رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
رێکخراوی تەندروستیی جیهانی نیگەرانی قووڵی خۆی دەربڕی سەبارەت بە رەوشی مرۆیی لە کەرتی غەززە، بە تایبەتی بڵاوبوونەوەی برسێتی و نەبوونی ئاوی پاک بۆ خواردنەوە.
مارگریت هاریز، وتەبێژی رێکخراوی تەندروستیی جیهانی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: "کەمیی کەلوپەلی پزیشکی و دەرمان لە کەرتی غەززە گەیشتووەتە ئاستێکی زۆر مەترسیدار، هەروەها هەوڵەکانمان بەردەوامن بۆ گەیاندنی هاوکاریی پزیشکی بۆ چارەسەرکردنی ئەو برینداره زۆرانەی کە بەهۆی بۆمبارانی بەردەوامەوە پێویستیان بە چارەسەری خێرا هەیە."
هاریز ئاشکرای کرد کە زۆرجار رێکخراوەکەیان مۆڵەتی پێویست بۆ گەیاندنی هاوکاریی پزیشکی بۆ ناو کەرتی غەززە وەرناگرێت، ئەمەش دۆخەکەی ئاڵۆزتر کردووە.
وتەبێژی رێکخراوەکە جەختی کردەوە: "ئێمە بە توندی نیگەرانین لەو برسێتییەی کە روبەروی هاووڵاتیانی مەدەنی لە کەرتی غەززە بووەتەوە، بە تایبەتی منداڵان کە زیاتر لە هەموو توێژەکانی دیکە زیانیان پێ دەگات." هەروەها ئاماژەی بەوە کرد کە دانیشتووانی غەززە بە گشتی دەستیان بە ئاوی پاکی خواردنەوە ناگات، ئەمەش مەترسی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی پەتایی زیاتر دەکات.
شایانی باسه، کەرتی غەززە لە تشرینی یەکەمی ساڵی 2023ـەوە بەردەوام لە ژێر بۆمباران و گەمارۆی قورسدایە کە بووەتە هۆی وێرانبوونی ژێرخانی تەندروستی و ئاودێری. بەپێی ئامارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، زیاتر لە ٪90ـی دانیشتووانی غەززە ئێستا روبەروی ئاستەنگی سەختی دۆزینەوەی خۆراکی پێویست بوونەتەوە.
لە ماوەی چەند مانگی رابردوودا، چەندین رێکخراوی نێودەوڵەتیی هۆشداریان داوە سەبارەت بە رەوشی "قەیرانی سەختی برسێتی" لە کەرتی غەززە. لە لایەکی ترەوە، زۆربەی ناوەندە تەندروستییەکان لە غەززە یان وێران بوون یان بە هۆی کەمیی سوتەمەنی و پێداویستی پزیشکییەوە ناچار بە وەستانی چالاکییەکانیان بوون.
کارتێکەری قەیرانەکە بە تایبەتی لەسەر منداڵان زۆر قورسە، چونکە بەپێی ڕاپۆرتی یونیسێف، هەڵاوسان و نەخۆشییە پەیوەندیدارەکان بە هۆی خۆراکی خراپ لە ناو منداڵانی غەززەدا بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە. هەروەها کەمیی ئاوی پاک بووەتە هۆی بڵاوبوونەوەی چەندین نەخۆشی گوازراوە لە رێگەی ئاوەوە.
بەپێی بڕیارێکی نوێی وەزارەتی گەشتوگوزاری سعودیە سەرجەم دامەزراوە میواندارییەکانی شاری مەککە ئاگادارکراونەتەوە کە، رێگە ۆێنەدراوە شوێنی مانەوە بۆ زیارەتکارانی بێمۆڵەتی حەج یان ئەوانەی تەنها مۆڵەتی کارکردن و ئیقامەیان هەیە، دابین بکەن.
بەپێی ڕاگەیەندراوێک کە لەلایەن وەزارەتی گەشتوگوزاری سعودیەوە بڵاوکرایەوە، ئەم قەدەغەکردنە لە 29ـی نیسانی 2025ـەوە دەست پێدەکات و تا کۆتایی وەرزی حەجی ئەمساڵ بەردەوام دەبێت.
