عیراق
محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق، فەرمانی بۆ دوورخستنەوەی چوار بەرپرسی پایەبەرزی سەربازی دەرکرد، پاش ئەوەی دوو خوێندکار لە کاتی مەشق و راهێناندا لە کۆلێژی سەربازی چوارەم لە پارێزگای زیقار گیانیان لەدەستدا.
بەپێی راگەیەندراوێک کە لەلایەن سەباح نەعمان، وتەبێژی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی عیراقەوە بڵاوکرایەوە، سودانی بڕیاری داوە کە سەرۆکی ئەکادیمیای سەربازی، یاریدەدەرەکەی، عەمیدی کۆلێژی سەربازی چوارەم و فەرماندەی فەوجی تایبەتمەند لە پۆستەکانیان دووربخرێنەوە و پاشان بە تەواوەتی لە ئەرکەکانیان لابدرێن.
هەروەها سەرۆک وەزیران فەرمانی بە پێکهێنانی لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە داوە بۆ دەستنیشانکردنی ئەو کەسانەی کەمتەرخەم بوون لە روداوەکەدا کە بووە هۆی برینداربوونی ژمارەیەکی دیکەی خوێندکارانیش.
وتەبێژی فەرماندەی گشتی ئاماژەی بەوەش کرد کە سودانی بڕیاری داوە پلەی مولازم بە دوو خوێندکارە گیانلەدەستداوەکە ببەخشێت و بە شەهید هەژمار بکرێن.
هەروەها داوای کردووە مامەڵەیەکی گونجاو و باش لەگەڵ سەرجەم ئەو خوێندکارانە بکرێت کە لە کۆلێژ و خولە سەربازییەکاندا مەشق و راهێنان دەکەن و بە هیچ جۆرێک زیانیان پێنەگەیەندرێت.
شایەنی باسە کە دوو خوێندکار لە کۆلێژی سەربازی چوارەم لە پارێزگای زیقار ئەمڕۆ چوارشەممە بەهۆی ئەشکەنجە و مەشق و راهێنانی قورسەوە گیانیان لەدەستدا و ژمارەیەکی دیکەش بریندار بوون.
لە راپۆرتێکی نوێدا، نووسینگەی کۆمسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤ لە پارێزگای بەسرە ئاشکرای کردووە کە رێژەی هەژاریی لەم پارێزگایە بەشێوەیەکی بەرچاو بەرەو زیادبوون چووە، بەجۆرێک کە زیاتر لە 40%ـی دانیشتوانی ئەم پارێزگایە لە خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان و شوێنی نیشتەجێبوونی گونجاو بێبەشن.
مەهدی تەمیمی، بەڕێوەبەری نووسینگەی کۆمسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤ لە بەسرە، لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا بۆ میدیای ناوخۆی عیراق رایگەیاند: "پێویستە لەسەر هەموو لایەنە سیاسییەکانی بەسرە، چ ئەوانەی لە دەسەڵاتدان و چ ئەوانەی کە هێشتا نەگەیشتوونەتە دەسەڵات، ناکۆکییە سیاسییەکان وەلا بنێن و سەرنجی زیاتر بخەنە سەر دابینکردنی مافە سەرەتاییەکانی هاووڵاتیان".
تەمیمی لە درێژەی قسەکانیدا جەختی کردەوە: "داتا و ئامارەکان ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن کە زیاتر لە 40%ـی دانیشتوانی بەسرە هێشتا شوێنی نیشتەجێبوونی شایستە و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانیان نییە، هەروەها بەگوێرەی پێوەری وڵاتانی تازە پێگەیشتوو بۆ پێناسەی هەژاری، رێژەی هەژاریی لە پارێزگاکەدا لە 40% زیاترە. ئەم ژمارانە رەنگدانەوەی قەیرانێکی ئابووریی ڕاستەقینەن کە پێویستی بە چارەکردنی بەپەلە هەیە".
