وەزیری تەندروستی وتیشی، لە داھاتوویەکی نزیک چەندین سەنتەر و بەشی چارەسەر و پشکنینی شێرپەنجە دەکەنەوە.

ئەو لێپرسراوەی تەندروستی کەرکوک وتیشی لە ڕۆژی یەکشەممەوە تاسەعات ٨ی بەیانی ئەمڕۆ سێشەممە ٥٦٦ کەس سەردانی نەخۆشخانەکانی کەرکوکیان کردوە.

بەڕێوەبەری هۆبەی تەندروستی گشتی لە فەرمانگەی تەندروستی کەرکوک ئاشکراشیکرد چارەسەر بۆ نەخۆشەکان کراوە و تەنها ١٠ نەخۆش لە ژێر چاودێریدا لە نەخۆشخانەکان ماونەتەوە.

دوێنی شەپۆلێکی خۆڵبارینی چڕ شارەکانی عێراقی گرتەوە و لە زۆرینەی شارەکانی باشور و ناوەڕاستی عێراقدا کرایە پشوو. هەروەها هەزاران کەس ڕەوانەی نەخۆشخانەکان کران. 

ژمارەی خۆڵبارینەکان لە ساڵی ٢٠٢٢دا بە بەراورد بە ساڵانی پێشوتر زیادی کردوە. بە گوێرەی سەرچاوەکان پیشبینی دەکرێت تا ساڵی ٢٠٥٠ ساڵانە لە ٨٠ رڕۆژەوە بۆ  ٣٠٠ رۆژ خۆل بارین ڕووبدات، کە ئەوەش یەکسانە بە دە مانگ لە   ساڵێکدا. 

بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی حەج و عومرەی ھەرێمی کوردستان، لە ڕوونکردنەوەیەکدا ئاماژەی بەوەکرد، ئەمساڵ بە شێوەیەکی ڕەسمیی حەجی بازرگانی نەک تەنھا لە ھەرێم و عێراق، تەنانەت لە سعوودیەش ئەنجام نادرێت.

داواشی لە ھاووڵاتیان کرد، باوەڕ بە ھیچ کەس و کۆمپانیایەک نەکەن، کە بانگەشەی بوونی حەجی بازرگانی دەکەن، چونکە ئەگەری زۆرە پارەکەیان بە ھەدەر بچێت.

دەشڵێت، ھەندێک وێنە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاودەکرێنەوە، گوایە وێنەی فۆڕمی وەرگرتنی ڤیزای حەجی ئەمساڵە، بەڵام دوای بە دواداچوون بۆیان دەرکەوتووە، ئەو وێنانە ھیچ بەروارێکیان لەسەر نییە و لەوە زیاتر نین کە بڵاوکراوەی ساڵانی ڕابردووبن.

ھێمن ھەورامی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان ڕایگەیاند، بەھۆی کۆچی دوایی باپیری سەرۆکی پەرلەمان، کۆبوونەکەی ئەمڕۆی نێوان دەستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمان و سەرۆکی فراکسیۆنەکان، لە بارەی دەستپێکردنەوەی دانیشتنەکانی پەرلەمان و ئەنجامدانی ھەڵبژاردنەوە، بۆ سەعاتی دووی دوای نیوەڕۆی سبەینێ دواخراوە.

وتیشی، پێشوازی لە دەستپێشخەرییەکەی جنین پلاسخارت بۆ کۆبوونەوەی کەسی یەکەمی لایەنە سیاسییەکانی ھەرێمی کوردستان دەکەن و دەبێت ھەمووان کار بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا بکرێت.

سامان لەتیف، لێپرسراوی ڕاگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتیی تەندروستیی سلێمانی، بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، تاکو سەعات ٨ی بەیانی ئەمڕۆ ١٨٠ کەس سەردانی ھەردوو نەخۆشخانەی شار و د. جەمال ئەحمەد ڕەشیدی منداڵانیان کردووە، کە زۆرینەی ئەو ھاووڵاتیانە چارەسەریان بۆ کراوە و چوونەتەوە بۆ ماڵەوە.

