جیهان
رێکخراوی نێودەوڵەتیی کۆچ (IOM) رایگەیاند ، ٧.٢ ملیۆن کەس لە سووریا ئاوارەن؛ ئاماژە بەوەش دەکات، 90٪ـی سووریاییەکان لەژێر هێڵی هەژارییەوە دەژین و١٦ملیۆن سووریش پێوستیان بە هاوکاریی مرۆیی هەیە.
رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ رایگەیاند بەهۆی ئالۆزی و تەنگەژەکانی سوریا لە ١٤ساڵی رابردوودا ١٦ملیۆن سووری پێویستیان بە هاوکاری مرۆی هەیە،٩٠٪ـی سووریاییەکانیش لەژێر هێلی هەژاریدان،هەفتەی رابردوو ٨٠٠هەزار کەس لەسوریا ئاوارەبوون.
رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ ئەوەشی خستۆتە روو، لە هەندێک ناوچەی ئەو وڵاتە، چەندین ژێرخانی گرنگی وەک نەخۆشخانە و قوتابخانە وێرانکراون یانیش لەکارخراون. "بۆ نموونە حەلەب، لە نێوان ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٦ زیانی زۆری پێگەیێنرا و دوو ملیۆن کەس شارەکەیان جێهێش.
رێکخراوەکە ئەوەشی بڵاوکردۆتەوە،ئاوارەکانی سووریا حەزێکی زۆریان هەیە بۆ گەرانەوە بۆ ناوچەکانیان.
لە هێرشەكانی ٢٤ سەعاتی رابردووی ئیسرائیل بۆ سەر كەرتی غەززە زیاتر لە ٧٧ كەس كوژراون، سكرتێری نەتەوە یەكگرتووەكانیش دەڵێت، پێویستە هێرشەكان رابگیرێت.
وەزارەتی تەندروستی غەززە بڵاویكردووەتەوە، لە هێرشەكانی ٢٤ سەعاتی رابردووی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە لانیكەم ٧٧ فەڵەستینی كوژراون و ١٧٤ كەسیش بریندرابوون.
ئەنتۆنی گۆتیرێس سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، هێرشكانی ئیسرائیل سەرەڕای راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە پێشێلكاریی مافەكانی مرۆڤ و یاساكانی جەنگە.
گۆتیرێس جەختی لەوەشكردووەتەوە، پێویستە ئیسرائیل بە زووترین كات هێرشەكانی رابگرێت و پابەندی ئاگربەست بێت لەپێناو دۆخی مرۆیی غەززەدا.
بەپێی ئامارەكان، تائێستا بەهۆی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە ٤٥ هەزار فەڵەستینی كوژراون و ١٠٧ هەزار و ٥١٢ كەسیش بریندرابوون.
ئەحمەد شەرع رایدەگەیەنێت، رووخانی "رژێمەكەی بەشار ئەسەد" پڕۆژەكانی ئێرانی لە ناوچەكەدا ٤٠ ساڵ بردە دواوە، سوریاش لەمەوداو نابێتە سەكۆیەك بۆ جێبەجێكردنی پلانەكان بۆ دژایەتی وڵاتانی عەرەبی.
"ئەحمەد شەرع فەرماندەی گشتیی ئیدارەی نوێی سوریا"، لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی "شەرقلئەوسەت" رایگەیاندووە، سوریای ژێر دەسەڵاتی بەشار ئەسەد ببوە سەكۆیەك بۆ ئێران بە ئامانجی كۆنتڕۆڵكردنی پایتەختی وڵاتانی عەرەبی و تێكدانی ئاسایشی كەنداو.
راشیگەیاند، دوورخستنەوەی هێزەكانی سەر بە ئێران بە كەمترین زیان لە سوریا رویداوە، لەكاتێكدا دەركردنی ئەو هێزانە بە فشاری سیاسی و كاری دیپلۆماسیی نەدەكرا.
