جیهان
نوسینگەی راگەیاندنی حکومەتی فەڵەستین لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، سوپای ئیسرائیل لە ھێرشەکانیدا بە ئەنقەست و بەشێوەیەکی دڕندانە شوێنی نیشتەجێبوون و خانووی ھاووڵاتیان بۆردومان دەکات و ژن و منداڵ و خەڵکی بەساڵاچوو دەکوژێت و دانیشتووانی غەززەش مافی خۆیانە بە ھەموو رێگە و شێوازەکان بەرگری لەخۆیان بکەن.
راشیگەیاندووە، بەرپرسیارێتی کوژرانی ژن و منداڵان و بەردەوامی شەڕ و کۆمەڵکوژییەکان لە کەرتی غەززە دەکەوێتە ئەستۆی کۆمەڵەتی نێودەوڵەتی، چونکە لەئاست دڕەندەیی و تاوانەکانی سوپای ئیسرائیل بێدەنگە و ھیچ ھەڵوێستێکی نییە.
رۆژنامەی ۆڵ ستریت جۆرناڵ لە بریان نیڵسۆن بریکاری وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا بۆ کاروباری تیرۆر و ھەواڵگری دارایی بڵاویکردووەتەوە، دوای سەردانەکەی بۆ تورکیا و کۆبوونەوەی لەگەڵ ژمارەیەک لە لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتە پێی راگەیاندوون ئەمریکا نیگەرانە لە بەردەوامی ھاوکارییەکانی ژمارەیەک لە کەسایەتییەکانی ئەمریکا بۆ بزوتنەوەی حەماس و روسیا بۆئەوەی کاریگەری سزاکانی ئەمریکا و ئەوروپا لەسەری زۆر نەبێت و زاڵ بێت بەسەریاندا.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو لێپرسراوەی ئەمریکا وتویەتی دەیانەوێت ئەو بابەتە لەگەڵ تورکیا بە گفتوگۆ چارەسەر بکەن و چیتر لەو وڵاتەوە ھاوکاری روسیا و حەماس نەکرێت، بەڵام ئەگەر نەگەنە ئەنجام لە داھاتوویەکی نزیکدا ژمارەیەکی زۆر لە کەسایەتییەکانی تورکیا دەخرێنە لیستی سزاکانەوە و سزای توندیان بەسەردا دەسەپێنرێت.
پێشتریش وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا سزای بەسەر ١٢ کۆمپانیا و چەند کەسایەتییەکی تورکیادا سەپاند بەتۆمەتی ھاوکاریکردنی روسیا بۆ دەربازبوون لەسزاکان و ھاوکاریکردنی بزوتنەوەی حەماس کە لەلایەن ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپاوە خراوەتە لیستی تیرۆرەوە.
د.لەتیف رەشید لە لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوھەوا لە دوبەی رایگەیاند، باوەڕی تەواویان ھەیە دەرئەنجامەکانی ئەو کۆنفرانسە گشتگیر و ھاوسەنگ و یەکسان دەبێت بۆ ھەموو وڵاتان.
وتیشی، عیراق و وڵاتانی دراوسێی لە کەنداو لە ھێڵی پێشەوەن بۆ روبەڕوبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. باسی لەوەشکرد، لەئێستادا بەدەست بەرزبوونەوەی پلەی گەرما، زریانی خۆڵبارین، کەمی ئاوەوە دەناڵێنن و ھیچ بژاردەیەکیان نییە جگە لە بەشداریکردنی پێکەوەیی بۆ ڕوبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا.
ئەمڕۆ ھەینی ١-١٢-٢٠٢٣ لە میانەی کۆنفرانسەکەدا، کە سەرۆک و سەرکردەکانی زیاتر لە ١٨٠ وڵات بەشدارن تێیدا، سەرۆککۆماری عێراق وتەیەکی پێشکەشکرد و تێیدا جەختیکردەوە لەوەی پێویستە دەرئەنجامەکانی کۆنفرانسی دوبەی بۆ کەشوھەوا، گشتگیر و ھاوسەنگ و دادپەروەرانە بێت لەڕووی ھەڵسەنگاندن و ئامانجی جیھانی بۆ خۆگونجاندن لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی ھاوبەش، بەڵام جیاواز و بەپێی توانا و بارودۆخی نیشتمانی ھەر وڵاتێک بۆ بەدیھێنانی گواستنەوەیەکی دادپەروەرانە و یەکسان بەرەو وزەی پاک و نوێبوەوە و بەردەوام و زیادکردنی ئاستی خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی کەشوھەوا بەڕەچاوکردنی پێویستی وڵاتە تازە گەشەکردووەکان لە دەستگەیشتن بە دارایی بۆ گۆڕانی کەشوھەوا و بونیادنانی توانا و گواستنەوەی تەکنەلۆژیا.
