عیراق
سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتوەكان ستایشی بەرەوپێشچونەكانی عیراق دەكات، دامەزراندنی دوو دەوڵەتیش بە چارەسەر بۆ كێشەی نێوان ئبیسرائیل و فەلەستین ناودەبات.
ئەنتۆنیۆ گۆتیرێس سكرتێر گشتی نەتەوە یەكگرتوەكان لە وتارێكدا لە 34هەمین لوتكەی عەرەبی رایگەیاند، عیراق بەرەوپێشچونێكی گەورەی بەدەستهێناوە لە چەسپاندنی سەقامگیری و بەهێزكردنی دامەزراوەكانیدا، نەتەوەیەكگرتوكانیش پابەندە بە هاوكاریكردنی بۆ دابینكردنی هاوكاری مرۆیی و بەرزكردنەوەی تواناكانی لە دەستەبەركردنی مافەكانی مرۆڤدا.
راشیگەیاند، ناوچەكە و جیهان روبەروی ئاڵنگاریەكی گەورە بوونەتەوە لە غەززە، چونكە هیچ شتتێك نابێتە پاساو بۆ ئەو كۆمەڵكوژییەی كە روبەروی گەلی فەلەستین دەبێتەوە، ئیدانەی هەر هەوڵێكیشی كرد بۆ كۆچپێكردنی زۆرەملێی دانیشتوانی غەززە.
داواشیكرد ، جەنگی غەزە رابگیرێت و ئاشتییەكی بەردەوام لە نێوان فەلەستین و ئیسرائیل بەدی بێت.
لەبارەی دۆخی سوریاش سكرتێری گشتی نەتەوەیەكگرتوەكان وتی، پاراستنی سەروەری و سەقامگیری سوریا هەنگاوێكی گرنگە و پێویستە پشتیوانی لە پرۆسەی سیاسی ئەو وڵاتە بكەین، داواشی لەسەرجەم سورییەكان كرد بەشداربن لەبریاری سیاسی وڵاتەكەیاندا.
ئەمینداری گشتی كۆمكاری عەرەبی كێشەی فەلەستین بەكێشەی تەواوی عەرەب وەسف دەكات، روداوەكانی كەرتی غەززەش بە شەرمەزاری بۆ جیهان وەسف دەكات.
ئەحمەد ئەبوغێت ئەمینداری گشتی كۆمكاری عەرەبی لە وتارێكدا لە لوتكەی بەغداد رایگەیاند، كێشەی فەلەستین نوێنەرایەتی كێشەی گەلی عەرەب دەكات.
راشیگەیاند، هەوڵەكانی ئیسرائیل بۆ سەپاندنی هەژمونی خۆی بەسەر خاكی فەلەستین و كۆمەڵكوژكردنی گەلەكەی شەرمەزارییە بۆ هەموو جیهان.
ستایشی هەوڵەكانی میسرو قەتەری كرد لەبەرانبەر هەوڵەكانیان بۆ ئاگربەست لە غەززە.
سەبارەت بە دۆخی سوریاش ئەمیندای گشتی كۆمكاری وڵاتانی عەربی ئاماژەی بەوەکرد، سوریا تا ئێستاش روبەروی ئاڵنگاری دەبێتەوە بە تایبەت لە بونیاتنانەوەی وڵاتەكەیاندا
سەرۆكی چین پیرۆزبایی لە سەرۆك كۆماری عیراق و هەمو وڵاتانی عەرەبی دەكات بۆ بەستنی لوتكەی عەرەبیی لە بەغداد، داواش دەكات كار بكەرێت بۆ بەستنی لوتكەی هاوبەشی چین و وڵاتانی عەرەبی.
شی جین پینگ، سەرۆكی چین رایگەیاند پیرۆزبایی لە د. لەتیف رەشید، سەرۆك كۆماری عیراق و سەرجەم سەركردەكانی وڵاتانی عەرەبیی كرد بۆ بەبۆنەی بەستنی 34هەمین لوتكەی عەرەبی لە بەغداد و وتی: وڵاتەكەی پێداگریی دەكات لە هەوڵدانی هاوبەش لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی بۆ بەهێزكردنی پەیوەندیەكان و قوڵكردنەوەی متمانەی سیاسی و بەهێزكردنی ئاڵوگۆڕە هاوبەشەكان.
سەرۆكی چین هیوای خواست هەنگاوی زیاتر بنرێت بۆ بەستنی دووەم کۆڕبەندی هاوبەشی چینیی- عەرەبیی كە بڕیارە لە ساڵی داهاتو لە چین ببەسترێت و وتیشی ئەو کۆڕبەندە هاوبەشە گرنگە بۆ بەهێزتركردنی پەیوەندیەكانی نێوان چین و وڵاتانی عەرەبی.
