عیراق
سەرۆک کۆماری عیراق لە ساڵیادی شەهیدکردنی محەمەد باقر سەدر لەگەڵ کچەکەی و خوشکێکیدا راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاندووە، "بەبۆنەی ساڵیادی شەهیدبوونی سەماحەتی سەید محەمەد باقر سەدر و عەلەویەی کچی هودای خوشکی لە رۆژی رووخانی رژێمی ستەمکاردا، هەڵوێستی بوێرانەی شەهید سەدر لەبەرامبەر ئەو دیکتاتۆرییەی کە وڵاتی خستە ناو شەڕ و ململانێی بێ مانا و رێوشوێنی هەڕەمەکیەوە دژی عێراقییەکان بە شانازییەوە وەبیر دەهێنینەوە".
ئەوەشی خستووەتە روو، "بەم بۆنەیەوە جەخت لەسەر پێویستی بەهێزکردنی ئەزموونی دیموکراسی لەوڵاتدا دەکەینەوە، پێویستە دەستکەوتە نیشتمانییەکان بپارێزین و پێکەوە کاربکەین بۆ ئەوەی کارەساتەکانی رابردوو دووبارە نەبنەوە و بەرەو بنیاتنانی ئاییندەیەکی خۆشگوزەران هەنگاو بنێین، کە تێیدا هەموو عێراقییەکان بەئارامی و ئاسودەییەوە بژین".
محەمەد باقر سەدر یەکێک بوو لە دامەزرێنەرانی حزبی دەعوە و بیرمەند و سیاسییەکی دیاری عیراق بوو.
لە ٩ـی نیسانی ١٩٨٠ و بەتۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ ئێراندا دەستگیرکرا و دواتر لەگەڵ خوشکەکەیدا لەسێدارەدران.
بەبۆنەی ساڵیادی شەهیدبوونی سەماحەتی سەید محەمەد باقر سەدر و عەلەویەی کچی هودای خوشکی لە ڕۆژی ڕووخانی ڕژێمی ستەمکاردا بە شانازییەوە هەڵوێستی بوێرانەی شەهید سەدر لەبەرامبەر ئەو دیکتاتۆرییەی کە وڵاتی خستە ناو شەڕ و ململانێی بێ مانا و ڕێوشوێنی هەڕەمەکیەوە دژی عێراقییەکان…
— Abdullatif J Rashid عبد اللطيف جمال رشيد (@LJRashid) April 9, 2025
ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، رۆژی 11-11ی ئەمساڵی بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران دیاریكرد .
نوسینگەی راگەیاندنی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لە كۆبونەوەی ئەمرۆی ئەنجومەنی وەزیراندا كە بە سەرۆكایەتی سودانی بەرێوەچووە ، وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران دیاریكراوە و بریاردراوە رۆژی 11-11-2025 پرۆسەكە بەرێوەبچێت.
پێشتریش كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاندبوو ئامادەكارییەكانیان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن دەستپێكردوە كە یەكەم قۆناغی نوێكردنەوەی تۆماری بایۆمەتری دەنگدەرانە .
حزبی بەعس ئەو حزبە دیکتاتۆرەی ماوەی زیاتر لە 40 ساڵ حوکمی عیراقی کرد، ئەمڕۆ 22 ساڵ تێدەپەڕێت بەسەر روخانیدا و ئازادبوونی عیراق لەدەست ئەو رژێمە.
حزبی بەعس، ئەو حزبەدیکتاتۆرە بوو کە 4ی نیسانی 1947 لەسەر دەستی میشێل عەفلەق، سەلاح بەیتار، جەلال سەید و وەهیب غانم لە سوریا دامەزرا، پابەندی بیری ناسیونالیستی عەرەبی بوو.
لە کۆنگرەی 1947دا سێ پەیامیان هەبوو، کە گرنگترینیان بەلای خۆیانەوە ئەوە بوو، دەیانویست هەموو عەرەب لەژێر چەتری یەک دەوڵەتدا کۆبکەنەوە.