وەزارەتەکە رونی کردووەتەوە، کە ئەم هەنگاوە هاوکاتە لەگەڵ ئەو رێکار و رێنماییانەی کە وەزارەتی ناوخۆی سعودیە دەریکردووە بە مەبەستی پاراستنی سەلامەتیی حاجیان و دڵنیابون لەوەی کە بتوانن حەج بە ئاسایش و ئاسانکاری و ئارامیی ئەنجام بدەن.
هەروەها لە بڕیارەکەدا هاتووە کە رێگە نادرێت ئەو کەسانەی ڤیزای هەمەجۆریان هەیە، بچنە ناو شاری مەککەوە، تەنها ئەوانە نەبێت کە ڤیزای تایبەت بە حەجیان هەیە. ئەم ڕێکارەش لە سێشەممە 29ـی چواری 2025ـەوە جێبەجێ دەکرێت.
بەپێی راگەیەندراوەکە، ئەم بڕیارانە بەشێکن لە پابەندبونی وەزارەت بۆ دەستەبەرکردنی سەلامەتی و ئاسایشی حاجیان و هەماهەنگی لەگەڵ دەزگاکانی دیکەی حکومەتی سعودیە بۆ ئامادەکاری وەرزی حەجی ساڵی 1446ـی کۆچی.
وەزارەتی گەشتوگوزاری سعودیە جەختی کردوەتەوە کە هەموو دامەزراوەیەکی میوانداری لە شاری مەککە دەبێت پابەندی ئەم رێکارانە بن و هاوکاریی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان بکەن بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی و ئاسایشی میوانانی ماڵی خودا، هەروەها هۆشداری داوە کە سەرپێچیکردنی ئەم ڕێنماییانە دەبێتە هۆی بەرەوڕووبوونەوەی سزای یاسایی.
شایەنی باسە، نزیکەی 2 ملیۆن کەس لە سەرتاسەری جیهانەوە بۆ ئەنجامدانی فەریزەی حەج ڕوو لە مەککە دەکەن و ئەم هەنگاوەی وەزارەتی گەشتوگوزار بۆ رێگریکردنە لەو سەردانیکەرانەی کە ساڵانە لە رێگەی حەجی بازرگانیەوە سەردانی مەککە دەکەن.
پێنجەمین كۆبوونەوەی لیژنەی باڵای ئەمنی عیراق و توركیا لە ئەنتاڵیا بەڕێوەچوو و جەختكرایەوە لە گرنگی جێبەجێكردنی بانگەوازەكەی ئۆجەلان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەكەكە.
بەپێی راگەیەنراوی كۆتایی كۆبوونەوەكە، وەفدی باڵای ئەمنی عیراق و توركیا گرنگی یەكڕیزی سیاسی و رێزگرتن لە سەروەری و یەكپارچەیی هەردوو وڵاتیان دووپاتكردەووەتەوە و هاوڕابوون لەسەر پتەوكردنی پەیوەندیی و هەماهەنگییەكانی نێوانیان لە سەرجەم بوارەكاندا، لەوانە ئاسایشی سنوور و وزە و ئاو.
ئاماژە بەوەشكراوە، لە كۆبوونەوەكەدا جێبەجێكردنی بانگەوازەكەی عەبدوڵا ئۆجەلان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەكەكە بە گرنگ باسكراوە و پاراستنی هەماهەنگی نێوان هەردوو وڵاتیش بەرانبەر هەر هەڕەشەیەك تاوتوێكراوە، پێویستی دۆزینەوەی چارەسەرێكی بەپەلەش بۆ كەمپەكانی سوریا، لەنێویاندا هۆل و رۆژ دوپاتكراوەتەوە.
هەر لە كۆبوونەوەكەدا، لەبارەی میكانیزمی پێنج قۆڵی لە سوریا بۆ روبەڕوبوونەوەی تیرۆریش، وەفدی هەردوو وڵات جەختیانكردەوە لە دامەزراندنی ناوەندێكی ئۆپراسیۆنی هاوبەش تایبەت بەو دۆسییە.
