سوپای ئەمەریكا رایگەیاند، بەندەری نەوتی رەئس عیسایان لە یەمەن خاپوور كردووە كە سەرچاوەیەكی گەورەی داهات بووە بۆ حوسییەكان.

فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریكا رایگەیاند، بەندەری نەوتی رەئس عیسایان تێكشكاندووە كە حوسییەكان لە یەمەن بەكاریاندەهێنا بۆ گواستنەوەی سوتەمەنی و نەوت و ماوەی 10 ساڵە سەرچاوەیەكی گەورەی داهاتیان بووە.

بەندەری رەئس عیسا یەكەم بەندەری یەمەنە كە ساڵی 1985 لە پارێزگای حودەیدە لەسەر دەریای سور دروستكراوە و رۆژانە زیاتر لە یەك ملیۆن و 400 هەزار بەرمیل نەوتی لێوە هەناردە كراوە.

لە سەرەتای سەرهەڵدانی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە كەرتی غەززە، حوسییەكان سەدان هێرشی مووشەكییان لە دژی ئیسرائیل و كەشتییەكانی دەریای سوور ئەنجامداوەو ئەمریكاش لە 15ی ئاداری رابردوەوە بە بەردەوام پێگەكانیان بۆردومان دەكات.

دوو بەرپرسی باڵای ئەمەریکا رایانگەیاند کە سوپای ئەمریکا لە هەشت بنکەی ئۆپەراسیۆنی بچووکی لە سوریا، سێ بنکەی دادەخات، بەمەش بوونی هێزەکانی لە دوو هەزارەوە بۆ نزیکەی هەزار و 400 سەرباز کەمدەکاتەوە.

دوان لەم بنکانە بە "گوندی سەوز" و "فورات" ناسراون.

کاربەدەستانی ئەمریکا بە نیو یۆرک تایمزیان راگەیاندوە؛ کە دوای 60 ڕۆژ سەرکردەکانی ئەمریکا ئەگەری کەمکردنەوەی زیاتر هەڵدەسەنگێنن.

بە وتەی بەرپرسێک؛ فەرماندەکان پێشنیاریان کردووە کە لانیکەم 500 سەربازی ئەمریکی لە سوریا بمێننەوە.

ئەو بەرپرسانە، بە نیویۆرک تایمزیان وتووە؛ ئەمبڕیارانە لەبەردەم پیاچونەوەدایەو پێدەچێت پنتاهۆن بە هەڵسەنگاندنی دۆخەکە بڕیار لە بەردەوامی کشانەوەکان بدات.

ئاژانسی رۆیتەرز ئاشکرای کردووە، رافائیل گروسی، بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم بۆ بەشداری لە دانوستانەکانی ئێران و ئەمەریکادا بانگهێشتی رۆما کراوە.

سەرچاوەیەکی دیبلۆماسی بە رۆیتەرزی راگەیاندووە، گروسی بەشداری لە دانیشتنە چاوەڕوانکراوەکانی نێوان تاران و واشنتن دەکات کە بڕیارە ڕۆژی شەممە 19ـی نیسان لە پایتەختی ئیتاڵیا بەڕێوە بچێت.

بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم رۆژی چوارشەممە گەیشتووەتە تاران و لەگەڵ عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران کۆبووەتەوە، هەروەها رۆژی پێنجشەممەش لەگەڵ بەڕێوەبەری گشتیی رێکخراوی وزەی ئەتۆمیی ئێران دیداری کردووە.

پێش سەردانەکەی بۆ ئێران، گروسی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ رۆژنامەی لومۆندی فەرەنسی جەختی لەوە کردووەتەوە کە پێی باشە لە دانوستانە ئەتۆمییەکاندا بەشدار بێت، چونکە ئاژانسەکەی "بەرپرسی پەسندکردنی رێککەوتنی ئەتۆمیی نێوان ئێران و ئەمەریکایە".