حزبی بەعسی عیراق لە ساڵی 1958 بە سەرۆکایەتی عەبدولسەلام عارف کودەتای بەسەر سیستمی پاشایەتی عیراقدا کرد، تاوەکو لە ساڵی 1963 جارێکی دیکە کودەتایەکی دیکە بەسەرکردایەتی عەبدولسەلام عارف ئەنجام درا، تاوەکو لە ساڵی 1969 بەعسییەکان ئەحمەد حەسەن بەکریان کردە سەرۆک کۆمار و سەدام حسێنی دیکتاتۆریش لە ساڵی 1979دا بوو بە سەرۆک کۆمار، کە دوایین سەرۆکی ئەو حزبەش بوو.
حزبی بەعس بەهۆی سیاسەتە دیکتاتۆرییەکەی و سیاسەتی بەعەرەبکردنی ناوچەکانی کوردستان، چەندین تاوانی گەورەی دژ بە مرۆڤایەتی بەرانبەر کورد ئەنجام دا و بە مەبەستی بەدیهێنانی خواستەکانی خۆی چەندین رێگای دڕندانەی بەکارهێنا بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی کورد و لەناوبردنی ئەو نەتەوە رەسەنە.
حزبی بەعس بە چەندین قۆناغ لە جینۆسایدکردنی کوردەکاندا بەردەوام بوو، هەر لە سەرەتاوە لە ساڵی 1963 بە بە تەعریبکردنی گوندەکانی دەوروبەری کەرکوک دەستی پێ کرد، تاوەکو لە ساڵی 1970وە دەستی کرد بە راگواستن و بێسەروشوێنکردنی کوردانی فەیلی، لە ساڵی 1983شدا ئەنفالکردنی هەشت هەزار کەس و لە کۆتایی 80کانیشدا چەکی کیمیایی قەدەغيکراوی دژ بە کورد بەکارهێنا.
لە ساڵی 1988یشەوە بە هەشت قۆناغ پرۆسەی ئەنفالی دژ بە کورد دەست پێ کرد.
دواجار گەلی کورد لە بەهاری ساڵی 1991دا دژ بە دەسەڵاتی بەعس راپەڕی و لە سەرتاسەری کوردستاندا راپەڕین دژ بە بەعس دەستی پێ کرد و توانیان لەماوەی 16 رۆژدا شارەکانی کوردستان لەدەست رژێمەکە ئازاد بکەن، بەڵام لە 27ی ئازاردا سوپای عیراق کەرکوکی گرتەوە و لە 31ی ئازاریشدا هەولێری گرتەوە، دواتر کۆڕەو دەستی پێ کرد و خەڵکی کوردستان بەرەو سنورەکانی ئێران و تورکیا ئاوارە بوون.
تاوەکو ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ٥ی نیسانی ساڵی 1991دا بڕیاری 688ی نەتەوە یەکگرتووەکانی دەرکرد کە تیایدا هاتبوو: نابێ سوپای عیراق پەلاماری باشووری کوردستان بدات و کۆمەڵ کوژی کورد بکات.
ناوچەیەکی ئارامیان لە سەرووی ھێڵی ٣٦، بۆ پاراستنی کورد دیاری کرد، دواتر ھیزی وڵاتانی ھاوپەیمان گەیشتنە بنکەی سەربازی (ئەنجەلیک) لە تورکیا، بۆ پاراستن و گەڕانەوەی ھاووڵاتیان بۆ شوێنەکانی خۆیان .
دواجار لە ساڵی 2003دا ئەمریکا سەدام حسێنی ئاگادار کردەوە کە لەماوەی دوو رۆژدا دەست لە دەسەڵات هەڵبگرێت و عیراق جێبهێڵێت، بەڵام سەدام حسێن ئەوەی رەتکردەوە، بۆیە ئەمریکا بڕیاریدا بەوەی لە سەعاتی سفردا هێرش بکاتە سەر عیراق و کۆتایی بە دەسەڵاتی سەدام بهێنێت.