34ەمین کۆبوونەوەی لوتکەی عەرەبی ئەمڕۆ شەممە لە بەغدای پایتەختی عێراق بە سەرۆکایەتی د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و بە بەشداری ژمارەیەک سەرکردەی عەرەبی، هەروەها نوێنەری چەندین دەزگا و ڕێکخراوی نێودەوڵەتی، دەستی پێکرد.
لوتکەی عەرەبی لە بەغدا.. دیارترین لێدوانی سەرکردە و سەرۆکەکان
بەحرەین سەرۆکایەتی خولی ٣٤ـی لوتکەی عەرەبی رادەستی عیراق کرد، هەروەها وەزیری دەرەوەی بەحرەین عەبدولەتیف بن راشد ئەلزیانی، لە وتەکەیدا رایگەیاند، پشتگیری "پلانی دووبارە بونیادنانەوەی غەززە و وەستاندنی جەنگ و ناردنی یارمەتی دەکەین".
هەروەها ئەلزیانی پێشوازی کردنی خۆی "لە هەنگاوی هەڵگرتنی سزاکانی ئەمریکا لەسەر سوریا" راگەیاند.
عیراق جەخت لە رەتکردنەوەی دەستدرێژی بەردەوام بۆ سەر غەززە دەکاتەوە:
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاند؛ عیراق سیاسەتی سەپاندن و دەستێوەردانی دەرەکی کە بەرژەوەندی و سەروەری و ئاسایشی وڵاتانی عەرەبی پێشێل دەکات، رەت دەکاتەوە.
د. لەتیف رەشید، وتیشی، کە گەلی فەلەستین روبەروی پڕۆسەی پاکتاوکردنی رێکخراو بۆتەوە کە ئامانجی لەناوبردنی بوونی فەلەستینە لە خاکی خۆیاندا.
سەرۆک وەزیرانی عیراق محەمەد شیاع سودانی، جەختی لەسەر رەتکردنەوەی "دەستدرێژی بەردەوام لەسەر غەززە" کردەوە، هەموو شێوەکانی راگواستنی زۆرەملێی گەلی فەلەستینی مەحکووم کرد.
سودانی بەردەوامی پێشێلکاریەکانی سەروەری لوبنانی مەحکووم کرد و پێشوازی لە هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا کرد، هەروەها پشتگیری عیراقی بۆ یەمەن و یەکێتیەکەی دووپات کردەوە.
سودانی جەختی لەسەر پێشوازی وڵاتەکەی لە دانوستانە بەردەوامەکان لەنێوان ویلایەتە یەکگرتووەکان و ئێران کرد و ئاماژەی بەوە کرد "هەر هێرشێک بۆ سەر خاکی سوریا رەت دەکەینەوە و پشتگیری لە پڕۆسەیەکی گواستنەوە دەکەین کە مافی هەموو سوریەکان بپارێزێت".
سکرتێری کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی: هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا یارمەتیدەر ئەبێت بۆ گەلەکەی.
لە وتەکەیدا لە میانەی لوتکەکەدا، سکرتێری گشتی کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی ئەحمەد ئەبولغەیت رایگەیاند:
- هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا یارمەتی گەلەکەی دەدات بۆ بینینی داهاتوویەکی باشتر.
- چەمکی ئاسایشی نەتەوەیی عەرەبی هێشتا "لە بەدیهاتن دوورە" بەهۆی دەستێوەردان و چاوتێبڕین.
- حوسییەکان سوورن لەسەر دەستبەسەرداگرتنی تواناکانی یەمەن.
- دابەشبوونە بەردەوامەکانی لیبیا هەڕەشەن بۆ سەر یەکێتی ئەو وڵاتە.
- لوبنان تێپەڕ دەبێت بە تاقیکردنەوەیەکی مێژووییدا کە بریتییە لە سنووردارکردنی چەک بەتەنیا بۆ دەستی دەوڵەت.
کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەفریقا: لوتکەی بەغدا دەرفەتێکە بۆ چالاککردنی هاوبەشییەکان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی.
محەمەد عەلی یوسف، سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەفریقا، لوتکەی بەغدادی بە ب"دەرفەتێک بۆ چالاککردنی هاوبەشییەکان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی" دانا.
لە وتەکەیدا، عەلی یوسف "پاکتاوکردنی بەکۆمەڵ"ی گەلی فەلەستینی لە غەززە مەحکووم کرد.