گروسی هەروەها رایگەیاندووە، "هەر رێککەوتنێک بەبێ ئاژانس بکرێت، تەنیا پارچە کاغەزێکە"، چونکە پێویستە سیستمێکی بەهێزی چاودێری و خستنەرووی راستییەکان لەسەر بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران هەبێت کە ئەو کارەش تەنیا بە ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم جێبەجێ دەبێت.

لە بەشێکی دیکەی لێدوانەکانیدا، بەڕێوەبەری گشتی هۆشداری داوە کە "ئێران مەودایەکی زۆری لەگەڵ دروستکردنی چەکی ئەتۆمی نییە" و "مەوادی پێویست بۆ دروستکردنی چەند بۆمبی ئەتۆمی هەیە، بەڵام هێشتا چەکی ئەتۆمی دروست نەکردووە".

لەلایەکی دیکەوە، کازم غەریب‌ ئابادی، جێگری کاروباری یاسایی و نێودەوڵەتیی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاندووە، وڵاتەکەی ئامادەیە لەگەڵ ئەمەریکا بە لێکتێگەیشتنێکی بەردەوام بگەن و جەختیشی کردووەتەوە کە گفتوگۆکانیان "تەنیا سەبارەت بە بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران و سزاکانی ئەمەریکا دەبێت و لەسەر هیچ بابەتێکی دیکە دانوستان ناکەن."

سەرۆك وەزیرانی عیراق لە سەردانێكی خێردا بۆ قەتەر كۆبوونەوەی لەگەڵ میری قەتەر و سەرۆكی نوێی سوریا ئەنجامدا.

سەرچاوەیەكی نزیك لە حكوومەتی عیراق ئاماژە بەوە دەكات، محەممەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عیراق لە سەردانێكی خێردا بۆ قەتەر، چاوی بە هەر یەك لە میری ئەو وڵاتە و سەرۆكی نوێی سوریا كەوتووە.

سەرچاوەكە رایگەیاند، ئەمڕۆ پێنجشەممە، سودانی چاوی بە شێخ تەمیم حەمەد ئال سانی، میری دەوڵەتی قەتەر و ئەحمەد شەرع، سەرۆكی نوێی سوریا كەوتووە.

بەپێی قسەی سەرچاوەكە، لە دانیشتنە سێقۆڵییەكەدا، هەرسێ بەرپرس باسیان لە روداو و پێشهاتەكانی سوریا و ناوچە كردووە.

سەرچاوەكە ئاشكرای كرد كە سودانی پێی راگەیاندوون، عیراق بە وردی و لە نزیكەوە چاودێری پێشهاتەكانی سوریا و بوونی سوپای ئیسرائیل لە سوریا دەكات.

لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا، سوودانی جەختی لەسەر هەڵوێستی نەگۆڕی عیراق كردووەتەوە لە پشتگیریكردنی سوریا بۆ پرۆسەی گشتگیریی سیاسی لەو وڵاتە و پاراستنی پێكهاتەكان و فرەیی كۆمەڵایەتی، ئایینی و نیشتمانی و پاراستنی پیرۆزییە ئایینییەكان.

هەروەها سەرچاوەكە ئاماژەی بەوەش كردووە كە سودانی پشتیوانی لە هەنگاوەكانی حكوومەتی نوێی سوریا كردووە بۆ روبەڕوبوونەوەی چەكدارانی داعش.

فاتیمە موهاجیرانی، وتەبێژی حكومەتی ئێران هۆشداری توندی ئاراستەی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا كرد و رایگەیاند، لێدوانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمەریكا دەبێتە هۆی وەستانی دیپلۆماسیەتی نێوان هەردوو وڵات.

لە لێدوانێكدا ئەمڕۆ پێنجشەممە، موهاجیرانی بە توندی رەخنەی لە هەڵوێستی ئەمەریكا گرت و رایگەیاند "لێدوانی سەرۆك ترەمپ لەبارەی راگرتنی یەكجارەكی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران دەبێتە هۆی وەستانی تەواوی دیپلۆماسیەتی نێوان تاران و ئەمریکا لەم دۆسیەیەدا."