تاوەکو لە 20ی ئازاری 2003دا یەکەم هێرشی ئەمریکا دەستی پێ کرد و تاوەکو 9ی نیسان هێزەکانی هاوپەیمانان بەغدایان بە تەواوی کۆنتڕۆڵ کرد، لە 25ی ئازاردا لەرێگای کەنداوەوە هێزی دەریایی گەیشتنە عیراق و لە 26ی ئازاریشدا لە رێگای هێزی ئاسمانییەوە بە هاوکاری هێزەکانی پێشمەرگە توانیان کوردستان ئازاد بکەن.
پڕۆسەی ئازادی عێراق کە تیایدا 49 وڵات هاوپەیمان بوون، لە 9ی نیساندا پەیکەری سەدام حسێن لە عیراق خرایە خوارەوە و رووخانی رژێمی بەعس راگەیەنرا، لە مانگی ئایاریشدا پۆل بریمەر حاکمی ئەوکاتی مەدەنی ئەمریکی لە عێراق، بە رەسمی هەڵوەشانەوەی حزبەکەی راگەیاند.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ سێشەممە 8 ی نیسانی 2025 لە بەغدا پێشوازیکرد لە بەڕێز عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیرانی پێشوو.
لە کۆبوونەوەیەکدا تاوتوێی تەواوی بارودۆخی سیاسی و ئابووری وڵات و ئاستەنگەکانی بەردەم پرۆسەی دیموکراسی کرا و هەروەها جەختیان لەسەر پێویستی پشتیوانی دامودەزگاکانی دەوڵەت و بەهێزکردنی سەقامگیریی سیاسی کردەوە بۆ دەستەبەرکردنی خزمەتگوزاری و بەدیهێنانی خواستەکانی هاووڵاتیان.
راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، دابەزینی نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان كاریگەی لەسەر رەوشی ناوخۆی عیراق نابێت.
مەزهەر محەمەد ساڵح، راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، بەهۆی دوایین پێشهاتە جیهانییەكانەوە، لەنێویاندا كراوەیی ئێران بۆ دانووستان لەگەڵ ئەمریكا و كەمبوونەوەی كێشەی روسیا و ئۆكراین و هاوكات، سەپاندنی پێناسی گومرگی لەلایەن سەرۆكی ئەمریكاوە، نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان روو لە دابەزین دەكات.
ئەوەشی خستەڕو، لە بوودجەی سێ ساڵی عیراقدا، ئامادەكاری پێشوەختە بۆ هەر هەڵئاوسانێك لە نرخی نەوتدا كراوە، بەو پێیەش دابەزینی ئێستای نرخی نەوت كاریگەری لەسەر رەوشی ناوخۆی عیراق نابێت.
ئەو راوێژكارە ئاماژەی بەوەشدا، ئەوەی لە گۆڕەپانی جیهانیدا ڕوودەدات قەیرانێكی كاتییە و لە قۆناغی داهاتوودا، لە چوارچێوەی لۆژیكی هاوسەنگییە ئابوورییە جیهانییەكان جێگیر دەبێت، دەشڵێت، لەئێستادا بازاڕی نەوت لە مەترسیدایە بەهۆی زۆری رێژەی بەرهەمهێنان و كەمبوونەوەی خواست لەسەری، ئەوەش دەتوانێت لە داهاتوودا نرخەكەی داببەزێنێت.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق پێشوازیکرد لە عەبدوڵڵا مەتەر مەزروعی باڵیۆزی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی لە عیراق.