لەلایەکی ترەوە، سکرتێری گشتی رێکخراوی هاوکاری ئیسلامی حسێن ئیبراهیم تەها وتی: "هیواخوازین هەموو هەوڵەکان چالاک بکرێن بۆ دڵنیابوون لە مافی گەلی فەلەستین لە دامەزراندنی دەوڵەتەکەی".
ئیسپانیا داوای وەستاندنی "بازنەی توندوتیژی" دەکات:
پیدرۆ سانچێز، سەرۆک وەزیرانی ئیسپانیا ، ئەمڕۆ شەممە، داوای وەستاندنی بازنەی توندوتیژی و کۆتاییهێنان بە قەیرانی مرۆیی لە غەززە کرد.
لە بەشداریکردنی لە لوتکەی عەرەبیدا، سانچێز وتی: "پێویستە فشارەکان لەسەر ئیسرائیل زیاد بکرێن بۆ وەستاندنی هێرشەکان لەسەر غەززە"، وتیشی: "ئیسپانیا هەموو توانای خۆی بەکار دێنێت لە کۆبوونەوەی گروپی مەدرید بۆ وەستاندنی هێرش لەسەر غەززە و بونیادنانی ئاشتییەکی بەردەوام".
هاوکات ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا، کە بە نوێنەرایەتی ئەحمەد شەرع لە لوتکەکە ئامادەبوو، رایگەیاند: گەلی سوریا پابەندە بە ناسنامەی عەرەبی خۆیەوە، جیهانی عەرەبیش پەناگەی ئەوانە.
لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا وتی؛ هەڵگرتنی سزاکان لەلایەن ترەمپەوە هەنگاوێکی گرنگە بەرەو بوژانەوە و ئاوەدانکردنەوە و سوپاسی دەوڵەتی قەتەر دەکەین بۆ پاڵپشتی بەردەوام و هەڵوێستی پتەوی بەرامبەر گەلی سوریا.
وتیشی؛ سوپاسی ئیمارات و هەموو وڵاتانی عەرەبی دەکەین کە لەگەڵ گەلی سوریا وەستان.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممە، بەغدادی پایتەختی عیراق لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات و چاوەڕوان دەکرێت سەرکردەی زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی تیایدا بەشدار بن.
ئەمڕۆ شەممە، بەغداد بە دروشمی "پایتەختی شارستانیەت پێشوازی لە براکانی دەکات" خولی 34ـی لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و خولی 5ـی لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات.
پێشتر، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاندبوو؛ کە میوانداریکردنی بەغداد بۆ لووتکەی عەرەبی دەگەڕێتەوە بۆ رۆڵی سەرەکی و هەوڵە جەمسەرییەکانی بۆ پتەوکردنی کاری هاوبەش بۆ روبەڕوبونەوەی ئەو ئاڵنگاریانەی روبەڕوی ناوچەکە دەبنەوە و پەرەپێدانی هاوکاری و هەماهەنگی نێوان برایان بەشێوەیەک کە بەرژەوەندیی گەلەکانمان بپارێزێت ودوپاتیشی کردەوە کە لوتکەی عەرەبی باس لەپرسە چارەنووسسازەکان دەکات و پەسەندکردنی ئەو بڕیارانەی کەیارمەتیدەربن لەگەیشتن بەئاشتی و سەقامگیری بۆ گەلانی ناوچەکە
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عیراق، لە لێدوانێکیدا رایگەیاند: "بەستنی لوتکەی عەرەبی لە بەغداد، جەختکردنەوەیە لەسەر ڕۆڵی بەرچاوی عیراق لە پێشخستنی ناوچەکەدا و دەستپێکردنی هەنگاوەکان بەرەو داڕشتنی هەڵوێستێکی یەکگرتووی عەرەبی سەبارەت بە پرسە جیاوازەکان."
لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەو کۆنفرانسەیە کە سەرۆک و سەرکردە باڵاکانی وڵاتانی عەرەبی و چەندین رێکخراوی گەورەی تێدا بەشدارن و گفتوگۆ لەبارەی پرسی سیاسی و ئەمنی و سەرجەم پرسە گەرمەکانی ناوچەکە دەکەن و چەندین بڕیاری تێدا دەدرێت.
لوتکەکە تەمەنی 79 ساڵە، کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 1946 یەکەم لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەنجامدرا و لە ساڵی 2000یشەوە بەشێوەیەکی ساڵانە هەر جارە و لە وڵاتێک ئەنجام دەدرێت.
بەغداد بە درێژایی ئەو 79 ساڵە تاوەکو ئێستا سێ جار میوانداری لوتکەکەی کردووە لە ساڵەکانی 1978، 1990 و 2012، کە دووەم لوتکەی عەرەبی لە بەغداد ئەنجام دراوە.