وتیشی، لە سەعاتی ١٠ی شەو تاکو ئەم بەیانییە، ئامارەکان بەھۆی چڕبوونەوەی شەپۆلی خۆڵبارین دوو ھێندە زیادیانکردووە.

ھاوکات، ھەمزە ڕەزیکی، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتیی تەندروستیی دھۆک، بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، لە پارێزگای دھۆک ٢٦٥ کەس بەھۆی خۆڵبارینەوە سەردانی نەخۆشخانەکانیان کردووە، کە لەو ژمارەیە ٢١ کەسیان منداڵن.

ھاوکات، لە پارێزگای کەرکوکیش تاکو سەعات ٨ی ئەم بەیانییە، ٥٦٦ کەس سەردانی نەخۆشخانەکانیان کردووە.

لە ھۆڵی خاک لە شاری سلێمانی وۆرک شۆپێک لە نێوان مەکتەبی ڕێکخراوە دیموکراتیەکانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان و وەفدێکی حزبی سۆسیال دیموکراتی سوید و ناوەندی ئۆلف پڵمە و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی لە سلێمانی بەڕێوەچوو.

لە وۆرک شۆپەکەدا گفتوگۆ کرا لەسەر ھەماھەنگی نێوان ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی لە کوردستان و ڕێکخراوی سۆسیال دیموکراتی سوید لە بوارە جیاجیاکانی پرسی ژینگە و سود وەرگرتن لە ئەزموونی پارت و ڕێکخراوەکانی سوید و کاری ھاوبەش و پێکەوەیی لە بواری ڕێکخراوەیی و کۆمەڵی مەدەنیدا.

بەڕێوەبەری وێستگەی کەشناسی ئاکرێ وتی، یەکەم جارە ئەو مەودای بینینە تۆمار بکرێت، لە ماوەی دوو ڕۆژی ڕابردووشدا دەیان کەس بەھۆی خۆڵبارینەوە دووچاری تەنگەنەفەسی بوون.

قوباد تاڵەبانی راگەیەندراوێکی لەبارەی پرسی ژینگە بڵاوکردەوە و رایگەیاند، دەبێت حکومەتی داھاتوو لە کارنامەی خۆیدا بەڵێن بدات پلانی زانستی بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ژینگە ئامادە بکات و ساڵانە بودجەی پێویستی بۆ تەرخان، بەپێچەوانەوە دەبێت یەکێتی ئامادە نەبێت دەنگ بەو کابینەیە بدات.

قوباد تاڵەبانی راشیگەیاند، " داوا لە سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەکەم، بەخۆشمەوە، دەستپێشخەربین و پرسی ژینگە، لەپاڵ داواکارییە رەواکانی تری وەک بودجە و موچە و پێشمەرگە و قەرەبوی کەس و کاری شەھیدان و ئەنفالکراوان…ھتد، بە فەرمی بکەینە مەرج بۆ دەنگدان بە کابینەی نوێی حکومەتی عێراق."

قوباد تاڵەبانی داواش لە چالاکوانان و رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی عێراقی و کوردستانی و میدیاکانیش دەکات گرنگی زیاتر بە پرسی ژینگە بدەن و فشارەکانیان لەسەر لایەنە سیاسییەکان چڕ بکەنەوە تا بابەتی چارەسەرکردنی کێشەکانی ژینگە بخەنە ئەولەوییەتی کاری سیاسی و حکومڕانییەوە.

دەقی راگەیەندراوەکەی قوباد تاڵەبانی:

پرسی ژینگە وەک ئەولەوییەت

مەترسییە ژینگەییەکان بەگشتی و خۆڵبارین بەتایبەتی، ساڵ لە دوای ساڵ بەرەو خراپتر دەڕوات، ئەمساڵیش خراپتر لە ھەر ساڵێکیتر کە لە ماوەی دوو مانگی رابردوودا ھەفتەیەک نەبووە چەند رۆژ خۆڵبارین نەبووبێت. 
کێشەی ژینگە تەنھا خۆڵبارین نییە، کێشەی ئاویش کێشەیەکی سەرەکی عێراقە و بەپێی راپۆرت و توێژینەوە زانستییەکان لەوانەیە قەیرانی ئاو لە داھاتوودا ببێتە ھۆکار بۆ ئاڵۆزی و نا ئارامی و پێکەوەژیانیش بخاتە مەترسییەوە. ئەمانە و کۆمەڵێک مەترسی دیکەی ژینگەیی..