لە میانەی دیدارەکەدا کە ئەمڕۆ سێشەممە 8-4-2025 لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار بەهێزی پەیوەندیی برایەتی نێوان هەردوو وڵاتی دووپات کردەوە، هەروەها پەرۆشی خۆی نیشاندا بۆ درێژەدان بە پتەوکردن و پەرەپێدانی ئەو پەیوەندیانە لە بوارە جیاجیاکاندا، لەسەر بنەمای یەکانگیری بەهێزی نێوان هەردوو گەلی برا.
سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بە گەشەسەندن و پەرەپێدان چۆنیەتی هاریکاری و هەماهەنگی هاوبەشی نێوان هەردولا، کە لەگەڵ ویستی هەردوو وڵات و بەدیهێنانی بەرژەوەندی هاوبەش بێتەوە.
سەرۆک کۆمار جەختیشیکردەوە لەسەر کاری لە پێشینە بۆ کەمکردنەوەی گرژیی و چەسپاندنی بنەمای سەقامگیری و ئاشتی لە ناوچەکەدا، بە شێوەیەک کە خزمەت بە ویستی گەلان بکات.
لە بەرانبەردا باڵیۆز مەزرویی ستایشی هەوڵەکانی سەرۆک کۆمار کرد بۆ بەهێزکردنی پەیوەندیی دووقۆڵیی نێوان عیراق و ئیماراتی یەکگرتوی عەرەبی و جەختیکردەوو لە ویستی وڵات بۆ پەرەپێدانی پەیوەندیی و فراوانکردنی هاریکاریی لەسەر مەسەلەکانی جێی بەرژەوەندی هاوبەش.
ئەمڕۆ دادوەر سدقی سەلیم خان وەک ئەندامێکی نوێی دادگای فیدڕاڵیی عیراق، لە بەردەم سەرۆک کۆمار سوێندی یاسایی خوارد.
ئەمڕۆ چوارشەممە، لە کۆشکی بەغدا ئەندامی دادگای فیدراڵی دادوەر سدقی سەلیم خان نوعمان لەبەردەم د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و بە ئامادەبوونی دادوەر جاسم محەمەد عەبود ئەلئەمیری سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵی، سوێندی یاسایی خوارد.
سەرۆک کۆمار لە کۆبوونەوەکەدا رایگەیاند، پێویستە هاوکاری و هەماهەنگی نێوان دامەزراوە باڵاکانی دەوڵەت بەهێز بکرێت، بۆ خزمەتکردنی هاووڵاتیان و پاراستنی دەستور.
هەروەها سەرۆک کۆمار جەختی لەسەر گرنگی سەربەخۆیی دادوەری و سەروەری یاسا کردەوە، بەشێوەیەک کە بەدیهێنانی دادپەروەری مسۆگەر بکات و مافی هاووڵاتیان بۆ ژیانێکی ئازاد و شکۆمەند فەراهەم بکات و پێویستی رێزگرتن لە دەستوور و پابەندبوون بە بڕگەکانی وەک رێگایەکە بۆ عێراقێکی ئارام و سەقامگیر.
بەڕێوەبەرایەتی رەگەزنامە و باری شارستانی پارێزگای سلێمانی لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد کە لە رۆژی یەکشەممە، کار بە سیستەمی نۆرەی ئەلکترۆنی (حجز الکترونی) دەکرێت بۆ رایی کردنی مامەڵەی کارتی نیشتیمانی.
بەپێی راگەیەندراوەکە، ئەم سیستەمە نوێیە لە سەرجەم فەرمانگەکانی کارتی نیشتیمانی لە سنووری پارێزگاکانی سلێمانی، هەڵەبجە و ئیدارەی ڕاپەڕین جێبەجێ دەکرێت، ئەمەش بە مەبەستی جێبەجێ کردنی رێنمایی و بڕیارەکانی دەستەی گشتی رەگەزنامە لە بەغدا.
