هێڵی ئاسمانی ئیسرائیل (EL AL) رایگەیاند کە دوای نزیکەی شەش مانگ راوەستان، گەشتە ئاسمانییەکانی بۆ مۆسکۆ دەستپێدەکاتەوە.

ئەمڕۆ پێنجشەممە 3ـی نیسانی 2025، هێڵی ئاسمانی ئیسرائیل لە راگەیاندراوێکدا ئاشکرای کرد کە لە 1ـی ئایاری داهاتو گەشتە ئاسمانییەکانیان بۆ پایتەختی روسیا دەستپێدەکەنەوە، ئەوەش دوای ئەوەی کە کۆمپانیاکە دڵنیاییان لەبارەی پاراستنی ئاسمانی ئیسرائیلەوە پێدراوە.

بەپێی راگەیاندراوەکە، هێڵی ئاسمانی ئیسرائیل هەفتانە حەوت گەشتی ئاسمانی ئەنجام دەدات، واتە لە هەموو رۆژەکانی هەفتەدا گەشتی ئاسمانی نێوان تەلئەبیب و مۆسکۆ بەردەست دەبێت.

هەڵگیرانی گەشتە ئاسمانییەکان بۆ کۆتاییەکانی ساڵی 2024دەگەڕێتەوە، کاتێك فڕۆکەیەکی ئازەربایجانی لە ئاسمانی روسیا لەلایەن هێزەکانی ئەو وڵاتەوە تێکشکێنرا و بوە هۆی کوژرانی 38 کەس.

شایەنی باسە، بەهۆی شەڕی ئۆکراینەوە، ژمارەیەک وڵاتی ئەوروپی سزای ئابوریان بەسەر روسیادا سەپاند، بەمەش مۆسکۆ ئاسمانی وڵاتەکەی بەسەر 36وڵاتدا داخست کە 27یان وڵاتانی ئەوروپا بوون. بەڵام ئیسرائیل لە نێو لیستی وڵاتە قەدەغەکراوەکاندا نەبو، ئەگەرچی هاوپەیمانێکی نزیکی ئەمریکاشە.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا، ئیمزای كرد لەسەر بەرزكردنەوەی پێناسی گومرگی بەسەر زیاتر لە 180 وڵاتدا ، لەنێویشیاندا عیراق، بەبێ ئەوەی هیچ كاریگەرییەك دروست بكات.

ترەمپ لە لێدوانێكدا وتی، ئەو وڵاتانە چەندین ساڵە ئابووری ئەمریكا لە بەرژەوەندی خۆیاندا بەكاردەهێنن.

زیادكردنی پێناسی گومرگی لەسەر ئەو وڵاتانە لە 10% وە دەستپێدەكات بۆ 49% كە بە وتەی پسپۆڕای ئابووری، بڕیارەكە كاریگەری نەرێنی بەرچاوی نەك تەنها لەسەر وڵاتانی دەرەكی، بەڵكو لەسەر بەكاربەری ئەمریكیش دەبێت، بەوپێیەی هاوڵاتیانی ئەمریكی ناچار دەبن باجی زیاتر بدەن بۆ بەدەستهێنانی هەمان كاڵا كە پێشتر بە نرخێكی كەمتر بەدەستیانهێناوە، بەوپێیەی كۆمپانیاكان ناچارن نرخەكان بەرزبكەنەوە.

كاریگەرییە چاوەڕوانكراوەكان لە بڕیارەكەی ترەمپ بریتین لە بەرزبوونەوەی نرخەكان، بەرزبوونەوەی ڕێژەی هەڵاوسان و ئەگەری داخستنی هەندێك كارگە لە ژمارەیەك وڵاتی ئامانجدار، لەوانەش كەنەدا و مەكسیك.

عیراق لەنێو ئەو 180 وڵاتەدایە كە ترەمپ پێناسی گومرگی لەسەر زیادكردووە بەرێژەی 39% بەبێ ئەوەی نەوت و غاز بگرێتەوە، لەكاتێكدا عیراق پێش چەندین ساڵ بە رێژەی 78% پێناسی گومرگی لەسەر كاڵای ئەمریكی سەپاند بوو.

