رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
دوای 27 ساڵ عەبدوڵا ئۆجەلان لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا دەرکەوت و باس لە چەکدانانی پەکەکە دەکات و رایگەیاندووە، كۆتایی به ته‌ڤگه‌ری پەکەکە دەهێنین کە وەک کاردانەوەیەک دژی نكۆڵیكردن له هه‌بوونی کورد دەرکەوت، ئیتر دان بە هەبوونی گەلی کورددا نراوە و ئامانجە سەرەکییەکە بەدی هاتووە.
کلیک لێرە بکە بۆ بینینی پەیامە ڤیدیۆییەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان
دەقی پەیامەکەی عەبدوڵا ئۆجەلان:
هاوڕێیانی هێژا
سه‌باره‌ت به‌كێشه و ڕێگه‌چاره‌كانی دۆخی به‌رجه‌سته‌ی ئه‌م قۆناغه‌ی ته‌ڤگه‌ڕی هاوڕێیه‌تی كۆمیناڵیمان پێی گه‌یشتووه به ئه‌ركێكی ئه‌خلاقییانه‌م زانی كه به نامه‌یه‌كی به‌رفراوانی دووباره‌ش بێت، وه‌ڵامی ئاشكرا و خوڵقێنه‌رتان بده‌مه‌وه.
١- پێداگرم له‌سەر بانگه‌وازییه مێژووییه‌كه‌ی ٢٧ـی شووباتی ٢٠٢٥ بۆ (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی).
٢- به كۆنگره‌ی ١٢ و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی (پەکەکە) وه‌ڵامێكی تاكۆتا ڕاست و ئه‌رێنی و به‌رفراوانی ئه‌مه‌تان دایه‌وه، ئه‌م هه‌ڵوێسته‌تان به وه‌ڵامێكی مێژووییانه له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌م.
٣- ده‌بێت ئه‌م دۆخه‌ی ئێستا كه وه‌كو ئه‌نجامێكی به بایه‌خ و مێژوویی په‌سه‌ند بكرێت. هاوكات ڕه‌نجی ئه‌و هاوڕێیانه‌ی كه ڕۆڵی پرد ده‌گێڕن شایسته‌ی ڕێز و گرنگی پێدانێكی هاوئاسته.
٤- له سه‌ره‌نجامی سه‌رجه‌م گۆڕانكارییه‌كاندا، مانیفێستۆیه‌كی كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتیم ئاماده‌كرد كه ده‌بێت به‌وه‌رچه‌رخانێكی مێژوویی بژمێردرێت. ئه‌م مانیفێستۆیه بە سەرکەوتوویی شوێنی مانیفێستۆی ٥٠ ساڵەی “ڕێگای شۆڕشی كوردستان” دەگرێتەوە. له‌و بڕوایه‌دام كه نه‌ك ته‌نیا بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی مێژوویی كورد، بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌رێمی و گه‌ردوونیش ناوه‌ڕۆكێكی كۆمه‌ڵگه‌یی مێژوویی هه‌ڵگرتووه، گومانم نییه كه ئه‌مه نموونه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووی نه‌ریتی مانیفێستۆی مێژووییه.
٥- ده‌بێت به‌ئاشكرا ئه‌وه بڵێم كه هه‌موو ئه‌و گۆڕانكارییانه سه‌ره‌نجامی ئه‌و دانیشتنانه‌ن له ئیمراڵی ئه‌نجامم داون. به وریاییه‌كی به‌رزه‌وه كار كراوه بۆ ئه‌وه‌ی دانیشتنه‌كان له‌سه‌ر بنچینه‌ی ئیراده‌ی ئازاد بن.
٦- ئه‌م قۆناغه‌ی پێیگه‌یشتووین، هه‌نگاوی نوێ بۆ پراكتیزه‌كردن ده‌سه‌پێنێت. به بایه‌خه‌وه جه‌ختكردنه‌وه، تێگه‌یشتن و پابه‌ندبوون به بنەماکانی ئه‌م قۆناخه و ئه‌م هه‌نگاوه پێویستانه‌ی گرنگییه‌كی مێژووییان هه‌یه، مه‌رجی درێژه پێدانن به هه‌نگاوه‌كان.
لێرەدا كۆتایی به‌ته‌ڤگه‌ڕی پەکەکە دەهێنین کە وەک کاردانەوەیەک له دژی نكۆڵیكردن له هه‌بوونی کورد دەرکەوت و بە ئامانجی دامەزراندنی دەوڵەتێکی جیا ستراتیژییەکەی شه‌ڕی ڕزگاری نه‌ته‌وه‌یی بوو. ئێدی دان بە هەبوونی گەلی کورددا نراو و لەم سۆنگه‌یه‌وه ئامانجە سەرەکییەکە بەدی هاتووە. لەم واتایەدایە کە ماوەکەی بەسەر چووە. ئه‌وه‌ی تر به دووباره‌یه‌كی زۆر و چه‌قبه‌ستن هه‌ڵده‌سه‌نگێندرێت. له‌م سۆنگه‌یه‌شه‌وه درێژه به ڕه‌خنه و ڕه‌خنه‌دانی به‌رفراوان ده‌دات.