ھەروەھا سەرۆککۆمار رونیکردەوە، عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی رێژەی بڵاوبونەوەی گازەکانی گەرمبونی زەوی-یان کەمە، بەڵام یەکێکە لە وڵاتە لاوازەکانی جیھان بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا بەتایبەتی لە کەرتی ئاو و کشتوکاڵدا، لەم چوارچێوەیەشدا وڵات روبەڕوی قەیرانێکی زۆر گەورەی ئاو بوەتەوە، ئەویش بەھۆی کەمبونەوەی گەیشتنی ئاو لە وڵاتانی سەرچاوەی ئاوەکانەوە و کاریگەری گۆڕانی کەشوھەوا و شێوازی ئاودێری کۆنە، کە بۆتەھۆی ھەڕەشە لەسەر کلتوری شارستانی و ئێستا و ئایندەی نەوەکانی داھاتومان.
ھاوکات ئاماژەیکرد بە پێویستی پێکھێنانی کۆمەڵەیەکی ھەرێمی لە ھەشت وڵاتەکەی کەنداو بۆ روبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا، جەختیشیکردەوە لەسەر گرنگی ھەوڵدانی زیاتر بۆ کارکردنی پێکەوەیی وەک یەک گروپی دانوستاندن و خاوەن ھەڵوێستی یەکگرتوو بۆئەوەی ئاستەنگەکانی داھاتووی کەشوھەوای ناوچەکە بۆ جیھان بخەنەڕو ھەروەھا مافی گەلەکانیان مسۆگەر بکەن.
دەقی وتەکەی سەرۆککۆماری عێراق...
خاوەن شکۆ و سەرۆک و خاوەن پایە و سەرکردەکان
سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت...
جوانترین سڵاو و رێزی عیراق-تان پێشکەش دەکەم، وڵاتی میزۆپۆتامیا، لانکی شارستانییەتە مرۆییەکان کە یاسا و زانست و زانیاری پێشکەشکرد، یەکەمین سەرزەمین بوو یاساکانی بە سودوەرگرتن لە کلتوری سروشتی لە روبارە گەورەکانی دیجلە و فورات داڕشت، کە ئەمڕۆ بەھۆی چەندین کاریگەرییەوە لەوانە گۆڕانی کەشوھەوا، ھەڕەشەی وشکبون و کەمبونەوەی ئاستی ئاویان لەسەرە.
عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی رێژەی بڵاوبونەوەی گازەکانی گەرمبونی زەوی-یان کەمە، بەڵام یەکێکە لە وڵاتە لاوازەکانی جیھان بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا بەتایبەتی لە کەرتی ئاو و کشتوکاڵدا، لەم چوارچێوەیەشدا وڵات روبەڕوی قەیرانێکی زۆر گەورەی ئاو بوەتەوە، ئەوەی ئەمڕۆ بەدەستییەوە دەناڵێنین بەھۆی کەمبونەوەی گەیشتنی ئاو لە وڵاتانی سەرچاوەی ئاوەکانەوە و کاریگەری گۆڕانی کەشوھەوا و شێوازی ئاودێری کۆنە، کە بۆتەھۆی ھەڕەشە لەسەر کلتوری شارستانی و ئێستا و ئایندەی نەوەکانی داھاتومان، باشترین بەڵگەش بۆ ئەمە وشکبونی زۆنگاوەکانی باشوری عیراقە، کە لە لیستی کەلەپوری جیھانیدا تۆمارکراون.