لە كۆتایی كۆبوونەوەكەشدا، هەردوولا نیگەرانی خۆیان لە هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و لوبنان و سوریا دەربڕی و پێشوازیشیان لە دەستپێكردنی دانووستانەكانی ئەمریكا و ئێران كرد.
بەمەبەستی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكەی نێوان مەزڵوم کۆبانێ و ئەحمەد شەرع و پاراستنی بەنداوی تشرین لە هێرشە سەربازییەکان، سەرۆكی لیژنەی راسپێردراوی حكومەتی نوێی سوریا سەردانی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكراتی كرد.
ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) لە راگەیەندراوێکدا بڵاوی کردەوە كە مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتی هەسەدە و رۆژهەڵات عەفرینی، فەرماندەی گشتی یەكینەكانی پاراستنی ژنان لە شاری حەسەكە پێشوازیان لە حسێن سەلامە، سەرۆكی لیژنەی راسپێردراوی حكومەتی دیمەشق كردووە.
بەپێی راگەیەندراوەکە، سەردانەکە بۆ جێبەجێكردنی رێككەوتنی (10ـی ئازاری 2025) بووە کە لە نێوان مەزڵوم کۆبانێ و ئەحمەد شەرع، سەرۆكی سوریا بۆ قۆناغی راگوزەر ئەنجامدراوە.
لە دیدارەکەدا، هەردوولا جەختیان لە جێبەجێکردنی بڕگەکانی رێککەوتنەکە كردەوە و باسیان لە پێویستی بەردەوامبوون لە کەمکردنەوەی توندوتیژی و وەستاندنی شەڕ و پێکدادانەکان لە سوریا کرد، بەتایبەتی پاراستنی بەنداوی تشرین لە هێرشە سەربازییەکان.
ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات روونی كردەوە كە لە كۆبوونەوەكەی نێوان هەسەدە و سەرۆكی لیژنەی راسپێردراوی حكومەتی دیمەشق، باس لە پێکهێنانی لیژنەیەک کرا بۆ تاوتوێکردنی گەڕانەوەی ئاوارەکان لە هەموو ناوچەکانی سوریا.
هەروەها لە کۆبوونەوەکەدا، بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ حكومەتی دیمەشق، ناوی ئەندامەكانی ئەو لیژنەیە ئاشکرا کرا کە نوێنەرایەتی رۆژئاوا دەکەن و بڕیاریش وایە دەست بە كارەكانیان بكەن.
وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند کە وڵاتەکەی و ئەمریکا نزیکن لە گەیشتن بە رێککەوتنێک لەسەر ناوەرۆکی دانوستانەکانیان سەبارەت بە بەرنامەی ئەتۆمی ئێران.
ئەمڕۆ شەممە، دوای کۆتاییهاتنی گەڕی یەکەمی دانوستانەکان لە مەسقەتی پایتەختی عومان، عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە لێدوانێکدا رایگەیاند: "ئەمریکا دەیەوێت بە زووترین کات رێککەوتنێکی نوێ و ئەرێنی لە بارەی بەرنامەی ئەتۆمیی تاران بکات".
وەزیری دەرەوەی ئێران جەختی کردەوە کە "ئەوە کارێکی ئاسان نییە، بەڵکو پێویستی بە ویست و نیازپاکی هەردوو لایەنی بەشداربوو لە کۆبوونەوەکە هەیە".
بەپێی ئاژانسی (تەسنیم)ـی ئێران، دانوستانەکان لە نێوان شاندی ئێران بە سەرۆکایەتیی عەباس عراقچی و ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمەریکا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجام دراون و ئەرێنی بوون.
ئاژانسەکە رونی کردووەتەوە کە دانوستانەکانی گەڕی یەکەم بە شێوەییەکی ناڕاستەوخۆ بەڕێوە چوون، دوو کاتژمێریان خایاندووە و لە دوو هۆڵی جیاواز ئەنجام دراون.
عراقچی هەروەها رایگەیاند کە دانوستانەکانی نێوان هەردوو وڵات هەفتەی داهاتوو بەردەوامیان دەبێت.