لوتکەی سبەینێی وڵاتانی عەرەبی لەژێر ناوی "دیالۆگ و هەماهەنگی و گەشەپێدان" دەبێت و بڕیارە هەریەک لە پرس و ئاڵەنگارییە سیاسی و ئابورییەکانی ناوچەکە و پرسی ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر مێزی گفتوگۆ بن.
د.لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ هەینی لەبەغداد، پێشوازی لە مەحمود عەباس سەرۆکی فەلەستین و وەفدی یاوەری کرد.
لە میانی دیدارەکەدا باسیان لە پەیوەندیی مێژوویی برایانەی نێوان عیراق و فەلەستین کرد، هەروەها رێگاکانی بەهێزکردنیان لەبوارە جیاجیاکاندا، لەگەڵ هەڵوێستی پشتیوانی نەگۆڕی عیراق بۆ دۆزی دادپەروەرانەی گەلی فەلەستین.
سەرۆک کۆمار پشتیوانی تەواوی عیراقی بۆ بەدەستهێنانی مافە رەواکانی گەلی فەلەستین دووپات کردەوە، لە پێش هەموویانەوە مافی دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆیان و جەختی لەوەش کردەوە کە دەستدرێژی بەردەوام بۆ سەر کەرتی غەززە پێویستی بەهەڵوێستێکی یەکگرتوو و بەهێزی عەرەبی هەیە کە گوزارشت لەنیشاندانی ئیرادەیەکی هاودەنگی و پشتیوانی کاریگەر بۆ گەلی فەلەستین بکات.
هەروەها سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەدا کەلوتکەی عەرەبی زەمینەیەکی گونجاو خۆش دەکات بۆ ئاراستەکردنەوەی هاودەنگی عەرەبی بەرەو پشتیوانیکردن لەدۆزی فەلەستین و داڕشتنی هەڵوێستێکی کاریگەر کە مافەکان بپارێزێت و خۆڕاگری گەلی فەلەستین لەبەرامبەر داگیرکاریدا بەهێزتر بکات.
لەلای خۆیەوە مەحمود عەباس، پێزانینی خۆی بۆ هەڵوێستی چەسپاوی عێراق سەبارەت بە دۆزی فەلەستین دەربڕی و دەستخۆشی لە میوانداریکردنی لە لوتکەی عەرەبی و ئەو پلاتفۆرمە ستراتیژییەی کە نوێنەرایەتی دەکات بۆ گەیاندنی دەنگی گەلی فەلەستین بە جیهانی عەرەبی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە کۆشکی سەلام لە بەغداد پێشوازیکرد لە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان و وەفدی یاوەری کە سەردانی عیراقیان کردوە بۆ بەشداریکردن لە کارەکانی لوتکەی عەرەبی لە بەغداد لە کۆبوونەوەی 34 ـەمینی خۆیدا.
له سەرەتای کۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار شانازی خۆی به بەشداریکردنی له کارەکانی لوتکەی عەرەبی دەربڕی و ستایشی ئاستی هاوکاری بنیاتنەر و پەیوەندییە بەهێزەکانی نێوان عیراق و نەتەوە یەکگرتووەکان و رۆڵی مرۆیی کرد لە رێگەی رێکخراو و دەزگاکانی کارکردن لەو وڵاتەدا.
هاوکات د. لەتیف رەشید ئاماژەی بە گرنگی رۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد لە بەرەوپێشبردنی ئاسایش و ئاشتی و سەقامگیری لەسەر ئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی و هەوڵەکانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی کارەساتی ژینگەیی و سروشتی و گۆڕانی کەشوهەوا و بەرەنگاربوونەوەی هەژاری و رێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ و بڵاوکردنەوەی بەهاکانی خۆشەویستی و هاوکاری و لێبوردەیی لەنێوان گەلاندا.
لە کۆبوونەوەکەدا تەوەرەکانی لووتکەی عەرەبی لە بەغداد و ئەو بڕیار و راسپاردانە تاوتوێ کرا کە دەردەچن بۆ بەهێزکردنی دەرفەتی ئاشتی لە ناوچەکە بەمەبەستی بەدیهێنانی ئاوات و هیواکانی گەلان.