ئەحمەد شەرع لە كۆشكی سەرۆك كۆماری سوریاوە رەخنەی لەو وڵاتە عەرەبیانە گرتووە كە هەوڵی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان و گەڕانەوەی سوریایانداوە بۆ ناو وڵاتانی كۆمكاری عەرەبی.
ئاماژەی بەوەشكردووە، سوریا چیتر نابێتە سەكۆیەكی هەڕەشە بۆ هیچ وڵاتێكی عەرەبی یان كەنداو، چونكە خەڵكی وڵاتەكە هیلاك و ماندووە لە بەكارهێنانیان و جێبەجێكردنی پلانی وڵاتانی دیكە، لەئێستاشدا هەموو سەرنجەكان لەسەر دروستكردنەوەی متمانە و بونیاتنانەوەی سوریایە وەك وڵاتێكی عەرەبی.
باربارا لیف رایگەیاند، واشنتۆن ئەو پاداشتە ١٠ ملیۆن دۆلاریەی هەڵوەشاندەوە كە بۆ پێدانی زانیاری لەسەر ئەحمەد شەرع دیاریكردبوو، هاوكات پێشوازی لەو پەیامە ئەرێنییانەش كرد كە لە میانەی گفتوگۆكاندا لەگەڵیدا دەری بڕیوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر.
باربارا لیف یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دوای دیداری لەگەڵ ئەحمەد شەرع لە دیمەشق بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، بە پشتبەستن بە گفتوگۆكانیان، ئەحمەد شەرعی ئاگاداركردووەتەوە كە چیتر ١٠ ملیۆن دۆلار بۆ دەستگیركردنی جۆلانی نادەن و ئەو یەكێك نییە لە داواكراوەكانی واشنتۆن.
لیف ئاماژەی بەوەشكردووە، پێشوازییان لە پەیامە ئەرێنییەكانی ئەحمەد شەرع كردووە و دەیانەوێت پێشكەوتنی زیاتر بەدەستبهێنێت لەسەر وتەكانی لە داهاتوودا.
دەشڵێت، جەختیان لەسەر گرنگی راوێژكاری فراوان لەم قۆناغە راگوزەرەدا بۆ ئەحمەد شەرع كردەوە، لەو رووەوە پاڵپشتی خۆیان لە پرۆسەی سیاسیدا بۆ ناوبراو دووپاتكردووەتەوە بە ئامانجی پێكهێنانی حكومەتێكی گشتگیر كە نوێنەرایەتی سەرجەم سورییەكان بكات لەڕووی نەتەوە و ئایینەوە.
هەروەها دەڵێت، واشنتۆن چاوی لەوەیە دیمەشق بە تەواوی كۆتایی بە هەر ڕۆڵێكی ئێران بهێنێت لە ئاییندەی سوریا.
وەزیری دەرەوەی ئێران هۆشداری لە ئەگەری گەڕانەوەی تیرۆر بۆ سوریا دەدات و دەڵێت، راوێژكارانی سەربازیی وڵاتەكەی لە سوریا بۆ شەركردن بووە لە دژی داعش.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تاران هۆشداریدەدات لە گەڕانەوەی هەڕەشەی تیرۆر بۆ سوریا، بوونی راوێژكارانی سەربازیی وڵاتەكەشی لە سوریا بۆ شەركردن بووە لە دژی داعش و مەترسی تیرۆر.
ئەم وتانەی وەزیری دەرەوەی ئێران لەكاتێكدایە، وەفدێكی ئێران بە سەرۆكایەتی مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران بەشدارییان لە لوتكەی "D-8" كرد لە قاهیرە، كە بە مەبەستی پەرەپێدانی هاوكاری نێوان وڵاتانی ئیسلامی رێكخرا كە بەدی ٨ ناسراوە.