چین و ئیسپانیا هەوڵەكانیان دژی بڕیارەكانی سەرۆكی ئەمریكا یەك دەخەن و روبەڕووی ئاڵنگارییە ئابوورییەكان دەبنەوە.
پیدرۆ سانچێز سەرۆك وەزیرانی ئیسپانیا بەسەردانێك گەیشتە چین و لەگەڵ شی جین پینگ سەرۆكی ئەو وڵاتە كۆبوویەوە.
هەردوولا جەختیان لە كاركردن بۆ بنیاتنانی هاوبەشییەكی بەهێزتر كردەوە بۆ روبەڕوبونەوەی ئاڵنگارییەكان لە پەراوێزی سەپاندنی زیاتری باج بەسەر چین و یەكێتی ئەوروپا لەلایەن ئەمریكاوە.
بڕیارە لە ناوەڕاستی ئەم مانگەشدا سەرۆكی چین هەوڵەكانی بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییەكانی سەپاندنی باج دەستپێبكات و سەردانی هەریەك لە وڵاتانی مالیزیا و كەمبۆدیا و ڤێتنام بكات.
هەر لە چوارچێوەی هەوڵەكانی چین بۆ بەهێزكردنی كۆدەنگی لەسەر بەگژاچوونەوەی بڕیاری باجەكان، وەزیری بازرگانی ئەو وڵاتە پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ هەریەكە لە هاوتاكانی لە یەكێتی ئەوروپا، مالیزیا، سعودیە و باشووری ئەفریقا ئەنجامدا.
ئاژانسی هەواڵی تەسنیم کەشوهەوای دانوستانەکانی نێوان نوێنەرانی ئێران و ئەمریکای بە "ئەرێنی" وەسف کرد و رایگەیاند: دانوستانەکان کۆتاییان هات.
ئاژانسی هەواڵی تەسنیمی ئێرانی، لە زمانی ئەندامێکی تیمی دانوستانکاری ئەتۆمییەوە بڵاویکردەوە: کەشوهەوای دانوستانی ناڕاستەوخۆی نێوان ئێران و ئەمریکا ئەرێنی بووە.
هاوکات عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تێلێگرام پشتڕاستی کردەوە، کە دانوستانەکان لە "کەشێکی بنیاتنەر و ئەرێنیدا" ئەنجام دراون. ئاماژەی بەوەشکردوە، وەفدەکانی ئێران و ئەمریکا دوای جێهێشتنی دانوستانەکان بۆ ماوەیەکی کورت یەکیان بینیوە و ئاماژەی بەوەدا، ئێران و ئەمریکا "هەفتەی داهاتوو" درێژە بە دانوستانەکانیان دەدەن.
لای خۆیەوە بەدر ئەلبوسەیدی وەزیری دەرەوەی عومان دوپاتی کردەوە کە دانوستانەکانی ئەمەریکا و ئێران لە کەشێکی دۆستانە و بنیاتنەردا بە ئامانجی لێکنزیککردنەوەی دیدگاکان لە یەکترەوە بەڕێوەچووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، وڵاتەکەی بەردەوام دەبێت لە کارکردن بۆ یارمەتیدان بۆ گەیشتن بە ئاشتی و سەقامگیری. هەروەها ئاماژەی بەوەشداوە، مەسقەت بە ئامانجی گەیشتن بە رێککەوتنێکی دادپەروەر لە نێوان ئەو دوو وڵاتەدا ناوبژیوانی دەکات.
بەگوێرەی راپۆرتێکی نوێی کۆمسیاری باڵای پەنابەرانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ماوەی دوای روخانی رژێمی ئەسەد لە 8ـی کانونی دووەمی 2024، نزیکەی یەک ملیۆن و 400 هەزار هاووڵاتی سوری گەڕاونەتەوە وڵاتەکەیان.
لە کۆی ئەو ئامارە، 400 هەزار هاووڵاتی سوری لە وڵاتانی دراوسێوە گەڕاونەتەوە، لەگەڵ زیاتر لە یەک ملیۆن ئاوارەی ناوخۆیی کە گەڕاونەتەوە شوێنی نیشتەجێبونی خۆیان.
