لە چوارچێوەی بودجەی وەزارەتی بەرگری ئەمریكادا 130 ملیۆن دۆلار بۆ هێزەكانی هاوپەیمانان لە سوریا تەرخانكراوە و بەشێكیشی بۆ هەسەدە دەبێت.

میدیاكانی ئەمریكا ئاشكرایانكردووە، وەزارەتی بەرگریی ئەو وڵاتە لە بودجەی ساڵی 2026دا، پشكی تەرخانكراوی هێزەكانی هاوپەیمانانی لە سوریا و روبەڕوبوونەوەی داعش تەرخانكردووە كە 130 ملیۆن دۆلارە، بەشێكی ئەو بودجەیەش بۆ هێزەكانی سوریای دیموكرات "هەسەدە" دەبێت.

وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا لەبارەی وردەكاریی پشكی هاوپەیمانان لە سوریا رایگەیاند، ئەو 130 ملیۆن دۆلارەی دیاركراوە، 65 ملیۆن دۆلاری بۆ موچەی هێزەكانە، 15.6 ملیۆن دۆلاریش بۆ  پڕچەككردن و راهێنانی سەربازیی و 32.4 ملیۆن دۆلاریش بۆ  پاڵپشتی لۆجێستی، لەگەڵ 1.5 ملیۆن دۆلار بۆ وەڵامدانەوەی پێداویستییە بە پەلەكان تەرخانكراوە. 

ترەمپ دەڵێت، ئێران رازی نەبووە پشكنەرە نێودەوڵەتییەكان سەردانی بنكە ئەتۆمییەكان بكەن و پێشبینیش دەكات تاران لە شوێنێكی تر دەستبكاتەوە بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، تائێستا ئێران رەزامەندی دەرنەبڕیوە بۆ دەستبەرداربوون لە پیتاندنی یۆرانیۆم و سەردانیكردنی پشكنەرە نێودەوڵەتییەكان بۆ بنكە ئەتۆمییەكانی.

وتیشی، بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران پاشەكشەی بەرچاوی كردووە، بەڵام پێشبینی دەكرێت تاران لە شوێنێكی تر دەستدەكاتەوە بە كاركردن لە بەرنامە ئەتۆمییەكەی، جەختیشیكردەوە، رۆژی دووشەممە لە كۆشكی سپی لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل گفتوگۆ لەسەر ئەو بابەتە دەكات.

ترەمپ راشیگەیاند، ئێران دەیەوێت گفتوگۆ لەگەڵ ئەمریكا بكات و ئەوانیش ئامادەن نوێنەرەكانیان بۆ دانوستان بنێرن لە هەر كات و شوێنێك پێویست بێت.

حەماس ئاشكرایدەكات، وەڵامێكی ئەرێنی ئەمریكایان بۆ رێككەوتن داوەتەوە، میدیای ئیسرائیلیش پێشبینی دەكات رۆژی دووشەممە ناتانیاهۆ و ترەمپ لە كۆشكی سپییەوە ئاگربەست رابگەیەنن.

سەركردەیەكی حەماس بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی وتووە، وەڵامی پێشنیازی ئاگربەستی ئەمریكایان پێشكەشی نێوەندگران كردووە كە ئەرێنییە و یارمەتیدەر دەبێت بۆ گەیشتن بە ڕێككەوتن.

دەشڵێت، بزوتنەوەكە داوای گەرەنتی ڕوون دەكات كە دانوستان بۆ كۆتاییهێنان بە جەنگ لە ماوەی ئاگربەستی 60 ڕۆژەدا ئەنجام بدرێت و ئەگەر تا كۆتایی ئەو ماوەیە هیچ ڕێككەوتنێك نەكرێت، پێویستە ئاگربەست درێژ بكرێتەوە تا ئەو كاتەی هەردوولا دەگەنە ڕێككەوتن.

پێشتر ترەمپ ڕایگەیاندبوو، پێشبینی دەكات لە ماوەی 24 سەعاتی داهاتوودا حەماس وەڵامی پێشنیازەكەی بداتەوە بۆ ئاگربەست لە غەززە، وتیشی، ئیسرائیل ڕازی بووە بە مەرجەكانی ئاگربەست بۆ ماوەی 60 ڕۆژ.

هاوكات رۆژنامەی یەدیعۆت ئەحرۆنۆتی ئیسرائیلی بە پشت بەستن بە سەرچاوەی تایبەت رایگەیاندووە، رۆژی دوشەممە ناتانیاهۆ و ترەمپ لە كۆشكی سپییەوە ئاگربەست رادەگەیەنن.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و وەزیری دەرەوەی سوریا لەبارەی هەڵگرتنی سزاكانی سەر دیمەشق قسەیان كردووە.

تامی برووس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، ماركۆ روبیۆ و ئەسعەد شەیبانی بە تەلەفۆن قسەیان كردووە و روبیۆ هیوای خواستووە كە  هەڵگرتنی سزاكان دەستپێكی قۆناغێكی نوێ بن بۆ گەلی سوریا و پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات.