سەرباری ناكۆكییەكانیان لەسەر رەوشی ناوخۆی سوریا، بەڵام ئێران و توركیا لە لوتكەی "D-8" بەشدارییان كرد، سەردانی سەرۆكێكی ئێرانیش بۆ میسر لە دوای ١١ ساڵ دێت بۆ قاهیرە.وەزیری دەرەوەی ئێران هۆشداری لە ئەگەری گەڕانەوەی تیرۆر بۆ سوریا دەدات.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تاران هۆشداریدەدات لە گەڕانەوەی هەڕەشەی تیرۆر بۆ سوریا، بوونی راوێژكارانی سەربازیی وڵاتەكەشی لە سوریا بۆ شەركردن بووە لە دژی داعش و مەترسی تیرۆر.
ئەم وتانەی وەزیری دەرەوەی ئێران لەكاتێكدایە، وەفدێكی ئێران بە سەرۆكایەتی مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران بەشدارییان لە لوتكەی "D-8" كرد لە قاهیرە، كە بە مەبەستی پەرەپێدانی هاوكاری نێوان وڵاتانی ئیسلامی رێكخرا كە بەدی ٨ ناسراوە.
سەرباری ناكۆكییەكانیان لەسەر رەوشی ناوخۆی سوریا، بەڵام ئێران و توركیا لە لوتكەی "D-8" بەشدارییان كرد، سەردانی سەرۆكێكی ئێرانیش بۆ میسر لە دوای ١١ ساڵ دێت بۆ قاهیرە.
وەفدی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لەگەڵ فەرماندەی گشتیی ئیدارەی نوێی سوریا ئەحمەد شەرع لە دیمەشق كۆبووەوە، لەبەر هۆكاری ئەمنیش، وەفدەكە كۆنگرەی رۆژنامەوانی هەڵوەشاندەوە.
وەفدەكەی ئەمریكا بە سەرۆكایەتی باربارا لیف یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامدرا كە بە وتەی سەرچاوەیەكی باڵای تەحریر شام، كۆبوونەوەكە ئەرێنی بووە.
سەرچاوەكان بە ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێسیان وتووە، لە كۆبوونەوەكەدا گفتوگۆیان كردووە سەبارەت بە هەڵگرتنی سزاكانی سەر گەلی سوریا، لەنێویاندا یاسای قەیسەر كە لە ساڵی ٢٠١٦ ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا بەسەر حكومەتی ئەسەد سەپاندی.
ئەو سەرچاوانە ئەوەشیان زیادكردووە كە وەفدی ئەمریكی باسیان لە لابردنی دەستەی تەحریر شام كردووە لە لیستی تیرۆریستی ئەمریكا.
لە بەرامبەردا ئەكسیۆس لە زاری لێپرسراوێكی ئەمریكییەوە پشتڕاستیكردەوە، كە كۆبوونەوەی وەفدی ئەمریكی لەگەڵ سەرۆكی تەحریر شام باش و بەسود بووە و ئەنجامی ئەرێنی دەبێت.
لە لایەكی دیكەوە، باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە دیمەشق هەڵوەشاندنەوەی كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی بە هۆكاری ئەمنی راگەیاند كە بڕیاربوو باربارا لیف، لە دوای كۆبوونەوەكە سازی بكات بەبێ ئەوەی ناوەڕۆكەكەی دیاریبكات، لەكاتێكدا بڕیارە سەعات ٨:٣٠ خولەك بە كاتی دیمەشق، باربارا لیف كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هەبێت لە بارەی سوریاوە.
بەپێی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، وەفدەكە لەگەڵ كۆمەڵگەی مەدەنی سوریا، چالاكوانان و ئەندامانی پێكهاتە جیاجیاكانی سوریاش كۆدەبنەوە، هەروەها كار بۆ ئاشكراكردنی زانیاری سەبارەت بە ونبووەكانی ئەمریكا لە سوریا دەكات.
پێشتر ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاندبوو، ئەوەی لە تەحریر شام بیستوویەتی ئەرێنییە، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە، لە راستیدا چی بۆ داهاتووی وڵاتەكە دەكەن؟.