به‌و پێیه‌ی سیاسه‌ت بۆشایی هه‌ڵناگرێت، ده‌بێت ئه‌و بۆشاییه به به‌رنامه‌ی (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی)، به‌ستراتیژی (سیاسه‌تی دیموكراتی) و وه‌ك ته‌كتیكی سه‌ره‌كیش به‌حقوقی گشتگیرانه پڕ بكرێته‌وه. ئامانجمان قۆناغێكی مێژوویی و چاره‌نووسسازه.
له چوارچێوه‌ی پرۆسه‌كه‌دا؛ ئارەزوومەندانە دانانی چه‌ك و هه‌نگاوی دامه‌زراندنی كۆمسیۆنێكی به‌رفراوان كه وا بیری لێده‌كرێته‌وه له په‌رله‌مانی توركیادا به‌یاسایی بكرێت و ده‌ستڕۆیشتوو بێت هه‌نگاوی گرنگن.
مه‌رجه هه‌نگاوه‌كان به وریایی و هه‌ستیارییه‌وه و دوور له لۆژیكی نه‌زۆك و ململانێی من و تۆیی، بنرێن. ده‌زانم كه هه‌نگاوه‌كانمان مایه‌پووچ نابن. ئه‌و ڕاشكاوییه ده‌بینم و متمانه‌م پێیه‌تی. هاوكات هه‌وڵی چوونه ناو هه‌نگاوی كرداریتر و كلیل ئاساییانه‌ی به‌رجه‌سته له‌ئارادایه.
ئه‌و تێزانه‌ی من دامناون سه‌ره‌كیترینیان ئه‌مانه‌ن؛
١- هەموو لایەک ئه‌ركه‌كانی سەر شانیان جێبەجێ بکەن، گه‌یشتن به ئامانجی (ئاشتی و كۆمه‌ڵگه‌ی دیموكراتی) به گه‌یشتن به ڕێنماییه‌كی ئینته‌گراسیۆنیستی ئه‌رێنی به‌دیدێت.
له سه‌ره‌نجامی هه‌موو باسه‌كاندا ده‌رده‌كه‌وێت كە پەکەکە: ده‌ستبه‌رداری ئامانجی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه بووه، له‌گه‌ڵ ده‌ستبه‌ردان له‌و ئامانجه بنچینه‌ییه ده‌ستبه‌رداری ستراتیژییه‌تی بنچینه‌یی شه‌ڕیش بووه، كۆتایی به‌هه‌بوونی خۆی هێناوه. چاوه‌ڕێ ده‌كرێت ئه‌م قۆناغه مێژووییه به‌ره‌و پێشتر ببردرێت.
٢- به‌شێوه‌یه‌ك كه ببێته مایه‌ی واتادان به په‌رله‌مان و كۆمسیۆن و گومانه‌كانی ڕای گشتیی لاببات و ببێت به‌وه‌ڵامی پێویستییه‌كانی جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كه‌مان، ده‌بێت ئه‌وه ئاساییانه لێكبدرێته‌وه كه زه‌مینه‌سازكار بن بۆ ئه‌وه‌ی چه‌كدانان بۆ لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار و ڕای گشتی به‌شێوه‌یه‌كی كراوه بكرێت. دروستكردنی میكانیزمی چه‌كدانان پرۆسه‌كه به‌ره‌و پێشه‌وه ده‌بات. ئه‌وەی دەکرێت هه‌نگاوێكی دڵخوازانه‌یه له قۆناغی تێكۆشانی چه‌كدارییه‌وه به‌ره‌و قۆناغی حقوقی و سیاسه‌تی دیموكراتیاینه. ئه‌مه نه‌ك به شكست، به‌ڵكو ده‌بێت به‌سه‌ركه‌وتنێكی مێژوویی بزانرێت. ورده‌كاری چه‌كدانان ده‌ستنیشان ده‌كرێن و به خێرایی پراكتیزه ده‌كرێن.
٣- ده‌م پارتی له‌گه‌ڵ پارتییه‌كانی تری ژێر چه‌تری په‌رله‌مان بۆ گه‌یاندنی ئه‌م پرۆسه‌یه به‌سه‌ركه‌وتن پێكه‌وه ئه‌ركی سه‌رشانیان جێبه‌جێ ده‌كه‌ن.