بەڕێوەبەری نووسینگەی کۆمسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤ لە بەسرە هەروەها ئاماژەی بە کێشەی ژینگەیی لە پارێزگاکەدا کرد و گوتی: "بەسرە بەدەست پیسبوونی ئاو و خاک و هەواوە گیرۆدەیە، کە مەترسییەکەی لە هەندێک ناوچەدا دەگاتە سەرووی 50%. ئەمەش مەترسی راستەوخۆی بۆ سەر تەندروستیی گشتی هەیە".
شایانی باسە، بەگوێرەی ئامارە فەرمییەکانی حکوومەتی عێراق، ژمارەی دانیشتوانی بەسرە بە 3.5 ملیۆن کەس دەخەمڵێنرێت، کە 9%ـی کۆی دانیشتوانی عێراق پێک دەهێنێت. سەرەڕای ئەوەی کە ئەم پارێزگایە دەوڵەمەندە بە سامانی نەوت و چەندین بەندەری بازرگانی گرنگی تێدایە، بەڵام رێژەی بێکاریی و هەژاریی تێیدا بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزە. هەروەها ئەم پارێزگایە لە رێژەی بێکارییدا لە پلەی چوارەم دێت لە دوای پارێزگاکانی نەینەوا، موسەننا و زیقار بە ڕێژەی 21.8%.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ چوارشەممە 21ـی 5ـی 2025، لە کۆشکی بەغداد، پێشوازی کرد لە ژەنەڕاڵ کریستۆڤەر هەنتزی، فەرماندەی نوێی نێردەی ناتۆ لەعیراق بە ئامادەبوونی فەرماندەی پێشوو ژەنەڕاڵ لۆکاس شوایەرز.
لەمیانەی دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار، بەخێرهاتنی هەردوو سەرکردەی کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواستن لە ئەرک و کارەکانیان و باسیان لەچۆنیەتی پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان عیراق و هاوپەیمانی ناتۆ کرد لەبوارەکانی پەیوەست بە بنیاتنانی توانا و پاڵپشتی لۆجستی بۆ هێزە چەکدارەکانی عیراق و راوێژکاری و راهێنان.
سەرۆک کۆماری کۆمار ئاماژەی بەگرنگی پەرەپێدانی تواناکانی هێزە ئەمنییەکانی عیراق و توانایان بۆ روبەڕوبونەوەی ئاستەنگە ئەمنییەکان کرد، کە ببێتە مایەی چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری.
هەر لە دیدارەکەدا پێداچوونەوە بە رەوش و پێشهاتە ئەمنییەکانی ناوچەکە کرا و سەرۆک کۆمار دوپاتی لە گرنگی فراوانکردنی هاریکاری دوو قۆڵی نێوان عیراق و ناتۆ کردەوە، بەجۆرێک کەبەڕێوەبردنی سەرچاوە مرۆییەکان و ئاسایشی ئەلکترۆنی و سیستمی هەواڵگری لەخۆ بگرێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر.
لەلای خۆیەوە ژەنەڕاڵ کریستۆڤەر هەنتزی، سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار و پەرۆشی بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ ناتۆ دەربڕی، جەختیشی لەهەوڵەکانی ناتۆ بۆ سەرخستنی ئەرکەکانی لە عیراق کردەوە بە شێوەیەک کەخواستەکانی گەلی عێراق بۆ ئاسایش و سەقامگیری بەدیبهێنێت.
وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان رونکردنەوەیەکی لەبارەی گرێبەستەکانی لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمەریکی بڵاوکردەوە و جەختی کردەوە کە "گرێبەستەکان نوێ نین" و "هیچ کێشەیەکی یاساییان نییە".
بەپێی رونکردنەوەکە کە ئەمڕۆ سێ شەممە بڵاوکراوەتەوە، ئەو دوو رێککەوتننامەیەی نێوان وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێمی کوردستان و کۆمپانیاکانی HKN و WesternZagros "رێککەوتننامە و گرێبەستی نوێ نین، بەڵکوو پێش چەندین ساڵە هەن".