نەبیل مەرسومی شارەزای بواری ئابووری پێیوایە، لەبەرئەوەی هەناردەی عیراق بۆ ئەمریكا زۆر سنووردارە و ساڵانە نزیكەی 500 ملیۆن دۆلارە، بڕیارەكەی ئەمریكا كاریگەرییەكی كەمی دەبێت.

دوابەدوای بڕیارەكەی ئەمریكا، نرخی نەوت بەرێژەی 6% دابەزینی بەخۆیەوە بینی، بەڵام هۆكارەكەی بۆ بڕیارێكی ئۆپێك پڵەس دەگەڕێتەوە كە بڕیاریدا لە مانگی ئایارەوە تا مانگی ئاب، ئاستی بەرهەمهێنان بۆ 411 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا زیاد بكات، لەكاتێكدا ترسی دابەزینی خواست لەسەر نەوت لەدوای بڕیارەكەی ترەمپەوە لەزیادبووندایە.

ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا گەورەترین پەیوەندی بازرگانییان لەنێواندا هەیەو لە ساڵی 2023دا گەیشتووەتە یەك ترلیۆن و 700 ملیار دۆلار كە 30% بازرگانی جیهانی پێكدەهێنێت.

چاودێران پێانوایە ترەمپ ستراتیژی دانوستانی گومرگی بۆ وڵاتانی عەرەبی فراوان بكات ئەگەر بەردەوام بن لە ڕەتكردنەوەی داواكارییەكانیی بۆ نیشتەجێكردنی پەنابەرانی فەلەستینی پێش ئەوەی دەست بە هەوڵەكانی پاككردنەوەی غەززە بكات.

مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا، دەنگۆی کشانەوەی وڵاتەکەی لە هاوپەیمانیی ناتۆ رەت کردەوە و داواشی لە ئەندامانی هاوپەیمانییەکە کرد بودجەی گشتیی بەرگریان بە رێژەی ٪5 بەرز بکەنەوە.

لە سەردانەکەی بۆ برۆکسل، روبیۆ رایگەیاند کە "نیگەرانی و دڵەڕاوکێی میدیا ناوخۆییەکان لەبارەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لە ناتۆ زۆر بێبنەمان و زیاد لە پێویست گەورە کراون".

ناوبراو جەختی کردەوە کە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمرریکا، بە ئاشکرا پابەندبونی خۆی بە ناتۆ دەربڕیوە و "بە هیچ شێوەیەک لە دژی ئەو هاوپەیمانییە نییە، بەڵکوو دژی ئەو ئەندامانەیە کە پابەندی یاساکان نابن".

مارک روتە، سکرتێری گشتیی ناتۆ ئاماژەی بەوەدا کە لە چەند مانگی رابردودا "سەدان ملیار یۆرۆ بۆ بودجەی هاوپەیمانییەکە زیاد کراوە، ئەمەش بۆ یەکەم جارە دوای جەنگی سارد بودجەی ناتۆ بۆ ئەو ئاستە بەرز بێتەوە".

وەزیری بەرگری ئەمەریکا جەختی کردەوە کە "دەبێت هەموو ئەندامانی هاوپەیمانی ناتۆ پابەندی بەڵێنەکانیان بن" و رونیشی کردەوە کە ئەم کارە "رێڕەوێکی دروست و درێژی دەوێت" و لە ماوەی ساڵێک یان دوو ساڵدا ناکرێت.

ترەمپ لە گوتارێکی دوێنێ شەودا، ڕەخنەی لە وڵاتە هاوپەیمانەکانی ئەمەریکا گرت و گوتی "هەندێکجار  دۆستەکانمان لە دوژمنەکانمان خراپترن".

بەلەمێکی کۆچەران بە 31 کۆچەرەوە نوقم بوو و تاوەکو ئێستا شەش تەرم دۆزراونەتەوە.

بەلەمێکی کۆچەران لە ناوچەی سکالا سیکامنیا لە باکوری لێسبۆسی یۆنان نوقم بوو و تاوەکو ئێستا تەرمی شەش کۆچەر دۆزراونەتەوە و 23 کەسی دیکە رزگار کراون.

بەپێی زانیاریەکان لەناو بەلەمەکەدا ٣١ کۆچبری تێدا بووە، کە زۆرینەیان خەڵکی سوریا و ئەفغانستانن و لە کەناراوەکانی تورکیاوە بەڕێکەوتوون.