وتوشیەتی، سزاكان لەسەر بەشار ئەسەد و هاوكارەكانی و هەر لایەنێكی دیكە كە هەڕەشەن لە ئاسایشی سوریا و جیهان وەك خۆیان دەمێننەوە، بەڵام  ئەمریكا تاوتوێی پێداچوونەوە بە لیستی تیرۆری ناوخۆیی و لیستی نەتەوە یەكگرتووەكان دەكات كە پەیوەستن بە سوریاوە.

بروس وتیشی، هەردوولا باسیان لە چەند بابەتێكی تری هاوبەش كردوە لەوانەش، روبەڕوبونەوەی تیرۆر ، پەیوەندییەكانی نێوان ئیسرائیل و سوریا، هەروەها لەناوبردنی پاشماوەكانی بەرنامەی چەكی كیمیایی رژێمی ئەسەد.

پنتاگۆن ئەمڕۆ چوارشەممە رایگەیاند، هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکا بۆ سەر شوێنە ئەتۆمییەکانی ئێران، بەرنامە ئەتۆمییەکەی تارانی تا دوو ساڵ بردە دواوە.

ئەمریکا بڕیاری ئێران بۆ راگرتنی هاوکارییەکانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی بە "قبووڵنەکراو" وەسفدەکات، ئەمەش دوای شەڕی ئەم دواییەی تاران و ئیسرائیل.

تامی بروس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: ئێمە وشەی 'قبووڵنەکراو' بەکاردەهێنین بۆ وەسفکردنی هەڵبژاردنی ئێران بۆ راگرتنی هاوکارییەکانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ناوەکی لە کاتێکدا کە دەرفەتی گۆڕینی رێڕەو و هەڵبژاردنی ڕێگای ئاشتی و خۆشگوزەرانی هەیە.

ئاماژەی بەوەشکرد، پێویستە ئێران بە تەواوی و بەبێ دواکەوتن لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەستبکاتەوە بە کارکردن.

میدیا ناوخۆییەکانی ئێران بڵاویانکردەوە، مەسعوود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران ئەمڕۆ چوارشەممە فەرمانێکی دەرکرد و هاوکارییەکانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی راگرت.

حكومەتی ئێران دەڵێت، تا رۆژی پێنجشەممە، ئاسمانی ناوەڕاست و رۆژئاوای وڵاتەكەی بە روی گەشتە ئاسمانییە نێودەوڵەتییەكان دادەخات.

وتەبێژی وەزارەتی رێگاوبان و گەشەپێدانی شارستانی ئێران رایگەیاند، بە هۆكاری ئەمنی ئاسمانی ناوەڕاست و رۆژئاوای وڵاتەكەی بە روی گەشتە ئاسمانییە نێودەوڵەتییەكان داخراوە، تەنها بەشی رۆژهەڵات كراوە دەبێت.

دەشڵێت، گەشتی ناوخۆیی و دەرەكی لە باكور و باشور و رۆژئاوای ئێران هەڵوەشێنراونەتەوە تا سەعات دووی سبەینێ و دواتر بڕیار لەسەر دەستپێكردنەوەی گەشتەكان دەدرێت.

ئەو بڕیارەی ئێران دوای چەند رۆژێك دێت لە دەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانییەكان، دوای راگرتنی شەڕ لەگەڵ ئیسرائیل كە 12 رۆژی خایاند.

ئۆزگور ئۆزەل، سەرۆکی گشتیی پارتی گەلی کوماری (جەهەپە) لە گردبوونەوەیەکی پارتەکەیدا لە ئیستانبوڵ، جەختی لەسەر پێویستی دروستبوونی تورکیایەکی دیموکراس و ئاشتیخواز کردەوە و رایگەیاند: ئاشتی لە تورکیا بە کردار دروست دەبێت، نەک بە قسە.

ئۆزەل لە وتەکانیدا رایگەیاند: “ئێمە تورکیایەکی دیموکراسیمان دەوێت، بەڵام ئەمە تەنیا بە قسەکردن نایەتە ئاراوە.”

سەرۆکی جەهەپە تیشکی خستە سەر گرنگی ئەوەی کە لەمەودوا پارەی وڵاتەکە پێویستە لە جیاتی شەڕ، بۆ خزمەتگوزارییەکان و لە پێناو ژیانی خەڵکدا خەرج بکرێت.

ئۆزەل لە باسکردنی پرۆسەی نوێی ئاشتی لە تورکیا و باکووری کوردستان دەڵێت: “بێگومان جەهەپە دەیەوێت شەڕ کۆتایی بێت و ئارامی بێتە ئاراوە، هەروەها ئیتر دایکان نەگرین و پارەی ئەم وڵاتەش لە بری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر بە خزمەتگوزاری بدرێت.”

شارەوانی تاران رایگەیاند زیانەكانی هێرشەكانی ئیسرائیل زۆرن و لانیكەم دوو ساڵ پێویستە بۆ دروستكردنەوەی ئەو بینا و باڵاخانانەی كە كراونەتە ئامانج.

عەلی رەزا زاكانی، سەرۆكی شارەوانیی تاران لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند 18 بۆ 24 مانگ كات پێویستە بۆ سەر لەنوێ دروستكردنەوەی ئەو بینا و شوێنانەی كە بەهۆی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر پایتەخت روخاون.