لە رونکردنەوەکەدا هاتووە: "دادگاکانی عیراقیش دانی بە یاسایی و رەواییان دا ناوە و هیچ کێشەیەکی یاساییان نییە و تەنیا کۆمپانیای ئەنجامدەری گرێبەستەکان گۆڕاون لە چوارچێوەی رێکارە یاسایی و گرێبەستییەکانی هاتوو لە رێککەوتننامەکان".
وەزارەتی سامانە سروشتییەکان ئاماژەی بەوەش داوە کە "هەردوو کۆمپانیا ئەمەریکییەکە، چەندین ساڵە پەرە بە وەبەرهێنان دەدەن لە بواری نەوت و گاز و لە بەرهەمهێنەرە سەرەکییەکانی نەوتی هەرێمی کوردستانن و وەبەرهێنەری نوێ نین".
سەبارەت بە ئامانجی ئەو رێککەوتننامە و گرێبەستانە، وەزارەتی سامانە سروشتییەکان رونی کردووەتەوە کە ئامانج لێیان "پڕکردنەوەی پێداویستی ناوخۆییە لە رێگای زیادکردنی بەرهەمی گازی سروشتیی بۆ دابینکردنی سووتەمەنی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا بە ئامانجی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاریی کارەبای بەردەوام بۆ هەموو ناوچەکانی عێراق".
لە سەرەتای رونکردنەوەکەشدا، وەزارەتی سامانە سروشتییەکان جەختی کردووەتەوە لەسەر ئەوەی کە "حکومەتی هەرێمی کوردستان لە کاتێکدا جەخت لە هەموو ماف و دەسەڵاتە دەستوورییەکانی خۆی دەکاتەوە وەک قەوارەیەکی فیدراڵی لە چوارچێوەی دەستووری هەمیشەیی عێراق کە بە رونی ماف و تایبەتمەندییەکانی هەرێمی کوردستانی دەستنیشانکردووە".
وەزارەتی نەوتی عیراق رایگەیاند، ئەو دوو گرێبەستەی حکومەتی هەرێم کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا باسدەکرێت و بەهاکەی دەیان ملیار دۆلارە، نایاساییە و سەرپێچییەکی روونی یاسایە.
وەزارەتی نەوتی عیراق راگەیەنراوێکی لەبارەی ئەو دوو گرێبەستەوە بڵاوکردەوە کە حکومەتی هەرێم لە بواری وزەدا ئەنجامی داوە و ئاماژەی بەوەکردووە، سەرچاوەکانی هەواڵ باس لە دو گرێبەست دەکەن کە بەهاکەیان دەیان ملیار دۆلارە.
لە راگەیەنراوەکەدا هاتووە، ئەو دوو گرێبەستەی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان ئەنجامی داوە لەبارەی کێڵگەی میران و تۆپخانە لە سلێمانی، پێچەوانەی بڕیاری دادگای فیدڕاڵین.
وەزارەتەکە دەشڵێت، سەرەڕای پێویستی عیراق بۆ ئەنجامدانی گرێبەستی وەبەرهێنان لەبواری غاز و پڕکردنەوەی پێداویستی ناوخۆ بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا، بەڵام هێشتا ئەو رێکارانەی حکومەتی هەرێم گرتوونیەتە بەر پێشێلکارییەکی روونی یاسایە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سامانە سروشتییەکان موڵکی سەرجەم تاکێکی عیراقە و هەر وەبەرهێنانێک لەو سامانەدا، پێویستە لەرێگای حکومەتی عیراقەوە بێت.
وەزارەتەکە جەختی لەوەشکردووەتەوە، بە پشتبەستن بە دەستووری عیراق و بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی، ناوەڕۆکی ئەو گرێبەستانە "پوچەڵن".
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 20ـی 5ـی 2025 لەکۆشکی بەغداد، پێشوازی لە محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق کرد.