لێکەوتەکانی خراپی کەشوھەوا لە عیراقدا وەک بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما بۆ بەرزترین ئاست و کەمبونەوەی باران بارین، کاریگەرییان ھەیە لەسەر فراوانبونی رووبەری وشکەساڵی و بە بیابانبون و کەمبونەوەی زەوییە کشتوکاڵییەکان و خراپبونی زەوی و زیادبونی زریانی خۆڵبارین و لەدەستدانی سەرچاوە سروشتییەکان، ئەمانەش ھەمویان بونەتەھۆی ھاتنەئارای ئاستەنگە ئابورییەکان، کە زیادبونی ھەژاری و زیادبونی رێژەی ئاوارەبونی ناوخۆیی و کۆچکردن بۆ دەرەوەی وڵاتی لێکەوتۆتەوە.
ململانێی پەیوەندیدار بە ئاو نوێ نییە و دۆخی عیراق وەک وڵاتێک کە ئاوی تێدەڕژێت، دەگمەن نییە، بەڵام بۆ دڵنیابوون لە دابەشکردنی دادپەروەرانەی ئاو، داوا دەکەین گفتوگۆکانتان لەبارەی لەدەستدان و زیانەکان لە مافە دادپەروەرانەکانی وڵاتانی خوارەوەی روبارەکان لەخۆ بگرێت بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی ئاویان، چونکە بەبێ ئاسایشی ئاوی، ئاسایشی خۆراک بوونی نییە.
لێرەدا ئاماژە بەوە دەکەین، کە باپیرانمان لە میزۆپۆتامیا چییان کردووە، ٤٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر چارەسەری ئەم کێشەیەیان دۆزییەوە بە ئەنجامدانی یەکەم رێککەوتن بۆ دابەشکردنی سەرچاوەکانی ئاو لەڕێگەی دانوستانەوە. ئەمڕۆش ئێمە لەسەرئاستی جیھانی بەدوای ھەمان چارەسەردا دەگەڕێین لەڕێگەی کۆمەڵێک رێککەوتنەوە، کە دواھەمینیان پەیماننامەی پاراستن و بەکارھێنانی بەردەوامی ئاوی تێپەڕیوە، کە کاردەکەین بۆ پەسندکردنی و چالاککردنی بە زووترین کات.
عیراق لەم بابەتەدا دواکەوتوە، چونکە تا ساڵی ٢٠٠٩ بەشداری لە رێککەوتننامەی کەشوھەوادا نەکردوە، ئەوەش بەھۆی پشتگوێخستنی ژینگە بوە لەلایەن رژێمی پێشوەوە، بەڵام ئێمە سورین لەسەرئەوەی بە ھەنگاوی خێرا بەرەو پێشەوە بڕۆین بۆئەوەی ئەرکی سەرشانمان جێبەجێ بکەین.
عیراق بەڵگەنامەی بەشداریی نیشتمانیی دیاریکراوی (NDC) پێشکەشکرد بۆئەوەی ببێتە سیاسەتێکی باڵا بۆ پەرەپێدانی خۆڕاگری بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا، کە پلانی داھاتومان دادەڕێژێت بۆ کەمکردنەوە و خۆگونجاندن و بەدیھێنانی ئامانجەکانی پەرەپێدانی بەردەوام لە ساڵی ٢٠٣٠دا.
لەم چوارچێوەیەدا ئامادەکردنی دووەم راپۆرتی راگەیەندراوی نیشتمانی لەسەر گۆڕانی کەشوھەوا و راپۆرتی نوێکراوەی ھەر دوو ساڵ جارێک لەسەر لیستی بڵاوبونەوەی گازەکان لە عیراقدا ئامادە دەکرێت، کە رەنگدانەوەی پابەندبونێکی ئاشکرای عیراقە لە بەشداریکردنی جیھان لە پابەندبونە ژینگەییەکانی.
لەم روانگەیەوە، حکومەتی عیراق، رێوشوێنی خێرای جێبەجێکاری لە ئەستۆگرتوە بۆ ئەنجامدانی پڕۆژەکانی وزەی پاک و نوێبوەوە، ھەروەھا بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازی پەیوەست بە بەرھەمھێنانی نەوت و راگرتنی سوتانی گاز و سودوەرگرتن لێی تا گەیشتن بە نەھێشتنی دەردانی گازی پەیوەست لەساڵی ٢٠٣٠دا، سەرەڕای کەمکردنەوەی دەردانی گازی گەرمکەرەوەکان لە سیستمی کارەبادا لە رێی باشترکردنی توانای.
