رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
سبەینێ شەممە، بەغدادی پایتەختی عیراق لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات و چاوەڕوان دەکرێت سەرکردەی زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی تیایدا بەشدار بن.
سبەینێ شەممە، بەغداد بە دروشمی "پایتەختی شارستانیەت پێشوازی لە براکانی دەکات" خولی 34ی لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و خولی 5ی لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات.
لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەو کۆنفرانسەیە کە سەرۆک و سەرکردە باڵاکانی وڵاتانی عەرەبی و چەندین رێکخراوی گەورەی تێدا بەشدارن و گفتوگۆ لەبارەی پرسی سیاسی و ئەمنی و سەرجەم پرسە گەرمەکانی ناوچەکە دەکەن و چەندین بڕیاری تێدا دەدرێت.
لوتکەکە تەمەنی 79 ساڵە، کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 1946 یەکەم لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەنجامدرا و لە ساڵی 2000یشەوە بەشێوەیەکی ساڵانە هەر جارە و لە وڵاتێک ئەنجام دەدرێت.
بەغداد بە درێژایی ئەو 79 ساڵە تاوەکو ئێستا سێ جار میوانداری لوتکەکەی کردووە لە ساڵەکانی 1978، 1990 و 2012، کە دووەم لوتکەی عەرەبی لە بەغداد ئەنجام دراوە.
لوتکەی سبەینێی وڵاتانی عەرەبی لەژێر ناوی "دیالۆگ و هەماهەنگی و گەشەپێدان" دەبێت و بڕیارە هەریەک لە پرس و ئاڵەنگارییە سیاسی و ئابورییەکانی ناوچەکە و پرسی ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر مێزی گفتوگۆ بن.
ئیسرائیل و سوریا لە چەند رۆژی رابردوودا گفتوگۆی نهێنییان ئەنجامداوە و باسیان لە بەشداریكردنی دیمەشق كردووە لە رێككەوتنی ئیبراهیمی.
كەناڵ 12ی ئیسرائیل رایگەیاند، لە چەند رۆژی رابردوودا بە نهێنی و دور لە چاوی میدیاكان لێپرسراوانی ئیسرائیل و سوریا كۆبوونەتەوە و گفتوگۆكانیش لە ئازربایجان و بە نێوەندگیری ئیمارات بەڕێوەچووە و سەرپەرشتی كردووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، نوێنەری توركیاش بەشداربووە لە كۆبوونەوەكە و باس لە بەشداریكردنی دیمەشق كراوە لە رێككەوتنی ئیبراهیمی.
ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش رایگەیاند، سوریا ئاشتی دەوێت و ئەوانیش یارمەتیدەر دەبن بۆ ئەوەی لەگەڵ ئیسرائیل بگەنە رێككەوتن.
ئەوەش لە كاتێكدایە، رۆژی چوارشەممە دۆناڵد ترەمپ داوای لە ئەحمەد شەرع كرد بەشداری لە رێككەوتنی ئیبراهیمی بكات و شەرعیش پاڵپشتی هەنگاوێكی لەو شێوەیە دەكات.
مۆرگان ئۆرتاگۆس، جێگری نێردەی تایبەتی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، رایگەیاند کە حزبوڵا بەرپرسیارە لە تێوەگلانی لوبنان لە شەڕە دووبارەکاندا. ئەو جەختی کردەوە: "لوبنان دەبێت سەروەری خۆی بپارێزێت و رێگری لە گروپەکان بکات بۆئەوەی جارێکی دیکە روبەروی شەڕ نەبێتەوە".
لە لێدوانێکدا، ئۆرتاگۆس رایگەیاند کە ئیدارەی ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە راوەدوونانی بریکارە تیرۆریستییەکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەروەها هەماهەنگییەکی نزیک لە نێوان وەزارەتی دەرەوە و گەنجینەی ئەمریکا هەیە بۆ بە ئامانجگرتنی لایەنە داراییەکانی حزبوڵا.
ئۆرتاگۆس ئاماژەی بەوەشکرد: "حزبوڵا بەرپرسیارێتی تێوەگلانی لوبنان لە شەڕە دووبارەبوەکاندا لە ئەستۆدایە. لە ماوەی 20 ساڵدا حزبوڵا دوو جار لوبنانی بەرەو شەڕ لەگەڵ ئیسرائیل بردووە و هەر جارێکیش باشور بووەتە قوربانی".