گوتەبێژی حكوومەتی ئێران ئاماژەی بەوەدا كە پێشنیازیی ئەمەریكا بۆ راگرتنی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران، بەڵگەیەكی ڕوونە لەسەر ناجیدیبوونی ئەمریکا لە گەیشتن بە هیچ چارەسەرێكی دیپلۆماسی.

موهاجیرانی جەختی لەوە كردەوە كە "بنەمای دانوستانەكان بریتییە لە دڵنیاكردنەوەی ئەمەریكا لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران و لە بەرانبەریشدا هەڵگرتنی سزاكانی سەر ئێران"، هەروەها رونی كردەوە كە "سەپاندنی زیاتری سزاكان وا دەكات تاران هیچ متمانەیەكی بە ئەو وڵاتە نەبێت."

وتەبێژی حكومەتی ئێران بە تایبەت جەختی كردەوە كە دانوستانەكانی نێوان ئێران و ئەمەریكا "تەنیا پەیوەندییان بە بەرنامە ئەتۆمییەكەوە هەیە نەك هیچ دۆسیەیەكی دیكە."

لە كۆتاییدا، موهاجیرانی ئیسرائیلی تۆمەتبار كرد بە هەوڵدان بۆ "تێكدانی دانوستانەكان" و داوای لە ئەمریكا كرد "ئاگاداری ئەم هەوڵانە بێت."

شایەنی باسە ئەم گرژیە دیپلۆماسیە لە كاتێكدا دێت كە پێوەندیەكانی نێوان ئێران و ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لە چەند مانگی رابردودا بەرەو خراپتربون چووە.

وەزیری راگەیاندنی لوبنان "پۆڵ مەرقەس" لە دوای کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران رایگەیاند، لە کاتی جێبەجێکردنی ئاگربەستەوە لە کۆتایی ساڵی 2024 تاکو ئێستا، لایەنی ئیسرائیلی زیاتر لە دوو هەزار و  700پێشێلکاری ئەنجامداوە و لە ئەنجامی ئەو پێشێلکارییانەدا 180 هاوڵاتی لوبنانی گیانیان لەدەستداوە.

وەزیری راگەیاندنی لوبنان لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا دوای کۆبوونەوەیەک بە سەرۆکایەتی "جۆزێف عەون" سەرۆک کۆماری لوبنان، ئاماژەی بەوەکرد کە "مەترسی گەورە هەیە لەبەردەم سەروەری لوبنان، بەتایبەت داگیرکاری و هێرشەکانی ئیسرائیل، کە رێگری لە ئەرکی سوپای لوبنان دەکەن لە باشوری روباری لیتانیا".

شایانی باسە، ئاگربەست لە نێوان ئیسرائیل و لوبنان لە 27ـی تشرینی دووەمی 2024 کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە، دوای ئەوەی ئیسرائیل شەڕێکی بەرفراوانی لە دژی حزبوڵا بەڕێوەبرد کە لە ئەنجامدا "حەسەن نەسڕوڵا" ئەمینداری گشتی حزبوڵا کوژرا.

سەبارەت بە دۆسیەی چەکەکانی حزبوڵا، مەرقەس جەختی کردەوە کە "حکومەت پابەندە بە درێژکردنەوەی سەروەری دەوڵەت بەسەر هەموو خاکەکانیدا تەنها لەڕێگەی هێزەکانی خۆیەوە".

هەروەها رایگەیاند، ئەنجومەنی وەزیران رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر درێژکردنەوەی پۆستی یونیفیل، ئەو هێزە نێودەوڵەتییەی لە باشوری لوبنان کاردەکات.