بەڵام ئەوەی جێی داخ و نیگەرانییە، پرسی ژینگە بەم ھەموو مەترسییەوە تا ئێستا نەبووەتە پرسی سیاسەت. ھیچ لایەنێکی عێراقی ئەم پرسەی نەخستووەتە ئەولەوییەتی دووەم و سێیەمیشیەوە. لە ماوەی حەوت مانگی رابردوودا لە پرۆسەی دانووستانەکانی پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراقدا لایەنەکان دونیایەک مەرجیان لەسەر یەکتر داناوە و لەسەر پۆست و ئیمتیاز و بچوکترین شتەکان ململانێی توند دەکەن، کەچی ھیچ لایەنێک پرسی چارەسەرکردنی کێشەی ژینگە و خۆڵبارینی نەکردوەتە مەرج، لە کاتێکدا ئێستا ئەم کێشەیە کێشەیەکی سەرەکی خەڵکی عێراق و کوردستانە و ژیانی خەڵکی تاڵ کردوە.

لەناو ئەم خەمساردییە سەرتاپاگیرەوە دەبێت لە شوێنێکەوە ھەنگاوبنێین بۆ کۆتاییھێننان بەم خەمساردییە. ھەربۆیە داوا لە سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دەکەم، بەخۆشمەوە، دەستپێشخەربین و پرسی ژینگە، لەپاڵ داواکارییە رەواکانی تری وەک بودجە و موچە و پێشمەرگە و قەرەبوی کەس و کاری شەھیدان و ئەنفالکراوان…ھتد، بە فەرمی بکەینە مەرج بۆ دەنگدان بە کابینەی نوێی حکومەتی عێراق و ئەگەر حکومەتی داھاتوو لە کارنامەی خۆیدا بەڵێن نەدات پلانی زانستی بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ژینگە ئامادە بکات و ساڵانە بودجەی پێویستی بۆ تەرخان نەکات، فراکسیۆنی یەکێتی ئامادە نەبێت دەنگ بەو کابینەیە بدات.

داواش لە چالاکوانان و رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی عێراقی و کوردستانی و میدیاکانیش دەکەم گرنگی زیاتر بەم پرسە بدەن و فشارەکانیان لەسەر لایەنە سیاسییەکان چڕ بکەنەوە تا بابەتی چارەسەرکردنی کێشەکانی ژینگە بخەنە ئەولەوییەتی کاری سیاسی و حکومڕانییەوە.

کاتی ئەوەش ھاتووە خۆشمان لەسەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان گرنگی زیاتر بە کێشە ژینگەییەکان بدەین.

دەسەڵات و دەسەڵاتدارەکان دێن و دەڕۆن، بەڵام نیشتمان و خەڵک لەسەر شوێنی خۆیان دەمێننەوە، نیشتمان و ژینگە بۆ نەوەکانی داھاتووشە و نابێت رێگە بدرێت ژینگەیەکی وێران بۆ نەوەکانی داھاتوو جێ بمێنێت.

لە پەیامەکەیدا بافڵ تاڵەبانی دەڵێت، " پرسە و ھاوخەمی خۆمان ئاڕاستەی بەڕێزت و بنەماڵە تێکۆشەرەکەتان دەکەم."

دەقی پەیامەکەی بافڵ تاڵەبانی:

بەڕێز/ دکتۆر رێواز فایەق
‎سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان

‎بەداخێکی زۆرەوە ھەواڵی کۆچی دوایی کاک (محەمەد عەبدوڵا رەشید) باپیری بەڕێزتانم پێگەیشت.

‎ بۆ ئەم خەمە قووڵە پرسە و ھاوخەمی خۆمان ئاڕاستەی بەڕێزت و بنەماڵە تێکۆشەرەکەتان دەکەم.