لەدیدارەکەدا باس لەو پرسانە کرا کە لەدانیشتنەکانی خولی 34 هەمینی لوتکەی ئاسایی عەرەبی بەغداد بەڕێوەچوو، هەروەها تاوتوێی بڕیار و راسپاردەکان و کارکرن بۆ جێبەجێکردنی ئامانجەکانی لوتکەکە لە پەرپێدانی ئاسایش وسەقامگیری ناوچەکەدا کرا.
هەروەها ستایشی هەوڵەکانی هەمووان کرا کەیارمەتیدەر بوون بۆ سەرکەوتنی لووتکەکە و دوپاتیش لە پێویستیی هەوڵی زیاتر و کارکردن کرا، بۆ ئەوەی عیراق ڕۆڵی سەرەکی خۆی لە ناوچەکەدا بەدەست بهێنێتەوە لەڕێگەی هەوڵدان بۆ یەکخستنی هەڵوێستی عەرەبی لەبارەی ئەو پرسە گرنگانەی ناوچەکە و جیهان بەشێوەیەک کە ئاسایش و سەقامگیری لەناوچەکە پتەوتر بکات.
هەر لە دیدارەکەدا باس لە پێشهاتە ناوچەیی و نێودەوڵەتیەکان و هەڵوێستی عیراق لەبارەیانەوە کرا و پێداچوونەوەیەکیش بەو هەوڵانەی دراوون و ڕۆڵی عیراق لە بارەی پرسە ناوچەییەکان و دۆخی وڵات کرا.
هاوکات جەختکرایەوە لەگرنگی پاراستنی سەقامگیری و پەرەپێدانی کەرتی خزمەتگوزاری و گەشەپێدان بە شێوەیەک کە خواستەکانی گەلی عێراق بەدیبهێنێت.
بەڕێوەبەرایەتی شەهیدانی عیراق رایگەیاند، لە ساڵی 2008ـەوە هەزار و 700 رووفاتی كوردی هەرێمی كوردستان لە گۆڕە بە كۆمەڵەكانی عیراق دەرهێنراون.
عەبدولئیلا نائلی سەرۆكی بەڕێوەبەرایەتی شەهیدانی عیراق رایگەیاند، لە ساڵی 2008ـەوە تا ئێستا 30 گۆڕی بە كۆمەڵ لە شوێنە جیاوازەكانی عیراق هەڵداوەتەوە و رووفاتی زیاتر لە هەزار و 700 روفاتی كوردییان دەرهێناوە.
ئاماژەی بەوەش كرد، بەڕێوەبەرایەتیەكەیان رووبەڕووی كێشەیەكی گەورە دەبێتەوە لە دیاریكردنی ناسنامەی ئەو رووفاتانە، بەو پێیەی زۆربەی خانەوادەی شەهیدەكان مردوون، یان كۆچیان كردووە، هەروەها كەسانێك هەن كە شوێنی نیشتەجێبوونیان دەستنیشان نەكراوە.
نائلی ئاشكراشیكرد، پلانیان هەیە بۆ كردنەوەی چەند بەڕێوەبەرایەتییەك كە یەكێكیان تایبەت دەبێت بە كاروباری كورد، بۆ ئەوەی لە رێگەی ئەوانەوە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی كاروباری ئەنفال لە هەرێم بكەن.
پێشتر، بە هەوڵەكانی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەكەمی عیراق چەندین گۆڕی بە كۆمەڵ هەڵدراوەتەوە، رووفاتی ئەو كەسانەی لەو گۆڕە بەكۆمەڵەدا بوون گەڕێنرانەوە بۆ هەرێمی كوردستان.
دوای ئەوەی ئۆفیسی هەڵبژاردنەکانی سلێمانی رایگەیاند، وادەی نوێکردنەوەی تۆماری بایۆمێتری دەنگدان بۆ 15ی حوزەیران درێژ کراوەتەوە، کە دەتوانرێت حەوت مامەڵە ئەنجام بدرێت.