لە بەشێکی دیکەی لێدوانەکانیدا، وەزیری راگەیاندنی لوبنان ئاشکرای کرد کە سەرۆک عەون لە میانی دانیشتنەکەدا وەزیرەکانی ئاگادارکردۆتەوە کە ڕەنگە هەفتەی داهاتوو وەفدی قەتەر سەردانی لوبنان بکات بۆ گفتوگۆکردن لەسەر پرسی کارەبا.

ئاژانسی ئیسنای ئێران بڵاوی کردەوە، شازادە خالید بن سەلمان وەزیری بەرگری سعودیە لەگەڵ وەفدێکی 70کەسی گەیشتە تاران و لەلایەن محەمەد باقری سەرۆکی ئەرکانی هێزە چەکدارەکانی ئێرانەوە پێشوازی لێکرا.

بەپێی میدیاکانی ئێران، ناوبراو لە دوای دەستپێکردنەوەی پەیوەندییە سیاسییەکانی نێوان هەردوو وڵات، باڵاترین بەرپرسی سعودیەیە ​​کە سەردانی ئێرانی کردووە و سەردانەکەی هاوکاتە لەگەڵ دەستپێکردنی خولی دووەمی دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا کە بڕیارە ڕۆژی شەممە لە رۆما بەڕێوە بچێت.

وەزارەتی بەرگری سعودیە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نووسیویەتی "ئامانج لە سەردانەکە پێداچوونەوەیە بە پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و بەرژەوەندیە هاوبەشەکا

رۆژنامەیەكی ئەمریكی بڵاویكردەوە، ترەمپ پێشنیازێكی ناتانیاهۆی بۆ هێرشكردنە سەر ئێران رەتكردووەتەوە.

رۆژنامەی نیۆیۆرك تایمزی ئەمریكی لە زاری چەند لێپسراوێكی ئەمریكییەوە بڵاویكردووەتەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا راشكاوانە بە ئیسرائیلی راگەیاندووە كە پاڵپشتی هیچ جۆرە هێرشێك بۆ سەر ئێران ناكات.

ئەو لێپرسراوە ئەمریكیانە كە رۆژنامەكە ئاماژەی بە ناویان نەكردووە راشیانگەیاندووە، ترەمپ ئەو پێشنیازەی لە چوارچێوەی هەوڵەكان بۆ دانوستان لەگەڵ تاران رەتكردووەتەوە.

هەروەها بە خودی بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیلی راگەیاندووە، ئەو بە رێگای دیپلۆماسی و دانوستان ئەو بابەتە چارەسەر دەكات.

وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (پێنتاگۆن) ئەو هەواڵانەی رەتکردەوە کە باس لەوە دەکەن هێزەکانی ئەمریکا لە بنکەیەکی سەربازی لە پارێزگای دێرەزۆری رۆژاوای کوردستان بەرەو عیراق دەکشێنەوە.

سەرچاوەیەکی فەرمی لە پێنتاگۆن رایگەیاند: "ئەمریکا بەردەوام هێزەکانی خۆی بەپێی پێویست لە ناوچەکە بڵاودەکاتەوە".

پێشتر میدیاکان لە زمانی سەرچاوەیەک لە هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)ەوە بڵاویانکردبووەوە کە ئەمریکا دەستیکردووە بە کشانەوەی هێزەکانی لە بنکەیەکی سەربازی لە نزیک کێڵگەی غازی کۆنیکۆ لە دێرەزۆر.

بەپێی ئەو سەرچاوانە، یەکەم کاروانی 70 ئۆتۆمبێل نزیکەی 10 ڕۆژ لەمەوبەر بنکەکەیان بەجێهێشتووە، کە لەنێویاندا ئامێری قورس هەبوون. هەروەها دوێنێ کاروانی دووەمی 200 ئۆتۆمبێلی لە کۆنیکۆوە بەرەو هەرێمی کوردستان بەڕێکەوتوون.

وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا لە لێدوانێکدا بۆ ئاژانسی "ئاڕ ئای نۆڤۆستی" رونیکردەوە: "پێنتاگۆن لەسەر بنەمای پێداویستییەکانی ئۆپەراسیۆن و بارودۆخی نائاسایی بە بەردەوامی هێزەکانی لە ناوچەکان جێگیر دەکاتەوە ".