سەرۆک کۆماری عیراق جەختی لەوەکردەوە کە بەستنی کۆبوونەوەکە لە بەغداد ئاماژەیە بۆ رۆڵی سەرەکی عیراق لە ناوچەکە و پشتیوانی بۆ هەر هەوڵێکی نێودەوڵەتی ببێتە هۆی پتەوکردنی ئاسایش و سەقامگیری و رێزگرتن لەسەروەری و یەکپارچەیی خاکی وڵاتان و هیوای خواست کە لوتکەی بەغداد بە بڕیارێک دەربچێت کە پرۆسەی کاری هاوبەشی عەرەبی بەهێز بکات و پاڵپشتی هاوخەباتی نێوان وڵاتانی ناوچەکە بکات.
هەروەها تاوتوێی قەیرانی ئاو و پێویستی هەوڵی هاوبەش بۆ دەستەبەرکردنی بەشێکی دادپەروەرانە و پێویست بۆ عیراق بە هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی سەرەوەی ئاو کرا و هەروەها دۆسیەی یەزیدی و پێویستی بەردەوامی لێکۆڵینەوەیان کرد بۆ دۆزینەوەی چارەنووسی بێسەروشوێنەکان و چارەسەرکردنی ئەم کێشە مرۆییە.
لای خۆیەوە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان جەختی لەسەر گرنگی رۆڵی زیندووی عیراق و هەوڵەکانی بۆ بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە کردەوە و سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی و خۆشحاڵی خۆی دەربڕی بە سەردانەکەی بۆ عیراق و بانگهێشتکردنی بۆ بەشداریکردن لە لوتکەی عەرەبی لە بەغداد.
هەروەها سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان هیوای سەرکەوتنی لوتکەی بەغداد و بەدیهێنانی ئامانجەکانی لە بەهێزکردنی هاریکاری و هەماهەنگی و کاری هاوبەشی نێوان وڵاتانی عەرەبی دەربڕی بەمەبەستی خزمەتکردن بە پرۆسەی گەشەپێدانی بەردەوام و پشتیوانیکردن لە هەوڵەکان بۆ بەدیهێنانی ئاشتی و سەقامگیری لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی.
سبەینێ شەممە، بەغدادی پایتەختی عیراق لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات و چاوەڕوان دەکرێت سەرکردەی زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی تیایدا بەشدار بن.
سبەینێ شەممە، بەغداد بە دروشمی "پایتەختی شارستانیەت پێشوازی لە براکانی دەکات" خولی 34ی لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و خولی 5ی لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات.
لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەو کۆنفرانسەیە کە سەرۆک و سەرکردە باڵاکانی وڵاتانی عەرەبی و چەندین رێکخراوی گەورەی تێدا بەشدارن و گفتوگۆ لەبارەی پرسی سیاسی و ئەمنی و سەرجەم پرسە گەرمەکانی ناوچەکە دەکەن و چەندین بڕیاری تێدا دەدرێت.
لوتکەکە تەمەنی 79 ساڵە، کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 1946 یەکەم لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەنجامدرا و لە ساڵی 2000یشەوە بەشێوەیەکی ساڵانە هەر جارە و لە وڵاتێک ئەنجام دەدرێت.
بەغداد بە درێژایی ئەو 79 ساڵە تاوەکو ئێستا سێ جار میوانداری لوتکەکەی کردووە لە ساڵەکانی 1978، 1990 و 2012، کە دووەم لوتکەی عەرەبی لە بەغداد ئەنجام دراوە.
لوتکەی سبەینێی وڵاتانی عەرەبی لەژێر ناوی "دیالۆگ و هەماهەنگی و گەشەپێدان" دەبێت و بڕیارە هەریەک لە پرس و ئاڵەنگارییە سیاسی و ئابورییەکانی ناوچەکە و پرسی ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر مێزی گفتوگۆ بن.
سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاند، نەبوونی یاسای نەوت و گاز کێشەی زۆری لەنێوان حکومەتی فیدڕاڵ و هەرێم و پارێزگاکاندا دروست کردووە و بە تێپەڕاندنی یاساکە کێشەکان چارەسەر دەبن.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵی "الشرق" باسی لە دوایین پێشهاتەکانی عیراق و هەرێمی کوردستان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست کرد.
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەکرد، کاردەکەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی لە بەڕێوەبردن و بواری دارایی و هەنگاوی گرنگیان ناوە بۆ رووبەڕووبوونەوەی ماددەی هۆشبەر.
لەبارەی هەڵبژاردنەکانی پێنج مانگی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقەوە باسی لەوەکرد، "خوازیاری سەرکەوتنی هەڵبژاردنین، هەروەها سەرجەم لایەنە سیاسییەکان بەشداری تێدا بکەن و ئەنجامەکانی نوێنەرایەتی عیراقییەکان بکات، هاوکات بە پاکی و روونی بەڕێوەبچێت".