هێزەکانی پاسەوانی کەناراوەکانی یۆنان دەستبەجێ گەیشتوونەتە شوێنی رووداوەکە، هەروەها هێزی دەریایی لەرێگای بەلەم و هەلیکۆپتەرەوە سەرقاڵی گەڕانن بەدوای کۆچەرەکانی تردا.

لە ئێستادا دوو کۆچەر بێسەروشوێنن و تیمەکانیش بەردەوامن لە گەڕان، ئەو تەرمانەشی دۆزراونەتەوە سێ ژن و کچێکی گەنج و پیاوێک و کوڕێکن.

ئەنجوومەنی سەربازیی میانمار ڕایگەیاند، ئاماری گیان لەدەستدان بەهۆی ئەو  بوومەلەرزە بەهێزەی وڵاتەكەی گرتەوە بۆ زیاتر لە سێ هەزار كەس بەرزبووەوە.

وتەبێژی ئەنجوومەنی سەربازیی دەسەڵاتداری میانمار لە راگەیەنراوێكدا ئاماری گیان لەدەستدانی بوومەلەرزە بەهێزەكەی میانماری بڵاوكردەوە و رایگەیاند ،  سێ هەزار و 85 كەس گیانیان لەدەستداوە و تا ئێستاش 341 كەس بێسەروشوێنن و 4 هەزار و 715 كەسیش بریندارن، ئەمەش دوای شەش رۆژ لەو بوومەلەرزە بەهێزەی ئەو وڵاتەی هەژاند، كە گورەكەی 7.7 پلەی رێختەر بوو . 

ئاماژەی بەوەشكرد، لە 17 وڵاتەوە كارمەندانی هاوكاری و فریاگوزاری چونەتە میانمار و  نزیكەی هەزار تۆن پێداویستی و كەرەستەی فریاگوزارییان لەگەڵ خۆیان بردوە بۆ هاوكاریكردنی لێقەوماوان .  وتیشی، بەردەوامدەبن لە ئۆپەراسیۆنەكانی گەڕان بەدوای بێسەروشوێنبوەكاندا.

لە پشوەكانی نەورۆز لە ئێران نزیكەی 800 كەس بە روداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەستداوە و پۆلیسیش ئاشكرای دەكات زیاتر لە 88 هەزار روداوی هاتوچۆ تۆماركراوە.

پۆلیسی هاتوچۆ ئێران بڵاویكردەوە كە لە ماوەی 18رۆژدا 88 هەزار و 489 روداوی هاتوچۆ لەو وڵاتەدا تۆمار كراوە و بەهۆشیانە لانیكەم 796 كەس گیانیان لەدەستداوە.

بە پێی زانیارییەكانی پۆلیس 615 روداوی هاتوچۆ بوەتە هۆی گیانلەدەستدان و روداوەكانی دیكە تەنها برینداری لێكەوتوەتەوە.

پۆلیسی هاتوچۆی ئێران ئاماژەی بەوەشكردوە 60٪ی هۆكاری روداوەكانی هاتوچۆ خەواڵوبون و نا وشیاریی شۆفێران بوە .

سەپاندنی باج بەسەر زۆرینەی وڵاتاندا لەلایەن ئەمریكاوە كاردانەوەی توندی لێكەوتەوە و یەكێتی ئەوروپا و چین و بەشێك لە وڵاتان خۆیان ئامادە دەكەن بۆ ئەوەی چەند رێكارێك دژی ئەمریكا بگرنەبەر .

ئۆرسۆلا ڤۆن دێر لاین، سەرۆكی كۆمیسیۆنی یەكێتیی ئەوروپا رایگەیاند، ئەو باجەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا سەپاندی ، گوزرێكی وێرانكەربوو لە ئابوریی جیهان و ئەوان لە ئێستاوە یەكەم پاكێجیان ئامادەكردووە و باج دەخەنەسەر پۆڵا و چەند رێكارێكی تریش دەگرنەبەر.

هاوكات، وەزارەتی بازرگانی چین رایگەیاند، بە توندی دژی سەپاندنی باجەكەی ترەمپ دەوەستنەوە و پارێزگاری لە مافەكانیان دەكەن و پێیان وایە ئەو هەنگاوەی ترەمپ ناكۆكیەكان قوڵ دەكاتەوە. 