هەرچەندە کۆمسیاری باڵا هۆشداری داوە کە لە ساڵی 2025دا رەنگە یەک ملیۆن و 500 هەزار کەسی دیکە نەتوانن بگەڕێنەوە بەهۆی کەمی بودجەوە. ئەم کێشەیە دەکرێت وا لە هاووڵاتیانی سوری بکات جارێکی دیکە ناچار بن وڵاتەکەیان بەجێبهێڵن.
بەپێی راپۆرتەکە، نزیکەی 16 ملیۆن 700 هەزار کەس لە ناوخۆی سوریا، کە دەکاتە 90%ی دانیشتوان، پێویستیان بە هاوکاری مرۆیی هەیە، هەروەها ئاماژە بەوە کراوە کە زیاتر لە 7 ملیۆن 400 هەزار سوری لە ناوخۆی وڵاتەکەیان ئاوارەن.
نەتەوە یەکگرتووەکان پێشتر ئاشکرای کرد کە ئۆپەراسیۆنێکی بۆ گەڕاندنەوەی یەک ملیۆن و 500 هەزار پەنابەر و دوو ملیۆن ئاوارەی ناوخۆیی لە ساڵی 2025 دەستپێکردووە، بەڵام تا ئێستا تەنها 71 ملیۆن دۆلار لەو 575 ملیۆن دۆلارە بۆیان تەرخانکراوە، خەرج کراوە.
وەک بڕیاربوو ئەمڕۆ ئەمریکا و ئێران لە مەسقەتی پایتەختی عوممان بۆ دانوستان ئەنجامدان لەسەر پرسی ئەتۆمی کۆبوونەوە و عەباس عراقچی نوێنەرایەتی ئێران دەکات و ستیڤن ویکتۆڤ نوێنەری ئەمریکایە.
ئیسماعیل بەقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە ئێکس بڵاوی کردەوە؛ "گفتوگۆکانی دکتۆر عراقچی وەزیری دەرەوە و ستیڤ ویتکۆف نوێنەری تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە نێوەندگیری بەدر ئەلبوسەعید وەزیری دەرەوەی عوممان دەستیپێکرد".
لە ئێکس نووسیوێتی؛ "ئەم وتووێژانە لە شوێنێکدا بەڕێوەدەچن کە عوممان پلانی بۆ داناوە و نوێنەرانی کۆماری ئیسلامی ئێران و ئەمریکا لە ژووری جیادا دادەنیشن و لایەنەکان لە رێگەی وەزیری دەرەوەی عومانەوە دید و هەڵوێستی خۆیان بە یەکتر دەگەیەنن".
نێچرڤان بارزانی بە جیا لەگەڵ ئەردۆغان و ئەحمەد شەرع لە ئەنتاڵیا كۆبووەوە و لەكۆبوونەوەی لەگەڵ ئەردۆغان وتی، پێویستە پەكەكە بەدەم بانگەوازەكەی ئۆجەلانەوە بچێت.
سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، لە پەراوێزی كۆڕبەندی ئەنتاڵیا، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا كۆبووەوە.
لە كۆبوونەوەكەدا نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوە كرد، خوازیارن هاریكاری و بەرژەوەندی هاوبەشی نێوان هەرێم و توركیا فراوانتر بكەن. لەبارەی پڕۆسەی ئاشتیشەوە وتی، پێویستە پەكەكە بەدەم بانگەوازەكەی ئۆجەلانەوە بچێت و هەرێمیش ئامادەیە لەو رووەوە هەموو هاوكارییەكی توركیا بكات، تاكو سەقامگیری ناوچەكە پارێزراو بێت.
لە درێژەی كۆبوونەوەكاندا، نێچیرڤان بارزانی چاوی بە ئەحمەد شەرع كەوت و دڵنیایی پێدا هەرێم بەردەوام دەبێت لە پشتیوانیەكانی بۆ سوریا. جەختیشی لەوەش كردەوە پابەندن بە بەرەنگاربوونەوەی هاوبەش دژی داعش.