متمانە و باوەڕی تەواومان ھەیە، کە دەرئەنجامەکانی کۆنفرانسی دوبەی بۆ کەشوھەوا، گشتگیر و ھاوسەنگ و یەکسان دەبێت بۆ ھەموو وڵاتان بەتایبەتی لە بابەتەکانی ھەڵسەنگاندنی جیھانی، گواستنەوەی دادپەروەرانە، سندوقی لەدەستدان و زیانەکان، ئامانجی جیھانی بۆ خۆگونجاندن لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی ھاوبەش، بەڵام جیاواز بەگوێرەی توانا و بارودۆخی نیشتمانی ھەر وڵاتێک بۆ بەدەستھێنانی گواستنەوەیەکی یەکسان و دادپەروەرانە بەرەو وزەی پاک و نوێبوەوە و بەردەوام و نەرمی نواندن بۆ خۆگونجاندنی زیاتر لەگەڵ گۆڕانی کەشوھەوا بە لەبەرچاوگرتنی پێویستیی وڵاتانی تازە گەشەسەندو بۆ دەستڕاگەیشتن بە کۆمەکی پەیوەست بە کەشوھەوا و بونیادنانی تواناکان و گواستنەوەی تەکنەلۆژیا.
سەبارەت بە ناوچەکەمان، عیراق و وڵاتانی دراوسێی لە کەنداو لە ھێڵی پێشەوەن بۆ روبەڕوبونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. تەنانەت ئەگەر جیھان بتوانێت ئامانجەکانی رێککەوتننامەی پاریس بەدەستبھێنێت و بەرزبونەوەی تێکڕای پلەی گەرما سنورداربکات بۆ ژێر دوو پلە، بەرزبوونەوەی پلەی گەرما بەتایبەتی لە کەناراوەکانی کەنداو، ئەم سنورە بە چەند پلەیەک تێدەپەڕێنێت.
ئێمە ئێستا بەدەست بەرزبونەوەی پلەی گەرما، زریانی خۆڵبارین، کەمی ئاوەوە دەناڵێنین و ھەموو ئەم گۆڕانکارییانە سنورەکانی وڵاتان ناناسن. ھەروەھا وڵاتەکانمان پشت بە سوتەمەنییە بەردینیەکان دەبەستن بۆ ئابورییەکانیان، ئەوەش بەشێکە کە بارودۆخی تایبەتی لەلایەن رێککەوتنی کەشوھەواوە لەبەرچاو دەگیرێت. ھەر کردەوەیەک کە لەلایەن ھەر یەکێک لە ئێمەوە ئەنجام بدرێت، لە بواری کەمکردنەوەدا بێت یان لە بواری خۆگونجاندندا، کاریگەرییەکی ئەرێنی دەبێت و بۆ وڵاتانی دیکە درێژدەبێتەوە. ئێمە ھیچ بژاردەیەکمان نییە جگە لە بەشداریکردنی پێکەوەیی لە ھەوڵەکانمان و بە ھەموو تواناکانمان بۆ ڕوبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا.
بۆیە لەم سەکۆیەوە داوا لە وڵاتانی دراوسێ لە کەنداو دەکەین، ھەوڵی زیاتر بدەن بۆئەوەی پێکەوە وەک یەک گروپی دانوستاندن و بە ھەڵوێستێکی یەکگرتوەوە ھەوڵبدەین ئاستەنگەکانی داھاتووی کەشوھەوامان بۆ جیھان نیشان بدەین و ھەوڵبدەین مافەکانی گەلەکەمان مسۆگەر بکەین و کۆمەڵەیەکی ھەرێمی دامەزرێنین، کە ھەشت وڵاتی کەنداو لەخۆبگرێت، لەکاتێکدا بەراورد بە وڵاتانی دیکە، زۆرترین کاریگەری گۆڕانکاری مەترسیداری کەشوھەوایان لەسەر دەبێت.
لە کۆتاییشدا، ئیدانەی دەستدرێژییە بەردەوامەکانی سەر کەرتی غەززە و ھاووڵاتییەکانی دەکەین و داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین لەبەرامبەر ئەو شەڕانگێزییە بوەستنەوە. دوبارە ھەڵوێستی خۆمان لەبارەی دۆزی فەڵەستین رادەگەیەنین و دوپاتیدەکەینەوە، کە گەلی فەڵەستین مافی چارەی خۆنوسینی ھەیە.