بلینكن ئەوەشی زیادكردبوو كە دەیانەوێت بۆ تەحریر شام و هەموو دەسەڵاتە نوێیەكان روون بكەنەوە كە بەدوای پشتگیری نێودەوڵەتیدا دەگەڕێن لەوبارەیەوە.
دوای رووخانی رژێمەكەی بەشار ئەسەد لە ٨ـی ئەم مانگەدا، واشنتۆن رایگەیاند زیاتر لە جارێك پەیوەندی بە تەحریر شامەوە كردووە و سەرچاوە ئەمریكییەكانیش رایانگەیاندووە، بیر لە لابردنی دەستەكە دەكەنەوە لە لیستی رێكخراوە تیرۆریستییەكانی ئەمریكا.
هەروەها زۆرێك لە وەفدەكانی ڕۆژئاوا كە دیارترینیان بەریتانیا و ئەڵمانیا و فەرەنسان، سەردانی دیمەشقیان كردووە و زنجیرەیەك دیداریان لەگەڵ ئیدارەی نوێی سوریا ئەنجامدا.
دەستەی تەحریر شام كە جیابوونەوەی خۆی لە قاعیدە راگەیاند، دووپاتیدەكاتەوە كە خۆی لە گرووپە ئیسلامییە توندڕەوەكان دوورخستووەتەوە و هەوڵدەدات كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دڵنیابكاتەوە، بەڵام تائێستاش لەلایەن زۆرێك لە پایتەختەكانی رۆژئاواوە وەك رێكخراوی تیرۆریستی پۆلێن دەكرێت، لەنێویاندا واشنتۆن.
لە مانگی ئایاری ساڵی ٢٠١٣وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا جولانی بە تیرۆریستی جیهانی ناساند و مامەڵەی هاووڵاتیانی ئەمریكی لەگەڵ ناوبراو قەدەغە كرد.
لە ١٠ـی ئایاری ٢٠١٧، پرۆگرامی پاداشت بۆ دادپەروەری وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا، خەڵاتێكی تا ١٠ ملیۆن دۆلاری ئەمریكی بۆ هەر كەسێك ڕاگەیاند كە دەبێتە هۆی ناساندنی یان شوێنی مانەوەی جۆلانی.
لە دەریای ئیجە بەلەمێكی كۆچبەران بە ژمارەیەك كۆچبەرەوە ژێرئاوكەوت، تائێستا تەرمی هەشت كۆچبەر دۆزراونەتەوە، ژمارەیەكی دیكەش بێسەروشوێنبوون.
پاسەوانی كەناراوەكانی یۆنان لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، تەرمی هەشت كۆچبەریان لە دەریای ئیجە دۆزیووەتەوە كە بەهۆی پێكدادانی لەگەڵ بەلەمێكی پاسەوانی كەناراوەكان لە دوورگەی رۆس ژێرئاوكەوتووە، كە بەخێراییەكی زۆرەوە رۆشتووە و خۆی كێشاوە بە بەلەمی پاسەوانی كەناراوەكان.
وتیشی، "توانیویانە كاپتنی بەلەمەكە دەستگیربكەن".
لەناو رزگاربووەكاندا دوو منداڵ و سێ ژنیان تێدایە و لەكۆی ١٨ كەس كە رزگاركراون، هەشت كۆچبەر برینداربوون كە لەناویاندا ژنێك بە سەختی برینداربووە.
زۆربەی كۆچبەرەكانی ناو بەلەمەكە خەڵكی ئەفغانستانن و دوو كەسیش كە لەناو بەلەمەكەدا بوون، بە تۆمەتی بازرگانیكردن بە مرۆڤەوە دەستگیركراون كە خەڵكی توركیان.
فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا كوژرانی سەركردەیەكی داعشی لە بۆردومانێكی ئاسمانیدا لە دێرەزوور راگەیاند.