یاریدەدەری کاروباری سیاسی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند ئەگەر ئەمەریکا دەست لە هەڕەشە و تۆقاندن هەڵبگرێت، ئەگەری گەیشتن بە رێککەوتن لە نێوان هەردوو وڵاتدا هەیە.
ئەمڕۆ هەینی، مەجید تەخت رەوانچی، یاریدەدەری کاروباری سیاسی وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە میانەی سەردانی بۆ سڕبیا، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە: "ئەگەر شاندی ئەمەریکا بابەتی لابەلا و ناپەیوەندیدار پەلکێشی دانوستان نەکەن، ئەگەر هەڕەشە و تۆقاندن بەلاوە بنێن، ئەگەرێکی باش هەیە تا رێککەوتن بکرێت."
تەخت رەوانچی لە درێژەی لێدوانەکەیدا جەختی کردووەتەوە کە "کۆماری ئیسلامی باوەڕی بە دانوستان و رێزگرتنی بەرانبەر هەیە، بەڵام هەر جۆرە خۆسەپێنیەک لە روانگەی ئێمەوە رەتکراوەیە و قبوڵی ناکەین."
لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەی داوە کە "پرەنسیپی سیاسەتی ئێران، هەبوونی باشترین پەیوەندییە لەگەڵ دراوسێکانی" و دووپاتی کردووەتەوە کە "هەر بۆیە دانوستان گرنگترین ستراتیژییە بۆ چارەکردنی کێشە هەرێمییەکان."
بڕیارە سبەینێ شەممە، لە پایتەختی عوممان، دانوستانی وەفدی باڵای ئێران بە سەرۆکایەتی عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوە و شاندی باڵای ئەمەریکا بە سەرۆکایەتی ستیڤ ویکتۆف، نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمەریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، قۆناغێکی نوێی دانوستان دەست پێ بکات.
شایەنی باسە ئەم دانوستانە لە دوای چەندین مانگ لە گرژی و ئاڵۆزی لە پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمەریکا و لە سایەی پەرەسەندنە خێراکانی ناوچەکەدا بەڕێوە دەچێت.
ئێوارەی ئەمڕۆ هەینی، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە کۆڕبەندی ئەنتالیا، کۆبوونەوەیەکی لەگەڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا ئەنجامدا و بەپێی راگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی هەرێم، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە هاریکاری هاوبەش و پرسی ئاشتی کراوە لە تورکیا.
بەپێی راگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، لە کۆبوونەوەکەدا تەوەری پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ عیراق و هەرێمی کوردستان لە هەمو بوارەکاندا تاوتوێکراوە، هەروەها تیشک خراوەتە سەر پرۆژەی رێگەی گەشەپێدان.
هەر بەپێی راگەیەندراوەکە، هەردوولا جەختیان لەسەر خواستی دوولایەنە بۆ فراوانکردنی هاریکاریی هاوبەشی نێوانیان کردووەتەوە، بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی هەردوولا بکات.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە کە باس لە پرۆسەی ئاشتی و دوا کۆبوونەوەی ئەردۆغان لەگەڵ شاندی ئیمرالی کراوە. نێچیرڤان بارزانی، وێڕای ستایشی رۆڵی ئەردۆغان لەم بارەیەوە، پرۆسەکەی بە مێژوویی لە قەڵەم داوە و جەختی لەوە کردووەتەوە کە هەرێمی کوردستان بۆ هەر هاوکارییەک لەپێناو سەرخستنی پرۆسەکەدا ئامادەیە.
هەروەک لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، سەرۆکی هەرێم وتویەتی: "پرۆسەی ئاشتی دەرفەتێکە دەبێت هەمووان زۆر بە جددی وەریبگرن و نابێت بە هیچ شێوەیەک ئەم دەرفەتە لەدەست بدرێت." هەر لەم بارەیەوە دوپاتی کردووەتەوە کە بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی، پێویستە پەکەکە بەپیر بانگەوازی ئۆجالانەوە بچێت و بەتەواوی پابەندی بێت.