جێگری نێردەی تایبەتی ئەمریکا ئەوەشی خستۆتەڕوو: "حزبوڵا، لوبنانییەکان دەکێشێتە ناو ئەو شەڕانەی کە نایانەوێت بیکەن و دەیانخاتە بەردەم مەترسی و چاوپۆشی لە بۆچوون و هەڵبژاردنەکانیان دەکات".
ئۆرتاگۆس ئاشکراشیکرد کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەتایبەتی ئەمریکا و سعودیە و ئیمارات و قەتەر هاوڕان لەسەر ئەوەی لوبنان لە شەڕ دوور ناخرێتەوە تا حزبوڵا بە تەواوی چەک دانەنێت.
بەگوێرەی "فرانس پرێس" سوپای ئیسرائیل موشەکێکی لە یەمەنەوە هاویژراوی تێکشکاندووە، کە بووەتە هۆی چالاک کردنی زەنگی مەترسی لە قودس و ناوەڕاستی ئیسرائیل.
لە راگەیەندراوێکدا سوپای ئیسرائیل وتی: "موشەکێک لە یەمەنەوە ئاڕاستەی تەلئەبیب کراو لە پاش لێدانی زەنگی مەترسی لە رێی سیستمی بەرگرییەوە موشەکەکە خرایە خوارەوە".
ئەمە هاوکاتە لەگەڵ ئەوەی کە سوپای ئیسرائیل لە چەند رۆژی رابردودا، دوای ئەوەی مووشەکێک کە حوسییەکان هاویشتیان نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بن گۆریۆن لە دەرەوەی تەل ئەبیب کەوتە خوارەوە هێرشێکی گەورەی کردە سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سەنعا و پێش ئەو هێرشە ئاسمانییەش، فەرمانی چۆڵکردنی ناوچەکانی دەوروبەری فڕۆکەخانەی سەنعای دەرکرد.
لە دوای هەڵگیرسانی شەڕی غەززە لە ئۆکتۆبەری 2023ەوە، حوسییەکان لە یەمەن، بۆ پشتگیری کردن لە بزوتنەوەی حەماس، چەندین هێرشی دووبارەیان بە موشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە ئەنجام داوە بۆ سەر ئیسرائیل.
هاوکات دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا، هەفتەی رابردو راگرتنی هێرشەکانی ئەمریکای بۆ سەر ئامانجەکانی حوسییەکان راگەیاند و دواتر سەڵتەنەی عومان رایگەیاند کە ناوبژیوانی لە رێککەوتنێکی ئاگربەستدا کردووە.
سەرۆکی دەوڵەتی ئیمارات لە دیدارێکدا لەگەڵ سەرۆکی ئەمریکا لە ئەبوزەبی، جەختی لەسەر گرنگیدانی وڵاتەکەی بە بەردەوامی هاوکاری و دۆستایەتی لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کردەوە.
بەپێی راپۆرتی "میدڵ ئیست نیوز"، محەمەد بن زاید، سەرۆکی دەوڵەتی ئیمارات، ئەمڕۆ پێنجشەممە لە کاتی پێشوازیکردنی لە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، رایگەیاند: "هاوبەشی نێوان ئیمارات و ئەمریکا بەهێزە".
لە راپۆرتێکی "ئەلخەلیج ئۆنلاین"دا هاتووە، بن زاید ئاشکرای کردووە کە لە 10 ساڵی داهاتوودا بە بڕی یەک ترلیۆن و 400 ملیۆن دۆلار وەبەرهێنان لەگەڵ ئەمریکا دەکەین.
سەرۆکی ئیمارات جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە وڵاتەکەی بایەخێکی زۆر بە بەردەوامی و بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی دۆستایەتی لەگەڵ ئەمریکا دەدات.
هەروەها بن زاید راشکاوانە رایگەیاند کە وڵاتەکەی بایەخێکی تایبەت بە بەردەوامبوونی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەمریکا دەدات بۆ بەدیهێنانی سەقامگیری لە هەر شوێنێکی جیهاندا.