هەروەها مارك كارنی سەرۆك وەزیرانی كەنەدا چەند رێكارێكی دژی ترەمپ گرتەبەر و وتی، دژی سەپاندنی باج دەوەستنەوە و ئەمریكا ناچاری دانوستان دەكەن. 

ترەمپ شەوی رابردوو باجی خستە سەر زۆربەی كاڵاكانی وڵاتانی جیهان و زۆرترین رێژەی باجیش 45٪ بوو كە خستیە سەر كاڵا و ئۆتۆمبێلی چینی . 

سوپای ئیسرائیل بۆردومانی باشووری سوریا كرد و بەهۆی بۆردومانەكەوە نۆ كەس كوژران ، دەشڵێت بەردەوام دەبێت لە بۆردومانەكانی.

ئەفیغای ئەدرای، وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، هێزەكانیان ئۆپەراسیۆنێكیان لە ناوچەی تسیل لە باشووری سوریا ئەنجامداوە و دەستیان بەسەر چەندین پارچە چەك و كەرەستە و ژێرخانی سەربازیدا گرتووە.

لە ڕاگەیەندراوەكەدا ئاماژە بەوەشكراوە، لە میانی ئۆپەراسیۆنەكە

سوپای ئیسرائیل بۆردومانی باشووری سوریا كرد و بەهۆی بۆردومانەكەوە 9 كەس كوژران ، دەشڵێت بەردەوام دەبێت لە بۆردومانەكانی.

ئەفیغای ئەدرای، وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، هێزەكانیان ئۆپەراسیۆنێكیان لە ناوچەی تسیل لە باشووری سوریا ئەنجامداوە و دەستیان بەسەر چەندین پارچە چەك و كەرەستە و ژێرخانی سەربازیدا گرتووە.

لە ڕاگەیەندراوەكەدا ئاماژە بەوەشكراوە، لە میانی ئۆپەراسیۆنەكەدا ژمارەیەك چەكدار تەقەیان لە هێزەكانیان كردووە و رووبەرووبوونەوە رویداوە و چەكدارەكان كوژراون ، هەر لەو راگەیەندراوەدا دوپاتكراوەتەوە كە بۆردومانەكانیان لەو ناوچانە بەردەوامی دەبێت و رێگا نادەن ئەو ناوچانە ببینە مایەی هەڕەشە بۆ ئیسرائیل.

لە بەرانبەردا، لێپرسراوانی سوریا ئاشكرایانكرد ، فڕۆكە جەنگییەكانی ئیسرائیل زنجیرەیەك هێرشیان لە پارێزگاكانی حومس و حەما و و درعا و دیمەشق ئەنجامداوە، لەنێویشیاندا فڕۆكەخانەی سەربازیی تی فۆڕ لە رۆژهەڵاتی حومس و فڕۆكەخانەی سەربازیی حەما و بارەگای توێژینەوەی زانستیی لە باكووری دیمەشق كە پێشتر چەندین جار كراوەتە ئامانج و زیانێكی زۆری بەركەوتووە، بەهۆی بۆردومانەكانیشەوە نۆ كەس كوژراون و ژمارەیەكی دیكەش برینداربوون.

سەرۆكی ئەمریكا بە ژمارەیەك لە كەسە نزیكەكانی خۆی وتووە ئیلۆن مەسك بەمزوانە كۆشكی سپی جێدەهیڵێت.

رۆژنامەی پۆلەتیكۆی ئەمریكی رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمەریكا بە ژمارەیەك لە ئەندامانی كابینەكەی و كەسانی نزیكی خۆی گوتووە كە ئیلۆن مەسك ملیاردێر و بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی كارامەیی ئەمەریكا بەم نزیكانە كابینەكەی بەجێدەهێڵێت.