وتیشی: "ئەم گۆڕانکاریانە رەنگدانەوەی بەرنامەکەیانە و لەچوارچێوەی سیاسەتی بەرگری ئەمریکایە بۆ وەڵامدانەوەی خێرای هەر گۆڕان و هەڕەشەیەک".

کەناڵی "سی بی ئێس نیوز" ڕۆژی سێشەممە لە راپۆرتێکدا رایگەیاند کە ئەمریکا بەنیازە ئامادەیی سەربازی خۆی لە سوریا کەم بکاتەوە بە کشانەوەی بەشێک لە دوو هەزار سەربازەکەی، لە هەمانکاتدا ئەو هێزانەی کە ماونەتەوە لە ژمارەیەکی کەمتر لە بنکە و بارەگاکانی ئەو وڵاتە چڕ بکاتەوە.

ئاژانسی هەواڵی دەوڵەتی ئێران رایگەیاند، بەرپرسانی وڵاتەکەی دووپاتیان کردووەتەوە کە گەڕی دووەمی دانوستانەکان لەگەڵ ئەمەریکا لە عومان نابێت، بەڵکوو لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا بەڕێوە دەچێت.

ئەمڕۆ چوارشەممە، ئاژانسی هەواڵی دەوڵەتی ئێران لەسەر زاری بەرپرسانی وڵاتەکەیەوە رایگەیاندووە، گەڕی داهاتووی دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا لە بارەی بەرنامەی ئەتۆمیی تاران، شەممەی داهاتوو لە رۆما دەکرێت.

پێشتر، بەرپرسانی ئەوروپا رایانگەیاندبوو، دانوستانەکە لە رۆما بەڕێوە دەچێت، بەڵام بەرپرسانی ئێران رەتیان دەکردەوە و دووپاتیان دەکردەوە کە لە عومان دەبێت.

هەروەها وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئیتالیا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی فەرەنسی دوپاتی کردووەتەوە کە کۆبوونەوەکە لە رۆما دەبێت.

ئیسماعیل بەقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نووسیویەتی "لە دیبلۆماسیدا، هەنگاوێکی لەم شێوەیە وەکوو هەڕەشە وایە، دەکرێت ئەمە وەکوو نیشانەی نیەتێکی خراپ و نەبوونی ویستێکی جدی سەیر بکرێت."

ڕۆژی شەممە 12ـی نیسانی 2025، وەفدی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ وەفدی ئێران بە سەرۆکایەتیی عەباس عراقچی بە نێوەندگیریی عوممان، لە مەسقەت کۆ بوونەوە.

 چەند زانیارییەک لەسەر دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا - گەڕانەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ:

دوای گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ کۆشکی سپی لە 20ـی کانوونی دووەمی 2025، پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا کەوتە قۆناغێکی نوێوە. دانوستانەکانی ناوەکی ئێران و ئەمریکا کە لە سەردەمی سەرۆکایەتی پێشووی ترەمپدا هەڵوەشێنرابوونەوە، ئێستا لە ژێر کاریگەری قەیرانی هەرێمی و گوشارە نێودەوڵەتییەکان دەستیان پێکردووەتەوە.

لە دوو مانگی سەرەتای 2025دا، نێوانگیریی وڵاتانی ناوچەکە بەتایبەت عومان و عیراق، دەروازەیان بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆکان کردووەتەوە. لە مانگی شوباتدا، نێردەی تایبەتی ئەمەریکا بۆ کاروباری ئێران سەردانی عومان و قەتەری کرد و لە دوای ئەوەش چەند وڵاتێکی دیکە هەوڵیان دا بۆ نزیککردنەوەی هەڵوێستەکانی هەردوولا.