جێی باسە، ئەم دیدارە لە چوارچێوەی گەشتەکەی دۆناڵد ترەمپ بۆ ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دێت کە تیایدا کۆمەڵێک وڵاتانی کەنداوی عەرەبی بەسەر دەکاتەوە و باس لە چەندین دۆسیەی گرنگی ناوچەکە و هاوبەشیی ئابووری و ستراتیژی دەکرێت.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران، لە پەراوێزی سەردانیدا بۆ پێشانگای کتێبی تاران، لە لێدوانێکیدا سەبارەت بە دانوستانە بەردەوامەکانی وڵاتەکەی لەگەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دا رایگەیاند؛ کە وڵاتەکەی رونکردنەوە دەدات لەسەر بەرنامە ئەتۆمیەکەی، بەڵام پاشگەز نابێتەوە لە بەرهەم هێنانی.
عراقچی لە لێدوانەکەیدا رایگەیاند: "ئەوەی لایەنەکانی دانوستان دەیڵێن، مەرج نییە هەمان ئەو شتە بێت کە لەسەر مێزی دانوستان دەیڵێن". ناوبراو ئاماژەی بەوەش کرد کە "لە تەنیشت دانوستانەکان، جەنگێکی راگەیاندنیش بوونی هەیە و هەر لایەنێک هەوڵدەدات ئەم جەنگە بە قازانجی خۆی بباتە پێشەوە".
وەزیری دەرەوەی ئێران سەبارەت بە هەڵوێستی ئەمریکا وتی: "لەبارەی دانوستانەکانەوە، ئێمە لە ئەمریکاوە زۆر هەڵوێستی دژبەیەک دەبیستین". لەم بارەیەوە وتی: "ئایا ئەمە لە ئەنجامی نەبوونی سەرنجی واشنتۆنە، یان ئەمە شێوازی دانوستانی ئەوانە؟ من لەم بارەیەوە شیکردنەوەم هەیە، بەڵام نامەوێت لێرە باسی بکەم".
عراقچی جەختی لەوە کردەوە کە "شێوازی دانوستانەکانی ئێمە بریتییە لە پابەندبوون بە بنەماکان و هەڵوێستە بنەڕەتییەکانی خۆمان کە هەم لە راگەیاندنەکان و هەم لەسەر مێزی دانوستان رامانگەیاندووە".
وەزیری دەرەوەی ئێران وتیشی: "پارێزگاریکردن لە مافەکانی گەلی ئێران لە بواری وزەی ئەتۆمیدا، بە پیتاندنیشەوە، بەشێکە لە بنەماکان و هەڵوێستەکانی ئێمە و لەم مافە پاشگەز نابینەوە". ناوبراو بەوە کۆتایی بەقسەکانی هێنا: "سەبارەت بە دۆسێی ئەتۆمی، ئێمە متمانەسازی و ڕوونکردنەوە دەدەین، بەڵام دەستبەرداری پیتاندن نابین".
جێی باسە، ئەم لێدوانانەی وەزیری دەرەوەی ئێران لە کاتێکدا دێن کە دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا لە قۆناغێکی هەستیاردان و راپۆرتەکان باس لەوە دەکەن کە ئیدارەی ترەمپ پێشنیازێکی نووسراوی نوێی سەبارەت بە رێککەوتنی ئەتۆمی پێشکەشی ئێران کردووە.
دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی کارەسات و فریاگوزاری تورکیا (ئافاد) بڵاویکردەوە، بوومەلەرزەیەک بە گوڕی 5.2 پلە شاری قۆنیای هەژاند و لە ئەنقەرە هەستی پێکرا، ئەمە لە کاتێکدایە کە هەردوو وەفدی دانوستانکاری تورکیا و روسیا لە تورکیان بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی راگرتنی شەڕەوە.
هەمان سەرچاوە ئاماژەی بەوەشداوە که دانیشتووانی ئەنقەرە چەند خولەکێک لەمەوبەر بە رونی هەستیان بە بومەلەرزەکە کردووە و بەوتەی میدیا ناوخۆییەکانی ئەو وڵاتە؛ لەناو ماڵەکاندا هەست بە بەهێزی بومەلەرزەکە کراوە.
بەپێی داتاکانی دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی فریاگوزاری دەوڵەت، بومەلەرزەکە لە شاری قۆنیا (200 کیلۆمەتر لە باشووری ئەنقەرە) تۆمارکراوە، و دوای بوومەلەرزەکانی گەیشتووەتە پایتەخت.
لە درێژەی سەردانەکەیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا گەیشتە ئەبوزەبی پایتەختی ئیمارات.