لە راگەیەندراوێكدا فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا سێنتكۆم رایگەیاند، رۆژی پێنجشەممە هێرشیان لە دێرەزوور لە باكووری خۆرهەڵاتی سوریا ئەنجامداوە كە بووەتە هۆی كوژرانی دوو ئەندامی داعش كە یەكێكیان سەركردەی ئەو رێكخراوە تیرۆریستییە بووە بە ناوی "ئەبو یوسف" ناسراو بە "مەحمود".
ئاماژەی بەوەشكردووە، هێرشەكەی سەر دێرەزوور بەشێكە لە پابەندبوونی سوپای ئەمریكا لە بەرگرتن بە هەوڵە تیرۆریستییەكان و پووچەڵكردنەوەی پلانەكانیان.
ئەوەش لەكاتێكدایە كە عێراق و وڵاتانی ڕۆژئاوا هۆشدارییانداوە لە مەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش لە سوریا بە تایبەت لەم قۆناغەدا كە خەریكە ململانێ ناوخۆییەكان سەرهەڵدەدەنەوە.
وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بوونی دوو هەزار سەربازی ئەمریكی لە سوریا راگەیاند، دووپاتیشكردەوە كە هێزەكانیان بەردەوام دەبن لە ئەركەكانیان لە سوریا بۆ رێگریكردن لە سەرهەڵدانەوەی داعش.
كۆنگرێسی ئەمریكا بودجەی بەرگریی وڵاتەكەی بۆ ساڵی 2025 بەبڕی 884 ملیار دۆلار پەسەندكرد، كە 57 ملیۆن دۆلاری بۆ هاوكاریكردنی پێشمەرگە و 148 ملیۆن دۆلاریش بۆ هەسەدە و هاوپەیمانەكانی لە سوریا تەرخانكردووە بۆ پشتیوانی شەڕی دژی داعش.
هەفتەیەك دوای پەسەندكردنی لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا، ئەنجومەنی پیرانی ئەو وڵاتەش بە زۆرینەی دەنگی كۆمارییەكان و دیموكراتەكان بەبڕی 884 ملیار دۆلار بودچەی بەرگری وڵاتەكەی بۆ ساڵی 2025 پەسەندكرد.
لەو بڕە پارەی كە كۆنگرێس ئەمریكا پەسەندیكردووە بۆ بەرگری وڵاتەكەی، بڕی زیاتر لە 380 ملیۆن دۆلاری بۆ عیراق و هەرێم تەرخانكردووە، لەو بڕەش 57 ملیۆن دۆلاری بۆ پێشمەرگەیە، هەروەها نزیكەی 148 ملیۆن دۆلاری بۆ هەسەدە و روبەروبوونەوەی داعش لە سوریا تەرخانكردووە بە ئامانجی بەردەوام بوون لە شەڕی داعش.
ئەحمەد شەرع رایگەیاند، كوردەكان زوڵمێكی زۆریان لێكراوە و بەشێكی سەرەكی حكومەتی داهاتووی سوریا دەبن و ئامادەشن بۆ دانوستان لەگەڵ هەسەدە.
ئەحمەد شەرع ناسراو بە "ئەبو محەمەد جۆلانی" فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانی سوریا، رایگەیاند، كورد بەشێكن لە سوریا و چەندین ساڵە لەلایەن رژێمەكەی بەشار ئەسەد روبەڕووی ناداپەروەری و زوڵملێكردن بوونەتەوە، جەختیشی لەوەشكردەوە، كە كورد دەبێتە بەشێكی جەوهەری سوریای داهاتوو.
راشیگەیاند، هەر وەك چۆن ئەوان لەسەر دەستی رژێمی ئەسەد توشی زوڵمبوونەتەوە، كوردەكانیش هەمان چارەنوسیان هەبووە، وتیشی، ئەوان مافی خۆشیان و كوردەكانیش وەردەگرنەوە كە چەندین ساڵە لێیان زەوتكراوە.