ئۆفیسی سلێمانی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عیراق رایگەیاندووە، نوێکردنەوەی تۆماری بایۆمێتری و پێدانەوەی کارتی دەنگدان کە لە 25ی ئازارەوە دەستی پێ کردبوو، بۆ 15ی حوزەیران درێژکراوەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ناوەندەکان رۆژانە لە سەعات 8:00ی بەیانی تاوەکو 5:00ی ئێوارە کراوە دەبن و ئەوانەشی بەهەر هۆکارێک ناتوانن سەردانی بنکەکان بکەن، ئەوا دەتوانن داوای تیم بکەن.
ئەوەش هاتووە، لەو ماوەیەی کە درێژکراوەتەوە دەنگدەران دەتوانن ئەم مامەڵانە ئەنجام بدەن:
-زیادکردن بۆ ئەودەنگدەرانەی ناویان لە ھیچ جۆرە داتایەکدا نییە، کە بەڵگەنامەی پێویست بۆ ئەم حاڵەتە بریتیە لە: کارتی نیشتمانی، کۆبۆنی خۆراک، کارتی زانیاری .
-تۆمارکردنی بایۆمتری دەنگدەر بۆ یەکەمجار و بەتایبەت بۆ لەدایکبووانی (٢٠٠٧)، کە بەڵگەنامەی پێویست بۆ ئەم حاڵەتە بریتیە لە: کارتی نیشتیمانی یان 'پێناسی باری شارستانی و رەگەزنامەی عیراقی' لەگەڵ کۆبۆنی خۆراک .
-گواستنەوەی ناوەندی دەنگدان، کە بەڵگەنامەی پێویست بۆ ئەم حاڵەتە بریتیە لە: کارتی نیشتیمانی یان 'پێناسی باری شارستانی و رەگەزنامەی عیراقی'، کارتی زانیاری لەگەڵ کۆبۆنی خۆراک کە لەساڵی٢٠٢٠-٢٠٢١ دەرچووبێت تایبەت بەو پارێزگایەی دەیەوێت دەنگدانەکەی بۆ بگوازێتەوە، ئەوەش بە مەبەستی سەلماندنی شوێنی نیشتەجێبوون لەکاتی داواکردن بۆ گواستنەوەی شوێنی دەنگدان لە پارێزگایەک بۆ پارێزگایەکی دیکە، یان کارتی نیشتەجێبوون لەکاتی نەبوونی کۆبۆنی خۆراک تەنھا بۆ گواستنەوەی شوێنی دەنگدان لە ناو سنوری یەک پارێزگا .
-راستکردنەوەی ناو یان ھەر ھەڵەیەکی دیکە لە زانیاری دەنگدەر، بەڵگەنامەی پێویست بۆ ئەم حاڵەتە بریتیە لە: کارتی دەنگدانی کۆن ئەگەر ھەبێت، کارتی نیشتمانی یان 'پێناسی باری شارستانی و رەگەزنامەی عیراقی' لەگەڵ کۆبۆنی خۆراک .
-سڕینەوەی ناوی مردووان، بەڵگەنامەی پێویست بریتیە لە: وێنەیەک لە بەڵگەنامەی مردوو یان وێنەی سڕینەوەی تۆمار یان 'قسام شرعی'.
-تۆمارکردنی کارمەندانی ھێزە ئەمنییەکان، لە بارێکیشدا گەر کارمەندی ھێزە ئەمنییەکان خانەنشین بووبێت ئەوا دوای پێشکەشکردنی بەڵگەنامەی خانەنشین بوون دەنگدانەکەی لە تایبەت دەکرێت بە دەنگدانی گشتی.
-تۆمارکردنی ئاوارەی پارێزگاکان، سەبارەت بە پارێزگای سلێمانی ئاوارەکانی قەزای شنگال دەگرێتەوە بە تەنھا، بەڵگەنامەکانیان تەنھا بریتیە لە: کارتی نیشتمانی یان 'پێناسی باری شارستانی و رەگەزنامەی عیراقی' لەگەڵ کۆبۆنی خۆراک.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ بەشداری کۆڕبەندی ئابووری دێلفی لە شاری سلێمانی کرد.