دوای هەریەک لە سعودیە و قەتەر، دۆناڵد ترەمپ گەیشتە ئەبوزەبی و لەلایەن محەمەد بن زایدی سەرۆکی ئیماراتەوە پێشوازی لێکرا.
نوێ دەکرێتەوە..
سەرۆكی ئەمریكا ئاشكرای دەكات قەتەر بە بەهای زیاتر لە 40 ملیار دۆلار گرێبەستی كڕینی چەكی ئیمزا كردوە و 10 ملیار دۆلاریشی بۆ بونیادتنانی سەربازیی تەرخان دەكرێت.
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی لە بنكەی سەربازیی عەدید لە قەتەر رایگەیاند، بڕیارە ئەمریكا بە بەهای 42 ملیارد دۆلار چەك بە قەتەر بفرۆشێت.
ترەمپ ئاشكرای كردوە كە ئەمریكا قەڵغانی موشەكی بالیستی جۆری تاد و فڕۆكەی جەنگی و تایبەت بە گواستنەوەی سوتەمەنی و هەروەها درۆنی پێشكەوتو بە قەتەر دەفرۆشێت.
سەرۆكی ئەمریكا وتیشی وڵاتەكەی 10 ملیار دۆلار تەرخان دەكات بە ئامانجی بەهێزكردنی بنكە سەربازییەكانی و بەهێزكردنی بناغەی سەربازیی وڵاتی قەتەر.
مەحمود عەباس سەرۆكی فەلەستین رایگەیاند ، ئامادەن بۆ بەرێوەبردنی كەرتی غەززە و جەختیش لە كۆتایی هاتنی جەنگ لەو كەرتە دەكاتەوە.
سەرۆكی فەلەستین ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە ، تەنها دەوڵەتی فەلەستین دەتوانێت حوكمی غەززە بكات و لە ئێستاشدا ئامادەن بۆ ئەوەی بە زوترین كات دۆسیەی بەرێوەبردنی كەرتەكە بەڕێوەبەرن .
راشیگەیاندوە ، تواناكانی فەلەستین بۆ كاری سیاسی و دیپلۆماسی و ئارامگرتن و بەرگەگرتن لە ئاستێكی بەرزدایە ، بەڵام توانای شەڕو جەنگیان نییە و هەر لایەنێكیش ئەو راستیە نەڵێت ، ئەوا دەیەوێت وڵاتەكە لەناو بەرێت . دوپاتیشیكردەوە كە دەبێت جەنگی غەززە كۆتایی پێبێت .
لە نوێترین وتاریدا، کەمێک پێش ئێستا، ئەحمەد شەرع سەرۆکی سوریا دەستکەوتە دیپلۆماسییەکانی وڵاتەکەی خستەڕوو و رایگەیاند کە سوریا توانیویەتی گەمارۆکانی سەر وڵاتەکەی هەڵبگرێت.
گرنگترین بەشەکانی وتارەکەی سەرۆکی سوریا دەخەینەڕوو:
شەرع رایگەیاند: "گەلی سوریا لە مێژووی نوێیدا، بەهۆی رژێمی روخاوەوە، بە قۆناغێکی تراژیدیدا تێپەڕی، کە تێیدا خەڵک کوژران، ئاوارە بوون و لە بەندیخانە تاریکەکان ونکران، دەنگی ئازارەکان بەرز بوونەوە".
سەرۆکی سوریا ئاماژەی بەوەدا کە "تواناکانی دەوڵەت وێران کران و لەلایەن دز و بکوژەکانەوە تاڵان کران، سوریا بووە ژینگەیەکی دوورخەرەوە بۆ خەڵک و دراوسێکانی و ناوچەکە و جیهان، سوریا رەتکرایەوە و لە برا و رۆڵەکانی و دراوسێکانی دوورکەوتەوە".
سەرۆک شەرع جەختی لەوە کردەوە کە "لە شەش مانگی رابردوودا، پێشینەکانی چارەسەرمان دانا بۆ ئەو واقیعە تاڵەی کە سوریا تێیدا دەژیا و شەو و رۆژمان خستە سەر یەک. لە پاراستنی یەکێتی ناوخۆیی و ئاشتی کۆمەڵایەتی، سەپاندنی ئاسایش و قەدەغەکردنی چەک، تا پێکهێنانی حکومەت و لیژنەی هەڵبژاردن".