د. لەتیف رەشید لەبارەی بەڕێوەچوونی لوتکەی وڵاتانی عەرەبی لە بەغداد باسی لەوەکرد، بەڕێوەچوونی لوتکەکە لە بەغدا گرنگە بۆ چارەسەری گرفتەکانی فەڵەستین و سودان و لوبنان و سوریا، کە لە لوتکەکەدا لێیان دەکۆڵرێتەوە و بڕیار و راسپاردەی تایبەتیان بۆ دەردەکرێت.
وتیشی، گەلی فەڵەستین پێویستی بە پاڵپشتی هەمووان هەیە، گرنگە کۆتایی بە کوشتار بهێرنرێت و پێداویستی و هاوکارییە مرۆیی و تەندروستییەکانیان پێ بگەیەنرێت، هەروەها مافەکانیان دەستەبەر بکرێت.
لەبارەی دۆخی سوریاوە سەرۆک کۆمار ئەوەی خستە روو، "پێشوازی لە هەڵگرتنی سزاکانی سەر سوریا دەکەین، بانگهێشتنامەی رەسمیمان بۆ ئەحمەد شەرعی سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا ناردووە بۆ بەشداریکردن لە لوتکەی عەرەبی".
ئاماژەی بەوەشکرد، "هیوای ئاسایش و سەقامگیری بۆ گەلی سوریا دەخوازین و بەئومێدین سیستمێکی دیموکراسی هەبێت کە نوێنەرایەتی سەرجەم پێکهاتەکانی سوریا بکات".
دوایین قۆناغی گفتوگۆکانی نێوان ئەمریکا و ئێران یەکێکی دیکە بوو لەو پرسانەی سەرۆک کۆماری عیراق باسی لێوەکرد و روونیکردەوە، "پێشوازی لە دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە دەکەین، پشتیوانی لە سەرکەوتنیان دەکەین و ئامادەین هەموو هەوڵێک بدەین بۆ سەرخستنی و گەیاندنی بە ئەنجامێکی ئەرێنی".
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ پێنجشەممە 15ـی 5ـی 2025 لە کۆشکی سەلام، پێشوازی لە وەفدێکی رەسمی راگەیاندکارانی کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی کرد.
سەرۆک کۆمار جەختی لەوە کردەوە کە میوانداریکردنی بەغداد بۆ لووتکەی عەرەبی دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆڵی سەرەکی و هەوڵە جەمسەرییەکانی بۆ پتەوکردنی کاری هاوبەش بۆ روبەڕوبونەوەی ئەو ئاڵنگاریانەی روبەڕوی ناوچەکە دەبنەوە و پەرەپێدانی هاوکاری و هەماهەنگی نێوان برایان بەشێوەیەک کە بەرژەوەندیی گەلەکانمان بپارێزێت ودوپاتیشی کردەوە کە لوتکەی عەرەبی باس لەپرسە چارەنووسسازەکان دەکات و پەسەندکردنی ئەو بڕیارانەی کەیارمەتیدەربن لەگەیشتن بەئاشتی و سەقامگیری بۆ گەلانی ناوچەکە.
هەروەها سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەڕۆڵی سەرەکی میدیا کرد لەبەدیهێنانی پەیوەندی نێوان جەماوەر و داڕێژەرانی سیاسەت و ئاگادارکردنەوەی رای گشتی لەو پلان وستراتیژە خوازراوانەی کەئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام و خواستی وڵاتان و گەلانی ناوچەکە بۆ خۆشگوزەرانی .
سەرۆک کۆمار پشتیوانی عیراقی بۆ گەلی فەلەستین و مافی ڕەوای چارەنووس و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆیانی دووپاتکردەوە.
سەبارەت بەپرسی سوریا، سەرۆک کۆمار جەختی لە گرنگی رێزگرتن لە ئیرادەی گەلی سوریا بە هەموو پێکهاتەکانیەوە کردەوە و ئاماژەی بە گرنگی پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات لەسەر بنەمای رێزگرتنی یەکتر بە شێوەیەک کەخزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکان بکات، هەروەها هیوای سەرکەوتنی بۆ دانوستانە بەردەوامەکانی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا خواست.
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بە پێویستی کۆتایی هێنان بە ململانێکانی سودان و یەمەن کرد و دوپاتی لەوە کردەوە کە عیراق پشتیوانی لە سەقامگیری هەردوو وڵات و ئاشتی لە ناوچەکەدا دەکات.
سەرۆک کۆمار تیشکی خستە سەر ئەو سەقامگیرییە ئەمنی و ئابووری و سیاسیەی کە ئێستا لە عیراق بەرقەرارە لەگەڵ پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە وجیهان .