دەشڵێت، ترەمپ و مەسك لەم چەند رۆژەی رابردوودا تاوتوێی ئەو بابەتەیان كردووە و بڕیارەیان داوە، كە مەسك بگڕێتەوە سەر كاری بازرگانی خۆی، بەڵام ئاماژە بەوە نەكراوە پێش وادەكەی خۆی وازدەهێنێت كە 130 رۆژە یاخود زووتر.
هاوكات دوای بڵاوكردنەوەی راپۆرتەكە، پشكی چەند كۆمپانیایەك لە نێویاندا بەڵێندەرانی حكومی بەرز بوونەوەو  پشكی كۆمپانیای تێسلا بە رێژەی 5% بەرز بووەوە.

پێشتر ترەمپ، لەبارەی وازهێنانی مەسك لە كابینەكەی رایگەیاندبوو، پێی وایە مەسك كەسێكی تایبەتە و كۆمپانیاییەكی گەورەی هەیە و دەبێت بگەڕێتەوە سەر بازرگانییەكەی.

پاش ئەوەی بەریتانیا داوای لە کۆمپانیا و لایەنەکانی نزیک لە روسیا کرد، کە خۆیان لە پرۆگرامی بەرەنگاربونەوەی دەسەڵاتی بیانی تۆمار بکەن، پەیوەندییەکانی نێوان مۆسکۆ و لەندەن بەرەو گرژی زیاتر دەچێت.

وەزارەتی دەرەوەی روسیا بە توندی وەڵامی ئەم هەنگاوەی داوەتەوە و ماریا زاخارۆڤا، گوتەبێژی وەزارەتەکە رایگەیاندوە: "کورتبینی دەسەڵاتدارانی بەریتانیا گەیشتوەتە لوتکە و ئەو لێدوانانەش تەنها خۆ هەڵخەڵەتاندنە."

بەپێی بڕیارەکە، کە لەلایەن دان جارڤیس، وەزیری ئاسایشی بەریتانیاوە راگەیەندراوە، سەرجەم دەزگا حکومی و سەربازییەکان، دەزگای هەواڵگری و لایەنە سیاسییەکانی دیکە کە لە بەریتانیان و پەیوەندییان بە ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی روسیاوە هەیە، دەبێت پێش 1ـی تەمموز ناوی خۆیان تۆمار بکەن. 

وەزیری ئاسایشی بەریتانیا هۆشداری داوە هەر کەسێک خۆی تۆمار نەکات، ڕووبەڕووی پێنج ساڵ زیندانی دەبێتەوە.

زاخارۆڤا لە درێژەی لێدوانەکەیدا رەخنەی توندی لە سەرکردەکانی ئێستای بەریتانیا گرت و وتی: "سەرکردەکانی ئێستای بەریتانیا وەکوو سەرکردەکانی سەردەمی جەنگی دوەمی جیهانی نین، ئەوانەی ئێستا هەڵخەڵەتاون و دەیانەوێت لەگەڵ روسیا توشی کێشە ببن."

پێشتر، سەرکردەکانی ئەوروپا هۆشداریان دابو کە دوای ئۆکراین، روسیا لەوانەیە هێرش بکاتە سەر هاوپەیمانیی ناتۆ، بەڵام بەرپرسانی مۆسکۆ بەردەوام ئەم بانگەشانە رەت دەکەنەوە و جەخت دەکەنەوە کە روسیا هیچ نیازێکی نییە هێرش بکاتە سەر ناتۆ یان وڵاتانی ئەوروپا.

رێكخراوی خۆراكی جیهانی رایگەیاند، سەرجەم ئەو نانەواخانەی بە پاڵپشتی رێكخراوەكە لە كەرتی غەززە كاریان دەكرد بەهۆی نەمانی سوتەمەنییەوە داخراون و خەڵکی کەرتەکەش ناتوانن نان پەیدا بكەن.

رێكخراوی خۆراكی جیهانی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، 25 نانەواخانەی سەر بە رێكخراوەكە لە كەرتی غەززە داخراون، چونكە بەهۆی گەمارۆی ئیسرائیل بۆ سەر كەرتەكە و رێگریكردن لە هاتنی هاوكاری مرۆیی، ئارد و سوتەمەنییان لێبڕاوە و ناچاربوون دایان بخەن. 

باس لەوەشكراوە، 37 چێشتخانەش بەهۆی نەمانی پێداویستییەوە داخراون و لە ماوەی دوو هەفتەی رابردودا دانیشتوانی غەززە خۆراكی گەرمیان نەخواردوە، لە دوو رۆژی رابردودا دواهەمین ژەمە خۆراكیان بەسەر خەڵكی غەززەدا دابەشكردووە.