گەڕی یەکەمی دانوستانەکان لە مەسقەت، پایتەختی عومان، هەنگاوێکی گرنگ بوو، بەڵام بەرهەمی بەرچاوی نەبوو. هەر دوو لایەن نیشانیان دا کە هێشتا کێشەکانیان زۆرە و دەبێت لەسەر چەندین خاڵی جەوهەری رێکبکەون.

پرسیاری سەرەکی ئەوەیە کە ئایا ئەم گۆڕانکارییە لە شوێنی دانوستانەکان، ئاماژەیە بە جددیەتی ئیتالیا و ئەوڕوپا لە پرۆسەکەدا، یان وەک بەقائیی دەڵێت "نیشانەی نیەتێکی خراپ"ە. هەروەها گرنگە بزانرێت کە گۆڕینی شوێنی دانوستانەکان چ کاریگەرییەکی لەسەر ئاکامی گفتوگۆکان دەبێت.

 وابڕیارە سبەینێ پێنجشەممە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، بە مەبەستی گەیاندنی نامەیەکی عەلی خامنەیی رابەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران و گفتوگۆ لەگەڵ بەرپرسانی باڵای روسیا، دەگاتە ئەو وڵاتە.

کازم جەلالی، باڵوێزی ئێران لەروسیا رایگەیاند، سەردانەکەی عراقچی بە ئامانجی دانوستانە لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە.

لای خۆیەوە ماریا زاخارۆڤ وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا، دووشەممەی رابردوو دووپاتی کردەوە کە مۆسکۆ چاوەڕوانی سەردانەکەی وەزیری دەرەوەی ئێران دەکات و پێدەچێت لەگەڵ هاوتا روسیەکەی سێرگی لاڤرۆڤ، لەو وڵاتە کۆ ببێتەوە.

لای خۆشیەوە ئیسماعیل باقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، پێشتر رایگەیاندبوو سەردانەکەی عراقچی بۆ مۆسکۆ بۆ تاوتوێکردنی پێشهاتەکانی ئەم دواییەی دانوستانە ناڕاستەوخۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکایە.

دوای ئەوەی کە سڕی سورەیا ئۆندەر، ئەندامی وەفدی ئیمڕاڵی و کەسایەتی سیاسی دیاری دەمپارتی، بەهۆی جەڵتەی دڵەوە دۆخی تەندروستی تێکچوو، ژمارەیەک لە بەرپرسانی سیاسی تورکیا و هاوڕێیانی پەیامی هاوسۆزییان بۆ ناردووە.

سەلاحەدین دەمیرتاش، هاوسەرۆکی پێشوی هەدەپە، لە پەیامێکدا کە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوی کردەوە، رایگەیاند: "سەرباری ئەوەی ئۆندەر چەندین جار روبەروی هێرشی ناهەق و سوکایەتی بووەتەوە، بەڵام بە پێداگرییەوە بەردەوام بوو بۆ هێنانەدی ئاشتی". دەمیرتاش هەروەها وتی: "نزا و دڵمان لای تۆیە، خۆشمان دەوێیت کاکی ئەزیز".

هاوکات لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەمپارتی، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا، هیوای زوو چاکبوونەوەی بۆ سڕی سورەیا ئۆندەر خواست و راشیگەیاند: "باشترین پزیشکەکانی وڵات نەشتەرگەرییان بۆ ئەنجامداوە، ئێستا لە دەستێکی سەلامەت دایە."

دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی (مەهەپە) پەیوەندی بە پەروین بوڵدانەوە کردووە و هیوای زوو چاکبوونەوەی بۆ ئۆندەر خواستووە.

هاوکات، نوری ئاسڵان، سەرۆکی شارەوانی ئیستەنبوڵ بە وەکالەت، سەردانی سڕی سورەیا ئۆندەری لە نەخۆشخانە کردووە و لە لێدوانێکدا وتی: "هەموان پشتگیری خۆیان بۆ ئۆندەر راگەیاندووە کە ئەوەش جێگەی دڵخۆشییە."