‎لەخوای گەورە داواکارم رۆحی کۆچکردوو شاد بکات و سەبووری و ئارامی بە ھەموولایەک ببەخشێت.

‎دڵسۆزتان
‎بافڵ جەلال تاڵەبانی 
‎٢٤ی ئایاری ٢٠٢٢

لە راگەیەندراوی کۆبوونەوەی نێوان قوباد تاڵەبانی و بەشێک لە بەرپرسانی حکومەتی هەرێمدا ھاتووە، "بڕیاردرا؛ پشتبەست بە داتاو زانیارییەکانی سیستەمی بایۆمەتری،‌ کار لەسەر دامەزراندنی میلاکی ئەلیکترۆنی بکرێت لەچوارچێوەی ھەیکەلیەتی ئەنجومەنی راژە."

بەپێی ڕاگەیەندراوی کۆبوونەوەکە، ھەریەکە لە رێباز حەملان یاریدەدەری سەرۆکی حکومەت بۆ کاروباری ئەنجومەنی باڵای وەبەرھێنان و ئەنجومەنی گشتی راژە و دکتۆر ئومێد سەباح، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران ئامادەی کۆبوونەوەکە بوون.

لە بەشێکی دیکەی ڕاگەیەندراوەکەدا ھاتووە، "ئامانج لە دامەزراندنی ئەنجومەنی راژە؛ رێکخستن و دانانی پەیکەری وەزارەتەکان و رێکخستنی پلەبەندی ودابەشکردنی راژەی فەرمانبەران بەپێی پێویستی وشارەزایی و پسپۆڕییان و دیاری کردنی پلەی وەزیفی و وەسفی وەزیفی فەرمانبەران لە ئەرک و کارەکانیان لەناو دامەزراوەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە پێناو باشتر خزمەتکردنی ھاوڵاتیان."

نێد پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بە نیگەرانیی زۆرەوە دەڕوانینە ئەگەری دروستبوونی جوڵە و چالاکی سەربازیی لە باکوری سوریا.

ھەروەھا ئاماژەی بەوەشکرد، ئامۆژگاری تورکیا دەکەن لە رۆژئاڤای کوردستان ئۆپراسیۆنی سەربازیی دیکە ئەنجام نەدات.

لێدوانەکەی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە دوای ئەوەدێت کە شەوی رابردوو رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا ڕایگەیاندبوو لە چەند رۆژی داھاتودا ئۆپڕاسیۆنی سەربازی لە باکووری سوریا ئەنجام دەدەن و لە چەند رۆژی رابردوشدا ھێرشەکانی سوپای تورکیا بۆسەر ھێزەکانی سوریای دیموکرات زیادی کردبوو.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە،  ئێستا زیاتر لە ٢ ملیۆن ئۆتۆمبێل ھەیە و ساڵانەش ١٠٠ ھەزار ئۆتۆمبێل لە ھەرێم تۆمار دەکرێت و  لە ھەر شەش کەسێک، یەک کەس  ئۆتۆمبێل بەکار دەھێنێت، ئەوەش بەپێی ستانداردی جیهانی نییە 

 

شەپۆلێکی خۆڵبارین لە بەغداد و ناوچەکانی باشوری عێراقەوە دەستیپێکردووە و کاریگەرییەکانی لە بەشێک لە ناوچەکانی ھەرێمی کوردستان و بەتایبەت ھەولێر دەرکەوتووە.

ھەر بەھۆی چڕی خۆڵبارین فڕۆکەخانەی بەغداد سەرجەم گەشتە ئاسمانییەکانی ڕاگرتووە.

بەپێی پێشبینییەکانی کەشوھەوا، شەپۆلی خۆڵبارین لە رۆژی دوو شەممەشەوە چڕ تر دەبێت و حکومەتی عێراقیش بەھۆی ئەو شەپۆلی خۆڵبارینەوە پشووی رەسمی لەسەرجەم فەرمانگە حکومییەمان جگە لە خزمەتگوزارییەکان بۆ رۆژی دوو شەممە راگەیاند، وەزارەتی پەروەردەش ئەو تاقیکردنەوانەی دواخست کە دەکەونە رۆژی دوو شەممەوە.