٤- له‌م نێوه‌دا سه‌باره‌ت به‌دۆخی ئازادبوونی من كه وه‌كو مه‌رجێكی سه‌ره‌كی له سه‌رجه‌م نوسراو و بڕیاره‌كاندا هاتووه: خۆشتان ده‌زانن كه هه‌رگیز ئازادی خۆمم به كێشه‌یه‌كی تاكه‌كه‌سی دانه‌ناوه. له ڕووی فه‌لسه‌فیشه‌وه ئازادی تاك؛ دوور له كۆمه‌ڵگه نابێت. تاچه‌ند (تاك) ئازاد ببێت (كۆمه‌ڵگه) و تاچه‌ند (كۆمه‌ڵگه) ئازاد ببێت (تاك)ـیش ئازاد ده‌بێت. مه‌رجه به‌پێی ئه‌م مه‌یله مامه‌ڵه بكرێت.
باوەڕم به هێزی سیاسه‌ت و ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌یه، نه‌ك چه‌ك. بانگه‌وازی له ئێوه‌ش ده‌كه‌م ئه‌م پره‌نسیپه پراكتیزه بكه‌ن. پێشهاته‌كانی ئه‌م ڕۆژانه‌ی دوایی له هه‌رێمه‌كه‌دا، به ئاشكرا گرنگی و پێویستیی ئه‌م هه‌نگاوه مێژووییه‌مان ده‌سه‌لمێنێت. ده‌بێت ئه‌وه‌ش بڵێم كه سه‌باره‌ت به پرۆسه‌كه پڕ به‌دڵ چاوه‌ڕێی هه‌موو جۆره ڕه‌خنه و پێشنیار و هاوكارییه‌كتانم. ده‌توانم به حه‌ز و جۆشه‌وه جه‌ختی له‌سه‌ر بكه‌مه‌وه و خۆم به گەشبین و ئاماده ده‌زانم كه ئه‌م گفتوگۆیانه لەسەر ئاستی ناوچه‌كه و جیهانیشدا ئێمه و هێزه‌كانی مۆدێرنیته‌ی دیموكراتی به به‌رنامه‌یه‌كی تیۆری و قۆناغێكی ستراتیژی و ته‌كتیكی ده‌گه‌یه‌نێت و له ئێستاوه له‌ناو هه‌وڵ و ئاماده‌كاری ئه‌مه‌دان.
بانگه‌وازیم بۆ قۆناغی داهاتوومان؛ با له‌سه‌ر بنچینه‌ی بڕیاره‌كانی كۆنگره و ئه‌و بۆچوون و پێشنیارانه‌ی له‌م نوسراوه‌دا باسم كردوون، قورسایی بخه‌ینه سه‌ر هه‌وڵه‌كانمان و پێشكه‌وتن و وه‌رچه‌رخانی سه‌ركه‌وتووانه به‌دی بهێنین.
له‌گه‌ڵ سڵاو و خۆشه‌ویستی هاوڕێیه‌تی هه‌میشه‌ییم
١٩ـی حوزه‌یرانی ٢٠٢٥
عەبدوڵا ئۆجالان
سەرۆكی ئەمریكا پێشنیازێكی نوێ بۆ راگرتنی شەڕ لە كەرتی غەززە و بەدیهێنانی ئاشتی لە نێوان ئیسرائیل و سوریا دەخاتەڕوو.
رۆژنامەی "ئیسرائیل هیوم" لە زاری سەرچاوەیەكی كۆشكی سپی ئەمریكاوە بڵاویكردووەتەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا پێشنیازێكی بۆ گەیشتن بە رێككەوتن لە نێوان ئیسرائیل و سوریا پێشكەشكردووە، بەڵام پەیوەستیكردووە بە رەزامەندی ئیسرائیل لەسەر كۆتاییهێنان بە شەڕ لە كەرتی غەززە.
رۆژنامەكە دەڵێت، ترەمپ نوێنەری تایبەتی خۆی رەوانەی دیمەشق كردووە بە مەبەستی گفتوگۆ لەبارەی رێككەوتنی نێوان ئیسرائیل و سوریا بە جۆرێك ئەمریكا گەرەنتی دەكات، بەبێ ئەوەی ناوی نوێنەرەكە و خشتەی كۆبوونەوەكانی ئاشكرا كردبێت.
رۆژی دووشەممەش كۆشكی سپی رایگەیاند، كاری لە پێشینەی ترەمپ كۆتاییهێنانە بە شەڕی غەززە و ئازادكردنی بارمتە ئیسرائیلییەكان لەلایەن حەماسەوە، لەكاتێكدا پێشتر ترەمپ دوایین پێشنیازی بۆ ئاگربەستی 60 رۆژە لە غەززە راگەیاندبوو.
دەسەڵاتی دەریایی بەریتانیا رایگەیاند کە لە دوو رۆژی دواییدا، چەکدارە حوسییەکانی یەمەن هێرشیان کردۆتە سەر دوو کەشتیی بازرگانی لە دەریای سوور و لە ئەنجامدا کوشتنی دوو کەشتیوان و بریندارکردنی دوو کەسی دیکەی لێکەوتەوە.