هاوكات دانیشتوانی غەززە روبەڕووی رەوشێكی قورس لە نەبوونی سوتەمەنی بوونەتەوە، تەنانەت بۆ ئاگركردنەوە و چێشتلێنانیش ناچار بوون كەلوپەلی ناوماڵ بسوتێنن.

رێكخراوەكە ئاشكرایكردووە، لە ماوەی پێنج رۆژدا توانیویانە نان بۆ 800 هەزار كەس دابینبكەن و كێشەی جڵەوکردنی قەرەباڵغییان هەیە بۆ وەرگرتنی نان.

رێخكراوی خۆراكی جیهانی جەختی لەوەكردوەتەوە، مانگانە پێویستیان بە 30 هەزار تۆن خۆراك هەیە لە غەززە بۆ ئەوەی خۆراكی زیاتر لە یەك ملیۆن كەس دابین بكەن، بەهای خۆراكیش بەشێوەیەكی بەرچاو بەرزبوەتەوە و 25 كیلۆگرام ئارد بە 50 دۆلار دەفرۆشرێت و بەهاكەی بەراورد بە مانگی رابردوو لە 400% بەرزبوەتەوە و بەهای غازی چێشت لێنانیش  لە 300% بەرزبوەتەوە. 

رێكخراوەكە پێویستی بە 265 ملیۆن دۆلارە بۆ دابینكردنی پێداویستی و خزمەتگوزاری بۆ ماوەی شەش مانگ بۆ یەك ملیۆن و 500 هەزار كەس لە غەززە و كەناری رۆژئاوای فەلەستین.

لە لایەكی ترەوە ستیفان دوجاریك، وتەبێژی نەتەوە یەكگرتوەكان بە توندی بانگەشەی ئیسرائیلی رەتكردەوە كە وتویەتی، خۆراكی پێویست بۆ ماوەیەكی زۆر لە كەرتی غەززە بەردەستە، ئەگەر حەماس رێگە بە خەڵكی مەدەنی بدات دەستیان بكەوێت.

دوجاریك وتیشی، "بەرنامەی خۆراكی جیهانی بۆ خۆشی نانەواخانەكانی داناخات، ئەگەر ئارد و غازی نەبێت نانەواخانەكان ناتوانن بكرێتەوە".

ئەوەش لەكاتێكدایە، لە 19ی 1ـی ئەمساڵەوە دوای راگەیاندنی ئاگربەستی نێوان حەماس و ئیسرائیل رۆژانە 500 بۆ 600 بارهەڵگری خۆراك دەگەیشتنە كەرتی غەززە، بەڵام لە دوای شكستی ئاگربەستەكە و دەستپێكردنەوەی شەڕ، ئیسرائیل ئابڵوقەی خستەسەر كەرتەكە و رێگری لە گەیاندنی هاوكاریەكانیان دەكات.

دوای نزیکەی مانگێک، کۆماری ئیسلامی ئێران بە فەرمی وەڵامی نامەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکای داوەتەوە و تەنیا بە دانوستانی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ واشنتن ڕازی بووە.

بەپێی راپۆرتی ماڵپەڕی هەواڵی ئەکسیۆسی ئەمەریکی، بەرپرسێکی باڵای ئەمەریکی کە ناوی ئاشکرا نەکراوە رایگەیاندوە کە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا وەڵامی نامەکەی لەلایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە پێگەیشتووەتەوە.

بەرپرسە ئەمەریکییەکە ئاشکرای کردووە، هەرچەندە ترەمپ لە نامەکەیدا داوای دانوستانی راستەوخۆی لە رێبەری باڵای ئێران کردبوو، بەڵام کۆماری ئیسلامی ئێران تەنیا رەزامەندی نیشانداوە بە نێوەندگیری عوممان بەشداری دانوستانی ناڕاستەوخۆ بکات.