راگەیەندراوەکە ئاماژەی بەوەش کردووە کە هاوڵاتیان دەتوانن بۆ وەرگرتنی زانیاریی زیاتر سەردانی پەڕەی فەرمی بەڕێوەبەرایەتی رەگەزنامە و باری شارستانی سلێمانی بکەن لە هەردوو تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک و ئینستاگرام، یان وێبسایتی کارتی نیشتیمانی گشتیی عێراق.
هەروەها هاووڵاتیان دەتوانن بۆ حجزی ئەلکترۆنی، ئەپڵیکەیشنی تایبەت بە کارتی نیشتیمانی دابەزێنن.
بەڕێوەبەرایەتی لینکەکانی داناوە و دەتوانن کۆپی بکەن:
- بۆ ئایفۆن (iOS): [لێرە داگرە](https://apps.apple.com/us/app/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B7%D8%A7%D9%82%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B7%D9%86%D9%8A%D8%A9/id6708233330)
- بۆ ئەندرۆید: [لێرە داگرە](https://play.google.com/store/apps/details?id=com.nationalcard.qing&pcampaignid=web_share)
محەممەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عیراق، لە دانیشتنێکدا لەگەڵ کریستن بێرگنر، پاڵێوراوی سویسری بۆ کۆمسیاری باڵای کاروباری مافەکانی مرۆڤ، جەختی کردەوە کە حکومەتەکەی پابەندە بە گەڕاندنەوەی هەموو عیراقییەکانی کەمپی هۆڵی پارێزگای حەسەکە لە رۆژئاوای کوردستان.
سوودانی رایگەیاند کە "کەمپی هۆل مەترسییەکی راستەقینەیە لەسەر ئاسایشی ناوچەکە" و داوای لە هەموو وڵاتان کرد کە هاووڵاتییەکانیان لەو کەمپە ببەنەوە بۆ وڵاتەکانیان. سەرۆک وەزیرانی عیراق هەروەها بەڵێنی دا کە "عیراق بەم زووانە بۆ هەمیشە کۆتایی بە دۆسییەی کەمپەکان دەهێنێت و هەموویان دادەخات."
شایەنی باسە، چوارشەممەی رابردو، دەیان خێزانی عێراقی نیشتەجێی کەمپی هۆل گەڕێنرانەوە بۆ کەمپی جەدعەی موسڵ، وەک بەشێک لە پلانی حکومەتی عیراق بۆ گەڕاندنەوەی هاووڵاتییەکانی.
کەمپی هۆڵ:
کەمپی ھۆل، دەکەوێتە پارێزگای حەسەکە لە نزیک سنوورەکانی نێوان عێراق و سوریا، ناوی کەمپەکە پاش شکستە یەک لە دوای یەکەکەکانی داعش زیاتر بیسترا کاتێک ژن و منداڵەکانی چەکدارانی ئەو ڕێکخراوە لەنێو ئەو کەمپە سوورییەدا جێگیرکران و پاش گەورەبوونیشی بووە مایەی مەترسی.
کەمپەکە بۆ یەکەمجار و لە کاتی جەنگی کەنداو لە ساڵی ١٩٩١ بۆ ئاوارە عێراقییەکان دروستکرا، دواتر و لە ساڵی ٢٠٠٣ دیسانەوە بۆ ئەو عێراقیانە کرایەوە کە لە جەنگی وﻵتانی ھاوپەیمانان و ڕژێمی سەدام حوسێن ئاوارەبووبوون، بەﻵم کەمپەکە کاتێک ناوبانگی پەیدا کرد کە پاش ساڵی ٢٠١٩ ژن و منداﻵنی داعشیان تێدا جێکردەوە، ھەروەھا ئەو عێراقی و سوری و بیانیانەش لە کەمپەکەدا نیشتەجێکران کە ئاوارەبووبوون.