دوبارە سڵاوی خوداتان لێبێت
بەپێی میدیاکانی باکوری کوردستان، لە ئەنجامی ھەڵکوتانە سەرماڵان و گەڕان و پشکنینەکان لە شاری بەدلیس و ناوچەی تەتوان و شاری وان ٤٣ کەس بە تۆمەتی ئەندام بوون لە ڕێکخستنی قەدەغەکراو و یارمەتیدانی ڕێکخستن دەستبەسەرکران، لەو ژمارەیەش دوای دادگایکردنیان ٢٢ کەس سزای زینداینان بەسەردا سەپێنراو ١٢ کەسیان ئازاکران.
ھەروەھا نۆ کەسیش لەوانەی دەستبەسەرکراون، لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکانیان بەردەوامە لە دادگا ھیچ بڕیارێکیان بەسەردا نەسەپێنراوە و بە دەستبەسەرکراوی ماونەتەوە.
بەپێی ئامارێکی رێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو، لە مانگی رابردوو ھەشت کۆڵبەر گیانیانلەدەستداوە و ١١٠ کۆڵبەریش برینداربوون، ئەوەش ٩٣.٢٪ حاڵەتەکان بە تەقەی ھێزە ئەمنییەکان بووە.
ھەر بەپێی ئامارەکە منداڵێکی کۆڵبەری خوار ١٨ ساڵ کوژراوە و ١٤ کۆڵبەری مێردمنداڵی خوار تەمەن ١٨ ساڵ برینداربوون، زۆرترین تۆمارکراوەکانیش لە پارێزگای سنەبوون.
بە بەراوورد بە مانگی تشرینی یەکەمی رابردووش ٢٩٪ حاڵەتەکان زیادیکردووە، کە لەو مانگەدا ٣٠ کۆڵبەر بوون بە قوربانی.
رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران لەراگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، کامەران ڕەزایی، تەمەن ٣٣ ساڵ، کە یەکێک بووە لەو خۆپیشاندەرانەی ساڵی ٢٠١٩ لە میانی خۆپیشاندانەکان بە تۆمەتی کوشتنی بە ئەنقەست دەستگیرکراوە و سزای سێدارەی بەسەردا سەپێندراوە، لە زیندانی عادل ئابادی شاری شیرازی ئێران سزای لەسێدارەدانەکەی جێبەجێکراوە.
ئەوەشی خستەڕوو، کامەران ڕەزایی زیاتر لە حەوت مانگ لە زیندانی تاکەکەسیدا زیندانی کراوە و دواتر لەژێر ئەشکەنجەدا دانی بەو تۆمەتانەدا ناوە، کە ئاڕاستەی کراون.
ھاوکات، مەحمود ئەمیری، بەڕێوەبەری ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران رایگەیاند، لە زیندانەکانی ئێران، ژیانی ئەو خۆپیشاندەرانەی سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێندراوە لە مەترسیدایە.
ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی ھێزەکانی پاراستنی گەل ئاماری مانگی رابردووی شەڕو پێکدادانەکانی بڵاوکردەوە، بپێی ئامارەکە لەو مانگەدا ١٢٤ سەربازی تورکیا لە باکووری کوردستان و ھەرێمەکانی پاراستنی میدیا کوژراون، ٤چوار گەریلاش گیانیانلەدەستداوە.
ھەر بەپێی ئامارەکە، ١٤٠ جار لەلایەن تورکیاوە بە فڕۆکە ھێرشیان کراوتەسەر، ١٠٣ ھێرشیان بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان بووە.
لەلایەکی ترەوە وەزارەتی بەرگری تورکیا رایگەیاندوە، ھێزە ئەمنییەکانیان حەوت گەریلایان لە ناوچەکانی باکووری ئێراق و سووریا کوشتووە، کە پێنجیان بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کراونەتە ئامانج، دوو کەسیشیان لە ناوچەی ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فورات لە باکووری سووریا کراونەتە ئامانج.
دامەزراوەی گالوپ لەناو گەنجانی ئەمریکادا راپرسییەکی تایبەت بە ھێرش و بۆردومان و تاوانەکانی سوپای ئیسرائیل لە کەرتی غەززە ئەنجامداوە و ئەنجامەکەشی بڵاوکردووەتەوە.