بە گوێرەی زانیارییەکانی ئەکسیۆس، بەرپرسانی کۆشکی سپی بەسەر دو بەرەدا دابەش بوون، بەشێکیان بڕوایان وایە هێشتا ئومێد هەیە بە دانووستان لەگەڵ ئێران رێککەوتن بکرێت، بەڵام بەشەکەی دیکە دانووستان بە بێ سوود دەزانن و پشتیوانی لە هێرشکردنە سەر ناوەندە ئەتۆمییەکانی ئێران دەکەن.

بەرپرسە ئەمەریکیەکە ئاماژەی بەوەش کردووە؛ کە ترەمپ نایەوێت لەگەڵ ئێران بکەوێتە جەنگ، بەڵام بڕوای وایە بە زیادکردنی هێز و پەرەپێدانی توانا سەربازییەکانی لە ناوچەکە دەتوانێت، هاوسەنگیی توانا و هێز دروست بکات، بۆ ئەوەی ئێران ناچار بکات و بە بەهێزییەوە دانووستان دەست پێ بکات.

لە کۆتاییدا ئاماژەی بەوە کردووە کە ئێستا کۆشکی سپی خەریکی کۆکردنەوەی هێزی زیاترە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە وردی لێکۆڵینەوە لە پێشنیازەکەی تاران دەکات بۆ دانووستانی ناڕاستەوخۆ.

حكومەتی توركیا بنكەیەكی سەربازی لە ناوەڕاستی سوریا دەكاتەوە و سیستمی بەرگریی ئاسمانی تێدا جێگیر بكات.

سایتی میدڵ ئیست ئای بڵاویكردەوە، توركیا هەوڵەكانی بۆ كۆنتڕۆڵكردنی بنكەی ئاسمانیی تی-فۆڕ لە ناوچەی تەدمور دەستپێكردووە و پلانی دامەزراندنی بنكەیەكی سەربازی وڵاتەكەشی لەناو بنكەكە ئامادەكردووە.

دەشڵێت، ئەنكەرە دەیەوێت هەژمونی خۆی لە سوریا فراوانتر بكات و ئەو بۆشاییە پڕبكاتەوە كە لە نەبوونی ئێران و روسیا لە سوریا دروستبووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، توركیا بەنیازە سیستمی بەرگریی ئاسمانی هیسار و ئێس-400ی روسی لە بنكەی سەربازیی تی-فۆڕ جێگیر بكات، بۆ ئەوەی رێگری لە هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر بنكەكە بكات.

هەروەها پلانی ئەوەشی هەیە، فڕۆكەی چاودێری و درۆنی جەنگیش لە بنكەكە جێگیر بكات، بەپاساوی بەرەنگاربوونەوەی پاشماوەكانی داعش لە سوریا.

هاوكات، ئیسرائیلیش نیگەرانە لە هەوڵی توركیا و پێی وایە بوونی بنكەی سەربازی توركی لە سوریا ئازادی ئیسرائیل بۆ ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنەكانی لە سوریا كەمدەكاتەوە.

دۆناڵد ترەمپ تا ئیستا دوو جار وەک سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هەڵبژێردراوە، بەپێی یاسای ئەمریکا ناتوانێت بۆ جاری سێهەم خۆی بۆ ئەو پۆستە کاندید بکاتەوە، بەڵام ئەو پلانێکی جیاوازی هەیە.

دۆناڵد ترەمپ رایگەیاندووە کە گاڵتە ناکات کاتێک دەڵێت، "دەمەوێت بۆ سێهەمین جار خۆم کاندید بکەم بۆ پۆستی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا". یاساکانی ئەمریکا دەڵێن هیچ کەسێک بۆی نییە لە دوو جار زیاتر خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کاندید بکات.

ترەمپ لە کۆتایی خولی دووەمی سەرۆکایەتی خۆیدا تەمەنی دەبێتە 82 ساڵ، لێیان پرسی کە ئایا دەتەوێت لە سەختترین کاری وڵات بەردەوام بیت، ترەمپیش لە وەڵامدا وتی، "من کارکردنم خۆشدەوێت".

یاسای ئەمریکا چی دەڵێت؟

یاسای سەرەکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەڵێت، هیچ کەسێک بۆی نییە لە دوو جار زیاتر خۆی بۆ پۆستی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کاندید بکات.