لە میانەی کۆڕبەندەکەدا کە کۆمەڵێک لێپرسراو و کەسایەتی لە هەرێمی کوردستان و عیراق و دیپلۆماتکارانی وڵاتانی دراوسێ و عەرەبی و بیانی ئامادەی بوون، سەرۆک کۆمار وتارێکی پێشکەش کرد و تێیدا جەختی لەوە کردەوە کە ئەم کۆڕبەندە وەرچەرخانێکی گرنگە لە رێڕەوی عیراقدا و رەنگدانەوەی گەشەسەندنی ناسینی ڕۆڵی عیراق و هەرێمی کوردستان لە بەرەوپێشبردنی سەقامگیری و گەشەپێدان لە ناوچەکە و جیهاندا.
سەبارەت بە لووتکەی عەرەبی کە لە بەغدا بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار رایگەیاند "لوتکەی عەرەبی کاریگەری هەبوو لەسەر بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتانی عەرەبی، چونکە گفتوگۆی چڕوپڕ لەسەر زۆر بابەت ئەنجامدرا لەوانە کێشەی فەلەستین و کەمکردنەوەی ئازارەکانی گەلی فەلەستین"، تەئکیدی لەوە کردەوە ، لوتکەی عەرەبی کە لە بەغدا بەڕێوەچوو بەرجەستەکردنی ئاسایش و سەقامگیرییە کە عیراق بەخۆیەوە بینیوە، ئاماژەی بە پێویستی بەردەوامی هەوڵدان بۆ بەهێزکردن و پەرەپێدانی پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی کرد بۆ بنیاتنانی عیراقێکی خۆشگوزەران و سەقامگیر.
سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێمی کوردستان جەختی لەسەر پێویستی چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا کردەوە بەتایبەتی مەسەلەکانی پەیوەست بە یاسای نەوت و گازەوە بەشێوەیەک کە یارمەتیدەر بێت بۆ پێشکەوتنی بواری ئابووری و سوودی بۆ گەلی عیراق ببێت.
وەزارەتی بازرگانی عیراق دەڵێت، ئەمساڵ تائێستا نزیكەی یەك ملیۆن و 500 هەزار تۆن گەنم خراوەتە بازاڕەوە.
سەرچاوەیەك لە وەزارەتی بازرگانی عیراق بە رۆژنامەی سەباحی راگەیاندووە، مانگێك لەمەوبەر وەرزی بە بازاڕكردنی گەنم دەستیپێكردووە و تائێستا بڕی گەنم لە بازاڕەكاندا گەیشتووەتە نزیكەی یەك ملیۆن و 500 هەزار تۆن و بڕەكەش لە زیادبووندایە.
تاڵیب حەسەن بەڕێوەبەری گشتی نوسینگەی پلاندانانی سەر بە وەزارەتی بازرگانیش بە رۆژنامەكەی وتووە، بەهۆی باران و دابەزینی پلەی گەرما لە مانگی نیساندا، بەرهەمی هەندێك لە پارێزگاكان كاریگەری لەسەر دروستبووە، بۆیە بەشێك لە جوتیاران پرۆسەی بە بازاڕكردنیان دواخستووە، لە پارێزگاكانی واست و دیوانیە و زیقار و بەسرەش، رێژەی بە بازاڕكردنی گەنم گەیشتووەتە 65% بۆ 75%.
كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق دەڵێت، سبەینێ وادەی تۆماركردنی حزب و هاوپەیمانییەكان كۆتایی دێت و وادەكەش درێژ ناكرێتەوە.
كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، كۆتایی دەوامی سبەینێ، دوا وادەیە بۆ تۆماركردنی ئەو حزب و هاوپەیمانییانەی دەیانەوێت بەشداری هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بكەن، كە بڕیارە 11ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت.
جەختیشیكردووەتەوە، ئەو وادەیە جارێكی تر درێژ كراوەتەوە، بەڵام سبەینێ كۆتا وادەیە و درێژ ناكرێتەوە.