ئەو گەنجانەی بەشداری راپرسییەکەیان کردووە لە ماوەی نێوان یەک تا ٢١ی مانگی رابردوو، تەمەنیان لە نێوان ١٨ بۆ ٣٤ ساڵدایە و زیاتر لە ٦٧٪یان لە دژی ھێرش و بۆردومان و تاوانەکانی سوپای ئیسرائیلین لە کەرتی غەززە و ٣٠٪ شیان پشتیوانی ئیسرائیل دەکەن.
دامەزراوەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، زۆرینەی ئەو ئەمریکییانەی پشتیوانی ھێرشەکانی ئیسرائیل دەکەن بۆسەر کەرتی غەززە، لایەنگران و کەسانی سەربە ھەردوو پارتی کۆماری و دیموکراتەکانن و زۆرینەی دانیشتووانی ئەمریکاش کەسەر بە ھیچ لایەنێک نین، ھەرچەندە دژی بزوتنەوەی حەماسن، بەڵام پشتیوانی ھێرشەکانی سوپای ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە ناکەن بەتایبەتیش بەھۆی کوژرانی ژمارەیەکی زۆر ژن و منداڵ لە غەززە.
لەمڕۆوە وڵاتی ئیمارات میوانداری کۆنگرەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ رووبەڕوبوونەوەی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا دەکات، کە بە کۆپ ٢٨ ناسراوە و چاوەڕوان دەکرێت وڵاتان ھەوڵەکانیان بۆ گەیشتن بە وزەی پاک چڕبکەنەوە.
بڕیارە زیاتر لە ١٤٠ سەرکردەی جیھان لەو کۆنگرەیە بەشداربن و وتاری خۆیان پێشکەش بکەن، لە نێویاندا د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق، کە بڕیارە وتارێک لەبارەی مەترسییەکانی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا و چارەسەرەکان پێشکەش بکات.
بەڵام جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و شی جین پینگ سەرۆکی چین بەشداری کۆنگرەکە نابن، ئەگەرچی وڵاتەکانیان ھۆکارن بۆ دەردانی ٤٠٪ی گازە گەرمەکان لە جیھاندا.
پاپا فرانسیس پاپای ڤاتیکانیش بەھۆی نەخۆشییەوە، بەشداریکردنی ھەڵوەشاندووەتەوە.
چاوەڕوانیش دەکرێت رۆژی ھەینی، ئسحاق ھرتسوگ سەرۆکی ئیسرائیل و مەحمود عەباس سەرۆکی دەوڵەتی فەڵەستین لەو کۆنگرەیە چاویان بە یەکتر بکەوێت.
وەزارەتی دەرەوەی قەتەر لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ھەردوو لایەنی ئیسرائیل و فەڵەستین جارێکی تر گەیشتونەتە رێککەوتن بۆ درێژکردنەوەی ئاگربەست. وتیشی، ئاگربەستەکە بۆ ماوەی ٢٤ سەعاتە و بەھەمان مەرجەکانی پێشووە.
وەزارەتی دەرەوەی قەتەر جەختیشیکردەوە لەوەی لە ئێستادا ھەوڵەکان چڕتربوونەتەوە لەپێناو وەستاندنی بەردەوامی شەڕ لە کەرتی غەززە.
ھاوکات ھەر یەک لە حەماس و ئیسرائیل پابەندبوونی خۆیان بە رێکەوتنی ئاگربەستەوە راگەیاند و نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش رایگەیاند، لیستێکی نوێ ناوی بارمتەکانیانی پێگەیشتوە کە بڕیارە ئەمڕۆ ئازاد بکرێن.
دامەزراوەی راوێژکاریی ھێنری کیسنجەر لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکرد، بەیانیی ئەمڕۆ پێنجشەممە ھێنری کیسنجەر لە ماڵەکەی خۆیدا لە ویلایەتی کۆنتیکتی ئەمریکا کۆچی دوایی کردووە، بەڵام ئاماژەی بە ھۆکاری گیانلەدەستدانی نەکردووە.