جۆلانی ئاماژەی بەوەشكرد، ئامادەن بۆ دانوستان لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) بۆ دیاریكردنی چارەنوسی سوریا.
ئەم قسانەی جۆلانی لە كاتێكدایە، كە رۆژی هەینی مەزلوم کۆبانێ، فەرماندەی هێزەكانی هەسەدە داوای لە ئەمریكا كرد فشاربخاتە سەر چەكدارانی سەر بە توركیا بۆ ڕاگرتنی هێرش بۆ سەر ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان.
وەفدێكی باڵای دیپلۆماسی ئەمریكا بە سەردانێكی دوو رۆژە گەیشتە دیمەشق و لەگەڵ ئەحمەد شەرع فەرماندەی ئۆپراسیۆنە سەربازییەكانی سوریا لە كۆبوونەوەدان.
ئاژانسی فرانس پرێس بڵاویكردەوە، باربارا لیف دیپلۆماتكاری باڵای وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ سێ دیپلۆماتكاری دیكەدا گەیشتوونەتە دیمەشقی پایتەختی سوریا و ماوەی دوو رۆژ دەمێننەوە.
ئاماژەی بەوەشكرد، وەفدەكەی ئەمریكا لەگەڵ ئەحمەد شەرع ناسراو بە ئەبو محەمەد جۆلانی لە كۆبونەوەدان بەمەبەستی پێكهێنانی حكومەتی نوێی سوریا لە دوای تەواوبوونی حوكمی راگوزەر لەو وڵاتەدا، هەروەها لەگەڵ كۆمەڵگەی مەدەنی سوریا و چالاكوانان و ئەندامانی پێكهاتە جیاوازەكانی سوریاش كۆدەبێتەوە.
وتیشی، وەفدەكەی ئەمریكا كاردەكات بۆ بەدەستهێنانی زانیاری دەربارەی ئەو ڕۆژنامەنووسە ئەمریكیانەی كە لە ساڵی 2012ەوە لە سوریا بێسەروشوێنبوون، لەوانە ئۆستین تایس، مەجد كەمالماز و چەند كەسێكی دیكە.
هاوكات، ماڵپەڕی ئەكسیۆسی ئەمریكی بڵاویكردووەتەوە، سەردانەكەی وفدی ئەمریكا بەشێكە لە دەستپێكردنەوەی پەیوەندیە دیپلۆماسیەكانی ئەمریكا لەگەڵ حكومەتی راگوزەر لە سوریا دوای ڕووخانی ڕژێمی بەشار ئەسەد.
كۆبوونەوەی وەفدی باڵای ئەمریكا لەگەڵ ئەحمەد شەرع لەكاتێكدایە كە تائێستا نابراو لە لیستی تیرۆری ئەمریكادا، هەروەها پێشتر ئەو وڵاتە پێنج ملیۆن دۆلاری وەك پاداشت دیاریكردبوو بۆ پێدانی زانیاری لەسەر شوێنی ئەحمەد شەرع.
هەسەدە رایگەیاند،بایەخ بە گرنگی وراگرتنی ئۆپراسیۆنە سەربازیەکان دەدەن و هەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکانمان لەگەڵ تورکیا و گروپە چەکدارەکانی تورکیا دەدەین "بەڵام درێغی ناکەین لە رووبەڕووبوونەوەی هەر هێرشێک بکرێتەسەر ناوچەکانمان".
هێزەکانی سوریای دیموکرات 'هەسەدە'، لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، سەرەڕای هەوڵەکانی هاوپەیمانان و ئەمریکا بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە منبج و ناوچەکانی دیکە، بەڵام گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیا پابەندی ئەو بڕیارە نەبوون و بەردەوامن لە هێرشەکانیان بۆسەر پێگەکانی هەسەدە لە باشووری کۆبانێ، قەرەقۆزاق و بەنداوی تشرین.
هەسەدە دەشڵێت، "بێدەنگ نابن لە هەر هێرشێک بکرێتەسەر ناوچەکانیان."