لە ئێستادا کەمپەکە لەﻻیەن ھێزەکانی ھەسەدەوە دەپارێزرێت و ڕێکخراوە مرۆییەکان پاڵپشتی مرۆیی دەکەن، زیاتر لە ٦٠ ھەزار کەس لە کەمپی ھۆلدا نیشتەجێن کە خەڵکی ٤٢ وﻵتی جیان و وﻵتەکانیان ئامادەنین وەریانبگرنەوە، چونکە نیشتەجێکراوەکانی کەمپەکە بەشێکیان داعشن، بەشێکی دیکەشیان کاریگەربوون بە بیروبۆچوونی داعش ئەمەش وﻵتانی خۆیان بە مەترسییان دەبینن.
وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند، لەماوەی دوو هەفتەدا 48 کەسیان لە چەند پارێزگایەکی جیاوازی عیراق بە تۆمەتی سحر و جادوو دەستگیر کردووە.
وەزارەتی ناوخۆی عیراق رایگەیاند، لە هەڵمەتێکی دوو هەفتەیی تایبەتدا بە هەماهەنگی وەزارەتی ناوخۆ، لیژنەی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤ، دەزگای زانیاریی و لێکۆڵینەوەی فیدڕاڵی و بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤ بە پاڵپشتی راستەوخۆی ئەنجومەنی دادوەریی، 48 کەس بە تۆمەتی سحر و جادوو دەستگیر کراون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، جادووگەرەکان ژن و پیاویشیان تێدایە، کە چەندین کەسیان فریوداوە، هەروەها تۆمەتی ساختەکاری و بازرگانیکردن بە مرۆڤیان لەسەرە، ئەمە جگە لەوەی گرفتە خێزانییەکانی ئەو کەسانەی سەردانیان دەکەن وەک هەلێک قۆستووەتەوە بۆ قازانجی خۆیان".
وەزارەتی ناوخۆی عیراق ئەوەشی خستووەتە روو، لە لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان ئەوەیان دەرخستووە کە ئەو جادووگەرانە خەڵکیان فریوداوە و لە رووی جەستەیی و دەروونییەوە هەراسانیان کردوون.
ئەوەش هاتووە، یەکێکی دیکە لەو تۆمەتە قورسانەی رووبەڕوویان کراوەتەوە ئەوەیە، جادووگەرەکان منداڵ و ژنانیان هەراسان کردووە.
ساڵانە لە عیراق چەندین کەس بە تۆمەتی ئەنجامدانی کاری سحر و جادوو دەستگیر دەکرێن، کە بەشێکیان تاوانی قورسیان بەسەردا ساغ دەبێتەوە وەک دەستدرێژیکردن و خواردنی بڕەپارەی زۆر بە ناوی جادووەوە.
بۆ بەهێزكردنی بەهای دینار بەرانبەر دۆلار بانكی ناوەندی عیراق چەند رێنماییەكی بۆ بەكارهێنانی كارتی بانكی لە دەرەوەی وڵات دەركرد و سبەینێ دەچنەبواری جێبەجێكردنەوە.
د. نەرمین مەعروف ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، بانكی ناوەندی بە ئامانجی چاودێریكردنی مامەڵە نێودەوڵەتیەكان و دڵنیابوونەوە لە گەشەسەندنی ئابووری چەند رێنماییەكی دەركرد كە بڕیارە رۆژی سێشەممە بڕۆنە بواری جێبەجێكردنەوە.
بەپێی رێنماییەكان ئەو كارتە بانكیانەی نوێن لە هەردوو جۆری "كرێدیت كارد" و "دێبت كارد" دوای 30 رۆژ لە دەرچوونیان دەتوانرێت لە دەرەوەی وڵات مامەڵەیان پێوەبكرێت.
لە رێنماییەكاندا هاتووە، بەكارهێنەران دەتوانن لە ماوەی مانگێكدا لە دەرەوەی وڵات، لە نێوان 5 هەزار بۆ 50 هەزار دۆلار یان بەرانبەرەكەی بە دراوی بیانی مامەڵە بە كارتەكانیانەوە بكەن.