وردەکاری هێرشەکانی ئەمڕۆ یەکشەممە بۆ سەر کەشتیی Magic Seas:
- بە پێنج موشەکیی بالیستی هێرشەکە ئەنجامدراوە.
- کەشتییەکە زیانێکی زۆری بەرکەوتووە.
- تیمی کەشتییەکە ناچار بوون کەشتیەکە جێیبهێڵن.
وردەکاری هێرشەکان بۆ سەر کەشتیی Eternity Sea:
دوو کەشتیوان کوژران و دوو کەسی دیکە بریندار بوون
- لە کۆی 22 ئەندامی تیمەکە، 21 کەسیان خەڵکی فلیپینن
هانس کاکداک، یاریدەدەری وەزیری کرێکارانی کۆچبەری فلیپین رایگەیاند کە هێرش کراوەتە سەر کەشتیی “ئێم ڤی ئیتەرنیتی سیا.
دەسەڵاتی دەریایی بەریتانیا رایشیگەیاند: “کەشتییەکە لە ژێر هێرشی بەردەوامی چەکدارە حووسییەکاندایە. هەروەها ئەمە دووەم کەشتییە لە دەریای سوور لە ماوەی نزیکەی 24 کاتژمێردا لەلایەن ئەو چەکدارانەوە بە ئامانج دەگیرێت.”
لە دوای دەستپێکردنی شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس لە ئۆکتۆبەری 2023، حوسییەکان دەیان هێرشیان بە ئاراستەی کەشتییە بازرگانییەکانی ئیسرائیل و هاوپەیمانانی ئەمەریکا ئەنجامداوە.
بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە دیدارێکیدا لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە دەرکردنی فەلەستینییەکان لە غەززە “بیرۆکەیەکی باش”ە و بیرۆکەی دوو دەوڵەتی رەتکردەوە.
ئەمە بە سێیەم سەردانی ناتانیاهۆ دادەنرێت لەدوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ دەسەڵات و هاوکاتە لەگەڵ راگرتنی جەنگی ئێران و ئیسرائیل و بەڕێوەچوونی گەرێکیتری دانوستانەکانی نێوان حەماس و ئیسرائیل بە مەبەستی کۆتایی هێنان بە جەنگ.
ناتانیاهۆ لە ئێوارە خوانەکەیدا لە کۆشکی سپی سەبارەت بە راگواستنی فەلەستینیەکان لە غەززە رایگەیاند: “هەرکەسێک بیەوێت بڕوات، دەتوانێت بچێت و هەرکەسێک بیەوێت بمێنێتەوە، دەتوانێت بمێنێتەوە.”
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ئاماژەی بەوە کرد کە “لەگەڵ ئەمریکا کاردەکەین بۆ دۆزینەوەی ئەو وڵاتانەی کە داهاتوویەکی باشتر بۆ فەلەستینییەکان دابین بکەن.”
ناتانیاهۆ بەڵێنی دا کە “لە لێواری بەدەستهێنانیداین” و باسی لە ئەگەری بەرقەرارکردنی ئاشتی لە سەرتاسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست کرد.
“ئێمە کاردەکەین بۆ بەرقەرارکردنی ئاشتییەکی هەمەلایەنە لە ناوچەکەدا، لەسەر بنەمای رێبازی سەرۆک ترامپ”.
سەبارەت بە دانوستانەکان؛ ترەمپ لە کۆشکی سپی بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند: "ئەوان دەیانەوێت کۆببنەوە و ئەو ئاگربەستەیان دەوێت."
ئۆزگور ئۆزەل، سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری (جەهەپە) پێی وایە دەرفەتێک دروستبووە بۆ چارەسەری کێشەی 100ساڵە لە تورکیا و پێویستە ئەم هەلە بقۆزینەوە.
ئۆزەل لە لێدوانێکدا رایگەیاند: “پێویستە کورد و تورک دەست لە نێو دەست بن و ئەم دەرفەتە بقۆزنەوە، بەهۆیەوە ئەگەری هەیە تورکیا ببێتە ئەندامی یەکێتی ئەورووپا، ئەمەش بۆ ئایندەی هەمومان چاکە.”
سەرۆکی جەهەپە هۆشداری لە بەفیرۆچوونی ئەم دەرفەتەدا و وتی؛ وا دەکات جارێکی دیکە پرسێکی چارەسەری نایەتە ئاراوە.
سەبارەت بە ڕێوڕەسمی چەک دانانی پەکەکە، ئۆزەل رایگەیاند کە ئەگەرچی پارتەکەی بەئەگەرێکی زۆرەوە ناتوانێت بەشداری لە ڕێوڕەسمەکە بکات، بەڵام ئەمە بە مانای ئەوەنیە پشتیوانی لە پرۆسەی چەکدانان نەکات.