کەشناسی ئێرانیش لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، شەپۆلێکی خۆڵبارین لە سنورەکانی ھەرێمی کوردستانەوە روو لە پارێزگاکانی کرماشان و سنە و ورمێ دەکات و دواتر زۆربەی ناوچەکانی وڵاتەکە دەگرێتەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، شەپۆلەکە تا رۆژی چوارشەممە بەردەوام دەبێت و لە ھەندێک ناوچەش پلەی گەرما ١٣ پلە بەرزتردەبێتەوە. 

ھیوا قەرانی سەرپەرشتیاری ئیدارەی راپەڕین بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بە مەبەستی کەمکردنەوەی رۆتینات و ئاسانکاری بۆ ھاوڵاتییان کە سەردانی پارێزگای سلێمانی نەکەن بۆ رایی کردنی کارەکانیان، بەڕێوەبەرایەتی گشتی شارەوانییەکانی راپەڕین دەکرێتەوە.

ھیوا قەرانی وتیشی، لە ساڵی ٢٠١٢ەوە ئیدارەی راپەڕین دامەزراوە، بەڵام بەھۆی قەیرانی دارایی، شەڕی داعش و پەتای کۆرۆنا، کردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی شارەوانییەکانی راپەڕین دوا کەوت.

ھیوا قەرانی راشیگەیاند، "خۆشبەختانە لە چەند رۆژی رابردوودا کردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی راپەڕین فەرمانی کردنەوەی بۆ دەرچووە و ناحیەی حاجیاواش دەکرێت بە قەزا."

ئاماژەی بەوەشکرد، لە چەند رۆژی داھاتوودا بەڕێوەبەرایەتی پەروەردە و کشتوکاڵ و کارەبا و گەشتوگوار دەکرێنەوە و نوسراویان بۆ ئەو مەبەستە کردووە.

ئیدارەی سەربەخۆی راپەڕین بڵاویکردەوە، بۆ زیاتر گرنگیدان بە پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان بەڕێوەبەرایەتی گشتیی شارەوانییەکانی ڕاپەرین لە ئیدارەی سەربەخۆی ڕاپەرین، لەسەر میلاکی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری ھەرێمی کوردستان دەکرێتەوە.

راشیگەیاند، حکومەتی ھەرێم بڕیاریداوە ناحیەی حاجیاوا لە سنووری ئیدارەی ڕاپەرین بکرێت بە قەزا.

عەقید بەختیار محەمەد وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی ھاتوچۆی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، زۆری خواست لەسەر تابلۆی نوێ وایکردوە، بیر لەوە بکرێتەوە دەوام تا سەعات ٥ی ئێوارە درێژ بکرێتەوە و  دەوامی بەڕێوەبەرایەتییەكە بكرێت بە دوو كات .

وەزارەتی تەندروستی ھەرێم رایگەیاند، بۆ پاراستنی تەندروستییان لە کاتی خۆڵبارین، دەرگا و پەنجەرە دابخەن و ئەگەر بۆ حاڵەتی زۆر پێویست نەبێت نەچنە دەرەوە، بەڵام ئەگەر رۆشتنە دەرەوە دەمامک ببەستن و لە کاتی شۆفێریشدا ھەوای ناو ئۆتۆمبێل بکرێتەوە.

بۆ ئەو کەسانەشی ئاژەڵی ماڵی وەک سەگ و پشیلەیان ھەیە، وەزارەتی تەندروستی رێنماییان دەکات تێکەڵی ھاووڵاتیانی دیکەی نەکەن و خۆشیان مامەڵەیان لەگەڵ نەکەن، چونکە ئەو تۆز و خۆڵە لەگەڵ فەرووی ئاژەڵەکان کێشە دروست دەکات. ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، لە کاتی بوونی ھەر حاڵەتێکی نەخوازراو ھاووڵاتیان دەتوانن پەیوەندی بە ھێڵی گەرمی ژمارە ١٢٢ بکەن.