەمدایە و سعودیەش پلەی سێیەمی جیهان و پلەی یەكەمی وڵاتانی عەرەبی گرتووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، عیراق لەناو وڵاتانی جیهاندا لە پلەی نۆیەمدایە و لە وڵاتانی عەرەبیشدا لە پلەی دووەمدایە لە سامانی نەوت و فسفۆردا.
نەوت لە عیراق بە سەرچاوەی سەرەكی ئابوری وڵاتەكە دادەنرێت، حكومەتی عیراقیش هەوڵی ئەوەدەدات داهاتی نانەوتی زیاد بكات كە لە ئێستادا ١٢٪ی بودجە پێكدەهێنێت.