ھێنری کیسنجەر لە ساڵی ١٩٢٣ لە ئەڵمانیا لەدایکبووە، بەڵام خێزانەکەی بەھۆی سیاسەتی نازییەکان بەرامبەر جووەکان لە ساڵی ١٩٣٨ کۆچیان کردووە بۆ ئەمریکا، کیسنجەر لە ساڵی ١٩٦٩ بووەتە راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکا و لە ١٩٧٣ بووەتە وەزیری دەرەوە، بەھۆی ھەوڵەکانی بۆ راگرتنی جەنگی ئەمریکا و ڤێتنام لە ساڵی ١٩٧٣ خەڵاتی نۆبڵی بۆ ئاشتی پێبەخشرا.
کیسنجەر کە لە ماوەی دەسەڵاتی ریچارد نیکسۆن و جیرالد فۆرد، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بووە، لە دوایین ساڵەکانی تەمەنیشیدا وەک سیاسەتمەدار و راوێژکارێکی دیپلۆماسیی دیار کاریکردووە.
دەستەی فریاگوزاریی ئیسرائیل رایگەیاند، بەیانی ئەمڕۆ چەند چەکدارێک بە ئۆتۆمبێلەوە چوونەتە نزیک وێستگەیەکی وەستانی پاس لە ناوچەی رامۆت لە ئورشەلیم (قودسی رۆژھەڵات) و تەقەیان لە چەند کەسێک کردووە.
دەشڵێت، بەھۆی ھێرشەکەوە سێ کەس کوژراون، کە یەکێکیان ژنێکی تەمەن ٢٤ ساڵانە، ھەشت کەسیش برینداربوون، کە پێنج کەسیان برینیان سەختە، دوو تۆمەتباری ھێرشەکەش دەستبەجێ لە شوێنی رووداوەکە کوژراون.
سندوقی روبەڕوبونەوەی كاریگەرییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا هاوكاری دارایی ئەو وڵاتانە دەكات كە مەترسییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا لەسەریان دەركەوتووە، لەوانەش روبەڕوی بەبیابانبوون و لافاو و بەرزبوونەوەی ئاستی ئاو بوونەتەوە.
لە یەكەم قۆناغیشدا ئیمارات و ئەڵمانیا هەریەكەیان 100 ملیۆن دۆلاریان بە سندوقەكە بەخشی، ئەمریكاش زیاتر لە 17 ملیۆن و ژاپۆنیش 10 ملیۆن دۆلاریان بۆ سندوقەكە تەرخان كرد.
لە كۆنگرەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ گۆڕانی كەشوهەوا كە لە شاری دوبەی ئیمارات بەڕێوەدەچێت لە پاڵ كاریگەرییەكانی گۆڕانی كەشوهەوا، هەنگاونان بەرەو وزەی پاك و كەمكردنەوەی دەردانی گازە گەرمەكان و پاراستنی ئاسایشی خۆراكیش تاوتوێ دەكرێن.
بلینكن لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەمریكا هەموو كارێك دەكات بۆ درێژكردنەوەی ئاگربەست لە كەرتی غەززە و پاراستنی هاوڵاتییانی مەدەنی ناوچەكە.
راند پاوڵ، سیناتۆری کۆمارییەکان لە کۆنگرێسی ئەمریکا کە ئامادەکاری پڕۆژەکەیە دەڵێت، لە پڕۆژە بڕیارەکەدا داوای کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکای لە سوریا کردووە بەھۆی ئەوەی ئەمریکا ھیچ بەرژەوەندییەکی زیندووی لەو وڵاتەداانییە و ستراتیژی مانەوەی ھێزەکەش نازانرێت، ھەروەھا بوونی ئەو ھێزە لە سوریا بەبێ رەزامەندی کۆنگرێس بووە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، گرژییەکان و دۆخی نائارامی ناوچەکە پاساوی داوەتە ھەندێک لایەن کە سەربازانی ئەمریکا لە سوریا بە ئاسانی بەئامانج بگرن و دەیانەوێت واشنتۆن رابکشێنە ناو شەڕێکی گەورەوە.
پێشتریش مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتی ھەسەدە رایگەیاندبوو، بەھۆی گرژییەکانی ناوچەکە، ئەمریکا ئەو ٩٠٠ سەربازە لە رۆژئاوای کوردستان ناکشێنێتەوە کە بۆ شەڕی دژی داعش و ھاوکاری ھەسەدە جێگیری کردوون.