هەروەها ئاماژەی بەوەدا "راگەیاندنی دەستووری و بەستنی کۆنگرەی نیشتیمانی، هەڵوەشاندنەوەی یاسا توندوتیژەکان، ئازادکردنی بازاڕ، هەڵسەنگاندنی واقیعی دامەزراوەیی، دەستنیشانکردنی کەموکوڕی و رێگاکانی چارەسەرکردنی، هاوکات لەگەڵ هەموو ئەمانەدا گەشتە دیپلۆماسییەکان بۆ ناساندنی هەقیقەتی سوریای نوێ".
شەرع باسی لە سەردانەکانی دەرەوەی کرد و وتی: "سەردانی ریاز و شازادە محەمەد بن سەلمانم کرد کە بەڵێنی دا هەموو هەوڵێک بدات بۆ لابردنی گەمارۆکان لەسەر سوریا، پاشان سەردانی سەرۆک رەجەب تەیب ئەردۆغانم کرد کە لەگەڵ گەلی سوریا وەستا".
سەبارەت بە پەیوەندی لەگەڵ قەتەر، سەرۆکی سوریا وتی: "شێخ تەمیم بن حەمەد (میری قەتەر) سەردانی کردم کە لە ساتی ئازادبوونی سوریاوە بە هەڵوێستە مێژووییەکانی لەگەڵ گەلی سوریا لە تەنیشتمانەوە وەستابوو".
سەبارەت بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ رۆژئاوا، سەرۆکی سوریا باسی لە "دیدارەکەی لەگەڵ سەرۆک ماکرۆن کرد کە زوو ئامادەیی نیشاندا بۆ هەڵگرتنی گەمارۆکان لەسەر سوریا، لەگەڵ گرنگترین وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا وەک ئەڵمانیا، ئیتاڵیا و ئیسپانیا، هەروەها بەریتانیاش خێرا گەمارۆکانی لەسەر سوریا هەڵگرت".
لە کۆتایی وتارەکەیدا، شەرع جەختی لەوە کردەوە کە "رێگا هێشتا درێژە لەبەردەممان، ئەمڕۆ کاری جدی دەستی پێکردووە و لەگەڵیدا ژیانەوەی سوریای مۆدێرن دەستی پێکردووە، با پێکەوە سوریا بەرەو پێشکەوتن و گەشەسەندن و زانست و کار بنیات بنێین".
دوای 25 ساڵ، ئەمڕۆ بۆ یەکەمجار سەرۆکێکی سوری لەگەڵ سەرۆکی ئەمریکا کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەکەشدا چەندین پرسی پەیوەست بە داهاتووی سوریا باسکران، هەریەک لەو دوو سەرۆکەش چەند داواکارییەکیان لە یەکتر هەبوو.
ئەمڕۆ چوارشەممە، دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا و ئەحمەد شەرعی سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا لە ریازی پایتەختی سعودیە کۆبوونەوە. لە کۆبوونەوەکەدا محەمەد بن سەلمانی شازادەی جێنشینی سعودیە بەشدار بوو و رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیاش بە پەیوەندی ڤیدیۆیی لەگەڵیاندا بوو.
رێککەوتنی ئیبراهیمی
بەپێی راگەیەنراوی کۆشکی سپی، وەک داواکاریی سەرەکی بۆ جێگیرکردنی دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و رەواندنەوەی بڵێسەی شەڕ، دۆناڵد ترەمپ داوای لە ئەحمەد شەرع کردووە، رێککەوتنی ئیبراهیمی لەگەڵ ئیسرائیلدا ئیمزا بکات.
کە رێککەوتنی ئیبراهیمی ئەو رێککەوتنەیە بۆ ئاشتی لەنێوان ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبیدا لە کۆتاییەکانی ساڵی 2020 بە سەرپەرشتی ئەمریکا واژۆ کرا.
پاککردنەوەی خاکی سوریا لە تیرۆرستان
هەر لە کۆبوونەوەکەدا ترەمپ داوای لە شەرع کردووە، هاوکارییان بکات لە پاککردنەوەی خاکی سوریا لە تیرۆرستان. لە ناویشیاندا هەریەک لە چەکدارانی داعش و ئەو فەڵەستینیانەی کە ئەمریکا لە لیستی تیرۆردا دایناون، هەروەها هەر گروپ و دەستەیەک کە ئەمریکا بە تیرۆرست ناویان دەبات.