بەپێی دوایین ئامارەكانیش كە جومانە غەلای وتەبێژی كۆمیسیۆن بڵاویكردووەتەوە، تائێستا 338 حزبی سیاسی تۆماركراون، 106یان دەیانەوێت بەشداری هەڵبژاردنی داهاتوو بكەن و 61 حزبیش لە دامەزراندندان، لە كۆی 66 هاوپەیمانییەش، نۆیان خواستی بەشداری كردنیان دەبڕیوە.
سەرۆک کۆماری عیراق لە کۆڕبەندی ئابوری دێڵفی لە سلێمانی رایگەیاند، عیراق رۆڵی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەكەدا دەگێڕێت.
ئەمڕۆ دووشەممە، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق بەشداری لە کۆڕبەندی ئابوری دێڵفی لە سلێمانی کرد و لە پێشکەشکردنی وتاری خۆیدا رایگەیاند، پێویستە هەنگاوی جددی بنێن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی كەشوهەوا.
ئاماژەی بەوەشکرد، دەبێت كێشەكانی عیراق لەرێگەی دیالۆگەوە چارەسەر بكرێت.
لەبارەی پەیەندییەکانی هەرێم و عیراقیشەوە ئەوەی خستە روو، کە هیواخوازن بەرەو باستر بچن.
سەرۆک کۆماری ئەوەشی خستە روو، عیراق رۆڵی ئاشتی و سەقامگیری لەناوچەكەدا دەبینێت. جەختیشی لە باشتركردنی پەیوەندییەكان لەگەڵ دراوسێكانی عیراقدا کردەوە.
دەستەی حەجی عیراق رایگەیاند، تا ئێستا 21 هەزار هاووڵاتی بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکی ئایینیی حەج گەیشتوونەتە سعودیە، کە کۆی گشتیی ژمارەی ئەو کەسانەی بۆ ئەمساڵ دەچنە حەج زیاترە لە 33 هەزار کەس.
محەمەد مەتەر بەڕێوەبەری فەرمانگەی كاروباری حەجی عیراق لە شاری مەدینە رایگەیاند، تا ئێستا لە رێگەی وشكانیی و ئاسمانییەوە 21 هەزار هاووڵاتی عیراقی گەیشتوونەتە سعودیە بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکی ئایینیی حەج، کە لەو ژمارەیە، شەش هەزاریان سەردانی مەدینەیان کردووە و بەرەو حەج بەڕێدەکەون بۆ بوون بە حاجی.
باسی لەوەشکرد، عیراق لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا توانیویەتی پلەی یەکەم بەدەستبهێنێت لە ئاستی خزمەتگوزارییەکانی کە پێشکەش بە هاووڵاتیانی خۆی دەکات بە درێژایی پرۆسەی حەج.
ژمارەی ئەو هاووڵاتیانەی ئەمساڵ لە عیراقەوە گەشتی حەج دەکەن 33 هەزار و 690 هاووڵاتییە، کە لەو ژمارەیە پێنج هەزار و 136 هاووڵاتییان دانیشتووی هەرێمی کوردستانن.
لە هەرێم رۆژی 16ی ئەم مانگە یەکەم کاروانی حاجییان لە رێگای وشکانییەوە بەرەو سعودیە کەوتە رێ و دوێنێش، یەکەم کاروان لە رێگەی ئاسمانییەوە بەرەو سعودیە رۆیشتن.
بەهۆی تەقینەوەیەک و دروستبوونی ئاگر لە فڕنێکی پاڵاوگەی بێجی، سێ کەس بریندار بوون.
سەرچاوەیەکی ئەمنی بە میدیا عیراقییەکانی راگەیاندووە، تەقینەوە لە فڕنێکی پاڵاوگەی بێجی لە سەڵاحەدین رویداوە، بەهۆیەوە ئاگر لە فڕنەکەدا کەوتووەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەهۆی ئاگرەکەوە سێ کەس بریندار بوون کە لە فڕنەکەدا کاریان کردووە.