هەسەدە باسی لەوەش کردووە، هەر هێرشێک لەلایەن تورکیا و گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیاوە بۆسەر شاری کۆبانێ ناچێتەسەر، چونکە هێزەکانیان هاوشانی خەڵکی کۆبانێ رووبەڕوویان دەبنەوە.
دەشڵێت، "داوا لە خەڵکی کۆبانێ دەکەین چەک هەڵگرن و لەگەڵ هێزەکانمان دژی هێرشەکانی تورکیا و گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیا بجەنگن و پارێزگاری لە کۆبانێ بکەن".
وەزارەتی ناوخۆی عیراق رایگەیاند، "لە ئەمڕۆوە دەستیانكردووە بە گەڕانەوەی ئەفسەر و سەربازە هەڵاتووەكانی سوریا بۆ وڵاتەكەی خۆیان، پڕۆسەی گەڕانەوەكەش ماوەی دوو هەفتە دەخایەنێت".
ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری فەریق میقداد میری وتەبێژی وەزارەتی ناوخۆی عیراق بڵاویكردەوە، لە ئەمڕۆ دەستیانكردووە بە گەڕانەوەی ئەو ئەفسەر و سەربازە سورییانەی كە لەسەروبەندی رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد هەڵاتبوون بۆ ناو خاكی عیراق، وتیشی، ئەو بڕیارەشیان دوای هەماهەنگی لەگەڵ دەسەڵاتە پەیوەندیدارەكانی سوریا لەو بوارەدا دەركردووە، بڕیارەیشە لە ماوەی دوو هەفتەدا لە رێگای دەروازەی سنوری قائیم بگەڕێنەوە سوریا.
ئاماژەی بەوەشكرد، رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان سەرپەرشتی گەڕانەوەی سەربازە سوریە هەڵاتووەكان دەكەن.
رۆژی چوارشەممە، هەزاران ئەفسەر و سەربازی سوریا كە لە شەڕی سوریا و چەكدارانی تەحریر شام هەڵاتبوون و روویان لە عیراق كردووە خۆپیشاندانیان ئەنجامدا و داوایان لە دەسەڵاتدارانی عیراق دەكرد رێگەیان پێبدەن بگەڕێنەوە وڵاتەكەیان.
ڤلادیمێر پوتین رایگەیاند، هێشتا بەشار ئەسەدم نەبینیوە، ئەگەر بینیم پرسیاری ئەو رۆژنامەنووسە ئەمریکییەی لێدەکەم کە ١٢ ساڵە لە سوریا بێسەروشوێنە.
ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی روسیا رایگەیاند، ئەوان ئومێدی ئاشتی دەخوازن بۆ سوریا.
ئاماژەی بەوەشکرد، "لەو کاتەوەی بەشار ئەسەد گەیشتووەتە مۆسکۆی پایتەخت، چاوم پێی نەکەوتوە و نەمبینیوە، لە پلانمدایە بیبینم، ئەگەر بینیم پرسیاری رۆژنامەنووسە ئەمریکیەکەی لێدەکەم کە ١٢ ساڵە لە سوریا بێسەروشوێنە".
ئەوەشی خستە روو، روسیا لەگەڵ سەرجەم وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە پەیوەندیدایە، زۆرینەی وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پاڵپشتی مانەوەی بنکە سەربازیەکانی روسیا لە سوریا دەکەن.
لەبارەی پەیوەندییەکانی روسیا لەگەڵ هێزەکانی ئێستا لە سوریادا باڵادەستن پوتین ئاماژەی بەوەکرد، "ئێمە پێویستە خۆمان بڕیار بدەین پەیوەندییەکانمان چۆن دەبن لەگەڵ ئەو هێزانەی ئێستا لە سوریادان و داهاتووی وڵاتەکەیان بەدەستە، بەپێی بەرژەوەندیمان بڕیار دەدەین".