سەرۆک کۆمار داوای لە میدیاکاران کرد وێنایەکی راستەقینەی سەقامگیری ئەمنی لە عیراق و پێکەوەژیانی نێوان هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی عیراقی بگەیەنن و جیهانیش ئاگاداربکەنەوە لەو هەنگاوە گەورانەی کەلەبواری چەسپاندنی سیستمی دیموکراسی و پاراستنی مافەکانی مرۆڤدا بەدەستهاتون.
لەلای خۆیانەوە ئەندامانی وەفدەکە سوپاس و پێزانینی خۆیان بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی و پەرۆشییان بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی برایەتی و هاوکاری نێوان گەلان لەڕێگەی کاری میدیاییەکانیانەوە بەمەبەستی گەیاندنی راستی روداوەکان بە هەموو جیهان دووپات کردەوە.
هەروەها وەفدەکە هیوای سەرکەوتنیان بۆ لووتکەی بەغداد و بەدیهێنانی ئامانج و خواستەکانی گەلان بۆ ئاشتی و خۆشگوزەرانی دەربڕی و سوپاسی هەوڵەکانی عیراقیان لەبەستنی کۆنگرەکە و میوانداریکردنی براکانی کرد.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، بوونی چەك لە دەرەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت رەتدەكەنەوە و هەوڵەكانیان بەردەوامە بۆ ئەوەی چەك تەنها لە دەستی دەوڵەتدا بێت .
سودانی لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی سكای نیوزی عەرەبی رایگەیاندووە ، حكومەتەكەی بەردەوامە لە هەوڵەكانی بۆ ئەوەی چەك تەنها لە دەستی دەوڵەتدا بێت، چونكە بونیی چەك لە دەرەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت ، خزمەت بە دەوڵەت ناكات .
هەروەها رایگەیاندووە عیراق ماوەی دوو دەیەیە روبەروی تیرۆر بۆتەوە، لە ئێستاشدا كار بۆ پتەوكردنی دەزگا ئەمنییەكان دەكەن ئەوەش لە رێی نەخشە رێگای یاسایی و سیاسی و ئەمنی كە كار بۆ ئەوە دەكەن چەك تەنها لە دەستی دەوڵەتدا بێت
لەلایەكی ترەوە سودانی لەو چاوپێكەوتنەدا باسی لە هەڵوێستی عیراق بەرامبەر ئیسرائیل كردوە و دوپاتیكردۆتەوە كە عیراق هیچ نیازێكی نیە دان بە دەوڵەتی ئیسرائیلدا بنێت و بەڵێننامەی ئاشتی لەگەڵدا ئیمزا بكات .
وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند، هاتنی سەركردەكانی عەرەب بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی، رۆڵی دەبێت لە گەڕاندنەوەی رۆڵی پێشەنگی عیراق لەسەر ئاستی ناوچەكە.
فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عیراق لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بە لوتكەی عەرەبی لە بەغداد كە 17 ی ئەم مانگە دەستپێدەكات رایگەیاند، لیژنەی ئامادەكاریی لوتكەكە كارێكی گەورەی كردوە و 300 رۆژنامەنوسی ناوخۆیی و 200 رۆژنامەنوسی بیانی روماڵی لوتكەكە دەكەن .
وتیشی بەشداریكردنی سەركردەكانی عەرەب لە لوتكەكە لەم كاتە هەستیارەدا، دوپاتیدەكاتەوە كە دەیانەوێت عەرەب یەكهەڵوێست بێت و هاوكات پشتگیرییەكە بۆ بەغداد بۆ گەراندنەوەی رۆڵی كاریگەریی لەناوچەكەدا .
وەزارەتی دەرەوەی عیراق رایگەیاند، هیوادارن هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا رۆڵی هەبێت لە كۆتاییهێنان بە قەیرانی مرۆیی و ئابوری وڵاتەكە.
وەزارەتی دەرەوەی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، پێشوازی لە بڕیاری دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا دەكەن بۆ هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریا و هیوادارن ئەم هەنگاوە رۆڵی هەبێت لە سەقامگیری سوریا و كۆتایی بە تەنگوچەڵەمە و قەیرانی مرۆیی و ئابوری وڵاتەكە بهێنێت.
دەشڵێت، وەزارەت پاڵپشتی هەوڵە دیبلۆماسیەكانی سعودیە و شا سەلمان پاشای سعودیە و محەمەد بن سەلمان شازادە جێنشین دەكات بۆ پشتگیریكردنی گەلی سوریا و پێشنیازكردنی پرۆژەی لابردنی سزاكانی سەر سوریا.