لە کۆتایی راگەیەندراوەکەی سەرۆکایەتی هەرێم دا هاتووە؛ کە دوایین پێشهاتەکانی ناوچەکە بەگشتی و دۆخی سوریا بەتایبەتی، گرنگیی پاراستنی ئارامی و سەقامگیری و چەند پرسێکی دیکەی جێی بایەخی هاوبەش بووە لە کۆبوونەوەکەدا.
دەسەڵاتی باج و گومرگی سعودیە رایگەیاند؛ لە بەندەری جددە دەستگیراوە بەسەر 46.8 کیلۆگرام کۆکایندا کە هەوڵدراوە لەناو بارێک مریشکی بەستودا بگەیەنرێتە ئەو وڵاتە.
لە راگەیەندراوێکەی دەستەی باج و گومرگی ئەو وڵاتەدا هاتووە، لە پاش پشکنین بۆ بارێک مریشکی بەستو لە بەندەرەکە، دەرکەوتووە کە لە ناو سارد کەرەوەکەیدا کۆکاینێکی زۆر شاردراوەتەوە، کە ویستوێتی بیباتە ناو جددە.
دەسەڵاتی ئەو وڵاتە رایگەیاندوە؛ بەردەوامدەبێت لە گەڕان و توندکردنی رێکارەکان دژ بە قاچاقچیەکان و سزادانیان.
ئەمڕۆ هەینی، بەڕێوەبەرایەتی پلاتفۆرمی ئێکس ئەکاونتی فەرمی یەحیا سەریع، وتەبێژی فەرماندەیی گشتی هێزە چەکدارەکانی حوسییەکانی داخست، لە کاتێکدا هاوکات ئەمریکا 11 هێرشی ئاسمانی کردە سەر چەندین پێگەی سەربازی و کۆگاکانی چەکی حوسییەکان لە یەمەن.
هەرچەندە تاکو ئێستا هیچ رونکردنەوەیەکی فەرمی لەلایەن کۆمپانیای ئێکسەوە سەبارەت بە هۆکاری داخستنی ئەکاونتەکە نەدراوە، بەڵام سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەم هەنگاوە لەبەر بڵاوکردنەوەی زانیاری و لێدوانی سەربازی ناڕاست لە ماوەی ساڵ و نیوی رابردودا بووە، بەتایبەت سەبارەت بە پشتگیری کردنی لە غەززە.
بەپێی راپۆرتەمیدیاییەکان، فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمەریکا لە بەرەبەیانی ئەمڕۆدا، 11 هێرشیان ئەنجامداوە کە چەندین ناوچەی ژێر کۆنترۆڵی حوسییەکانی کردووەتە ئامانج، لەوانەش شارەدێی بەنی حەشیش لە باکووری رۆژهەڵاتی سەنعا، چیای فەج عەتان، ناوچەی نوقوم و گەڕەکی هاوار لە شارۆچکەی حەمدان.
هێرشەکانی ئەمڕۆ بەشێکن لە پلانی بەرفراوانتر کە لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە بەتایبەت دوای ئەوەی پێشتر هەڕەشەی "بەتەواوی لەناوبردنی" حوسییەکانی کردبو و داوای لە سوپای وڵاتەکەی کردووە "هێرشێکی گەورە" بۆ سەر ئەم گروپە دەست پێبکەن.
-زانیاری زیاتر لەسەر داخستنی ئەکاونتەکان لە تۆڕی ئێکس لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
یەحیا سەریع تەنها کەس نییە کە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەکاونتەکەی لەسەر پلاتفۆرمی ئێکس x داخراوە. لە ماوەی دوو ساڵی رابردودا، ژمارەیەکی بەرچاو لە ئەکاونتە پەیوەندیدارەکان بە گروپە چەکدارەکان و کەسایەتییە سیاسییەکانی ناوچەکە داخراون، لەوانەش:
- نوێنەرایەتییەکانی حەماس و چەندین ئەندامی باڵای ئەم بزوتنەوەیە کە لە کۆتایی ساڵی 2023 و سەرەتای 2024 داخران.