شایەنی باسە، سڕی سورەیا ئۆندەر یەکێکە لە ئەندامانی کاریگەری وەفدی ئیمڕاڵی و رۆڵێکی گرنگی لە پرۆسەی ئاشتی و چارەسەری پرسی کورد لە تورکیا هەبووە و دەبێت.

بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، ئیسرائیل بۆردومانی چەند ناوچەیەكی كردووە كە بارمتەكانی تێدا بووە و دواتر پەیوەندییان لەگەڵ بەشێك لە بارمتەكان پچڕاوە.

باڵی سەربازی بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، پەیوەندییان لەگەڵ ئیدان ئەلێكساندەر سەربازێكی بارمتە پچڕاوە كە دوای بۆردومانێكی ئیسرائیل لە غەززە پەیوەندییان لەگەڵ شوێنی بۆردومانەكە نەماوە كە چەند بارمتەكەی تێدا بووە.

دەشڵێت، ئیسرائیل بە ئەنقەست هەوڵ دەدات دۆسیەی ئەو بارمتانەی كە خاوەنی دوو رەگەزنامەن كۆتایی پێبهێنێت بۆ ئەوەی شەڕەكەی بەردەوامی پێبدات.

هاوكات، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل سەردانی باكوری غەززەی كرد و رایگەیاند، دەیانەوێت هەموو ئامانجەكانیان بەدیببهێنن بە ئازادكردنی بارمتەكانیشەوە.

ئەوەش لە كاتێكدایە، چەند رۆژێك لەمەوبەر حەماس ڤیدیۆی ئیدان ئەلێكساندەری بڵاوكردەوە كە 551 رۆژە بە بارمتە گیراوە و بانگەشەی ئەوە دەكرا كە كوژراوە.

سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایدەگەیەنێت؛ دامەزراندنی دەوڵەتی فەلەستین مەترسی تیرۆر زیاد دەکات و بەهەموو شێوەیەک دژی دەوەستینەوە، لە بەرانبەریشدا سەرۆکی فەرەنسا دەڵێت؛ پێویستە سەرجەم دەروازەکان بەرووی هاوکارییە مرۆییەکان لەغەززە بکرێنەوە.

بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، ئەمڕۆ لەپەیوەندییەکی تەلەفونیدا لەگەڵ ئیمانیۆل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا رایگەیاند، بەهەموو شێوەیەک دژایەتی دامەزراندنی دەوڵەتی فەڵەستین دەکەین، چونکە دەبێتە پاڵپشتییەکی گەورە بۆ تیرۆر.

نەتەنیاهۆ بە سەرۆکی فەرەنسای راگەیاندووە، تا ئەمڕۆ هیچ بەرپرسێکی فەلەستین بە دەسەڵاتی فەلەستینیشەوە، روداوی '' 7ی ئۆکتۆبەری ئیدانە نەکردووە" هەروەها فەلەستین دەیەوێت ئیسرائیل لەناوبچێت و پشتگیری ئەو لایەنانە دەکات کە دژایەتی وڵاتەکەمان دەکەن.

لە بەرانبەردا ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا لە پەیوەندییە تەلەفونیەکەدا لەگەڵ نەتەنیاهۆ، رایگەیاند، ئاگربەست لە کەرتی غەززە بۆ ئێستا پێویستە و جەختیشیکردەوە دەبێت حەماس چەک دابنێت.

راشیگەیاند، کردنەوەی هەموو دەروازەکان بەرووی هاوکارییە مرۆییەکان پێویستیەکی بەپەلەیە بۆ هاووڵاتیانی مەدەنی کەرتی غەززە، ئەوەشی خستەڕوو، دەبێت دۆخی نالەباری دانیشتوانی مەدەنی لە غەززە کۆتایی پێبێت.