ئامانج لە رێنماییەكان بەهێزكردنی بەهای ئاڵوگۆڕی دینارە بەرانبەر دۆلار، هەروەها هێشتنەوەی هەڵاوسان لە رێژەیەكی نزمدا.
ئەمڕۆ سەرۆک کۆماری عیراق پێشوازی باڵیۆزی کۆماری سربیا لە عیراق و سەرۆکی دەستەی وەبەرهێنان لە دەسەڵاتی دانوبی سربیا کرد و بانگهێشتنامەی رەسمی سەرۆک کۆماری سربیایان پێشکەش بە د.لەتیف رەشید کرد بۆ کۆنفرانس و پێشانگەی نێودەوڵەتی EXPO 2027.
ئەمڕۆ دووشەممە، د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، لە کۆشکی بەغدا پێشوازی کرد لە براتیسلاڤ جیگێڵ باڵیۆزی کۆماری سربیا لە عیراق و محەمەد ئەلمحەیسن سەرۆکی دەستەی وەبەرهێنان لە دەسەڵاتی دانوبی سربیا.
لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا، سەرۆک کۆمار بانگهێشتنامەیەکی رەسمی پێگەیشت، کە لەلایەن هاوتا سربییەکەی ئەلیکساندەر ڤوچیچ بۆ بەشداریکردن لە کۆنفرانس و پێشانگای نێودەوڵەتی "Expo 2027" ئاراستەی کرابوو.
هەر لەو کۆبوونەوەیەشدا، چۆنیەتی پەرەپێدانی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات بەتایبەتی لە بوارەکانی ئابوری و وەبەرهێنان تاوتوێکرا و تێیدا سەرۆک کۆمار جەختی لە گرنگی بەهێزکردنی هەماهەنگیی نێوان لێپرسراوانی وەبەرهێنان لە هەردوو وڵاتدا کردەوە، لەپێناو رەخساندنی ژینگەیەکی گونجاو بۆ ئاڵوگۆڕی دەرفەتی وەبەرهێنان و ئاسانکاری رێوشوێنەکان بۆ بازرگانان و وەبەرهێنەران و کردنەوەی ئاسۆیەکی نوێ بۆ هاریکاری هاوبەش لە بوارە گرنگەکاندا، کە خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەردوو وڵات دەکات.
لای خۆیەوە، براتیسلاڤ جیگێڵ خواستی وڵاتەکەی بۆ فراوانکردنی ئاسۆی هاوکاری لەگەڵ عێراق دەربڕی و جەختی لەوە کردەوە، سربیا خواستی هەیە بۆ هاوبەشی ستراتیژی کە بەرژەوەندییە هاوبەشەکان بەدی بهێنێت.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ دووشەممە 7 ی نیسانی 2025 لە کۆشکی بەغداد، پێشوازی لە مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی پێشووی عیراق کرد.
لەدیدارەکەدا دۆخی سیاسی و ئەمنی و ئابوری وڵات و ناوچەکە تاوتوێکران، هەروەها سەرۆک کۆمار جەختی لەگرنگی یەکخستنی هەوڵەکان و نزیککردنەوەی بۆچوونی هێزە سیاسییەکان کردەوە، بەمەبەستی خزمەتکردن بە پرۆسەی ئاوەدانکردنەوە و سەقامگیری وڵات و دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییە گشتییەکانی گەل.
لەلای خۆیەوە مستەفا کازمی، سوپاسی خۆی بۆ پەرۆشی سەرۆک کۆمار و گرنگیدانی بە ئاسایش و سەقامگیری عیراق و عێراقییەکان دەربڕی .
بانكی ناوەندیی عیراق رەتیدەكاتەوە پێدانی دۆلار بە نرخی رەسمی بۆ گەشتیاران راگیرابێت و دەڵێت، بڕیارەكە بەردەوامە.