- چەندین ئەکاونتی سەر بە حزبوڵڵای لوبنان کە بە تۆمەتی بڵاوکردنەوەی وتاری توندوتیژی و پشتگیری تیرۆریزم داخران.
- ژمارەیەک لە ئەکاونتەکانی سەر بە میلیشیاکانی حەشدی شەعبی لە عیراق.
- ئەکاونتی تەلەڤزیۆنی ئەلمەسیرەی سەر بە حوسییەکان کە لە ساڵی 2024 بۆ ماوەیەک داخرا.
بەپێی یاسای نوێی ئێکس، کە بە سەرپەرشتی ئیلۆن ماسک دانراوە، داخستنی ئەم ئەکاونتانە زۆربەی جار بە هۆکاری پێشێلکردنی رێساکانی پلاتفۆرمەکە لە روی بڵاوکردنەوەی ناوەڕۆکی توندوتیژی، پڕوپاگەندەی جەنگ، یان هاندانی تیرۆریزمەوە دەبێت.
شایەنی باسە، دوای گۆڕینی ناوی تویتەر بۆ ئێکس لە ساڵی 2023، سیاسەتی ئەم پلاتفۆرمە سەبارەت بە ئەکاونتە پەیوەندیدارەکان بە گرووپە چەکدارەکان و ڕێکخراوە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست توندتر بووە و پڕۆسەی چاودێریکردن و داخستنی ئەکاونتە پێشێلکارەکان خێراتر کراوە.
بڕیارە سبەینێ شەممە، دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا لە عوممان دەست پێبکات، لە کاتێکدا نادڵنیایی هەیە لەسەر ئەوەی کە ئایا راستەوخۆ دەبێت یان ناراستەوخۆ، وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش دووپاتیکردوەتەوە، کە وڵاتەکەی دەرفەت بە دیپلۆماسییەت دەدات.
ئیسماعیل باقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، لە پلاتفۆرمی ئێکس بڵاویکردەوەتەوە، وڵاتەکەی "دەرفەتێکی راستەقینە" دەداتە ئەم دانوستانانە و گرنگی بە دیپلۆماسییەت دەدات.
راشیگەیاند، "تاران هیچ شتێکی پێشوەختە ناکات، بەڵکو نییەتی لایەنی بەرانبەر هەڵدەسەنگێنێت و دواتریش وەڵام دەداتەوە.
ئیسماعیل باقائی ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرەڕای گرژییەکانی نێوان هەردوو وڵات، پێمانوایە ئەمەریکا ئەم بڕیارەی دەسەڵاتدارانی ئێران بەرز نرخێنێت.
پێشتریش، تامی بروس بەڕێوەبەری نووسینگەی راگەیاندنی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاندبوو، کۆبوونەوەی داهاتوی وەفدەکانی ئەمریکا و ئێران دەتوانێت سەرەتایەکی باش بێت بۆ تاقیکردنەوەی جددی لەسەر هەڵوێستی تاران.
پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان (دەمپارتی) لە راگەیەندراوێکدا جەختی کردەوە کە کۆبونەوەکەیان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆكی توركیا ئەرێنی و بەرهەمدار بووە.
بەپێی راگەیەندراوەکە، شاندی دەمپارتی و سەرۆکی تورکیا کۆبوونەتەوە و گفتوگۆیەکی بەرهەمداریان بۆ داهاتوو ئەنجام داوە.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە: "بۆ بەهێزكردنی کایەی دیموکراسی، لەگەڵ سەرۆكی توركیا هاوڕابوین کە قۆناغی داهاتو بێ توندوتیژی بێت، بۆیە ئەمڕۆ لە دوێنێ بەهیواترین."
دەمپارتی جەختی کردووەتەوە کە "بۆ جێبەجێکردنی بانگەوازی ئاشتی و دیموکراسی بە ئیرادەیەکی بەهێزەوە لە کارەکانیان بەردەوام دەبن."
شایەنی باسە کە ئەم کۆبوونەوەیە دوای ماوەیەک لە گرژی سیاسی لە نێوان حکومەتی تورکیا و پارتە کوردییەکان ئەنجام دراوە.