ئۆزەل، جەختی کردەوە کە ئەوان پشتیوانی لە پرۆسەی چەکدانان دەکەن.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا دەستەی تەحریر شامی لە لیستی تیرۆر دەرهێنا.
لە یاداشتێكەدا كە لە رۆژی 23ی حوزەیرانی رابردوو دەرچووە و ئیمزای ماركۆ روبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكای لەسەرە، ئاماژە بەوە دەكات، بڕیارەكە بە راوێژ لەگەڵ داواكاری گشتی و وەزیری گەنجینەی ئەمریكا دراوە.
ئەوە لەكاتێكدایە، هێشتا هیچ لێدوانێكی رەسمی لەلایەن دەسەڵاتدارانی سوریا و وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا نییە سەبارەت بە بڕیارەكە.
دەستەی تەحریر شام یان بەرەی نوسرە لە ساڵی 2012 بە سەرۆكایەتی ئەحمەد شەرع لە سوریا دروستبوو، لە ناوەڕاستی ساڵی 2018، لەلایەن ئەمریكا و ئەنجومەنی ئاسایشەوە خرایە ناو لیستی تیرۆرەوە.
لە تشرینی دووەمی 2024، ئەحمەد شەرع سەرۆكی سوریا، تەحریر شامی تێكەڵ بە وەزارەتی بەرگری كرد، بەڵام تا ئێستا دەستەكە بە فەرمی هەڵنەوەشاوەتەوە.
وەك هەوڵێكیش بۆ دەربازبوون لە قەیرانەكانی ئێستای، ئەمریكا دەستیكردووە بە هەڵگرتنی سزاكانی سەر دیمەشق و لە بەرانبەریشدا داوای پاراستنی پێكهاتە ئاینیی و نەتەوەییەكانی لێدەكات.
دەمپارتی راگەیەندراوێکی لەسەر کۆبوونەوەیان لەگەڵ ئەردۆغان بڵاوکردەوە
نوێنەرانی دەمپارتی ئیمڕاڵی (DEM)، ئەمڕۆ لەگەڵ سەرۆک کۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆغان لە کۆشکی سەرۆکایەتی کۆبوونەوە و لە راگەیەندراوەکەیاندا هاتووە، لە کۆبوونەوەکەدا جەخت لەسەر بەردەوامیی ئیرادەی هاوبەشی هەردوولا بۆ بەرەو پێشبردنی پرۆسەی ئاشتی کرایەوە.
پەروین بوڵدان و میتهات سانجار وەک ئەندامانی وەفدی ئیمڕاڵی، لەم کۆبوونەوەدا کە ماوەی کاتژمێرێکی خایاند بەشدارییان کرد. هەروەها وەفدی دەمپارتی لە دیدارەکەدا بۆچوون و پێشنیازەکانی خۆیان سەبارەت بە ئاستی نوێی پرۆسەکە و هەنگاوەکانی داهاتوو خستە روو.
بەپێی راگەیەندراوەکەی نووسینگەی راگەیاندنی دەمپارتی، لە کۆبوونەوەکەدا جەخت لەسەر بەردەوامبوونی ئیرادەی لایەنەکان بۆ بەرەو پێشبردنی پرۆسەکە کراوەتەوە.
وەفدی ئیمراڵی لە پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە بازنەی وان و بریکاری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و میتحەت سانجار، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە بازنەی رووها پێکهاتبوون.
ئەم کۆبوونەوەیە دووەمین کۆبوونەوەی ئەردۆغان و دەم پارتی بوو، دوایین جار رۆژی پێنجشەممە، 10ی نیسانی ئەم ساڵ .کۆبوونەوە و پرۆسەی چارەسەرییان تاوتوێ کرد
مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ پێشکەشکاری ئەمریکی تاکەر کارلسۆن، ئەمریکای تۆمەتبار کرد بە تێکدانی پرۆسەی دیپلۆماسی.
“لەسەر مێزی دانوستان بووین”
پزیشکیان رایگەیاند کە لە سەرەتاوە ئامادەیی هەبووە بۆ دانوستان و وتی: “ئێمە لەسەر مێزی دانوستان بووین. ئێمە قسەمان دەکرد و سەرۆکی ئەمریکا بانگهێشتی کردبووین بۆ ئاشتی. لەو دیدارەدا پێیان وتین ئیسرائیل هێرش ناکات تا ئیزن نەدەین.”
سەرۆک کۆماری ئێران وتیشی؛ “لە سەروبەندی کۆبوونەوەی شەشەمدا، لە کاتێکدا ئێمە هێشتا لە دانوستاندا بووین، بە کردەوە بۆمبێکیان خستە سەر مێزی دانوستان و دیپلۆماسییان تێکدا.”
سەبارەت بە چاودێری سەر بەرنامە ئەتۆمییەکە، پزیشکیان جەختی لەسەر ئامادەیی ئێران کردەوە و وتی: “بە دڵنیاییەوە ئامادەین دووبارە بچینە ناو گفتوگۆوە و پشتڕاستی بکەینەوە. ئێمە هەرگیز لە بەرپرسیارێتی رامان نەکردووە.”