بانكی ناوەندیی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردووەتەوە، ئەو هەواڵانەی سەبارەت بە راگرتنی پێدانی دۆلار بە گەشتیاران بە نرخی رەسمی كە بۆ یەك دۆلار هەزار و 320 دینار دیاریكراوە، دورە لە راستییەوە.
دووپاتیشیكردووەتەوە، بڕیارەكە بەردەوامە و دۆلار بە هەمان نرخی دیاریكراو دەدرێتە گەشتیاران و بە سیستمێكی ئەلیكترۆنی پێشكەوتوو لەلایەن هەموو كۆمپانیا و بانك و فڕۆكەخانەكانی عیراق جێبەجێدەكرێت.
بانكی ناوەندیی عیراق ئاماژەبەوەشكراوە، بانكی ناوەندیی مافی هەیە ئەو كەسانە بداتە دادگا كە ئەو جۆرە هەواڵە ناڕاستانە بڵاودەكەنەوە بە ئامانجی دروستكردنی شڵەژاوی و تێكدانی سەقامگیری بازاری دراو.
بانكێكی رەسمی سەر بە حكومەتی عیراق دەستیكرد بە پێدانی قەرز بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا بە وزەی خۆر بەسوودی 5% و بۆ ماوەی پێنج ساڵ.
بانكی ڕەشید لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوە كردووە، پێدانی قەرز بە مەبەستی دانانی سیستمی بەرهەمهێنانی كارەبا بە وزەی خۆر بۆ سەرجەم هاووڵاتیان و فەرمانبەران دەستپێكردووە.
دەشڵێت، بڕی قەرزەكە لە پێنج ملیۆنەوە تا 20 ملیۆن دیناری عیراقی دەبێت، ماوەی گەڕاندنەوەشی پێنج ساڵە و رێژەی سوودەكەشی 5%ە.
راشیگەیاندووە، قەرزەكە بە بەكارهێنانی ماستەركارد دەدرێتە هاووڵاتیان و فەرمانبەران تەنها و پێویستی بە كەفیلێك هەیە كە لە بانكی رەشید مووچە وەربگرێت.
بەهۆی ئەوەی بانكی رەشید لە هەرێمی كوردستان لقی نییە، هاوڵاتیانی هەرێم ناتوانن سود لەو قەرزە وەربگرن.
راوێژكارێكی سودانی دەڵێت، لە پەراوێزی باجەكانی ئەمریكا، عیراق لە هاوینی ئەمساڵدا روبەڕوی دوو شۆكی گەورەی ئابووری دەبێتەوە.
مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری دارایی رایگەیاند، ئەمریكا هاوبەشێكی بازرگانی لاوەكی عیراقە، بەڵام زیادكردنی باجەكان لەلایەن ئەو وڵاتەوە، وڵاتانی جیهانی ناچار كردووە پەنا بۆ سیستمێكی خۆپارێزی ببەن.
وتیشی، بەهۆی ئەوەی ئابووری ئەمریكا یەكێكە لە گەورەترین ئابوورییەكانی جیهان، پێشبینی دەكرێت ئەو بڕیارانە كاریگەرییان لەسەر بەرزبوونەوەی تێچووی دابینكردنی جیهانی هەبێت و هەڵاوسانیش دروست بكات.
پێشبینیشیكردووە گەشەی ئابووری جیهانی دابەزێت و ببێتە هۆی دابەزاندنی داهاتی تاك و بەرزبوونەوەی نرخ، ئەگەر ئەو سیاسەتە رانەگیرێت یان مەودای كاركردنی نەرم نەكرێت.
راوێژكارەكەی سودانی روونیكردوەتەوە، لە پەراوێزی باجەكانی ئەمریكا، عیراق روبەڕووی دوو شۆكی ئابووری دەبێتەوە، یەكەمیان قەیرانی بەرزبوونەوەی نرخە لە زنجیرەی دابینكردنی جیهانیدا، دووەمیان دابەزینی داهاتی نەوتە لە هاوینی ئەمساڵدا.