 سەرچاوەیەکی تایبەت لە سەرۆکایەتی فەڵەستین ئاشکرای کرد، ماکرۆن سەرۆکی فەلەستینی ئاگادارکردەوەتەوە، فەرەنسا بە جددی بیر لە دانپێدانانی دەوڵەتێکی فەلەستینی لەسەر بنەمای سنوورەکانی ساڵی 1967 لە ماوەی چەند مانگی داهاتوودا دەکاتەوە.

عەلی خامنەیی، رابەری باڵای ئێران بە بەرپرسانی باڵای سێ لقی حکوومەتی ئێرانی راگەیاند: "کارێکی باش لەسەر دانوستانەکان کراوە"، بەڵام "نابێت پرسەکانی وڵات بە دانوستانەکانەوە ببەسترێتەوە".

ئەمڕۆ سێ شەممە عەلی خامنەیی رایگەیاند کە "نابێت گەشبینی و ڕەشبینییەکی زۆرمان هەبێت"، ئاماژەی بەوەشکرد، "بۆ گەیشتن بە ئامانجەکان لە هەموو بوارەکاندا، پێویستە بە خێرایی بەردەوام بین و نابێت هیچ شتێک بە ئەنجامی دانوستانەکانەوە ببەسترێتەوە".

 ڕێبەری باڵای ئێران بە ئاماژەدان بە دانوستانە ئەتۆمییەکانی سەردەمی حەسەن ڕۆحانی، سەرۆک کۆماری پێشووی ئێران کە بووە هۆی داڕشتنی پلانی هەمەلایەنەی هاوبەش، وتی: ئەو هەڵەیەی کە لە رێکخراوی JCPOA کرا کە هەموو شتێکی وڵاتی بەستبووەوە بە دانوستانەکانەوە، نابێت دووبارە بکرێتەوە چونکە وڵات دەبێتە مەرج و هەموو شتێک بە وەبەرهێنانەوە رادەگیرێت تا دەرئەنجامی دانوستانەکان رون دەبێتەوە.

 عەلی خامنەیی رایگەیاند: چالاکییەکانی وڵات بۆ گەیشتن بە ئامانجەکان لە هەموو بوارەکاندا دەبێ بە خێرایی زیاترەوە بەردەوام بێت و هیچ شتێک بە ئەنجامی دانوستانەکانەوە نەبەسترێتەوە.

سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران لە لێدوانێکی رەسمیدا رایگەیاند کە توانا سەربازییەكانی ئێران "هێڵی سوور"ی دانوستان لەسەر نەکراوە لەگەڵ ئەمریکا.

عەلی محەمەد نائینی، وتەبێژی سوپای پاسداران، لە لێدوانێکدا جەختی کردەوە کە "ئاسایشی نەتەوەیی، بەرگری و هێزی سەربازی كۆماری ئیسلامیی ئێران هێڵی سوورن كە لە هیچ بارودۆخێكدا جێگای دانوستان و وتوێژ نین."

لێدوانەکانی وتەبێژی سوپای پاسداران لە کاتێکدا دێن کە گرژی و ئاڵۆزییەكانی نێوان تاران و واشنتن بەردەوامن و هەردوو لایەن سەرقاڵی دانوستانی ناڕاستەوخۆن لە نێوان پەرەسەندنی فشارە نێودەوڵەتییەكان بۆ سەر ئێران، لەوانەش هەڕەشەی سزای زیاتر یان ئەگەری هێرشی سەربازی بۆ ئامانجکردنی دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران.

لەلایەکی دیکەوە، ستیڤ ویتكۆف، نێردەی تایبەتی ئەمریکا، پێشتر رایگەیاندبوو کە هەر رێککەوتنێکی دیپلۆماسی لەگەڵ ئێراندا بەندە بە "دوو مەرجی بنەڕەتی"، بەبێ ئەوەی وردەکارییەکانیان ئاشکرا بکات، ئەمەش ناڕوونی زیاتری لە دیمەنی سیاسیدا هێناوەتە ئاراوە کە بە یەکێک لە ئاڵۆزترین پرسەکانی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان دادەنرێت.