ترەمپ چۆن دەتوانێت ببێتەوە بە سەرۆکی ئەمریکا؟

ئەو کەسانەی کە دەیانەوێت ترەمپ بۆ جاری سێهەم ببێتەوە بە سەرۆکی ئەمریکا دەڵێن، یاساکانی ئەمریکا تەنها باسی سەرۆکیان کردووە، باسی جێگری سەرۆکیان نەکردووە، بەم جۆرەش ترەمپ دەتوانێت خۆی وەک کاندیدی جێگری سەرۆکی ئەمریکا کاندید بکات، دوای سوێند خوارد لە کۆشکی سپی، سەرۆک دەست لەکار بکێشێتەوە و ترەمپ ببێتەوە بە سەرۆکی ئەمریکا.

ئەمە لە کاتێکدایە کە پێدەچێت کاندید بۆ پۆستی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە خولی داهاتوودا (جەی دی ڤانس) بێت کە ئێستا جێگری ترەمپە.

هیچ کەسێک لە دوو جار زیاتر سەرۆکایەتی ئەمریکای کردووە؟

فرانکلین دلانۆ، چوار جار بە سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هەڵبژێردراوە، بەڵام لە مانگی جواری 1945 پێش دەستپێکردنی خولی چوارەمی سەرۆکایەتییەکی گیانی لەدەستدا، لەو کاتەدا ئاسایی بوو گەر کەسێک لە دوو جار زیاتر سەرۆکایەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بکات و یاسا رێگەی پیدەدا، بەڵام لە ساڵی 1950 بە یاسا رێگری لەوە کرا کەسێک بۆ دوو جار زیاتر وەک سەرۆکی ئەمریکا دەستبەکار ببێت.

حكومەتی هەنگاریا تاوتوێی ئەوە دەكات رەگەزنامە لەو كەسانە وەرگرێتەوە كە خاوەنی دوو رەگەزنامەن. 

میدیاكانی هەنگاریا بڵاویانكردەوە، حكومەتی هەنگاریا پرۆژەیاسایەكی ئامادەكردووە بۆ وەگرتنەوەی رەگەزنامە لەو كەسانەی كە خاوەنی دوو رەگەزنامەن بە تایبەت ئەو كەسانەی كە بە هەڕەشە دادەنرێن بۆ سەر ئاسایشی ئەو وڵاتە، بەپێی پرۆژە یاساكەش بۆ ماوەی 10 ساڵ رەگەزنامەیان لێوەردەگیرێتەوە. 

ئاماژە بەوەشكراوە، یاساكە ئەو كەسانە ناگرێتەوە كە رەگەزنامەی سویسرا و نەرویج و ئایسلەندایان هەیە، بەڵام ئەوانەی كار بۆ رێكخراوێكی بیانی دەكەن و مەترسی دروست دەكەن رەگەزنامەیان لێوەردەگیرێتەوە. 

وتەبێژی كۆشكی سپی ئەمریكا ئاشكرایكرد، راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا لە ئەكاونتی جیمەیڵەوە نامە بۆ ئیمەیڵە حوكمییەكەی هاتووە، بەبێ ئەوەەی تۆمار كرابێت، بۆیە لێكۆڵینەوە دەستپێكردووە بۆ ئەوەی بزانرێت زانیاری نهێنی دزەپێكردووە یان نا ؟؟ 

برایان هیوز وتەبێژی كۆشكی سپی ئەمریكا رایگەیاند، ئیمەیڵی كەسی مایك والتز راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا كە لە حكومەت بۆی دانراوە، ئیمەیڵی لە ئەكاوتنی جیمەڵەوە بۆ هاتووە، بەڵام تائێستا دەرنەكەوتووە كە زانیاری نهێنی ناردبێت. 

راشیگەیاند، ئەو كەسانەی لە ئەنجومەنی ئاسایشدا كاردەكەن كە ئیمەیڵی كەسی یان حكومی بەكاردەهێنن پێویستە پێشتر تۆماری بكەن بۆ ئەوەی لە رووی ئەمنییەوە گرفت دروست نەبێت. 

ئەوەش لەكاتێكدایە، مانگی رابردووش واڵتز دانی بەوەدا نا كە بەهەڵە رۆژنامەنوسێكی بۆ گروپ چاتی پلانی هێرشكردنە سەر حوسییەكان زیاد كردووە.