ترەمپ لە وتاری خۆی لە لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاری کەنداو- ئەمریکا لەبارەی کۆبوونەوەکەی لەگەڵ شەرع باسی لەوەکرد، سزاکانمان لابرد بۆ ئەوەی سوریا لە خۆشیدا بژی و گەشە بکات، هەڵگرتنی سزاکان هەلێکی گرنگ دەدات بە سوریا.
باسی لەوەشکرد، پێویستە ئەحمەد شەرع سوریایەک بونیاد بنێت کە دووربێت لە دەستوەردان، دەیەوێت هەلێک بداتە سوریا کە لەژێر حوکمی ئەحمەد شەرعدا، ئاشتی و سەقامگیر بە خۆیەوە ببینێت کە ماوەیەکی زۆرە لە جەنگدایە.
شەرع بۆ ترەمپ: دەنگمان بگەیەنە سەرمایەدارانی ئەمریکا
بەپێی هەواڵی میدیاکانیش، لە کۆبوونەوەکەدا ئەحمەد شەرع داوای کردووە، دۆناڵد ترەمپ دەنگیان بگەیەنێتە سەرمایەدار و وەبەرهێنەرانی ئەمریکا لە سوریادا وەبەرهێنان بکەن، هەروەها کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە بواری نەوت و غازدا وەبەرهێنان لە سوریا بکەن.
لەدوای 25 ساڵ، ئەمە یەکەم کۆبوونەوەی سەرۆکێکی ئەمریکی و سورییە بەیەکەوە، کە دوایین جار، لە ساڵی 2000دا حافز ئەسەد و بێل کلینتن لە جنێڤ کۆبوونەوە.
لەدوای سەردانەکەی دۆناڵد ترەمپیشەوە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانکاریی گەورە بۆ سوریا روویانداوە، شەوی رابردوو رایگەیاند، سەرجەم سزاکانی سەر سوریا هەڵدەگرن، بە ئامانجی ئەوەی سوریا بوژانەوە بە خۆیەوە ببینێت و هاوکاری وڵاتەکەش دەکەن لە دووبارە بونیادنانەوەیدا.
دوا بەدوای ئەوەش نرخی لیرەی سوری رووی لە بەرزبوونەوە کرد و لە دوێنێوە، نزیکە 21٪ نرخەکەی زیادیکردووە.
لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکا لە سعودیە دەستی پێ کرد و تیایدا دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، وڵاتانی کەنداو پێشکەوتنی زۆریان بەخۆوە بینیوە، کە جێگای دەستخۆشییە.
ئەمڕۆ چوارشەممە، لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکا لە ریازی پایتەختی سعودیە دەستی پێ کرد و بۆ ئەو مەبەستەش دوێنێ دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا گەیشتە سعودیە.
لە لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکادا دۆناڵد ترەمپ باسی لە رەوشی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەو پرسانە کرد کە لە ناوچەکەدا دەگوزەرێن، وتی، "دەمانەوێت ئاشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان بەرقەرار بێت و ناوچەکە ئارام و سەقامگیر بێت".
لەو چوارچێوەیەشدا ئاماژەی بەوەکرد، لەگەڵ ئەحمەد شەرع کۆبووەتەوە و وا بە پێویست دەزانن کە یەکێتی خاکی سوریا پارێزراو بێت. ئاماژەی بەوەکرد، دەیانەوێت پەیوەندییەکانیان لەگەڵ سوریا دەست پێ بکەنەوە و بڕیاریشە وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و هاوتا سورییەکەی کۆببنەوە.
دۆناڵد ترەمپ لەبارەی ئێرانیەوە ئەوەی خستە روو، رێگە نادەن ئێران ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی و دەشیەوێت لەگەڵیاندا رێکبکەوێت، روونیشیکردەوە، "داوایان لێدەکەین واز لە پشتیوانی تیرۆر بهێنن".
لەبارەی لوبنانیشەوە باسی لەوەکرد، لەئێستادا دەرفەتیان لەبەردەستادایە کە بە ئاشتی و سەقامگیری بژین، پێویستە وڵاتەکەیان لە حوسییەکان پاک بکەنەوە.
لە لوتکەکەدا هەریەک لە ئەمیری کوەیت و شازادەی جێنشینی سعودیەش وتاری خۆیان پێشکەش کرد و باسیان لەوە کرد، پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەمریکادا پتەوە و خواستیان هەیە بۆ پەرەپێدانی کار و بازرگانی لەگەڵ ئەمریکادا.