وەزارەتی دەرەوەی عیراق جەخت لە یەكڕیزی وڵاتانی عەرەبی دەكاتەوە لەم قۆناغەدا لەگەڵ هاریكاری نێوانیان كە خزمەت بە بەرژەوەندی هاوبەش بگەیەنێت.
سەرۆکایەتی کۆماری عیراق کۆنگرەی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) هەنگاوێکی گرنگە بۆ گەیشتن بە پرۆسەی ئاشتی و دیموکراسی.
سەرۆکایەتی کۆماری عیراق راگەینراوێکی لەبارەی کۆنگرەی 12ی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) بڵاوکردەوە و رایگەیاند، پێشوازی لە بڕیاری کۆنگرەی پارتی کرێکارانی کوردستان دەکەین بۆ گرتنەبەری رێگەچارەی ئاشتی و دیموکراسی بۆ کۆتایی هێنان بە ململانێی چەکداری.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەم بڕیارە بە هەنگاوێکی مێژوویی و جددی دەزانین بەرەو چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە، و هەڵدانەوەی لاپەڕەیەکی نوێ کە زەمینە بۆ گفتوگۆی راستەقینە و بنیاتنەر خۆش دەکات و یارمەتیدەر دەبێت لە دروستکردنی بناغەیەکی گونجاو بۆ گەیشتن بە ئاشتییەکی هەمەلایەنە و بەردەوام، کە کۆتایی بە دەیان ساڵ لە ململانێ و کارەسات و ئازارەکان بهێنێت و قۆناغێکی نوێی پرۆسەی سیاسی و دیپلۆماسی و پەرلەمانی دەستپێدەکات.
ئەوەشی خستەڕوو، ئێمە جارێکی تر دووپاتی دەکەینەوە، وەک پێشتر دووپاتمان کردوەتەوە، کە تاکە رێگە بۆ چارەسەرکردنی کێشە و ململانێکان دانیشتن لەسەر مێزی دیالۆگ و لێکتێگەیشتن. بۆیە پشتیوانی خۆمان بۆ هەموو هەوڵەکانی ئاشتی نوێ دەکەینەوە.
لە کۆتاییشدا راگەیەنراوەکەدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئامانج لەم هەوڵە راگرتنی شەڕ و ماڵوێرانی و بەدیهێنانی پێکەوەژیانە لە چوارچێوەی چەسپاندنی دیموکراسی و دەستەبەرکردنی مافی هەمووان و پێکەوە کارکردن، بۆ هێنانەدی ویستی گەلانی ناوچەکە بۆ بنیاتنانی پەیوەندییەکی پتەو و ئەرێنی لەسەر بنەمای رێزگرتنی یەکتر و بەرژەوەندی هاوبەش و پاراستنی سەروەری و چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی بۆ گەلانی ناوچەکە.
وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق دەڵێت، توركیا بەڵێنی داوە بڕی پێویست ئاو بۆ عیراق بەربداتەوە، لەگەڵ ئێرانیش لە گفتوگۆدان بۆچارەسەركردنی دۆسیەكانی ئاو.
عەون زیاب، وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق رایگەیاند، لەمیانی سەردانەكەیدا بۆ توركیا، سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ و كاروباری ئاوی توركیا و راوێژكاری سەرۆك كۆماری توركیا بۆ دۆسیەی ئاو كۆبووەتەوە و داوایكردوە لە وەرزی هاویندا توركیا بری پێویست ئاو بۆ عیراق بەربداتەوە، بە تایبەتی كە ئەمساڵ ئاماژەكانی وشكەساڵی و بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما دەركەتون، لەوبارەیەشەوە هەردوولا لێكتێگەیشتنیان هەبووە
راشیگەیاند، بەرپرسانی توركیا بەڵێنیانداوە، بڕی پێویست ئاو بۆعیراق بەربداتەوە و هیوادارین پابەندی بەڵێنەكانیان بن.
سەبارەت بە گفتوگۆكانیشیان لەگەڵ ئێران، وەزیری سەرچاوەكانی ئاوی عیراق رایگەیاند، لەگەڵ بەرپرسانی ئێران لە گفتوگۆدان بۆ ئەوەی بڕی پێویست ئاوی روباری كارون بەربدەنەوە، ئەوەش لە پێناوی رێگریكردن لە بەرزبوونەوەی رێژەی خوێ لە شەتولعەرەبدا، بە هەمان شێوە داوایان كردوە برێكی زیاتر ئاو بۆ روباری سیروان بەربدنەوە.