وتیشی: پێشنیار كراوە كە هەر كەسێك لە تاران زیان بە خانوەكەی گەیشتوە بڕی هەشت ملیۆن تمەن كە دەكاتە نزیكەی 100 دۆلار بۆ هەر مەترێك تەرخان بكرێت.

زاكانی ئاماژەی بەوە كردوە، كە زیاتر لە 200 خێزان شوێنی نیشتەجێبونیان لەدەستداوە و شوێنی نیشتەجێبونی كاتیش بۆ 200 خێزانی تر دابین ئامادەكراوە.

بە پێی ئامارەكان لە هێرشەكانی ئیسرائیل سێ هەزار و 600 یەكەی نیشتەجێبون زیانیان پێگەیشتوە و 332 باڵاخانەش بە تەواوەتی روخاون.

130 رێكخراوی فریاگوزاری نێودەوڵەتی داوای داخستنی ناوەندەكانی دابەشكردنی هاوكاری مرۆیی لە غەززە دەكەن و دەڵێن، ئەو ناوەندانە ژیانی خەڵكی غەززەیان لەكاتی نۆرەگرتن بۆ وەرگرتنی هاوكاری خستووەتە مەترسییەوە.

ئاژانسی بلومبێرگ  بڵاویكردەوە، 130 رێكخراوی فریاگوزاری نێودەوڵەتی داوایانكردووە، دەستبەجێ ناوەندی دابەشكردنی هاوكاری مرۆیی لە غەززە دابخرێت، كە لە ژێر سەرپەرشتی ئەمریكا و ئیسرائیلدا كاردەكات.

ئەوەش خراوەتەڕوو، رێكخراوە فریاگوزارییەكان ناوەندەكانی هاوكاریی بە پێشێلكردنی یاساكانی هاوكاری مرۆیی تۆمەتبار دەكەن و بانگەوازی ئەوەدەكەن، ژیانی هاووڵاتییانی غەززە دەكەوێتە مەترسییەوە لەكاتی نۆرەگرتن بۆ وەرگرتنی هاوكاری لە بنكەكانی وەرگرتنی خۆراك.

ئاژانسی بلومبێرگ  ئاماژەی بەوەشداوە، زیاتر لە 500 هاووڵاتی غەززە لەكاتی نۆرەگرتن بۆ وەرگرتنی هاوكاری لە لقەكانی ئەو ناوەندە هاوكارییە بە دەسترێژی گوللەی سوپای ئیسرائیل كوژراون.

لە رۆژی 27ـی ئایاری رابردووەوە، ناوەندێكی دابەشكردنی هاوكاری مرۆیی بە هەماهەنگی نێوان واشنتۆن و تەلئەبیب لە غەززە كراوەتەوە و چەند لقێكی لەناو كەرتەكەدا هەیە، بەڵام لەلایەن سوپای ئیسرائیل دەسترێژی گوللە لە خەلك دەكرێت و بەهۆیەوە رۆژانە دەیان كەس دەكوژرێن.

وەزیری بەرگری ئیسرائیل دەڵێت: شەڕی غەززە نزیکبوەتەوە لە کۆتایی، هەروەها جەخت دەکاتەوە لە ئازادکردنی بارمتەکانی و دورخستنەوەی حەماس لە غەززە.

یسرائیل کاتز وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند، لەئێستادا شەڕ لە کەرتی غەززە نزیکبووەتەوە لە کۆتایی.

وتیشی، ئامانجەکانمان بەدەست دەهێنین لەو ململانێیەدا، لەوانەش ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکان و شکستی حەماس.

جێگەی ئاماژەیە، لەدوای حەوتی ئۆکتۆبەرەوە، هەزار و 219 ئیسرائیلی کوژراون و زیاتر لە 56 هەزار کەسیش لە کەرتی غەززە کوژراون.

سەرۆك كۆماری توركیا بەرەوپێشچوونی پڕۆسەی ئاشتی بە گرنگ وەسف دەكات و دەڵێت دڵخۆشن بەو هەنگاوانەی پڕۆسەكە لە ماوەیەكی كورتدا ناویەتی.

 رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا ئاشكرایكرد، دڵخۆشن بەو پێشكەوتنانەی لە چوارچێوەی پڕۆسەی ئاشتیدا لە ماوەیەكی كورتدا بۆ توركیایەكی دوور لە شەڕ بەدەست هاتوون.

 وتیشی، بەگرنگیەوە دەڕواننە ئەو لایەنە سیاسیانەی بەبەرپرسیارێتی خۆیان هەستاون بۆ سەركەوتنی پڕۆسەكە.

جەختیشیكردەوە، دواین پێشهاتەكانی ناوچەكە پشتڕاستیان كردەوە پڕۆسەكە چەندە هەنگاوێكی ورد و ستراتیژیە و كاری لەپێشینەیە بۆ سەقامیگیری توركیا ، هەروەها پڕۆسەكە لە ماوەكانی داهاتوو دەچێتە ئاستێكی هەستیارترەوە.