مەسعود پزیشکیان ئاماژەی بە زیانی هێرشەکانی ئەمریکا کرد بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمیەکان و رایگەیاند: “بەداخەوە دوابەدوای هێرشی ئەمریکا بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکان، بەشێکی زۆر لە کەرەستە و دامەزراوە ئەتۆمییەکان لەناوچوون و دەستڕاگەیشتن پێییان قورسە.”
ئەم چاوپێکەوتنە لە کاتێکدایە کە پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا لە روی دبلۆماسیەوە گرژییەکی زۆر بەخۆیەوە دەبینێت.
کەمێک پێش ئێستا وەفدی ئیمراڵی و رەجەن تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا کۆبوونەوە.
نوێدەکرێتەوە...
وەزیری کشتوکاڵی تورکیا رایگەیاند، ساڵی رابردوو وڵاتەکەی لە پلەی حەوتەمی جیهاندا بووە بۆ داهاتی بەرهەمی کشتوکاڵی و داهاتی ساڵی 2024 بەراورد بە ساڵانی پێش خۆی بە رێژەی 7٪ بەرزتربووەتەوە.
ئیراهیم یوماکلی وەزیری کشتوکاڵ و دارستانی تورکیا رایگەیاند، ساڵی رابردوو بەراورد بە ساڵانی پێشووتر داھاتی تورکیا لە بەرھەمی کشتوکاڵیدا، بەرێژەی 7٪ بەرزبوونەوەی تۆمار کردووە.
باسی لەوەشکرد، تورکیا ساڵی رابردوو لە داھاتی بەرھەمی کشتوکاڵیدا لەسەر ئاستی جیھان پلەی حەوتەمی بەدەستھێناوە بەو پێیەی داھاتی بەرھەمی کشتوکاڵی تورکیا لە ساڵی رابردوودا، گەیشتووەتە ٧٤ ملیار دۆلار.
ئەوەشی خستووەتە روو، بە پشتبەستن بە داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی، بۆ یەکەمجار تورکیا بەربەستی ٧٠ ملیار دۆلاری لە داھاتی بەرھەمی کشتوکاڵیدا تێپەڕاند.
تورکیا یەکێکە لەو وڵاتانەی بەرهەمهێنە و بەرهەمەکانی هەم لە ناوخۆی وڵاتی خۆی بەکاردەهێنێتەوە هەم هەناردەی دەرەوەی وڵاتەکەی دەکات، کە پانتاییەکی گەورەی لە داهاتی ئەو وڵاتەدا داگیر کردووە.
بەهۆی ئاگركەوتنەوە لە پارێزگایەكی سوریا هەزاران هێكتار زەوی سوتان وڵاتانی دراوسێی سوریا هاوكارن لەهەوڵەكان بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ئاگرەكە.
رائید ساڵح وەزیری فریاكەوتنی سوریا رایگەیاند، بەهۆی ئەو ئاگرەوە كەچند رۆژێكە پارێزگای لازقیەی گرتوەتەوە، 10 هەزار هێكتار زەوی لە 28 جێگەی ئەو پارێزگایە سوتاون و نزیكەی 100 تیمی بەرگری شارستانی لە نێویاندا چەند تیمێك لە وڵاتانی توركیا و ئوردنەوە بەشدارن لە هەوڵەكان بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ئاگرەكە.
راشیگەیاند، 60 ئۆتۆمبێلی ئاگركوژێنەوە و ژمارەیەك هەلیكۆپتەر لە هەوڵدان بۆ كوژاندنەوەی ئاگرەكە.
وەفدی ئیمراڵی دوای دیدارەی لەگەڵ ئۆجەلان راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە، كە جەخت لە پرۆسەی ئاشتی كراوەتەوە ئۆجەلان رایگەیاندوە، پڕۆسەی ئاشتیی دەچێتە قۆناغێكی نوێوە.
وەفدی ئیمراڵی پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان"دەم پارتی"لەدوای ئەنجامدانی كۆبوونەوەیەكی دوو سەعات و نیوی لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان لە ئیمراڵی راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە، بە پێی راگەیەنراوەكە لە كۆبونەوەكەدا ئۆجەلان ئاماژەی بۆ ئەوەكردوە، پڕۆسەی ئاشتی پێی ناوەتە قۆناغێكی نوێوە و دەبێت هەموو لایەك بۆ ئەو هەنگاوە نوێیانە و بەپێی پێویستی پڕۆسەكە بەرپرسیارێتی خۆیان جێبەجێ بكەن.