ئەو سەرچاوەیەکە ئەوەشی وتووە، روداوەکە بەیانی ئەمڕۆ رویداوە و راستەوخۆ تیمە فریاگوزارییەکان گەیشتوونەتە شوێنی روداوەکە و رێگریان کردووە لەوەی ئاگرەکە بگاتە بەشەکانی دیکەی پاڵاوگەکە.
ئەوەشی خستە روو، هێشتا تیمەکان لە کارەکانیان بەردەوامن بۆ ئەوەی دڵنیابنەوە لەوەی ئاگرەکە بە تەواوی کۆنتڕۆڵ کراوە و دووبارە سەر هەڵنەداتەوە.
لەبارەی دۆخی بریندارەکانیشەوە ئەو سەرچاوە ئەمنییە باسی لەوەکرد، رەشیان جێگیرە و لە ئێستادا چارەسەر وەردەگرن.
روونیشیکردەوە، لە ئێستادا لیژنەیەکی تایبەت بۆ لێکۆڵینەوە لە هۆکاری تەقینەوەکە و کەوتنەوەی ئاگرەکە پێکهێنراوە، هەروەها لیژنەکە تەواوی زیانەکانیش دەکەن بە راپۆرت و دواتر دوایین زانیارییەکان لەبارەی روداوەکەوە بڵاو دەکەنەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئێوارەی ئەمڕۆ کۆتایی کارەکانی 34مین لوتکەی ئاسایی عەرەبی راگەیاند.
سەرۆک کۆماری عیراق بەناوی حکومەت و گەلی عیراقەوە و بەناوی خۆشیەوە سوپاس و پێزانینی خۆی ئاراستەی بەڕێزان و خاوەن شکۆ و پایەبەرزانی بەشداربوی لوتکەکە کرد بۆ بەشداریکردنیان لەکارەکانی ئەم لوتکەیەدا، هەروەها ستایشی ئەو هەوڵانەی کرد کە ئەنجامدراون و بووە هۆی بڕیار و راسپاردە بەنرخەکان کە خزمەت بە مەسەلەی عەرەبی و ناوچەیی دەکات و هەروەها لە بەهێزکردنی میکانیزمەکانی کاری هاوبەش بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان لە سەروو هەموویانەوە کێشەی فەلەستین و پەرەسەندنەکانی سوریا و لوبنان و لیبیا و یەمەن و سودان و سۆماڵ و چەند پرسێکی دیکە کە کاریگەری لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە هەیە.
د.لەتیف رەشید ئاماژەی بەوەدا کە ئامانج لە لوتکەی ئەمڕۆی کۆمکاری عەرەبی یەکخستنی هەوڵەکانمان و بەرەوپێشبردنی پرۆسەی کاری هاوبەشە بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییە باڵاکانی گەلانی ناوچەکە.
دوای كۆتاییهاتنی لوتكەی عەرەبی راگەیەنراوی كۆتایی خوێنرایەوە و تێیدا جەخت كرایەوە لە رەتكردنەوەی راگواستنی خەڵكی غەززە.
وڵاتانی بەشدار لە 34ەمین لوتكەی عەرەبی لە بەغداد لە راگەیەنراوی كۆتایی لوتكەكەدا جەختیانكردەوە، راگواستنی گەلی فەلەستین لە كەرتی غەززە بەهەموو شێوەیەك رەتدەكەنەوە و پێویستە دەست بكرێتەوە بە گەڕاندنەوەی هاوكارییە مرۆییەكان بۆ غەززە و هانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەدەن فشارەكان زیاد بكەن بۆ راگرتنی خوێنڕشتن لە غەززە.
ئاماژەیان بەوەشكردووە، بەتوندی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر سوریا ئیدانە دەكەن و هیوادارن چارەسەرێكی سیاسی بۆ ئاڵۆزییەكانی سودانیش بدۆزرێتەوە، جەختیشیان كردوەتەوە، ئامانج لە بەڕێوەچوونی لوتكەی عەرەبی یەكخستنی هەوڵەكان و بەدیهێنانی بەرژەوەندیی وڵاتانی عەرەبییە.