کۆبوونەوەی نێوان دۆناڵد ترەمپ و ئەحمەد شەرع کۆتایی هات و میدیاکان باس لەوە دەکەن، محەمەد بن سەلمان و ئەردۆغانیش بەشداری کۆبوونەوەکەیان کردووە.
میدیا جیهانییەکان بڵاویانکردەوە، کۆبوونەوەی نێوان دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا و ئەحمەد شەرعی سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا کۆتایی هات و لە کۆبوونەوەکەشدا محەمەد بن سەلمانی شازادەی جێنشینی سعودیە بەشدار بووە، هەروەها رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیا لەرێگەی پەیوەندی ڤیدیۆییەوە بەشداری کۆبوونەوەکەی کردووە.
بەپێی هەواڵی میدیاکان، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە دۆخی ئەمنی و ئاسایشی خاکی سوریا کراوە، کە هەریەک لە گروپی تیرۆرستی داعش و ئەو گروپانەی دیکەش دەگرێتەوە ئەمریکا وەک تیرۆرست ناویان دەهێنێت.
جگە لەوەش ترەمپ و شەرع باسیان لە پەرەپێدان و بونیادنانەوەی سوریا کردووە لە رووی ئابوری و بازرگانییەوە.
هەروەها پرسی بەشداریکردنی سوریا لە بەرقەرارکردنی ئاشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و رێککەوتن لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکەدا تەوەرێکی سەرەکی کۆبوونەوەکە بووە.
دوای ئەوەی دوێنێ دۆناڵد ترەمپ بەمەبەستی لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی وڵاتانی کەنداو- ئەمریکا گەیشتە سعودیە، هەوڵەکان بۆئەوەی بە جیا لەگەڵ سەرۆکی کاتیی سوریا کۆببێتەوە دەستیان پێ کرد و دواجار ئەمڕۆ کۆبوونەوەکەیان ئەنجامدا.
دوای ئەوەی بەیانی ئەمڕۆ یەمەن هێرشیکردە سەر فڕۆکەخانەی بن گوریۆنی ئیسرائیل، لە ئێستادا ئیسرائیل داوا لە هاووڵاتیانی یەمەن دەکات، بەندەرەکانی رەئس عیسا، حەدیدە و سەلیف چۆڵ بکەن.
وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە تۆڕی کۆمەڵایەتی 'ئێکس' داوای لە هاووڵاتیانی یەمەن کرد، بۆ پاراستنی گیانی خۆیان، تاوەکو کاتێکی نادیار بەندەرەکانی رەئس عیسا، حەدیدە و سەلیف چۆڵ بکەن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو بەندەرانە لەلایەن حوسییەکانی سەر بە ئێرانەوە بەکاردەهێنرێن.
ئەمەش دوای ئەوە هات، کە پێشتر سوپای ئیسرائیل رایگەیاندبوو، یەمەن لەرێگای موشەکی بالیستییەوە هێرشیکردووەتە سەر فڕۆکەخانەی بن گۆریۆن و چەند شوێنێکی دیکە.
دوابەدوای ئەوەش، یەحیا سەریع وتەبێژی سەربازیی حوسییەکان، بەرپرسیارێتی حوسییەکانی لە هێرشەکە راگەیاند.
مەزڵوم کۆبانێ راگەیاند: سوپاسی سەرۆکی ئەمریکا دەکەین بۆ هەڵگرتنی سزاکانی سەر سوریا
مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات "هەسەدە" سەبارەت بە هەڵگرتنی سزاکانی سەر سوریا لەلایەن ئەمریکاوە، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند: سوپاسی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا دەکەین بۆ هەڵگرتنی سزاکانی سەر سوریا، هیوادارین ئەم بڕیارە داهاتوویەکی باشتر بۆ هەموو سورییەکان مسۆگەر بکات.
ئاماژەی بەوەشکرد، پێویستە ئەم هەنگاوە بۆ پشتیوانی سەقامگیری و ئاوەدانکردنەوە سودی لێ وەربگیرێت.
جێگەی ئاماژەیە، ئەمڕۆ ترەمپ لە سعودیە رایگەیاند، سزاکانی سەر سوریا هەڵدەگرین و پەیوەندییەکانمان ئاسایی دەکەینەوە، ئەم بڕیارەش کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا هێناوە.