ئۆجەلان راشیگەیاندوە، ئەو كۆمیسیۆنەی لە پەرلەمانی توركیا پێك دەهێندرێت، ڕۆڵێكی گەورەی دەبێت لە ئاشتی و پرۆسەی چارەسەری، هەروەها بۆ دیموكراسیكردنی توركیا بە گشتی سوودی دەبێت.
بڕیارە سبەینێ وەفدی ئیمراڵی لەگەڵ سەرۆك كۆماری توركیا كۆببێتەوە، بۆ گفتوگۆكردن لەسەر جێبەجێكردنی میكانیزمی پرۆسەی ئاشتی لە توركیا و باكوری كوردستان.
نوسینگەی پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان"دەم پارتی"بڵاویكردەوە، دوای نیوەڕۆی رۆژی دووشەممە وەفدی ئیمراڵی دەم پارتی كە پێكهاتوون لە پەروین بوڵدان و مەدحەت سنجار لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا لە ئەنقەرە كۆدەبێتەوە.
هەروەها بڕیارە پێش كۆبونەوەكەی لەگەڵ ئەردۆغان وەفدەكە لەگەڵ تونجەر باقرخان و تولای حاتیمئۆغولاری، هاوسەرۆكانی گشتی دەم پارتی كۆببێتەوە.
ئەوەش لە كاتێكدایە، ئەمڕۆ وەفدی ئیمرالی كە پێكهاتبون لە پەروین بوڵدان، مەدحەت سانجار و فایەق ئۆزگور، لە ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلانی یان كرد، بۆ ماوەی دوو سەعات و نیو كۆبونەوە، لە چوارچێوەی جێبەجێكردنی پرۆسەی ئاشتی و كۆمەڵگەی دیموكراتی، گفتوگۆیان لەسەر قۆناغی لەناوبردنی چەك لەلایەن پەكەكەوە كرد.
بەپێی زانیارییەكانی نوسینگەی راگەیاندنی دەم پارتییش بڕیارە پەیامێكی نوسراوی ئۆجەلان بڵاوبكەنەوە.
وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل داوا لە حكومەتی وڵاتەكەی دەكات پێشنیازی ئاگربەست پەسەند نەكات و تەواوی كەرتی غەززە داگیر بكەن.
ئیتمار بن غەفیر وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل رایگەیاند، ئامانجی سەرەكی شەڕی غەززە لەناوبردنی بزوتنەوەی حەماسە، بۆیە راگرتنی شەڕەكە دەبێتەهۆی بوژاندنەوە و هەستانەوەی حەماس.
وتیشی، لە بەشێكی رەشنوسی ئاگربەستی غەززەدا هاتووە كە پێویستە سوپای ئیسرائیل لە بەشێكی غەززە بكشێتەوە و سەدان ئەندامی گروپە چەكدارەكان ئازاد بكات و یارمەتی مرۆیی بەشێوەیەكی بەرچاو بۆ غەززەییەكان بڕوات، بەم هەنگاوەش حەماس خۆی رێكدەخاتەوە و ئامانجی شەڕەكە نایەتە دی.
بن غەفیر داوای لە بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل كرد پێشنیازی ئاگربەست قبوڵ نەكات و تەواوی كەرتی غەززە داگیر بكات وتیشی، تاكە رێگەچارە رزگاركردنی بارمتەكان و راگرتنی هاوكارییەكان بۆ غەززە و راگواستنی دانیشتوانەكەیەتی.
ئۆفیسی راگەیاندنی دەم پارتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، وەفدی دەمپارتی بۆ دیداری عەبدوڵا ئۆجەلان بەرەو دوورگەی ئیمراڵی بەڕێکەوت.
ئۆفیسی راگەیاندنی دەم پارتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، سەعات 10:00ی بەیانی ئەمڕۆ وەفدی دەمپارتی بۆ دیداری عەبدوڵا ئۆجەلان رابەری باڵای پارتی کرێکارانی کوردستان 'پەکەکە' بەرەو دوورگەی ئیمراڵی بەڕێکەوت.
وەفدەکە پێکهاتووە لە پەروین بوڵدان، میتحات سەنجەر، فایەق ئوزگور ئەرۆڵ و بڕیارە دیدارێکی تایبەت لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلاندا ئەنجام بدەن.
ئەوەش لە کاتێکدایە، دوای ١٠ ساڵ لە رێگریی دەسەڵاتدارانی توركیا، رۆژی ٢٨ی ١٢ی ساڵی رابردوو، رێگە درا وەفدێكی پەرلەمانتارانی پارتی یەكسانی و دیموكراسی 'دەم پارتی' بۆ دیدار لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان بچنە دوورگەی ئیمڕاڵی و لەگەڵیدا کۆببنەوە، کە کۆبوونەوەکەش سێ سەعاتی خایاند.