پاش کەوتنی رژێمی ئەسەد و کۆنتڕۆڵکردنی دیمەشق لەلایەن چەکدارانی تەحریر شام، زیاتر لە چوار هەزار چەکداری ئێرانی لەڕێگەی بنکەی هێزەکانمان لە حەمیمیەوە گواسترانەوە تاران.
ئەوەش لەکاتێکدایە، لەدوای رووخانی رژێمەکەی بەشار ئەسەد لە ٨ی ئەم مانگەدا، بەشار ئەسەد و خێزانەکەی بەرەو روسیا هەڵهاتن.
سەرۆكی دەستەی تەحریر شام رایگەیاند، نایانەوێت سوریا بكەنە ئەفغانستان و داوای هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریاش دەكات.
ئەحمەد شەرع ناسراوە بە ئەبو محەمەد جۆلانی سەرۆكی دەستەی تەحریر شام رایگەیاندووە ، سوریا ماندوو بووە لە جەنگ و ئامانجیشیان نیە وڵاتەكە بكەنە ئەفغانستان ، دەپاتیشیكردەوە كە نایانەوێت هیچ مەترسییەك بۆ سەر دراوسێكانی سوریا و وڵاتانی رۆژئاوا دروست بكەن ، بەلام هۆشداری داوە لەوەی ئیسرائیل دزە دەكاتە ناو خاكی سوریا.
جۆلانی وتیشی، دەبێت تەحریر شام لەلایەن ئەمریكا و بەریتانیا و نەتەوە یەكگرتووەكان و یەكێتی ئەوروپاوە لە لیستی رێكخراوە تیرۆریستییەكان لاببرێت و سزا كانی سەر سوریاش هەڵبگیرێت.
هەرچەندە گروپی تەحریر شام لە ساڵی 2016 لە قاعیدە جیابووەوە بەڵام جۆلانی جەختی لەوەكردەوە، تەحریر شام گروپێكی تیرۆریستی نییە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، رێگە نادەن سوریا ببێتە زەمینەیەکی لەبار بۆ تیرۆر. دەشڵێت: ئەمریکا بەشدار دەبێت لە قۆناغی راگوزەری سوریادا.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاندووە، "ئێمە هەوڵمانداوە کە کۆدەنگییەک لەنێوان وڵاتانی دراوسێی سوریا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا دروستبکەین، بەو هیوایەی داهاتووی سوریا بەو ئاڕاستە باشەدا بڕوات کە جیهان هیوای بۆ دەخوازێت".
ئەوەشی خستووەتە روو، "دەمانەوێت دڵنیا بینەوە لەوەی هێزی نوێی سوریا و بەتایبەت دەستەی تەحریر شام، ئەگەر دەیەوێت دانی پێدا بنێرت و پشتگیری بکرێت، گوێ لە جیهان بگرێت".
لەلایەکی دیکەوە، غێر بیدرسۆن نێردەی تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە سوریا لەمیانی سەردانێکی سێ رۆژیدا بۆ سوریا، داوای لە هێزەکانی ئێستای وڵاتەکە کرد، بۆ تێپەڕاندنی قۆناغی راگوزەر، هەڵبژاردنێکی پاک ئەنجامبدەن، کە چاوەڕوان دەکرێت حکومەتی راگوزەر تەمەنی لەماوەی سێ مانگی داهاتوودا کۆتایی پێبێت.
لە رۆژی ٨ی ئەم مانگەدا، رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد بە فەرمی راگەیەنرا و کۆتایی بە حوکمی ٥٣ ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد هات لە سوریادا.
لە ئێستاشدا سوریا لە قۆناغی راگوزەردایە و چاوی وڵاتانی جیهان لەسەر ئەوەیە، لەدوای ١٣ ساڵ شەڕی ناوخۆی سوریا و بەتەواوی رووخانی رژێمی ئەسەد، سوریا بچێتە قۆناغێکی باشترەوە لەوەی لە رابردوودا هەبوو.