لە کۆتایی ساڵی رابردوو و سەرەتای ئەمساڵەوە پرسی ئاشتی لە باکوری کوردستان و تورکیا سەری هەڵداوەتەوە و چەند جارێک وەفدی ئیمڕاڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری زیندانیکراوی پەکەکەیان کرد، لە رۆژی 27ی شوباتدا وەفدەکە پەیامێکی مێژووییان لەلایەن ئۆجەلانەوە بڵاوکردەوە و لە پەیامەکەدا عەبدوڵا ئۆجەلان رایگەیاندبوو: بانگەوازی چەکدانان دەکەم و بەرپرسیارێتییەکەی دەگرمە ئەستۆ. پێویستە پەکەکە گۆنگرە ببەستێت و خۆی هەڵبوەشێنێتەوە.
لەکۆتاییدا و لەرۆژی 12ی ئایاری ئەمساڵدا، پەکەکە ئەنجامەکانی کۆنگرەی 12ی خۆی بڵاوکردەوە و بەپێی راگەیەنراوەکە، خەباتی چەکداریی خۆی کۆتایی پێهێنا و لەمەودوا لەبری خەباتی چەکداریی لە فۆڕمێکی دیکەدا لە رێگای خەباتی سیاسییەوە بەردەوام دەبێت.
میدیا ئیسرائیلیەکان بڵاویکردەوە، کە عومەر دوستەری، وتەبێژی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بنیامین نەتەنیاهو، پۆستەکەی بەجێدەهێڵێت و بەیانی لەگەڵ سەرۆک حکومەتدا بۆ واشنتۆن ناچێت، لەبەر ناکۆکی لەگەڵ سارە نەتەنیاهو، هاوسەری سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل.
رۆژنامەی "یەدیعۆت ئاحڕۆنۆت" ئاماژەی بەوە کرد کە عومەر دوستەری کە لە مانگی ئاب 2024 بۆ ئەو پۆستە هەرڵبژێردرابوو، پۆستەکەی بەجێدەهێڵێت و بەیانی لە گەشتەکەی نەتەنیاهۆ بۆ واشنتۆن بەشداری ناکات.
سەرچاوەکان لە نووسینگەی سەرۆک وەزیرانەوە رونیان کردەوە کە هۆکاری جێهێشتنی "کتوپڕی" پۆستەکە "دوای زنجیرەیەک لە ناکۆکیەکان" دێت، لە نێوان ئەو و سارە نەتەنیاهۆ.
یەکەمجار لە هەواڵەکانی کەناڵی ١٣ ئاماژە بە دەرکردنی لە کارەکەی کرا. دواتر بەپێی هەمان کەناڵ، هۆکاری دەرکردنی لە کارەکەی بۆ ناکۆکیە بەردەوامەکانی لەگەڵ سارەی ژنی ناتانیاهۆ گەڕێنرایەوە.
جێگەی باسە لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتی پۆدکاستی "عەناسیر موتەلەعە"ی سەر بە رۆژنامەی "مەعاریف"دا، دوستەری هەڵوێستی ئیسرائیلی سەبارەت بە مامەڵەکردن لەگەڵ بزووتنەوەی "حەماس" خستە ڕوو. دوستەری لە پۆدکاستەکەدا جەختی کردەوە کە ئیسرائیل لە داواکاری دەرچوونی "حەماس" لە کەرتی غەزە پاشەکشە ناکات.
عومەر دوستەری وتی: "دەتوانم بڵێم کە سەرۆک وەزیران بەگشتی کەسێکی تەواوکارە، گرنگی بە هەموو وردەکارییەکان دەدات." هەروەها وتیشی: "سەرۆک وەزیران تەنانەت لە راگەیەندراو و بڵاوکراوەکانیشدا زۆر وردەکارە، دەتوانم بڵێم:" کە باش گوێ لە راوێژکارەکانی دەگرێت، کراوەیە بۆ گوێگرتن لە بۆچوونەکان، ئەمەش شتێکی ئەرێنییە."
دواتر، لە وتەبێژی سەرۆک وەزیران پرسرا کە ئایا نەتەنیاهۆ لەگەڵی راوێژ دەکات و ئامۆژگاری لێ وەردەگرێت، وەڵامی دایەوە: "بەڵێ،" هەروەها وتیشی: "کراوەیە بۆ بۆچوون و ئامۆژگاری، وەریان دەگرێت، بەڵام لە کۆتاییدا خۆی بڕیار دەدات. جا نەک هەر لە بڕیارە میدیاییەکان، بەڵکو لەوانەشدا کە پێیان دەگوترێت بڕیارە کردەیی و سیاسییەکان."
هەروەها وتیشی: "لە کۆبوونەوەکاندا، گوێ لە یەکەم وتەبێژ تا کۆتا وتەبێژدەگرێت، لە کۆبوونەوە ئەمنییەکانی دیکەشدا بە وردی گوێ شل دەکات، پرسیار دەکات لە کاتی گفتوگۆکەدا، بەڵام لە کۆتاییدا خۆیەتی کە بڕیار دەدات."